Kápitułá 1.
    ¶ 2. Cokolwiek ieſt ná ſwiećie / wſzytko ieſth prożne y nietrwáłe. 16. Wſzytká mądrość ſwiátá tego / nic inego nie ieſt / iedno głupſtwo.

  1. Słowá A Káznodźieie ſyná Dáwidowego krolá w Ieruzálem.
      A To ieſt / Sálomoná.

  2. Prożność nád prożnośćiámi / powiedźiáł Káznodźieiá / prożność nád prożnoſćiámi / á wſzytko prożność.
  3. B Coż má cżłowiek zá pożythek ze wſzytkiey práce ſwey prácuiąc pod Słońcem:
      B Tu ná tym mieyſcu nie gáni prác ludzkich / ále vkázuie iż cżłowiek żądzám ſwym doſyć vcżynić nie może ná thym świećie / ſwoiey / ále theż w żádney námnieyſzey rzecży kthorá ieſth pod niebem: Iáko o tym ſzerzey będźie niżey wypráwowáł / A przethoż powiedźiáł że ieſt prożność we wſzythkich rzecżách / przetho że ſą nietrwáłe á przemiiáiące.

  4. Ieden wiek przemiiá / á drugi náſtáwá / lecż źiemiá wiecżnie ſtoi.
  5. Słońce wſchodźi y záchodźi / wrácáiąc ſię do mieyſcá ſwego kędy wſchodźi.
  6. Bieży wiátr ku południu / y záſię bieży kołem ku pułnocy / á obrácáiąc ſię y tám y ſám / wrácá ſię z kąd wyſzedł.
  7. * Wſzythki C rzeki śćiekáią ſię ku morzu / á wżdy morze nie pełne / z támthąd záſię bieżą rzeki wrácáiąc ſię áby záſię támże ſzły.
      C Morze ktore zewſząd obtocżyło źiemię / wypychá wodę ſwoię w źrodłá iey / ktore pothym ná wierzch źiemie wynikáią / ná tych mieyſcách kthore my zowiemy źrodły / z kthorych rzeki wychodzą á bieżą do morzá.

      * Ekkl.40.v.11.

  8. Wſzytkić rzecży ſą trudnieyſze niż ie cżłowiek wymowić może / thák iż oko widząc ie / nie może ich poiąć / á vcho ſłyſząc nie nápełni ſię imi.
  9. Coż wżdy ieſt co było: tożći też y będźie. Coż ieſt co ſię ſtáło: tożći ſię zſtánie / á niemáſz nic nowego pod Słońcem.
  10. Ieſtli co / o cżym by kto mogł rzec / Pátrzáyże / to nowá rzecż: Iużći to było przeſzłych cżáſow kthore były przed námi.
  11. Niemáſzći pámiątki rzecżám pierwſzym / y też tem kthore będą poſlednieyſze / áni o nich wſpomioną ći ktorzy potym náſtáną.
  12. Iá káznodźieiá będąc Krolem Izráelſkim w Ieruzálem.
  13. Vdáłem ſerce ſwe ku ſzukániu y bádániu mądroſći / o tym wſzythkim co ieſt pod niebem / kthorą D zábáwę trudną dáł Bog ſynom ludzkim áby ſię ią báwili.
      D Niekthorzy wykłádáią / ſtáránie.

  14. Widźiáłem wſzytki ſpráwy ktore ſą pod ſłońcem / á oto wſzytki rzecży ſą prożne / á trápią myſl.
  15. Tho co ieſt krzywego / nie może być wyproſtowáno / á niedoſthátki nie mogą być oblicżone.
  16. Mowiłem iá thák ſám w ſercu moim / Otom ſię ſtáł wielkim / á ieſtem mędrſzy nád wſzytki kthorzy byli przede mną w Ieruzálem / y oglądáło ſerce moie wielkoſć mądroſći y vmieiętnoſći.
  17. Y vdáłem ſerce ſwe ábych poznáł ták mądroſć y vmieiętnoſć / iáko ſzáleńſtwo y głupſtwo / álem poznáł iż to ieſt vtrápienie myſli.
  18. Abowiem gdźie wiele mądroſći / tám ieſt wiele kłopotu / á gdźie wiele náuki / tám tym więcey fráſunku.

    Kápitułá 2.
    ¶ 1. Roſkoſzy koſztowne budowániá / bogáctwá / máięthnoſći / nic inego nie ſą iedno proznoſć. 14. Mądry zſpołu z ſzálonym iednákie máią dokońcżenie / ile ſię dotycże śmierći docżeśney: Ale mądry rozumem ſię ſpráwuie / A záſię ſzálony párá ſię rzecżámi prożnemi y nietrwáłemi.

  1. Mowiłem iá w ſercu ſwym / Nużeż teráz doſwiádcżę ćię w rádoſći / vżywáyże hoynie / ále theż y toć prożnoſć.
  2. Powiedźiáłem theż o A ſmiechu / ſzáleieſz: á o weſelu / coż to pomoże:
      A Rozumie tho / iż w śmiechu niemáſz iedno głupſtwo á prożność.

  3. Vmyſliłem w ſercu moim / ábych záwſćiągnął ćiáłá mego od winá / á iżbych ſerce ſwe przywiodł ku mądrośći / hámuiąc ie od ſzáleńſtwá / áżbych oglądáł ktore by ſzcżęſćie było ſynow ludzkich kthorzy prácuią pod niebem przez wſzythek cżás żywotá ſwego.
  4. Vcżyniłem zácne ſwe ſpráwy / pobudowáłem ſobie domy / y náſádźiłem winnice.
  5. Pocżyniłem ſobie ogrody y ſády / á náſzcżepiłem w nich drzewá wſzelákich owocow.
  6. Pobudowáłem ſobie ſtháwy ku odwilżániu láſow / w ktorych roſtą drzewá.
  7. Nábyłem ſobie ſług y ſłużebnic / y było cżeládźi doſyć w domu moim / przytymem miáł wiele wołow y owiec / nád ine wſzytki ktorzy przede mną byli w Ieruzálem.
  8. Zgromádźiłem też ſobie ſrebro y złoto / y zácne klenothy krolewſkie z rozmáitych kráin / ſpráwiłem theż ſobie śpiewáki y śpiewácżki / k temu roſkoſzy ſynow ludzkich B niewiáſty ná wybor bráńce.
      B Niekthorzy wykłádáią / kubki y ine nácżyniá ku pićiu.

  9. Zſtáłem ſię więcſzym y doſtátecżnieyſzym nád wſzytki ktorzy byli przede mną w Ieruzálem / nád tho mądroſć moiá zoſtáłá przy mnie.
  10. Wſzythko cżego iedno pożądáły ocży moie / nie zábrániáłem im / ánim odmáwiáł ſercu moiemu żádnego weſelá / ábowiem ſerce moie miáło weſele ze wſzytkiey prácy moiey / á toć był dźiáł moy ze wſzytkiey mey roboty.
  11. Y poyzráłem iá ná wſzythki ſwe ſpráwy ktore vcżyniły ręce moie / y ná prácą ktorąm cżynić vmyſlił / á otho wſzytko prożnoſć y vtrápienie myſli / á nie máſz nic pożytecżnego pod ſłońcem.
  12. Y obeyzráłem ſię iá ábych oglądáł mądrość / ſzáleńſtwo y głupſtwo / ábowiem C ktoryż ieſt cżłowiek ktory by mogł zrozumieć thy rzecży / ktore ſą iuż vcżynione / thák iáko iá ktory ieſtem krolem:
      C W Zydowſkiem ſtoi / kthoryż cżłowiek ieſt ktory by ſzedł zá Krolem / á poznáł to co ieſt vcżyniono:

  13. Y obácżyłem iá iż ieſth pożytecżnieyſzá mądroſć á niż głupſthwo / ták iáko ieſt pożytecżnieyſzá ſwiátłoſć niźli ćiemnoſć.
  14. * Mądry cżłowiek ieſt D ná wſzem opátrzny / ále ſzálony chodźi w ćiemnoſćiách / y poznáłem też to że ieſt E dokońcżenie wſzytkich iednákie.
      D W Zydowſkiem ſtoi / Mądry má ocży w głowie / tho ieſt / wſzytki rzecży pilnie obácżá. Bo poſplićie gdy kogo ſzthrofuiemy z głupſtwá / thedy mu mowiemy / kędyżeś ocży podźiáł: okázuiąc iż mądremu cżłowiekowi potrzebá ſię ná wſzytko oglądáć. E Bog dopuſzcżá ſzcżęśćie y nieſzcżęśćie ná káżde° ták złego y dobrego / ile rozumie że tego ieſth potrzebá / A przethoż ná tym świećie nie mámy ſię nádźiewáć odpocżynieniá / ále gdźie indźiey ná potym.

      * Przyp.17.v.14.

  15. A dlá tegożem iá mowił w ſercu moim / iż to co ſię z ſzálonym zſtáło / toż ſię theż y ze mną zſthánie / przecżżem ſię iá tedy ſtáráł ábych był tym więcey mędrſzy: A przetożem powiedźiáł w ſercu moim / iż y to ieſt prożnoſć.
  16. Abowiem nie będźie pámięći ták mądrego iáko y ſzálonego ná wieki / gdyż iuż prźiydą dni kiedy wſzytkiego zápomnią / F á iáko vmierá mądry / ták też y ſzálony.
      F Tho ieſt / śmierć żádnemu nie przepuſzcżá.

  17. A dlá thegożem ohidźił ſobie żywot / gdyſz mi ſię niepodobáią wſzytki ſpráwy ktore ſą pod ſłońcem: ábowiem wſzytki ſą prożnoſćią y vtrápieniem myſli.
  18. Obrzydźiłem iá też ſobie wſzytkę prácą moię / o ktorąm ſię iá ſtháráł pod ſłońcem / gdyż ią zoſtáwię inemu cżłowiekowi ktory náſtánie po mnie.
  19. A ktoż wie / będźieli mądry ábo ſzálony: wſzákoż iednák będźie pánowáł we wſzytkiey prácy moiey około kthoreiem robił / mądrze ſobie pocżynáiąc pod ſłońcem / á wżdy y to ieſt prożnoſć.
  20. A tákem ſię ná to vdáł ábych myſl ſwą powſćiągnął od wſzelkiey prácy o ktorąm ſię ſtáráł / á iżbych był mądrym pod ſłońcem.
  21. Abowiem ieſt cżłowiek ktory prácuie w mądroſći / y w vmieiętnoſći / y w ſzcżyroſći / á wſzákoż dźiáł ſwoy muśi dáć cżłowiekowi kthory około tego nieprácowáł / á ták tho ieſt prożnoſć y wielká ćiężkoſć.
  22. Abowiem coż ſobie cżłowiek pomoże ze wſzytkiey ſwey prácey y fráſunku ſercá ſwego / ktory podiął pod ſłońcem:
  23. Poniewáż wſzytek cżás iego ieſt z boleſćią / á zábáwá iego ieſt z fráſunkiem / ták iż ſię myſl iego y w nocy nie vſpokoi / y thoć też ieſt prożnoſć.
  24. A przetoż niemáſz nic lepſzego cżłowiekowi z prácey iego / iedno ieſć / pić / á roſkoſzowáć ſobie: álećiem iá widźiáł G że to ieſt z rąk Bożych.
      G Tu mámy náukę / iż tho nie ieſt w mocy cżłowiecżey vżywáć ſwego nábyćiá gdy ſię iemu zdá / iedno gdy mu to dá Pán Bog.

  25. Abowiem H kthożby mogł hoyniey ieſć y vżywáć roſkoſzy / niźli iá:
      H Iákoby thák rzekł / Zádnemu więcżſzych roſkoſzy Bog nie dáł iáko mnie / A przethoż mogę rozeznáć iż to ieſt dár Boży / kiedyż wiem że Bog ieſt ſpráwcá mądrośći moiey / zá ktorám iá thego wſzytkiego nábył.

  26. Bo cżłowiekowi kthory ſię iemu podobá / dáie mądroſć / vmieiętnoſć y rádoſć: ále grzeſznikowi fráſunk w nábywániu y w zgromádzániu / co po tym bywá oddáno temu ktory ſię podobá Bogu / wſzákże y tho ieſt prożnoſć y vtrápienie myſli.

    Kápitułá 3.
    ¶ 1. Wſzytko má ſwoy cżás. 14. Spráwy Páńſkie ſą doſkonáłe / z kąd bywámy pobudzáni ku chwále iego. 17. Bog ieſth ſędźiá thák ſpráwiedliwych iáko y nieſpráwiedliwych ktorzy co ſię dotycże tego żywotá docżeſnego / ſą podobni niemym zwierzętám. Ale co ſię dotycże duſze rozumney / thedy ſą nie śmiertelnymi.

  1. Wſzytki rzecży máią zámierzony cżás ſwoy / á wſzytko co kto vmyſli pod niebem / przydźie zá ſwem cżáſem.
  2. Cżás rodzeniá / cżás vmierániá / cżás ſiániá / y cżás zbierániá rzecży ſiánych.
  3. Cżás zábiiániá / y cżás lecżeniá / cżás káżeniá / y cżás budowániá.
  4. Cżás płácżu / y cżás śmiechu / cżás nárzekániá y cżás ſkákániá.
  5. Cżás rozwáláć kámienie / y cżás ie zbieráć / cżás obłápiáć / y cżás obłápiániá przeſtáwáć.
  6. Cżás nábywániá / y cżás tráceniá / cżás chowániá / y cżás odrzuceniá.
  7. Cżás roſpárániá / y cżás zſzywániá / cżás milcżeniá y cżás mowieniá.
  8. Cżás miłowáć / y cżás nienáwidźieć / cżás wálki / y cżás pokoiu.
  9. Coż tedy zá pożytek má ten z tego około cżego prácuie:
  10. Abowiem widzę zábáwę kthorą dáł Bog ludźiám / áby ſię w niey báwili.
  11. Wſzythko porządnie ſpráwił w ſwoy cżás / ktemu też włożył A wiek w ſerce ich / bez ktorego cżłowiek nie zrozumie ſpráwie / ktorą Bog cżyni B doſkonále.
      A Bog w ſercu ludzkim chuć położył wiedzeniá rzecży te° świátá / ktore tu znácży przez to ſłowo Wiek.
      B W Zydo: od pocżątku áż do końcá.

  12. Wiem tedy iż nic lepſzego nie ieſt iedno ſię w nich weſelić / á pocżćiwie ſię záchowáć w żywoćie ſwoim.
  13. A k themu áby káżdy cżłowiek C iádł / pił / á hoynie vżywáł wſzytkiey prácey ſwey / gdyż ieſt dár Boży.
      C Z końcá thego wierſzá / kędy wſpominá o dárách Bożych doſyć iáwnie okázuie / iż thy ſłowá ieść / pić / vżywáć / máią być rozumiáne o ſkromnym á miernym żyćiu z boiáźnią Bożą / á nie o márney roſkoſzy ćiáłá ſwowolnego / A dlá tegoż Epikureycżycy á ludźie świátem zbááwieni niecháy ſobie ſkąd inąd pomoc y świádectwo biorą / żeby im miáło być wolno vżywáć roſpuſthnie ſwowoleńſtwá ich.

  14. Doznáłem theż iż tho cokolwiek Bog cżyni / D zoſtáwá ná wieki / á żáden nic nie przydá / áni od tego vymie / y dlá tego tho cżyni / áby ſię go báno.
      D To ieſt / ſtánie ſię to co vmyſlił / á żáden mu w tym nie przekáźi.

  15. To co było / iuż ieſt / á co má być / iuż było / á Bog rzecży przyſzłe z przeſzłymi złącży.
  16. Nádtom widźiáł pod Słońcem mieyſce ſądow kędy ieſth niepobożność / á mieyſce ſpráwiedliwośći kędy ieſt niepráwość /
  17. Tedym rzekł w ſercu moim / Bog ſądźi ſpráwiedliwego y nie pobożnego / ábowiem tám w káżdey rzecży y w káżdey ſpráwie przyidźie cżás zámierzony.
  18. E Ktemum iá rzekł w ſercu moim o ſpráwie ſynow ludzkich / iż ták ſą od Bogá ſpráwieni / á okázáli iż oni ſą podobnymi zwierzętám.
      E Z pocżątku tych kſiąg Sálomon roſpráwowáł o rzecżách kthore pod ſłońcem bywáią / á kthorych rozum ludzki dośćignąć nie może / y nie bácży w nich nic inego iedno prożność. Thu záſię dáley rzecż ſwą prowádząc powiedá / iż dowody ludzkiemi y prźirodzonemi rozeznáć nie może ieſli ieſt iáká rożnicá w przypádkoch ludzkich y źwierzęcych / á miedzy duſzámi ich. rc. A iż nie może twierdźić żáden áby po śmierći ſtán cżłowiecży miáł być zácnieyſzy nád źwierzęcy wedlá zdániá cżłowiecżego / wſzákoż my iednák máiąc náukę z ſłowá Bożego inácżey o tym záwżdy rozumiemy y ieſtechmy vpewnieni / á wedle thegoż wykłádu wirſz dwudźieſty y dwudźieſthy pierwſzy má być rozumián.

  19. Abowiem thákowyż przypádek przychodźi ná ludźi iáko y ná zwierzętá / gdyż iáko vmierá ono / thák y ten vmierá / y iednákiegoż duchá máią wſzyſcy / á nie má nic cżłowiek przed bydlęćiem / bo wſzytko ieſt prożność.
  20. Wſzytko idźie ná iedno mieyſce / á wſzytko ieſth z prochu / y záſię wſzytko w proch ſię obroći.
  21. Y ktoż wie ieſli duch cżłowiecży idźie wzgorę / ábo ieſli duch źwierzęcy zſtępuie ná doł pod źiemię:
  22. A ták widźiáłem że nic lepſzego nie ieſt / iedno áby ſię cżłowiek weſelił w prácách ſwoich / gdyż ten ieſt dźiáł iego / ábowiem ktoż ieſt co by go przywiodł ktemu / iżby to oglądáł co má być po nim:

    Kápitułá 4.
    ¶ Vtrápienie niewinnych. 4. Práce ludzkie pełne ſą prożnośći y omylnośći. 9. Thowárzyſtwo ludźiom potrzebne. 13. Młodźieniec vbogi á mądry / godnieyſzy ieſt niźli krol ſtáry y ſzálony.

  1. Pothymem ſię iá obroćił y vyźráłem wſzytki vćiſnieniá kthore ſą pod Słońcem / á oto widźiáłem łzy vćiśnionych ktorym niebyło poćieſzyćielá / y mieli moc nád nimi ći kthorzy ie vćiſkáli / á nie był nikt co by ie poćieſzył.
  2. A przethożem więcey chwálił vmárłe ktorzy iuż zeſzli / á niźli żywe ktorzy ieſzcże áż do tąd żywą.
  3. Y owſzem ſzcżęſliwſzy ieſt miedzy tymi obiemá ktory ieſzcże nigdy nie był / ábowiem nie widźiáł żádney złey ſpráwy ktorá ſię dźieie pod ſłońcem.
  4. Widźiáłem ktemu wſzytkę prácą y wſzelką biegłość ſpráw / iż w nich ieſt ieden drugiemu zázdrośćiwym á thoć ieſt też prożność y vtrápienie vmyſłu.
  5. Szálony A ſtulá ręce ſwoie / y pożerá ćiáło ſwoie.
      A Tho ieſt / ſzáleni nic nie robią / á zubożáwſzy zdycháią od głodu.

  6. Lepſzá ieſt iedná gárſć z pokoiem / niźli obie gárſći z prácą y z vtrápioną myſlą.
  7. Pothymem ſię obroćił / y vyzráłem prożnoſć drugą pod ſłońcem.
  8. Ieſt cżłowiek ſám po ktorym nie zoſtáwá drugi / ten teſz nie má ſyná áni brátá / á wżdy niemá żádnego końcá w prácey ſwoiey / ocży też iego niemogą być náſycone bogáctwem: Ani myſli / Komuż wżdy iá robię: á nie vżywám nic dobrego: A przetoż y to ieſt prożność / á nędzne ſtáránie.
  9. Lepiey ieſth dwiemá być niż iednemu / ábowiem lepſzą máią zápłátę z prácey ſwoiey.
  10. Bo ieſliż ieden vpádnie / thedy go podnieſie towárzyſz iego / á przetoż biedá onemu iednemu kthory gdy vpádnie nie będźie miáł drugiego co by go podnioſł.
  11. Ieſliże też dwá ſpołu ſpáć będą / tedy im będźie ćiepley / ále ieden iákoż ſię zágrzáć może:
  12. Ieſli mu ſię też kto zmocni / thedy dwá ſtáną przećiwko niemu / owſzem ſznur we troie ſplećiony nie rychło bywá ſtárgány.
  13. Lepſzy ieſt młodźieniec vbogi á mądry / niźli krol ſtháry á ſzálony / ktory iuż więcey nie vmie przyimowáć vpominániá.
  14. Abowiem drugi wyſzedſzy z więźieniá zoſtáwá krolem / á drugi choć ſię národźił domá krolem / zoſtáwá vbogim.
  15. Widźiáłem wſzythki ludźi pod ſłońcem chodzące z potomkiem ktory miáł náſtáć po nim.
  16. Nie zlicżony też lud ieſt wſzytkich onych kthorzy przed nimi byli / potomſthwo theż nie rozráduie ſię w nim / á thák y to ieſt prożność y vtrápienie myſli.
  17. Oſtrzegáy nogi thwoiey gdy idźieſz do domu Bożego / á bądź przychylnieyſzym ku ſłuchániu niźli ku dáwániu * ofiár ludźi ſzálonych / ábowiem oni nie vmieią nic dobrego cżynić.
      * 1.Sámu.15.v.22. Ozeáſz.6.v.6.

    Kápitułá 5.
    ¶ 1. Skwápliwie mowić nie mámy / á zwłáſzcżá o ſpráwách Bożych / gdyż ſám Bog ſądźi ty ktorzy cżynią krzywdę vbogim. 9. Lákomy nigdy náſycon być nie może. 14. Po ſmierći żáden z ſobą nic nie weźmie. 18 Wielki ieſt dár Boży żyć ſpokoynym y z weſołym ſumnieniem.

  1. A Nie ſkwápiáy ſię vſthy twemi / á ſerce twe niecháy nie będźie prędkie mowić przed Bogiem: Abowiem Bog ieſt ná niebie á ty ná źiemi / á przetoż B máło moẃ.
      A Nie cżyń żádnego ſlubu nierozmyſlnie / áni ſię modl Pánu Bogu twemu nieobácżnie.
      B O tym máło mowieniu cżytáy ſobie roſkázánie Kryſtuſowo v Mát.6.v.7.

  2. Bo iáko ſen przychodźi z wielkich zábáwek / ták głos ſzálonego z wielá ſłow.
  3. C Gdy poſlubiſz co Bogu nie omieſzkáwáyże te° oddáć: ábowiem ſię mu ſzáleni nie podobáią / á przetoż co záſlubiſz oddáy.
      C O thym ſlubie pátrzáy ſobie w.1.kſię.Mo. w Káp.28. y w.3. Moi.27.v.2.

  4. Lepiey ieſt nie obiecowáć / á niźli obiecáwſzy nie oddáć.
  5. Nie dopuſzcżáy vſtám twym ábyś przez nie zgrzeſzyć miáł / áni mow przed Aniołem iż ſię to zſtáło z niewiádomośći / by ſię ſnádź Bog nie rozgniewáł dlá tákich twoich ſłow / á roſproſzyłby ſpráwy rąk twoich.
  6. Abowiem gdźie wiele ſnow / prożnośći y ſłow wiele / á przetoż ſię boi Bogá.
  7. Ieſli widźiſz gwáłtowne vćiśnienie vbożuchne° / y gwáłt w ſądźie y w ſpráwiedliwośći ná źiemi / nie dźiwuyże ſię tákowey ſpráwie: D ábowiem wyſokiego vrzędu wyżſzy doglądá / á ieſzcże ſą wyżſzy nád tymi.
      D Drudzy cżytáią / Abowiem Náwyżſzy / to ieſt Bog / tego doglądá / á ieſzcże ſą wyżſzy nád nimi to ieſt Aniołowie / kthore Páweł zowie zwierzchnośćiámi niebieſkimi.

  8. E Obfitość źiemie ieſt náde wſzytko / á przez oránie trwá ſthán krolewſki.
      E Sthán orácki przekłádá nád inſze ſtány.

  9. Kthory ſię kochá w pieniądzách / niemoże ich być náſycon / á ktory miłuie bogáctwá / nie má z nich pożytku / á y toć ieſt prożność.
  10. Gdźie ieſt wiele máiętnośći / tám też wiele tych ktorzy ie wytráwiáią / á przethoż pán ich nic z tego nie má / iedno iż ſię ich nápátrzy.
  11. Robotnikowi wdźięcżyny ieſt ſen / choćiáż máło choćiáż wiele ie / ále bogácżowi doſtátek ſpáć nie dopuſzcżá.
  12. * Ieſt iedná boleść złá ktorąm widźiáł pod ſłońcem / bogáctwá ktore pánowie chowáią ná ſwe złe.
      * Iob.20.v.20.

  13. Abowiem ony bogáctwá przez złą ſpráwę zginą / ták iż gdy ſię mu ſyn vrodźi / niemá nic.
  14. † Iáko wyſzedł z żywotá máthki ſwoiey / thákże ſię záſię nágo wroći do niey / á odeydźie thák iáko przyſzedł / nie wźiąwſzy nic z prácey ſwoiey o ktorey ſię ſtáráły ręce iego.
      † Iob.1.v.21. 1.Tym.6.v.7.

  15. Y toć też ieſt ieden zły kłopoth / iż iáko przyſzedł / ták odeydźie á żádnego pożytku nie má kthory ná wiátr prácuie.
  16. Po wſzytek cżás żywothá ſwego omácmie iádá z wielkim fráſunkiem / kłopotem y gniewem.
  17. A przetożem iá obácżył co ieſth lepſzego / chędogo ieść y pić / á vżywáć hoynie ze wſzythkiey ſwey prácey / o kthorey cżłek prácowáł pod ſłońcem po wſzytki dni żywotá ſwego kthorych mu Bog vżycżył / gdyż to ieſt dźiáł iego.
  18. Thák iż káżdemu cżłowiekowi dáł Bog bogáctwá y máiętnośći / y dáł mu moc áby ich vżywáł / á wźiąwſzy dźiáł ſwoy áby ſię weſelił z prácey ſwoiey / á toć ieſt dár Boży.
  19. Abowiem táki cżłowiek nie wiele pámiętá dni żywotá ſwego / gdyż mu Bog vżycżá weſelá ſercá iego.

    Kápitułá 6.
    ¶ 1. Náwięcſze ieſt nieſzcżęśćie cżłowiekowi / gdy mu Bog dáwá wiele bogáctw y zácnośći / á iż nimá też łáſki od Bogá áby ich mogł vżyć.

  1. Ieſth iedno złe ktorem widźiáł pod ſłońcem / y cżęſtho ſię przydáwá cżłowiekowi.
  2. Cżłowiek ktoremu Bog dáwá bogáctwá / máiętnośći / y zácnośći / á iż má doſtátek wſzytkiego cżego iedno pożądá duſzá iego / lecż iż mu Bog nie dá áby ich vżywáć mogł / ále ie wytráwi obcy cżłowiek / á toć ieſt prożność y nędzny kłopot.
  3. Ieſliby ſię cżłowiekowi vrodźiło ſto ſynow / á przez wiele lát przedłużyłby żywotá ſwego / á on by nie vżył nic dobrego / á ktemu by niebył pogrzebion / powiedám iż lepſzy ieſth mártwy płod á niźli on.
  4. Abowiem prożno tu przyſzedł / y do ćiemnośći odeydźie / y ſłáwę iego ćiemnośći okryią.
  5. Też nie widźiáł áni poznáł ſłońcá / á wſzákoż ieſt ſpokoynieyſzy niźli on.
  6. A choćiáżby też żył y dwá tyſiącá lát / á nie vżył nic dobrego / á záż nie obádwá idą do A iednego mieyſcá:
      A To ieſt / obrácáią ſię w źiemię ták iáko wyſzli z źiemie / A tu ná tym mieyſcu mowi wedle mnimániá ludzkiego / A przethoż to mieyſce nie má być rozumiáne o nieśmierthelnośći duſze.

  7. Wſzythká prácá ludzká ieſt dlá pożywieniá iego / á wſzákoż chuć iego nigdy náſyconá nie będźie.
  8. Abowiem coż więcey má mądry niźli ſzálony: ábo co pomoże vbogiemu vmieiętnemu ktory vmie ſkromnie żyć miedzy ludźmi:
  9. Lepſze ieſt tho co widźimy / niźli cżego ſię nádźiewámy / áleć też y to ieſt prożność á myſli vtrápienie.
  10. Iuż Bog poſthánowił o káżdym co ſię z nim má dźiáć ná pothym / y wiedzą że ieſth cżłowiekiem / á nie może ſię ſwárzyć z tym ktory ieſth mocnieyſzy.
  11. Abowiem wiele ieſt rzecży ktore przymnáżáią prożnośći / y coż po nich więcey cżłowiekowi:

    Kápitułá 7.
    ¶ 2. Tu ſą rozlicżne náuki iáko dobrego náſládowáć / á złego chronić ſię mámy. 17. Z ſámey łáſki Bożey cżłowiek bywá wybáwion od zdrády niewieśćiey. 29. Trudná rzecż ieſt bárzo náleſć niewiáſtę roſtropną.

  1. Ktoż zná co ieſt dobrego cżłowiekowi zá żywotá po wſzytki cżáſy krotkiego żyćiá iego / ktore przemiiá iáko ćień: ábowiem ktoż oznáymi cżłowiekowi co po nim náſthánie pod ſłońcem:
  2. * Lepſzáć ieſt ſłáwá niźli máść nálepſzá / á dźień śmierći lepſzy ieſt niż dźień národzeniá.
      * Przyp.22.v.1.

  3. Lepiey ieſt idź do domu płácżu / niż do domu weſelá / dlá tegoż iż tám widźimy koniec wſzythkich ludźi / á cżłowiek żywiący będźie gi vwáżáł w ſercu ſwoim.
  4. Lepſzy ieſt gniew niźli śmiech / gdyż przez záfráſowánie twárzy rozweſelá ſię ſerce.
  5. Myſl ludźi mądrych ieſth w domu płácżu / ále ſzálonych w domu weſelá.
  6. Lepiey ieſt ſłucháć fukániá cżłowieká mądrego / niźli ſłucháć pieśni ludźi ſzálonych.
  7. Abowiem iáki ieſt trzáſk ćierniá pod gárncem / tákowyć ieſt śmiech ſzálonego. A y tho ieſt prożność.
  8. Záiſteć vćiſk cżłowieká mądrego przywodźi w ſzáleńſtwo / á dáry odmieniáią ſerce.
  9. Lepſzy ieſt koniec káżdey rzecży niźli iey pocżątek / á cżłowiek ćierpliwy lepſzy ieſt niźli ten ktory ieſt wynioſłey myſli.
  10. Nie bądź ſkwápliwym ku gniewu / ábowiem gniew záwżdy ieſt w zánádrzu ſzálonych.
  11. Nie mowże / Przecżże cżáſy przeſzłe były lepſze niźli ninieyſze: bo o tym nie pytáſz ſię z mądrośći.
  12. Dobrá ieſt mądrość z dźiedźictwem / á ieſt A zácnośćią tym ktorzy widzą ſłońce.
      A To ieſt / w thym ieſt położoná wſzytká zácność ludźi żywiących / áby byli mądrymi.

  13. Abowiem pod ćieniem mądrośći y pod ćieniem ſrebrá odpocżynie cżłowiek: áleć ieſt zácnieyſze poznánie mądrośći ktore przynośi żywot cżłowiekowi.
  14. Przypátrz ſię ſpráwie Bożey: ábowiem ktoż może ſproſthowáć co on ſkrzywi:
  15. Cżáſu weſelá bądź weſoł / á cżáſu nieſzcżęśćiá miey ſię ná piecży / boć też to Bog ſpráwił ná to / áby cżłowiek widźiáł iż thu niemáſz nic pewnego.
  16. Widźiáłem wſzythko zá cżáſu nicżemnego żywothá mego / Cżłowieká ſpráwiedliwego ktory ginie przez ſpráwiedliwość ſwoię / á záſię złośniká ktory długo żywie przez złość ſwoię.
  17. B Niebądź názbyth ſpráwiedliwym / áni názbyth mądrym / byś ſnádź nie vpádł.
      B Nápominá nás ábychmy nie byli okrutniki / kiedy chcemy być ſpráwiedliwemi / á gdybyſmy chćieli być názbyt mądrymi / ábyſmy nie byli pyſznemi.

  18. Nie bądź náder niepobożnym / áni názbyt ſzálonym / byś ſnádź przed cżáſem nie vmárł.
  19. Dobrze ieſt ábyś ſię tego trzymáł á od tego nie odćiągáł ręki twoiey: ábowiem ktho ſię boi Bogá / vchodźi temu wſzytkiemu.
  20. Mądrość vmácniá więcey mądrego / niźli dźieſięć możnych kſiążąt ktorym ieſt porucżone miáſtho.
  21. † Záiſteć nie ieſt nikt ſpráwiedliwy ná źiemi / ktory by dobrze cżynił á nie grzeſzył.
      † 1.Krol.8.v.46. 2.Kron.6.v.36. Przyp.20.v.9. 1.Ián.1.v.8.

  22. Nie wſzytkich ſłow bácż ktoreć ludźie powiedáią / áni ſłucháy ſługi twego złorzecżącego tobie.
  23. Abowiem też wiele kroć znáſz to do ſiebie / iżeś też inym złorzecżył.
  24. Wſzytkiegom tego doſwiádcżáł w mądrośći / mowiąc / Będę mądrym / áleć oná ieſt dáleko ode mnie.
  25. A gdyż ieſt ode mnie dáleko / á iákoż iey doſtánę: y gdyż ieſth głębſzá niźli przepáść / ktoż ią znáydźie:
  26. Rozmyſláłem w ſercu ſwym / ábych wiedźiáł / y wybádáł ſię / á nálázł mądrość y dowćip / ábych theż wiedźiáł złość ſzáleńſtwá y głupſtwo błędu.
  27. Y doznáłem iż niewiáſtá gorſzcżeyſzá ieſt niźli ſmierć / ábowiem ſerce iey ieſt iáko śieći y śidłá / á ręká iey iáko zwiąſki / Cżłowiek cnotliwy vydźie od niey / ále grzeſzny będźie od niey poimán.
  28. Oto cżegom iá doznáł / mowi Káznodźieiá / przyrownywáiąc iedno ku drugiemu / ábych wiedźiáł pewną rzecż.
  29. Cżegom ieſzcże ſzukáł w vmyſle moim / á nieználázłem: Mężá dobrego w tyſiącu ználázłem / ále niewiáſty żádney miedzy wſzytkimi thymi nieználázłem.
  30. Tylkom oto ználázł iż Bog ſtworzył cżłowieká ſpráwiedliwego / ále oni zmyſlili wiele wynálázkow ſobie.

    Kápitułá 8.
    ¶ 1. Mądry ſthátecżną twárz okázuie. 2. Kſiążętom y przełożonym winnichmy poſłuſzeńſtwo. 15. Mámy żyć z weſelem. 17. Spráwy Boże przewyżſzáią rozumy ludzkie.

  1. Y ktoż ieſt iáko iá mądry / á kto thák może wyłożyć káżdą rzecż: * Mądrość obiáśniá cżłowiecże oblicże / y wſzythkę hárdość w nim odeymuie.
      * Przyp.17.v.24.

  2. Iáć rádzę ábyś był poſłuſzen vſtám krolewſkim / á miáł bácżność ná przyſięgę Bożą.
  3. Niekwáp ſię odyść od oblicżnośći ie° / áni trwáy w rzecży złey / ábowiem cokolwiek mu ſię zdá vcżyni.
  4. Z ſłowy krolewſkimi ieſt ſpołu y moc / ták iż mu żáden rzec niemoże / Przecż ták cżyniſz:
  5. Ktory ſtrzeże roſkázániá / nie vzná nic złego / á vmyſł mądrego wie cżás z rozſądkiem.
  6. Abowiem káżdemu rozmyſłowi ieſt cżás y rozeznánie / gdyż wiele złego przychodźi ná cżłowieká.
  7. Bo niewie co náń przyść má / á rzecży przyſzłe ktoż mu oznáymi:
  8. Żádnego cżłowieká niemáſz co by miáł moc nád A duchem iżby go zátrzymáć mogł / áni też má mocy náde dniem ſmierći / áni ſię może wybáwić ná woynie / á niepobożność nie wyrwie tych ktorzy ſię nią báwią.
      A Tho ieſt / żáden nie może w ćiele zátrzymáć duſze gdy ią Bog chce wźiąć.

  9. Toćiem iá wſzytko bácżył / y vdáłem myſl ſwą zá káżdą ſpráwą ktorá ieſt pod ſłońcem / kędy ludźie pánuią ieden nád drugim ku ſwemu złemu.
  10. Tedym widźiáł złośniki pogrzebione / po ktorych drudzy náſtáli / á ktorzy wyſzli z mieyſcá święthego / przyſzli w zápámięthánie w onym mieśćie w ktorym dobrze cżynili / á toć też ieſt prożność.
  11. Bo iż nie rychło dekret bywá vcżynion o káżdym vcżynku złym / á przetoż też ludźie wſzytkę myſl ſwą vdáli áby źle cżynili.
  12. Grzeſznik choćiáż y ſtokroć źle vcżyni / á Bog mu długo folguie / wſzákże wiem / iż tym kthorzy ſię boią Bogá / będźie ſię dobrze dźiáło / gdyż go máią w vcżćiwośći.
  13. Aleć złośnikowi nie będźie ſię dobrze dźiáło / áni ſię przedłużą dni iego / owſzem przeminą iáko ćień gdyż ſię nie boią oblicżá Bożego.
  14. Ieſt też prożność ktorá ſię przygádzá ná źiemi / iż ſą ſpráwiedliwemi ktorym ſię przydáie iákoby co źle vcżynić mieli: Są theż y niepobożni ktorym ſię przygádzá / iż ie máią zá ſpráwiedliwe / álećiem iá rzekł / że też y to prożność.
  15. Chwáliłem iá tedy weſele / tuſząc iż niemáſz nic lepſzego cżłowiekowi pod ſłońcem / B iedno ieść / pić / być dobrey myſli / á iż mu iedno to zoſtáwá z prácey iego / po wſzytek cżás iego kthorego mu Bog vżycżył pod ſłońcem.
      B Wykłádu mieyſcá thego pátrzáy wyżſzey Ká.3.v.13.

  16. A dlá tegożem iá vdáł myſl ſwą ku poznániu mądrośći / ábych theż wybácżył ſpráwy ktore ſię dźieią ná źiemi / kthore nie dopuſzcżą ſnu ocżom y we dnie y w nocy.
  17. Y obácżyłem że we wſzey ſpráwie Bożey nie może cżłowiek dośćignąć ſpráwy tey ktorá ſię dźieie pod ſłońcem / o ktorey ſię cżłowiek ſtárá áby ſię iey wywiedźiáł / choćiáżby theż mądry vmyſlił ſię iey náucżyć / á wſzákoż iey dośćignąć nie może.

    Kápitułá 9.
    ¶ 1. Z tych rzecży nietrwáłych żáden poznáć nie może ieſli go Bog miłuie / ábo go má w nienáwiśći / ábowiem iednáko ſię dźieie z wiernemi / lecż tylko Duch S. vcży nás tego przez wiárę. 12. Záden nie wie dokońcżeniá ſwoiego. 15. Mądrość ieſt zácnieyſzá nád wſzytki śiły ćieleſne.

  1. Zápráwdem to wſzythko vwáżáł w ſercu moim / ábych ſię z tego wſzytkiego wypráwił / że ſpráwiedliwi y mądrzy z ſpráwámi ſwemi ſą w ręku Bożych / á cżłowiek nie może znáć áni A miłośći / áni nienáwiśći z tych rzecży ktore má przed ſobą.
      A Látwieyſze zrozumienie mieyſcá tego tákowe ieſt / cżłowiek niewie co go potkáć má / iż to wſzytko ieſt położono w mocy Bożey. A przethoż w tych ſłowiech miłośći y nienáwiſći / dáwá znáć to wſzytko cżego ſobie cżłowiek życży y cżym ſię brzydźi.

  2. Wſzytki rzecży iednáko ſię wſzytkim przydáwáią / y ták ieſt ieden koniec ſpráwiedliwego iáko y niepobożnego / ták dobrego y cżyſtego iáko y niecżyſtego / ofiáruiącego y nieofiáruiącego / thák dobrego iáko y grzeſznego / ták tego ktory przyſięgá / iáko y thego ktory przyſięgi ſię boi.
  3. A toć ieſt nágorſzá miedzy wſzytkimi co ſię iedno przydáwá pod ſłońcem / iż ieden ieſt koniec wſzytkich / á też ſerce ludzkie pełne ieſt złośći / ktemu w ſercu ich ſzáleńſtwo zá żywotá ich / á potym idą zá vmárłymi.
  4. Abowiem poki cżłowiek żywie w towárzyſtwie ze wſzytkimi ludźmi / poty wżdy má nádźieię / ábowiem B pies żywy lepſzy ieſt niż lew zdechły.
      B Przez pſá rozumie cżłowieká ſtánu podłego: á przez lwá cżłowieká hárdego.

  5. Abowiem ći ktorzy żywą wiedzą iż pomrzeć máią / ále ći co pomárli ni o cżym nie wiedzą / y nie máią iuż dáley żádney zápłáty / gdyż pámiątká ich przyſzłá w zápámiętánie.
  6. Iuż theż zginęłá miłość ich / zázdrość ich / y nienáwiść ich / á nie máią więcey cżąſtki ze wſzythkiego co ieſt pod ſłońcem.
  7. C Idźże tedy á vżywáy chlebá twoiego z weſelem / y piy wino z dobrą myſlą / ábowiemći ſpráwy twe iuż ſą wdźięcżne Bogu.
      C Ty ſłowá powiedá w oſobie thych ktorzy ſię świátem páráią / kthorzy w ſwoiem wielkiem ſzcżęśćiu vfáiąc tuſzą ſobie / iż im nic ſzkodźić nie może.

  8. Száty twoie niecháy będą ochędożne ná káżdy cżás / á oleiek wonny niecháy nie ſchodźi z głowy twoiey.
  9. Obácż iáko máſz żyć z żoną twoią / ktorąś vmiłowáł po wſzytki cżáſy tego krotkiego żywotá twego / ktorych ći vżycżył Bog pod ſłońcem pokiś tu iedno ieſt żyw w tey prożnoſći ábowiemći ten ieſt dźiáł twoy zá żywotá twego z prácey twey o ktorą ſię ſtáráſz pod ſłońcem.
  10. Wſzythko coć prźiydźie do rąk thwoich ku vcżynieniu / cżyń wedle możnośći twoiey / ábowiem w grobie kędy thy idźieſz nie máſz żádney prácey / myſli / mądrośći / áni vmieiętnośći.
  11. Pothymem ſię obroćił á widźiáłem pod ſłońcem iż prędkim nie ſtáwá biegu / á mocárzom wálki / tákże mądrym pożywieniá / áni roſtropnym bogáctw / áni vcżonym łáſki / ále cżás y przygodá przypádá ná wſzytki.
  12. Gdyż tedy cżłowiek nie wie cżáſu ſwego / iáko ryby ktore ſiećiámi łowią / y iáko ptháki ktore w śidłách imáią / tákże ludźie będą imáni cżáſu nieſzcżęſćiá gdy ná nie nágle przypádnie.
  13. Widźiáłem też y tę mądrość pod ſłońcem / á ieſt v mnie wielká.
  14. Miáſto málucżkie y w nim máło ludu / przećiw ktoremu przyćiągnął Krol wielki y obległ ie / y pobudowáł przećiw niemu báſzty wielkie.
  15. Y nálázł ſię w nim cżłowiek vbogi ále mądry / á wybáwił miáſto ono mądrośćią ſwoią / á wżdy żáden nie wſpomniáł ná onego cżłowieká vbogiego.
  16. Tedym iá powiedźiáł iż ieſt zácnieyſzá mądrość niźli moc / á wſzákoż mądrość vbogiego wzgárdzoná ieſt / á ſłow iego nie ſłucháią.
  17. Słow ludźi mądrych w pokoiu ſłucháią / więcey niźli wołániá pánow miedzy ſzálonemi.
  18. Lepſzá ieſt mądrość niż przypráwy woienne / ále ieden grzeſznik vtráći wiele dobrego.

    Kápitułá 10.
    ¶ 1. Y námnieyſze ſzáleńſtwo pſuie cżeść ludzką / ſzálonego wſzędy poznáć. 12. Mądry záwżdy ieſt przyiemny w ſwych powieſćiách. 14. Szálony záwżdy wiele mowi. 16. O kroloch ſzálonych y kſiążęthách piiánych. 17. O dobrych Kroloch y Kſiążętách / o ktorych ſię źle mowić nie godźi.

  1. Iáko muchy zdechłe záſmrádzáią / y złą wonią cżynią w oleykách v Aptekárzow / ták by námnieyſze ſzáleńſthwo oſzpecá cżłowieká zácnego w iego mądrośći y chwále.
  2. Serce mądrego ieſt A ku práwey ręce iego / á ſerce ſzálonego ieſt ku lewey ſtronie iego.
      A To ieſt / ſtáránie mądrych ieſt záwżdy ku dobremu / á ſzálonych myſli ſą ku wſzytkiemu złemu.

  3. Szálony choćiáż idźie drogą / vſtáwá ſerce iego / á powiedá o káżdym że też ieſt ſzálon.
  4. Ieſliby ſię pán gniewem popędźił przećiwko tobie / nieopuſzcżáyże mieyſcá twego / ábowiem ćichość vśmierzá wiele złego.
  5. Ieſt ieden kłopot ktorym widźiáł pod ſłońcem / podobny błędowi ktory wychodźi od oblicżnośći pánuiącego.
  6. Száleni bywáią poſthánowieni ná wielkich zácnośćiách / á bogácże ſiedzą w vniżeniu.
  7. Widźiáłem ſługi ná koniech / á kſiążętá chodzące pieſzo iáko ſłużebniki.
  8. * Ten ktory doł kopá / ſámże weń wpádnie / á ktory B rozgrádzá płot vkąśi go wąż.
      B Te° ſłowá cżęſto Piſmo vżywá miáſto dobrych práw y rzecży poſpolitey dobrze poſthánowioney. A to záś co przypominá w tym drugim wierſzu o dźwigániu kámieniá y rąbániu drzewá / rozumie ſię rzecż poſpolitá ſkáżoná / y práwá zgwáłcone.

      * Przyp.26.v.27. Pſálm.57.v.7.

  9. Kto dźwigá kámienie / vráźi ſię imi / á kto podrębuie drzewá / wdáwá ſię w niebeśpiecżeńſtwo.
  10. Ieſli ſię przytępi nácżynie żelázne / á nie po oſtrzyſz oſtrzá iego / thedy ten ktory rąbá / muśy mocy przyłożyć / ták z mądrośći przychodźi tym więcey zácnośći.
  11. Cżłowiek ięzycżny nie ieſt rożny od wężá nie záklętego ktory vkąśi.
  12. Słowá z vſt mądrego ſą wdźięcżne / ále wárgi ſzálonych ſą mu ſzkodliwe.
  13. Pocżątek ſłow vſth iego ieſt głupſtwo / á koniec powieśći iego ieſth ſproſne ſzáleńſtwo.
  14. Szálonyć wiele mowi / powiedáiąc iż nie wie cżłowiek co má przyść potym / á to co po nim będźie ktoż wżdy oznáymi iemu:
  15. Szálonych robotá ſprácuie ie / ktorzy nie wiedzą drogi do miáſtá.
  16. Biádáż thobie źiemio gdy Krol twoy ieſt C dźiećięćiem / á kſiążęthá twoie ráno bieſiáduią.
      C To ieſt / bez rozumu y mądrośći / á dźiećinnych obycżáiow.

  17. Szcżęſliwáżeś ty ieſt źiemio ktorá máſz krolá zácnego / á kſiążęthá twoi iádáią cżáſu przyſtoyne° dlá pośileniá mocy / á nie dlá opilſtwá.
  18. Dlá leniſthwá pochyláią ſię dáchy / á dlá nie dbáłych rąk kápie do domu.
  19. Spráwuią vcżthy dlá weſelá / á wino rozweſelá ludźi / ále wſzytko idźie zá pieniądzmi.
  20. D Nie złorzecż krolowi áni w myſli twoiey / áni w zámknieniu twoim przeklináy bogátego: ábowiem y pthák powietrzny roznieſie then głos / á tho co ſkrzydłá má oznáymi tho.
      D W thych ſłowiech dáwá znáć / iż choćby kto chćiáł nátháiemniey złorzecżyć przełożonym / tedy ſię oni thego łącno przez pochlebce dowiedźieć mogą.

    Kápitułá 11.
    ¶ 1. Vbogie wſpomágáć mámy / á wſzythko porucżáć opátrznośći Bożey / ktory wſzytki rzecży ſpráwuie nád ludzki rozum. 8. Powiedá iż wſzytko ſzcżęſćie nic inego nie ieſt / iedno prożność.

  1. Rozmiátuy chleb twoy ná A wodę / bo po niemáłych cżáſiech náydźieſz gi.
      A Przez wody / vbogie ludźi rozumieć mámy / ktorzy nie mogą oddáć thym co im dobrze cżynią / ták iż ſię zdá tym ktorzy im dáwáią iákoby tho zginęło / práwie gdy ktho wrzući do wody.

  2. B Vdźieláy chlebá twego śiedmi y owſzem ośmi: ábowiem niewieſz co má przydź złego ná źiemię.
      B To ieſt / vdźieláy wielu ludźiám máiętnośći thwoiey / nie brákuiąc oſobámi.

  3. C Ieſli ſię obłoki zbiorą / wypuſzcżą deſzcż ná źiemię / á ieſli drzewo vpádnie ábo ku południu / ábo ku pułnocy / ná ktorą ſię ſtronę obáli / thámże zoſtánie.
      C Dáwá nám náukę / ábychmy z náſzych doſtátkow byli ſzcżodrymi.

  4. Ktory ſię ná wiátr oglądá / nigdy nie będźie śiáł / á kto ſię przypátruie obłokom / nigdy nie żnie.
  5. Iáko niewieſz kthorá ieſt drogá D duchá / y iáko ſię zráſtáią kośći w żywoćie brzemienney / ták niewieſz ſpráwy Bożey ktory wſzytko cżyni.
      D To ieſt / nie wieſz iáko ſię duch wlewá w ćiáło / y iáko z niego wychodźi.

  6. Po ránu śiey náśienie twoie / á w wiecżor niedopuſzcżáy áby ręce twoie odpocżywáły / gdyż niewieſz co by lepſzego było / E ábo to / ábo owo / á ieſliż oboie ſą iednáko dobre.
      E To ieſt / co ſpráwuieſz po ránu ábo pod wiecżor.

  7. Wdźięcżne ieſt świátło / y miłá rzecż ieſt F pátrzáć ocżom ná ſłońce.
      F Tu máią być przydáne thy ſłowá / á wżdy muſim vmrzeć / bo tu ná tym mieyſcu nie doſtáwá / co ſię tráfiá / gdy przypominámy one rzecży / ktore okrom żáłośći niemogą być wſpomináne.

  8. Záiſthe choćby cżłowiek był żyw przez wiele lát / á choćby ſię weſelił przez wſzytki dni / y przywiodłby ſobie ná pámięć dni G ćiemnośći iż ich ieſt bárzo wiele / tedy cokolwiek ſię przydáło / powie być prożnośćią.
      G To ieſt prácey y vtrápieniá.

  9. A przethoż młodźieńcże weſel ſię w młodośći twoiey / á niech ſię rozráduie ſerce twe w młodych lećiech twoich / y chodź wedle myſli ſercá twego / á iáko ſię podobá ocżom twoim / ále wiedz że dlá tych rzecży wſzytkich przywiedźie ćię Bog ná ſąd.
  10. Przytym oddál fráſunek od ſercá twego / y odrzuć złość od ćiáłá twego: gdyż młodość y dźiećińſtwo ſą prożnośćią.

    Kápitułá 12.
    ¶ 1. Mámy myſlić o Bogu w dźiećińſtwie á nie cżekáć cżáſu kłopotow. 13. Mądrość ieſt dár niebieſki / ktorey nie możem nábywáć wielkośćią kſiąg / ále owſzem náleży w boiáźni Bożey / y w záchowániu roſkázániá iego.

  1. Roſpomni ná Stworzyćielá twego cżáſu młodośći twoiey pierwey niźli náſtáną dni złe y prźiydą láthá o ktorych rzecżeſz / Iá ſię w nich nie kochám.
  2. Pierwey niż ſię ſłońce A záćmi / y ſwiátło y mieſiąc / y gwiázdy / á náſtáną záś B obłoki po dżdżu.
      A To ieſt / pierwey niż ſię zſtárzeieſz.
      B To ieſt / śmierći.

  3. Gdy C ſtroże domu zádrżą / y ſkurcżą ſię D mocárze / y trzonowe zęby vſtáną / bo pomáłu zniſzcżeią / y záćmią ſię ći ktorzy pátrzą E okny.
      C To ieſt / ręce ktore bronią ćiáłá.
      D To ieſt / goleni.
      E To ieſt / ocży.

  4. Y F drzwi záwrą ſię z dworu / á máło będźie ſłycháć żucháiących zębow / y G powſtánie ná głos ptáſzy H á vniżone będą corki wſzytki śpiewáiące.
      F To ieſt / wárgi.
      G To ieſt / cżłowiek nie będźie mogł ſpáć.
      H Tho ieſt / nie bedźie ſłyſzeć głoſu śpiewániá / ábo ſámi dlá ſtárośći nie będą mogli śpiewáć.

  5. I Vlękną ſię mieyſc wyſokich / y zádrżą w drodze / á J migdáłowe drzewo zákwitnie / y kobyłká mu będźie K ćięſzká / á L rozproſzy ſię pożądliwość: ábowiem idźie cżłowiek do M domu wieku ſwego / y będą po vlicách chodźić płácżąc.
      I Tho ieſt / będą ſię báć chodźić po wyſokich mieyſcách dlá mdłośći / y chodząc będą drżeć.
      J To ieſt / ośiwieie cżłowiek.
      K Tho ieſt / námnieyſze brzemię będźie mu ćięſzkie dlá mdłośći.
      L To ieſt / nic mu pożądáno nie będźie.
      M To ieſt / do grobu gdźie będźie mieſzkáł do ſądnego dniá.

  6. Pierwey niż ſię rozćiągnie N łáńcuch ſrebrny / y złothá O cżáſzá ſtłucże ſię / á P wiádro ſię v ſtoku rozbiie / y Q koło ſkruſzy ſię ná ſtudnią.
      N To ieſt / páćierze w krzyżách.
      O To ieſt / oná błonká żołtá kthorá okrywá mozg.
      P Tho ieſt / żyły / przez ſtok rozumie wątrobę z ktorey kreẃ płynie.
      Q Przez koło rozumie głowę / á przez ſtudnią ſerce.

  7. Y wroći ſię proch w źiemię iákim był / á odeydźie duch do Bogá ktory go dáł.
  8. Náwięcſzá prożność mowi káznodźieiá / á wſzytko ieſt prożność.
  9. Im mędrſzy był káznodźieiá / tym więcey náucżył lud vmieiętnośći / y przywiodł gi ku ſłuchániu / y wywiedźiáwſzy ſię złożył wiele przypowieśći.
  10. Stháráł ſię káznodźieiá iákoby nálázł powieśći wdźięcżne / y piſmá doſkonáłe / á ſłowá práwdźiwe.
  11. Słowá ludźi mądrych ſą R iáko gwoźdźie przybite S od przednieyſzych w zebrániu / ktore ſą dáne od iednego T páſterzá.
      R To ieſt / ſą iáko pobudzeni ku boiáźni Bożey y ku wzgárdzeniu ſpráw tego świátá.
      S To ieſt / mądrych ludźi.
      T To ieſt od Bogá.

  12. Synu moy ſthrzeż ſię / żebyś oprocż V tego nic ſię nie domyſláł / bo nie máſz końcá w ſkłádániu kſiąg á zbytnie ſtháránie ieſth vtrápieniem ćiáłá.
      V To ieſt / nád ſłowá mądroſći.

  13. Słyſzáłeś koniec wſzytkich rzecży / boyże ſię Bogá / á ſtrzeż roſkázániá iego: ábowiemći doſkonáłoſć ludzká w tym náleży.
  14. Tákżeć Bog przywiedźie káżdą ſpráwę ná ſąd / kthory będźie o káżdey rzecży ſkrythey / ták dobrey iáko y złey.
Spis Kapituł, Indeks Kſiąg