Kápitułá 1.
    ¶ 2. Skutek y moc ſłowá Bożego. 7. Pożytek ktory pochodźi z boiáźni z wiádomoſći y z poſłuſzeńſtwá iego. 10. Száleni tym gárdzą ktorych ſię przeſtrzegáć mámy. 20. Vſkárżánie mądroſći y ſkutek iey. 24. A iż oná odſtępuie od tych ktorzy ią gárdzą.

  1. Powieſći Sálomoná Syná Dáwidowego Krolá Izráelſkiego.
  2. Ku poznániu mądroſći y náuki / y ku A zrozumieniu ſłow roſtropnych.
      A Tho ieſt / ſłowá Bożego w ktorym thylko ſámem ieſt vmieięthnoſć práwdźiwá.

  3. Ku przyięćiu B kárnośći roſtropnoſći ſpráwiedliwoſći / C ſądu y práwośći.
      B To ieſt / ábyſmy ſię poddáwáli w kárność ludźiám mądrym y roſtropnym.
      C To ieſt / ábychmy ſię vcżyli iáko przećiwko káżdemu powinność ſwą záchowáć mámy.

  4. Ku podániu proſtácżkom oſtrożnoſći / á młodźieńcom náuki y dowćipu.
  5. Będźie ſłucháł mądry á będźie vcżeńſzy / á cżłowiek roſtropny thym opátrznieyſzym będźie.
  6. Aby rozumiáł przypowieśći y wykłády ich / ſłowá ludźi mądrych / y gádki ich.
  7. * Boiáźń Páńſká ieſt pocżątkiem vmieiętnośći / ále mądrość y ćwicżenie ſzáleni wzgárdzáią.
      * Pſálm.110.v.10.

  8. D Synu moy ſłucháyże ćwicżeniá oycá twoiego / á nie opuſzcżáy náuki E mátki twoiey.
      D Tu mowi w oſobie Bożey / okázuiąc to / iż on ieſt oycem nás wſzytkich ábo theż w oſobie páſterzá y náucżyćielá kośćielnego / ktorego też tu oycem názywá.
      E To ſię rozumie o wiernych páńſkich ktorzy ſię rozmnáżáią przez náſienie ſłowá Bożego w kośćiele ie° / ktory ieſt ſłupē mocnym práwdy / A przetoż gi tu názywá mátką wiernych.

  9. Abowiem to będźie przypádkiem łáſki głowie twoiey / y iáko łáńcuch koſztowny ná ſzyi twoiey.
  10. Synu moy nie przyſtáwáyże ieſliby ćię F grzeſznicy zwieść chćieli.
      F Tu ná tym mieyſcu złośniki nie máiące w ſobie boiáźni Bożey / názywá grzeſznymi.

  11. Ieſlićby mowili / Podź z námi á cżyháymy ná rozlánie krwie / á záſádźmy ſię ná niewinnego przez przycżyny.
  12. Pożrzymyż ie żywo iáko grob / á cáłkiem iáko ty ktorzy zſthępuią w doł.
  13. Náydźiemy wſzelákie koſztowne máiętnoſći / á nápełniemy domy náſze łupow.
  14. Będźieſz ſię z námi dźielił zá rowno / á ieden mieſzek wſzyſcy mieć będźiemy.
  15. Nie chodźże w drogę z nimi ſynu moy / á záwśćiągni nogi twoiey od śćieżek ich.
  16. † Abowiem nogi ich bieżą ku złemu / á ſpieſzne ſą ku rozlániu krwie.
      † Ezái.39.v.7. Rzym.3.v.15.

  17. Záiſteć bez przycżyny ſtháwiáią ſieći ná wſzytki ptáki.
  18. Ták y ći cżyháią ná ich krew / á záſádzáią ſię ná zdrowie ich.
  19. Tákić ieſt zwycżáy káżdego ktory zyſku prágnie / ábowiem dlá niego odeymuie zdrowie drugiemu.
  20. Mądrość wołá ná dworze / á krzycży głoſem ſwym ná vlicách.
  21. Wołá ná roſtániu drog y miedzy zgromádzeniem ludźi w bránách y w mieśćiech opowiedá powieſći ſwoie.
  22. Y G długoż głupcy będźiećie ſię kocháć w głupſtwie: á pośmiewce kocháć w ſwych śmiechowiſkách: á ſzáleni będą mieć w nienáwiſći mądroſć:
      G Tu ná tym mieyſcu opowiedá ſię mądrość przećiwko ludźiom troiákiego ſtánu / Náprzod przećiw głupim / ktore wyżſzey názywá proſtáki. Drugie przećiwko pośmiewcom á ſzyderzom / ktorzy dlá wrodzoney pychy / żádney kárnoſći áni náuki wyćierpieć nie chcą. Ná oſtátek przećiwko ſzálonym kthorzy dlá roſkoſzy y kochániá ćiáłá ſwego / máią w nienáwiſći náukę / kthorá vcży o vmártwieniu ćiáłá ich.

  23. Náwroććież ſię ná moie káránie / oto wám oznáymuię duchá moiego / á będźiećie vmieć ſłowá moie.
  24. ¤ Dlá tego iżem wás wzywáłá / á nie chćieliſćie / ſćiągáłám ku wám rękę moię / ále żáden bácżyć nie chćiáł.
      ¤ Ezái.64.v.11. y 66.v.4. Ierem.7.v.13.

  25. Y obroćiliſćie wniwecż wſzythkę rádę moię / á niechćieliſćie przyiąć kárániá mego.
  26. A H przetoż iá też w wáſzym zginieniu śmiáć ſię będę / y będę z wás ſzydźić gdy ná wás ſtrách wáſz przypádnie.
      H Piſmo ſwięte przypodobá ſię proſthoćie náſzey / przywłáſzcżáiąc ſzyderſthwo y śmiech mądroſći Bożey / áby tym lepiey okázáło iákie ieſt mniemánie o niey ludźi zátwárdźiáłych.

  27. Gdy prźiydźie ná wás ſtrách y zginienie / iákoby ſpuſtoſzenie y niepogodá / y gdy wás ogárnie śćiſk y vtrápienie.
  28. I Tedy mię wzywáć będą á nie wyſłuchám ich / z poránku mię ſzukáć będą á nie náydą mię.
      I Tu ná tym mieyſcu okázuie iż oni nigdy ſercem wiernem nie ſzukáli Páná / áby ſię kiedy vznáć mieli / ále cżuiąc vtrápienie y śćiſk ſwoy od Bogá / wołáią: A przetoż nie może o nich być włáſnie rzecżono / áby mieli práwdźiwie wzywáć Bogá / gdyż nikth go ni wzywá ktory nie má wiáry.

  29. Przeto iż mieli w nienáwiſći vmieiętnoſć / á w boiáźni Páńſkiey ſię nie kocháli.
  30. Ani przeſtáwáli ná mey rádźie / owſzem gárdźili wſzelkim kárániem moim.
  31. A przethoż będą vżywáć owocu ſpráw ſwoich / á náſycą ſię rádámi ſwemi.
  32. Abowiem roſkoſz głupce pomorduie / á ſzcżęſćie wytráći ſzáleńce.
  33. Ale ten kthory mnie ieſt poſłuſznym / w beſpiecżeńſtwie mieſzkáć będźie / á odpocżynie ſobie nie boiąc ſię nieſzcżęſćiá.

    Kápitułá 2.
    ¶ 1.5. Mądrość wzywáiąc nás ku poſłuſzeńſtwu ſwemu / náucżá nás práwdźiwey boiáźni Bożey. 6. Ktorá bywá dáwáná z wyſokoſći. 8. A zá iey ſpráwą vcżymy ſię pobożnych obycżáiow y ſpráwiedliwoſći. 12. Y iáko ſię wyſtrzegáć mámy rád y ſpráw ludźi złoſćiwych.

  1. Ieſliż ſynu moj prźiymieſz ſłowá moie / á záchowáſz ſám v ſiebie roſkázániá moie.
  2. Abyś pilnie przykłonił vchá twoiego ku mądroſći / á przyłożył ſerce ſwe ku roſtropnoſći.
  3. Ieſliż theż wzowieſz mądroſći / á głoſem twym záwołáſz roſtropnoſći.
  4. Ieſli iey ſzukáć będźieſz iáko ſrebrá / á będźieſz iey pilnowáł iáko ſkárbow.
  5. Tedy zrozumieſz boiáźń Páńſką / á znáydźieſz znáiomoſć Bożą.
  6. Abowiemći Pán dáwá mądroſć / á z vſt iego przychodźi poznánie y rozumienie.
  7. Tenći záchowywá pobożne w doſkonáłoſći / á ieſt tárcżą tym ktorzy chodzą w ſzcżyroſći.
  8. Ku ſtrzeżeniu ſądow ſpráwiedliwych / y drogi miłoſnikow ſwoich.
  9. Tedy zrozumieſz ſpráwiedliwoſć y ſąd / práwoſć y wſzytki ſćieżki dobre.
  10. Gdy prźiydźie mądroſć do ſercá twego / á vmieiętność będźie wdźięcżná duſzy twoiey.
  11. Tedy ćię oſtrożnoſć ſtrzedz będźie / á zrozumienie záchowá ćię.
  12. Aby ćię wyrwáło od drogi złey / y od cżłowieká przewrotnie mowiącego.
  13. Y od tych A ktorzy opuſzcżáią ſćieżki proſthe / vdáwáiąc ſię drogámi ćiemnemi.
      A To ieſt / kthorzy opuśćiwſzy ſłowo Boże vdáwáią ſię zá ſwymi wymyſły.

  14. Y od thych ktorzy ſię kocháią źle cżyniąc / á weſelą ſię w złoſćiwych przewrotnoſćiách.
  15. Ktorych ſćieżki ſą krzywe / á oni ſą przewrotnemi ná drogách ſwych.
  16. Aby ćię wyrwáł od niewiáſty poſtronney y obcey / kthorá pochlebuie łágodnemi ſłowy.
  17. Ktorá opuſzcżá B wodzá młodoſći ſwoiey / á zápomniáłá C przymierzá Bogá ſwoiego.
      B Thym przezwiſkiem názywá mężá / iż ieſt głową żony ſwey y wodzem. C To ieſt / obietnice máłżeńſkiey.

  18. Abowiem dom iey ieſt bliſki ſmierći / á śćieſzki iey wiodą do vmárłych.
  19. Wſzyſcy kthorzy do niey wnidą / nie wrocą ſię / á nie tráfią do ſćieſzki żywotá.
  20. A przetoż chodź drogámi ludźi pobożnych / á ſtrzeż śćieſzki ſpráwiedliwych.
  21. Boć ludźie cnotliwi będą mieſzkáć ná źiemi / á ludźie ſzcżyrzy pozoſtáną ná niey.
  22. * Aleć złoſnicy będą wykorzenieni z źiemie / á niewiernicy będą z niey wygłádzeni.
      * Iob.18.v.7.

    Kápitułá 3.
    ¶ 1. Słowo Páńſkie dáwá żywot. 3. Miłoſierdźie y práwdę. 5. Vfánie y boiáźń. 9. Pożytek ktory przychodźi z chwáły Páńſkiey. 13. Wyſłáwiánie mądroſći. 21. Wſzytko ſię obrácá ku dobremu tym ktorzy náſláduią ſłowá Bożego. 27. Zálecá miłość. 31. Złoſnikow náſládowáć nie mámy.

  1. * Nie zápomináy Synu moy zákonu mego / á ſerce twoie niecháy ſtrzeże roſkázániá moiego.
      * W.5.Mo.8.v.1. y 30.v.16.

  2. Abowiem długie cżáſy y látá żywotá thwoiego / y pokoy przynioſą tobie.
  3. Miłoſierdźie y práwdá A niecháy ſię nie puſzcżáią ćiebie / á vwiąż ie ſobie v ſzyie / y nápiſz ie ná táblicy ſercá twoiego.
      A W thych ſłowiech zálecá iáką wielką pilność y ſtáránie mieć mámy około roſkázániá Páńſkiego.

  4. Tedy náydźieſz łáſkę y rozum dobry / ták v Bogá iáko y v ludźi.
  5. Vfáyże Pánu ze wſzytkiego ſercá twego / á nie ſpuſzcżáy ſię ná twoię roſtropnoſć.
  6. Ná wſzytkich drogách twoich poznáwáy go / á onći wyproſtuie ſćieżki twoie.
  7. * Nie chćiey być mądrym ſám v ſiebie / ále ſię boy Páná y vchodź złoſći.
      * Rzym.12.v.16.

  8. Abowiem z tąd ozdrowieie B żywot twoy / á nápełnią ſię koſći twe.
      B W Zydowſkim ſtoi / pępek / w ktorych ſłowiech vkázuie / iż ni ná cżym nie má zeydź potrzebám ćiáłá cżłowiecżego.

  9. † Cżći Páná z bogáctw twoich / y z pierworodztw wſzythkich dochodow twoich.
      † Luk.14.v.12.

  10. Y będą obfićie nápełnione gumná twoie / á od winá nowego będą ſię pádáć práſy twoie.
  11. ¤ Nie odrzucáyże ſynu moy kárániá Páńſkiego / á nie bądź thęſkliw przed treſktániem iego.
      ¤ Zyd.12.v.5. Ziáw.3.v.17.

  12. Abowiem kogo Pán miłuie tego kárze / á iák oćiec ktory bárzo ſyná miłuie.
  13. Szcżęſliwyż to ieſt cżłowiek ktory náydźie mądroſć / y then ktory w ſobie okázuie roſtropnoſć.
  14. Abowiem oná lepſzem ieſt kupiectwem niż kupiectwo śrebrá / á lepſze ſą pożytki iey niż ſzcżyre złoto.
  15. Drożſzá ieſt niźli perły / á żádne y nákoſzthownieyſze twe rzecży z nią nie zrownáią.
  16. W práwicy iey ſą cżáſy długo trwáiące / á w lewey ręce iey bogáctwá y zácnoſći.
  17. Drogi iey ſą drogi roſkoſzne / á ná wſzytkich iey śćieſzkách pokoy.
  18. Tym ktorzy iey doſtąpią ieſt drzewem żywotá / á ſzcżęſliwi ſą ktorzy ſię iey trzymáią.
  19. Pán w mądroſći vgrunthowáł źiemię / á w roſtropnoſći vmocnił niebioſá.
  20. W vmieiętnoſći iego rozſthąpiły ſię przepáſći / á obłoki pokrápiáią roſą.
  21. Synu moy niecháyżeć tedy od ocżu twych nie odſtępuią / á ſtrzeż zákonu y oſtrożnoſći.
  22. Y będą żywotem duſzy twoiey / á łáſką ſzyi twoiey.
  23. Tedy będźieſz chodźił beſpiecżnie drogámi twemi / á nie potknie ſię nogá twoiá.
  24. Ieſliż ſię vkłádźieſz / nie prźiydźie ná ćię ſtrách / á leżąc nie zátrwożyſz ſię / y gdy ſię vpokoiſz / wdźięcżny będźie ſen twoy.
  25. Nie vlęknieſz ſię poſtráchu gwáłtownego / áni vpádku gdy prźiydźie ná złośniki.
  26. Abowiem Pán będźie vfániem twoim / á będźie ſtrzegł nogi twey od ſámołowki.
  27. Nie záwśćiągáy dobrá od tego komu náleży / gdyż to máſz w mocy ſwey iż ie dáć możeſz.
  28. Nie moẃ bliźniemu twemu / Idź á wroćiſz ſię / y dám ći iutro / á zwłáſzcżá gdy máſz to v ſiebie.
  29. Nie myſl nic złego przećiw bliźniemu twemu / gdyż on z tobą mieſzká beśpiecżnie.
  30. Nie wádź ſię z cżłowiekiem przez przycżyny / ieſliżeć nic złego nie záwinił.
  31. ♀ Nie bądź zázdroſćiw cżłowiekowi nieſpráwiedliwemu / áni ſobie obieráy żádney drogi iego.
      ♀ Pſálm.38.v.1.

  32. Abowiemći ieſt obrzydłym przed Pánem przewrotnik / ále on cnotliwym oznáymuie táiemnice ſwe.
  33. Przeklęctwo Páńſkie ieſt w domu złoſnikowym / á mieſzkániu ſpráwiedliwych błogoſłáwi.
  34. Zápráwdęć on ſzydźi z pośmiewcow / ále pokornym okázuie łáſkę.
  35. Otrzymáią mądrzy dźiedźicżnie chwáłę / á ſzáleni ácż ſię wywyżſzáią odnioſą ná ſobie zelżywoſć.

    Kápitułá 4.
    ¶ 1. Nápominá káżdego ku ſłuchániu mądroſći y drog iey. 6.22. Dlá rozmáithych pożytkow ktore z niey przypádáią. 14. Przy tym roſkázuie ſię ſtrzedz ſkáżoney drogi złoſnikow. 23. Y pilną ſtráż mieć około ſercá ſwego / á chodźić w vprzeymey ſzcżyroſći.

  1. Słucháyćie ſynowie przeſtrogi oycowſkiey / á nákłońćie vchá ku vmieniu roſtropnoſći.
  2. Abowiemći wám podáwám náukę dobrą / á przetoż nie opuſzcżáyćie zákonu mego.
  3. Y iá gdym był młodźieńcżykiem ſynácżkiem v oycá mego / á iedynácżkiem miedzy ſyny mátki moiey.
  4. Onći mię vcżył powiedáiąc mi / Niecháy ſię ſerce twoie trzymá powieśći moich / ſtrzeżże roſkázániá moiego / á będźieſz żył.
  5. Stáráy ſię o mądroſć y nábywáy roſtropnoſći / á nie zápomináy / áni ſię vchyláy od powieſći vſt moich.
  6. Nie opuſzcżáy iey á będźie ćię ſtrzegłá / rozmiłuy ſię iey á záchowá ćię.
  7. Mądroſćći má przodek przed wſzytkim / á przetoż ſzukáy mądroſći / á nád wſzytkę twą máiętność nábywáy ſobie roſtropnoſći.
  8. Miey ią w powádze á wywyżſzy ćię / á gdy ſię iey rozmiłuieſz vcżyni ćię zácnym.
  9. Dá głowie twey pomnożenie łáſki / á podá tobie koronę ochędożną.
  10. Słucháyże ſynu moy / á prźiymi powieſći moie / y przedłużą ſię tobie látá we zdrowiu.
  11. Náucżyłem ćię chodźić drogą mądroſći / á prowádźiłem ćię po ſćieſzkách proſtych.
  12. Gdy poydźieſz / nie będźie vćiśniony chod twoy / á ieſli pobieżyſz / nie potknieſz ſię.
  13. Prźiymiż káránie á nie opuſzcżáy go / ſtrzeż go / ábowiemći ono ieſt żywotem twoim.
  14. Nie vdáwáy ſię śćieſzką złośnikow / áni chodź drogą niepobożnych.
  15. Opuść ią áni chodź przez nię / odchyl ſię od niey á omiń ią.
  16. Abowiemći oni nie záſną ieſli cżego złego nie vcżynią / áni ſię vpokoią áż kogo w vpádek przywiodą.
  17. Abowiem pożywáią chlebá nábytego złośćiwie / á piią wino z drápieſtwá.
  18. Aleć śćieſzká ſpráwiedliwych ieſt iáko świátłá gwiázdá iutrzenná / ktorá wſzedſzy świeći áż do biáłego dniá.
  19. A drogá złośćiwych ieſthći ćiemnoſć / áni wiedzą ná cżym ſię potkną.
  20. Pilnuyże ſynu moy ſłow moich / á ku powieśćiám moiem nákłoń vchá twoiego.
  21. Niecháyżeć nie odſtępuią od ocżu twoich / ále ie záchowáy w ſercu twoiem.
  22. Abowiemći ſą zdrowiem thym ktorzy ie náyduią / á vzdrowieniem wſzelkiemu ćiáłu.
  23. Záchowywáyże w pilney ſtráży ſerce twoie / ábowiemći z niego pochodźi żywot.
  24. Oddál od ſiebie vſtá przewrotne / á odiyḿ precż od śiebie wárgi złośćiwe.
  25. Ocży twe niecháy pátrzą ná to co ieſt dobre° / á powieki twoie niecháć wyproſtuią drogę twoię przed tobą.
  26. Wymierz śćieſzkę nogám twoim / á wſzytki drogi twoie wyproſtuy.
  27. Nie vchyláy ſię áni ná práwo áni ná lewo / owſzem odchyl nogę twoię od złego.

    Kápitułá 5.
    ¶ 2. Wſzelká nieſzyſtothá ieſt ſzkodliwá. 9. Thákże y o márnotráctwo. 15. Mámy żyć pocżćiwą prácą ſwą. 16. Wſpomágáiąc potrzebne. 18. Zonę miłowáć mámy. 20. A cudzey ſię ſtrzedz. 22. Złośnicy złośći náſláduią.

  1. Bądź pilen ſynu moy mądrośći moiey / á ku moiey roſtropnośći nákłoń vchá twoiego.
  2. Abyś ſtrzegł rády / á wárgi twe áby záchowywáły vmieiętność.
  3. Abowiem niewiáſty obcey roſpływáią ſię A wárgi iáko pláſtr miodu / á vſtá iey ſą ſłodſze niż oliwá.
      A Tho ieſt / łudárſtwá niewiáſty niewſtydliwey.

  4. Ale koniec rzecży iey ieſt gorzki iáko piołyn / á oſtry iáko miecż po obu ſtron oſtrze máiący.
  5. Nogi iey zſtępuią do śmierći / á chod iey ćiągnie ſię do piekłá.
  6. Ieſlibyś chćiáł rozwáżyć śćieſzkę żywotá iey / tedyć ſą nie pewne drogi iey áni ich poznáſz.
  7. A przethoż teráz ſynowie bądźćie mi poſłuſznymi / á nie odſthępuyćie od powieśći vſt moich.
  8. Z dáleká idź od niey drogą twoią / á nie chodź bliſko ku drzwiám domu iey.
  9. Byś ſnádź nie dáł obcym B chwáły twoiey / á lát twoich okrutnikom.
      B Tho ieſt / mocy y młodośći twoiey.

  10. By ſię ſnádź nie náſyćili obcy mocą twoią / á prácá twoiá nie zoſtáłá w domu cudzym.
  11. Y będźieſz nárzekáł w oſtátecżne thwoie cżáſy / kiedy zniſzcży cżerſtwość y ćiáło twoie.
  12. Y rzecżeſz / O iákożem miáł w nienáwiśći przeſtrogę / á ſerce moie wzgárdzáło kárániem.
  13. A nie chćiáłem być poſłuſznym głoſu ćwicżących mię / á tym ktorzy mię vcżyli nie nákłániáłem vchá mego.
  14. Málucżkom nie przyſzedł we wſzytko nieſzcżęſćie / w pośrzod zebrániá y zgromádzeniá.
  15. C Piyże wody cyſtherny twoiey / y wody płynące z ſtołu twoiego.
      C Thu nám zálecá trzeźwość y prácą włáſćiwą rąk náſzych z kthorey żyć mámy.

  16. D Źrzodłá twoie niecháć ſię precż rozeydą / á po vlicách ſtrumienie wod.
      D Zálecá miłość ſpołecżną ku bliźniemu / y iáłmużnę.

  17. Niecháyżeć tobie ſámemu będą / á E nie cudzym z tobą.
      E Chce thego po nás ábyſmy z ludźmi wſzetecżnemi y cudzołożnymi nie miewáli towárzyſtwá.

  18. Źrzodło twe niecháy będźie błogoſłáwione / á kocháy ſię w żenie młodośći twoiey.
  19. F Niecháyżeć będźie iáko łáni wdźięcżná / y łániątko roſkoſzne / niecháy ćię ná káżdy cżás pierśi iey náſycáią á vſtáwicżnie ſię kocháy w miłośći iey.
      F Tu vkázuie wielkie błogoſłáwieńſthwo w máłżeńſtwie / thák iáko w niecżyſthoćie przeklęctwo.

  20. Y przecżże ſię máſz kocháć Synu moy w obcey / á przecż máſz obłápiáć niewiáſtę poſtronną:
  21. Gdyż drogi cżłowiecże ſą przed ocżymá Páńſkiemi / á on rozmierzá wſzytki śćieſzki iego.
  22. Złośniká tedy poimáią złoſći iego / będźie związán powrozy grzechu ſwoiego.
  23. Onći vmrze przeto że nie prźiymowáł kárániá / á zábłądźi dlá wielkiego głupſtwá ſwoiego.

    Kápitułá 6.
    ¶ 1. Nie mámy ręcżyć ni zá kogo nie rozmyſlnie. 3. Y co cżynić ieſlibychmy ták vcżynili. 6. Przekłádáiąc ná przykłád mrowkę nápominá wſzech ku prácy. 12. Wypiſuie przyrodzenie złośnikow. 16. Y to cżym ſię Bog brzydźi. 20. Słowo Páńſkie przed ocżymá yſtháwicżnie mieć mámy. 24. Cudzołowſtwá ſię ſtrzedz.

  1. Synu moy / ieſliż przyrzecżeſz zá bliźniego twoiego / y dáſz záń rękę twą komu obcemu.
  2. Iużeś ſię vwikłáł ſłowy vſt twoich / á podchwycon ieſteś powieśćiámi vſt twoich.
  3. A przethoż vcżyń ták miły ſynu / chceſzli być wolen / gdyżeś wpádł w ręce bliźniego twego / idźże á vpokorz mu ſię wźiąwſzy z ſobą do thego twe przyiáćioły.
  4. Nie dopuſzcżáyże ſnowi oćiążáć ocżu twoich / áni doſypiáć powiekám twoim.
  5. A Wymkni ſię iáko ſárná z ręku myſliwcowych / á iáko pthák z rąk ptáſznikowych.
      A W podobieńſtwie myſliwcow okázuie thy ludźi ktorzy komu cżego pożycżáią / á w podobieńſtwie ſárn rękoymie / w ktorych ſłowiech dáwá znáć być wielkie niebeśpiecżeńſtwo tych co zá kogo ręcżą / A wſzákoż thákowe przypádki máią być miłośćią krzeſćiáńſką hámowáne.

  6. Idźże leniwcże do mrowki / á obácż drogi iey / y bądź mędrſzym.
  7. Ktorá gdyż nie má wodzá przełożonego áni páná.
  8. A wſzákoż poki lećie / gotuie ſobie pokárm / á we żniwá zgromádzá żywność ſobie.
  9. Y długoż ták będźieſz doſypiáł leniwcże: y kiedyż ſię ocućiſz ze ſnu ſwoiego:
  10. B Máło ſpiąc / máło ſpiąc / á nie długo ręce ſwe ſkłádáiąc ku ſpániu.
      B Tu ſię rozumie o ludźiách leniwych / ktorzy záwżdy powiedáią że máło doſypiáią / choćiáż ſą w vſtáwicżnym oſpálſtwie y prożnowániu.

  11. Otoć prźiydźie iáko gość niedoſtátek twoy / á vboſtwo twoie iáko C mąż zbroyny.
      C Abo iáko zboycá ktorego rą vydź nie może.

  12. Cżłowiek niepobożny á mąż złośćiwy chodźi z przewrotnemi vſty.
  13. D Mrugá ocżymá á práwie y nogámi mowi / okázuiąc pálcy ſwemi.
      D To ieſt / cżłowiek przewrothny choćiáż nie śmie mowić / á wſzákoż niepobożnoſć ſwoię okázuie wſzytkiemi cżłonkámi ſwemi.

  14. Przewrotnośći ſą w ſercu iego / á ná káżdy cżás zmyſlá złoſći wſzcżynáiąc zwády.
  15. A przetoż nátychmiáſt prźiydźie vpádek iego / á z trzáſkiem ſię obáli nie máiąc lekárſtwá.
  16. Sześć ſą rzecży ktorych Bog nie náwidźi / y owſzem ſiedḿ ktoremi ſię brzydźi duſzá iego.
  17. To ieſt / ocżymá wynioſłemi / ięzykiem kłámliwym / y rękámi kreẃ niewinną wylewáiącemi.
  18. Sercem kthore wynáyduie myſli złoſćiwe / y nogámi ktore ſię kwápią bieżeć ku złemu.
  19. Świádkiem fáłſzywym ktory powiedá kłámſtwo / y tym kthory ſieie nieſnáſki miedzy bráćią.
  20. Strzeżyſz ſynu moy roſkázániá oycá twoiego / á nie opuſzcżáy nápominániá mátki ſwoiey.
  21. Więżyſz ie záwżdy v ſercá twego á wieſzáy ie v ſzyie twoiey.
  22. Abowiem gdy ſię przechádzáć będźieſz poprowádźi ćię / á gdy záſnieſz będźie ćię ſtrzedz / gdy ſię ocućiſz / będźie rozmáwiáć z tobą.
  23. Abowiem roſkázánie ieſt iáko pochodniá / á nápominánie iáko świátłoſć / á káránie z ćwicżeniem ieſt drogá żywotá.
  24. Aby ćię ſtrzegły od niewiáſty złey / y od łágodnego ięzyká niewiáſty poſtronney.
  25. Nie chwytáyże ſię w ſercu twem cudnośći iey / á nie dáy ſię poimáć ochędoſtwu iey.
  26. Abowiem dlá E niewiáſty wſzetecżney prźiydźie cżłowiek w niedoſtátek chlebá / á niewiáſthá zácną myſl cżłowiecżą vłowi.
      E Ktory ſię ſtowárzyſzy z niewiáſthą wſzetecżną / nie tylko iż prźiydźie w vboſtwo docżeśne / ále też y duſzę ſwą záprzedá dyábłu w niewolą.

  27. Izáż cżłowiek nábierze ogniá do zánádr ſwoich / áby nie miáł ſpálić ſzáty ſwoiey:
  28. Izáż kto będźie chodźić po roſpálonem węglu / áby niemiáł ſobie nog popárzyć:
  29. Tákżeć ktory wnidźie do żony bliźniego ſwego / á kthokolwiek ſię iey dotknie / zoſtáwá winnym.
  30. Y złodźieiáć nie winuią ieſliż co vkrádnie cżáſu głodu ku záchowániu zdrowiá ſwoiego.
  31. Ale gdy ználeźion będźie / cżyni nágrodę po ſiedḿ kroć / ábo zápłáći wſzytką máiętnośćią domu ſwego.
  32. Ale F ktory ſię cudzołoſtwá dopuśći z niewiáſtą / ieſt ſercá ſzálonego / á ktory ſię dopuśći tego / tráći duſzę ſwoię.
      F Tu háńbi cudzołoſtwo / ábowiem cudzołożnik z vporney złoſći grzeſząc / gorſzy ieſt niźli złodźiey kthory potrzebą przymuſzony krádnie.

  33. G Káránie y zelżywość odnieśie / á poháńbienie iego nie będźie zátárte.
      G Abowiem wedle zákonu Bożego y práw poſpolithych cudzołożnik śmierćią má być kárán.

  34. Abowiem mąż poruſzony popędliwoſćią miłośći podeyźráney / nie pofolguie cżáſu pomſty.
  35. Nie prźiymie ni od kogo iednániá / áni przeſtánie choćiáżby mu też dáwáno náwięcſze dáry.

    Kápitułá 7.
    ¶ 1.24. Nápominá ku vmiłowániu mądrośći y ſłowá Bożego. 5. Zá ktorem możem ſię vwiárowáć niewiáſt wſzethecżnych. 6. Opowiedá chytroſći niewiáſth cudzołożnych / ktoremi przywodzą ku zginieniu ludźi młode.

  1. Synu moy / powieſći moich ſtrzeż á roſkázániá moie záchowáy v śiebie.
  2. Strzeż mego roſkázániá / y będźieſz żył / á zákonu mego iáko źrzenice w ocżách twoich.
  3. Vwięź ie ná pálcách thwoich / á nápiſz ie ná táblicách ſercá twego.
  4. Powiedz mądrośći iżeś ty ieſt ſioſtrá moiá / á roſtropność názywáy powinowátą ſwoią.
  5. Aby ćię ſtrzegły od niewiáſty cudzey / y od obcey ktorá w ſobie má łágodne ſłowá.
  6. Bo gdym pátrzáł oknem z domu mego y przez krátę moię.
  7. Thedym widźiáł miedzy głupiemi / á vpátrzyłem miedzy młodźieńcy iednego z nich ſzálonego.
  8. Ktory ſzedł vlicą podle węgłu iey / á proſto ſzedł ku iey domowi.
  9. Zmierzkiem / á pod wiecżor w ćiemnośći nocney.
  10. A oto wyſzłá przećiwko niemu niewiáſtá w vbiorze wſzetecżnym / á bárzo chytrá.
  11. Szcżebietliwá / przewrothná / á kthorey nogi nie mogą ſię oſtháć w domu ſwym.
  12. Ale pod cżás ná dworze / nikiedy ná vlicách / cżyháiąc po wſzythkich kąćiech.
  13. Y vchwyćiłá ſię go / á pocáłowáłá go / á odłożywſzy wſtyd od twárzy / rzekłá ku niemu.
  14. A Odpráwiłám dźiſiá ofiáry zá pokoy / y vcżyniłám doſyć ſlubom moim.
      A Tu ſię oglądá ná Cerymonie zákonne / Iákoby rzec chćiáłá / iżemći ieſt ſzyſtá / áby pod tą pokrywką świątośći zákryłá ſwoię wſzetecżność.

  15. A przetożem wyſzłá przećiw thobie ábym ćię ſzukáłá / y nálázłám ćię.
  16. Łoże moie przykryłám kołdrą / y dáłám ie pięknie wyrzezáć rzemieśnikowi / vſznurowáwſzy ie ſznurmi Egiptſkimi.
  17. Pośćiel moię okurzyłám mirą / Aloe / y Cynámonem.
  18. A przetoż podź náſyćimy ſię miłośći áż do iutrá / á nákochámy ſię w miłośći.
  19. Abowiemći mężá mego nie máſz w domu / wyiecháł ná dáleką drogę.
  20. Wźiął z ſobą worek pieniędzy / á nie wroći ſię do domu áż ná cżás náznácżony.
  21. A thák go zwyćiężyłá wielem łágodnych ſłow ſwych / á ſwemi wdźięcżnemi wárgámi przypędźiłá go ku ſobie.
  22. Idźie wnet zá nią iáko woł ktorego wiodą ku zábićiu / y iáko ſzálony ſpętány ku ſkárániu.
  23. Y zráni ſtrzáłá wnętrznośći iego / gdy ſię kwápi iáko pták do ſidłá / nie wiedząc iż ie zgotowáno ná iego gárdło.
  24. A przetoż teráz ſynowie ſłucháyćie mię / á bądźćie pilni powieśći vſt moich.
  25. Serce twe niecháy ſię nie vchylá zá drogámi iey / á nie obłądzáy ſię ná śćieſzkách iey.
  26. Abowiemći przed nią wiele ránnych poległo / á wſzyſcy mocárze dlá niey ſą pomordowáni.
  27. Dom iey ieſt proſthá drogá do niſkośći / á wiodący do gmáchu śmierći.

    Kápitułá 8.
    ¶ 1.8. Mądrość okázuiąc zá zácność ſwoię. 11. Y bogáctwá. 16. Moc. 22. Y wiecżność. 2.10.32. Nápominá wſzytki ludźi áby ią vmiłowáli / y náſládowáli iey. 34. Szcżęśćie thych ktorzy ſię w niey kocháią / á nieſzcżęśćie tych ktorzy ſię ią brzydzą.

  1. Izáli mądroſć nie wołá: á roſtropność izáli nie podnoſi głoſu ſwego:
  2. Sthánęłá ná wierzchu págorkow podle drogi / y ná rozſtániu drog.
  3. Záwołáłá v brán przed miáſtem / y w weśćiu v drzwi.
  4. Iá wołám ná wás o mężowie / á głos moy wychodźi do ſynow ludzkich.
  5. Wy A proſtácżkowie zrozumieyćie rádę / á wy głupi bądźćie ſercá rozumnego.
      A To ieſt / ſzáleni / iáko wyżſzey Káp.1.v.22.

  6. Słucháyćie / ábowiem będę mowiłá rzecży známienithe / á wárgi ſwoie otworzę / ábych vcżyłá rzecży ſpráwiedliwych.
  7. Gdyż vſtá moie będą mowić práwdę / á wárgi moie będą ſię brzydźić złośćią.
  8. Wſzythki powieśći vſt moich ſą ſpráwiedliwe / á nie máſz w nich nic niepráwego áni przewrotnego.
  9. Wſzytki ſą łátwie vmieiętnemu / y proſte tym ktorzy ſię obieráią około náuki.
  10. * Prźiymuyćież thedy ćwicżenie moie á nie śrebro / y vmieięthność rádſzey niż ſzcżyre złoto.
      * Wyżſzey 3.v.14. Iob.28.v.15.

  11. Abowiem mądroſć lepſzá ieſt nád perły / á wſzytki roſkoſzne rzecży nie mogą iey być przyrownáne.
  12. Iá mądrość mám z ſobą dowćip / y náyduię náukę dobrey rády.
  13. Boiáźń Páńſká ieſt brzydźić ſię złośćią / pychą / hárdośćią / y złą ſpráwą / á mám w nienáwiśći vſtá przewrotne.
  14. Przy mnie rádá y rozum / iám ieſt roſtropność / á moc ieſt moiá.
  15. Przez mię Krolowie kroluią / á Kſiążętá ſpráwiedliwie rozkázuią.
  16. Przez mię przełożeni pánuią / á wſzyſcy ſędźiowie źiemſcy ſą ſpráwiedliwemi.
  17. Iá miłuię tych ktorzy mnie miłuią / á ći ktorzy ſię o mnie pytáią náyduią mię.
  18. Przy mnie ſą bogáctwá y zácnoſć / y trwáłá máiętność / y ſpráwiedliwość.
  19. Owoc moy lepſzy ieſt niż złotho ſzcżyre y kámienie drogie / á dochody moie lepſze ſą niż wyborne ſrebro.
  20. Prowádzę śćieſzką ſpráwiedliwośći y w pośrzod śćieżek ſądu.
  21. Abych ty ktorzy mię miłuią vcżyniłá dźiedźicmi ná wieki / á iżbych nápełniłá ſkárby ich.
  22. Pán miáł mię z ſobą ná pocżątku B drogi ſwey / á ieſzcże od wieká przed ſpráwámi ſwemi.
      B To ieſt / ſtworzeniá świátá.

  23. † Od wieku byłám poſtánowioná / y od pocżątku niźli byłá źiemiá.
      † Ekkl.24.v.14.

  24. Gdy ieſzcże nie były przepáśći ieſtem národzoná / y poki ieſzcże źrzodłá nie obfitowáły wodámi.
  25. Przed tym niźli gory były vgruntowáne / y przed wſzytkimi págorkámi národzonám ieſt.
  26. Ieſzcże był nie ſpráwił źiemie / áni końcżyn iey / áni wierzchu / áni prochu świátá.
  27. Gdy gotowáł niebioſá támem byłá / y gdy w krąg roſpiſowáł wierzch przepáſći.
  28. Gdy z gory vtwierdzáł obłoki / y gdy vmácniáł ſtudnie przepáśći.
  29. Gdy zákłádáł morzu kres iego / y wodám áby z brzegow ſwych nie wychádzáły / thákże gdy roſpiſowáł grunty źiemie.
  30. Iám byłá v niego ſpráwcą vżywáiąc vſtáwicżnych roſkoſzy / á gráiąc przed nim ná káżdy cżás.
  31. Gráiąc ná okręgu źiemie iego / á D kochánie moie ieſt być z ſyny ludzkiemi.
      D Okázuie iż dlá národu ludzkiego w kthorym ſię záwſze Bog kocháł / chćiáł Oćiec Boſką mądrość ſwą okázáć w ćiele / áby mieſzkáłá miedzy námi / y áby nás vbogáćił wſzelákiemi dobrámi. A toć ieſt kochánie mądroſći Bożey y gránic iey.

  32. A przetoż teráz ſynowie bądźćie mi poſłuſznymi: Szcżęſliwiż to ſą ktorzy ſtrzegą drog moich.
  33. Słucháyćie ćwicżeniá á bądźćie mądrymi / nie odpądzáyćież go od ſiebie.
  34. Błogoſłáwionyſz to ieſt cżłowiek ktory mię ſłuchá / vſtháwicżnie cżuiąc v wrot moich / á ſtrzeże podwoiow drzwi moich.
  35. Abowiem kto mnie náyduie znáydźie żywot / á otrzymá łáſkę v Páná.
  36. Ale ktory grzeſzy przećiwko mnie / zoſtháwá winien duſzy ſwoiey / á wſzyſcy kthorzy mię w nienáwiśći máią / kocháią ſię w ſmierći.

    Kápitułá 9.
    ¶ 1. Mądrość námáwiá do ſiebie wſzytki ku dobrám ſwoim. 7. Szyderz nie może ćierpieć kárániá. 9. Mądry miłuie thákiego ktory go przeſtrzegá. 10. Dobrá ktore pochodzą z boiáźni y z mądroſći Bożey. 13. Obycżáie y poſtáwki niewiáſty wſzetecżney.

  1. Mądrość A zbudowáłá ſobie dom / y wyćioſáłá B ſiedḿ ſłupow ſwoich.
      A Acżkolwiek wſzytki rzecży ſą Páńſkie / ále iednák ſobie zbudowáł dom ku ſwemu oſobliwemu mieſzkániu. Wſzákże nie mámy nic ćieleſnie á zwierzchownie rozumieć o thym domu / Bowiem gdy Bog ieſth Duch thedy y dom iego ieſt duchowny / to ieſt / kośćioł ábo zebránie wiernych / w ktorych on mieſzká / kędy káżdy ſobie mądroſći ſzukáć má. B Pod thą licżbą ſiedmi ſłupow według zwycżáiu Piſmá ſwiętego rozumie licżbę miezlicżoną / przez ktore rozumie pátryárchy / Proroki / Apoſtoły / y ſługi ſłowá Bożego.

  2. C Zgotowáłá pokármy ſwoie / nátocżyłá winá ſwego / y przygotowáłá ſtoł ſwoy.
      C W tych ſłowiech okázuie ſzcżodrobliwość mądroſći Bożey / kthorą przyrownywá ku zácnem Kſiążętom ktorzy ſpráwuią bieſiády hoyne.

  3. Rozeſłáłá D pánny ſwe áby wołáły ná wyſokich wierzchoch murow mieyſkich.
      D Rozumie ſługi Boże kthorzy opowiedáią Słowo iego / ábowiem námáwiáią y wzywáią ná onę vcżtę niebieſkiey mądroſći / ludźi ty ktorzy niedbáią o zbáwienie ſwoie.

  4. Ktożkolwiek ieſt proſtákiem / niecháy tu zſtąpi / y do głupich też mowiłá.
  5. Zeydźćież ſię á pożywáyćie E chlebá moiego / y piyćie wino ktoregom wám náláłá.
      E Ci ktorzy ſą wezwáni do ſtołu niebieſkiego / bywáią poſiláni chlebem y winem / kthore ſą znáki tháiemnic y dobrodźieyſtw ktore bierzemy z mądroſći Bożey.

  6. Opuśććieſz proſtácżkowie drogę wáſzę / á będźiećie żyć / á chodźćie drogą roſtropnośći.
  7. Ten ktory ſztrofuie ſzyderzá / odnośi ná ſobie zelżywość / á kthory ſztrofuie złośniká / odnoſi ohydzenie.
  8. A przethoż nie ſztrofuy ſzyderzá by ćię ſnádź nie miáł w nienáwiśći / kárz mądrego á będźie ſię kocháł w tobie.
  9. Náucżáy mądrego á będźie thym roſtropnieyſzy / vcż ſpráwiedliwego á będźie tym vcżeńſzy.
  10. * Pocżątkiem mądrośći ieſtći boiáźń Páńſká / á vmieiętność świętá ieſt roſtropnośćią.
      * Wyżſzey 1.v.7. Pſál.111.v.10. Ekkl.2.v.16.

  11. Abowiem przez mię przybędźie tobie dni twoich / á przedłużą ſię látá żywotá twego.
  12. Ieſli będźieſz mądrym / ſám ſobie będźieſz mądrym / ále ieſli ſzyderzem ſám odnieſieſz ná ſobie káránie.
  13. Niewiáſthá ſzáloná / ſwárliwá / głupiá / nic nieumieiącá.
  14. Tá ſiedźi ná ſtołku v drzwi domu ſwego / á ná mieyſcách wyſokich w mieśćie.
  15. Wołáiąc ku ſobie tych ktorzy idą drogą / á ktorzy idą proſtemi śćieſzkámi.
  16. Ktożkolwiek ieſt proſtákiem niecháy tu zſtąpi / á do ſzálonych thák mowi.
  17. E Wody krádźione ſą ſłodkie / á chleb przekryty ieſt ſmácżnieyſzy.
      E Przez thy rzecży rozumie náuki fáłeſzne thego ſwiátá / kthore ſię więcey ćiáłu podobáią niźli náuká zbáwieniá.

  18. Y nie wie proſták że tám ſą vmárli / á oni ktorzy ſą od niey wezwáni / ſą w głębokich przepáśćiách.

    Kápitułá 10.
    ¶ Tu ſą rozmáite przypowieſći / dlá kthorych rożnice pewny ich árgument być nie może. A przeto ktoby ſię im lepiey przypátrzył / tedy ſą iáko kroćiuchne zámknienie wſzytkiego Piſmá ſwiętego / A ták miáſto árgumenthu nápominámy káżdego żeby ſię ich rádſzey ná pámięć náucżył.

  1. Przypowieśći Sálomonowe. Mądry ſyn rozweſelá oycá / á ſyn ſzálony fráſuie mátkę ſwą.
  2. Nie pomogą ſkárby źle nábythe / ále ſpráwiedliwość wyrwie od śmierći.
  3. Nie dá Pán ćierpieć głodu ſpráwiedliwemu / ále máiętnośći złoſnikow roſproſzy.
  4. Ręká leniwá przywodźi w vboſtwo / ále ręká pilná vbogáći.
  5. Cżłowiek roſtropny zbierá lećie / ále then kthory doſypiá we żniwá / będźie záwſtydzon.
  6. Błogoſłáwieńſtwá ſą nád głową ſpráwiedliwego / A ále złość vſthá złośnikow pokrywáć będźie.
      A Tho ieſt / gdy ſię okáże złoſć niepobożnych / thedy ſię nie będą vmieć obmowić.

  7. Pámiąthká ſpráwiedliwego będźie błogoſłáwioná / á imię złośnikow będźie przemierzłe.
  8. Cżłowiek ſercá roſtropnego prźiymie roſkázánie / á ktory ieſt B ſzálonych wárg / będźie ſkárán.
      B Tho ieſt / ktory nie rozmyſlnie mowi / ten nie vydźie kárániá.

  9. Ktory ſię ſzcżyrze obchodźi / chodźi w ſzcżyrośći beśpiecżnie / á ktory ieſt przewrotnym w ſwoich drogách / będźie C doznán w nich.
      C Abo ſkruſzon y podeptán.

  10. * Ktory D mrugá okiem / przynośi fráſunek / á kto głupie mowi będźie kárán.
      D To ieſt obłudny cżłowiek.

      * Ekkl.27.v.25.

  11. Vſtá ſpráwiedliwego ſą źrzodło żywotá / ále vſtá złośnikowe kryią w ſobie lekkość.
  12. Nienáwiść wzbudzá ſwáry / á E miłość pokrywá wſzytki przeſtępſtwá.
      E Tho mieyſce niemá być rozumiáne ták iáko ie niektorzy wykłádáią / iákoby grzechy przez miłoſć miáły być odpuſzcżáne / gdyż thylko przez wiárę w Kriſtuſá ſą nám odpuſzcżone. Ale tu Sálomon rozumie o tym / ábyſmy ćierpliwie znoſili wyſtępki bliźnych.

  13. W wárgách cżłowieká roſtropnego znáyduie ſię mądrość / ále ſzálony odnieſie rozgę ná grzbiećie.
  14. Mądrzy okázuią w ſobie mądrość / á vſtá ſzálonego przynoſzą ſobie prętki vpádek.
  15. Máiętność bogáthego ieſt iáko miáſto mocne / á vboſtwo cżyni cżłowieká boiáźliwego.
  16. Spráwá cżłowieká ſpráwiedliwego przynośi żywoth / á dochody niepobożnego idą ku grzechu.
  17. Ten ktory prźiymuie káránie / idźie iáko śćieſzką ku żywotowi / ále ktory gárdźi przeſtrzeżeniem błądźi.
  18. Wárgi kłámliwe pokrywáią nienáwiść / á ten ktory cżyni obmowiſká / ieſt ſzálony.
  19. W wielkośći ſłow muśi być przeſthępſtwo / ále then ieſt roſthropnym ktory záwſćiągá wárg ſwoich.
  20. Ięzyk ſpráwiedliwego ieſth iáko ſrebro wyborne / ále ſerce złośnikow ieſt nicżemne.
  21. Wárgi ſpráwiedliwego wiele ich żywią / á ſzáleni bez rozumu vmieráią.
  22. Błogoſłáwieńſtwo Páńſkie bogáći / á nie przynośi z ſobą żádnego fráſunku.
  23. Złoſnik cżyniąc obrzydłoſći obrácá ie ſobie w śmiech / ále mądrość cżyni cżłowieká roſtropnego.
  24. To cżego ſię złośnik boi prźiydźie náń / á cżego ſpráwiedliwi ſobie winſzuią / dáwá im Bog.
  25. Iáko wicher przemiiá / tákże ſię y złośnik nie oſtoi / ále ſpráwiedliwy ieſt iáko grunt wiecżny.
  26. Iáko ocet przykry ieſt zębom / á dym ocżom / ták leniwy przykry ieſt tym ktorzy go gdźie poſyłáią.
  27. Boiáźń Páńſká przycżyniá dni / á látá złośnikow ſkrocą ſię.
  28. Ocżekáwánie ſpráwiedliwych ieſt z weſelem / á nádźieiá niepobożnych zginie.
  29. Drogá Páńſká ieſt mocą cżłowiekowi ſzcżyremu / á ſtráchem tym ktorzy broią złoſći.
  30. Spráwiedliwy ná wieki wzruſzon nie będźie / á złośnicy nie zbędą ſię ná źiemi.
  31. Vſtá ſpráwiedliwego opowiedáią mądrość / á ięzyk przewrotny będźie wykorzenion.
  32. Wárgi ſpráwiedliwego znáią to co ſię podobá Bogu / ále vſthá złośnikow ſą przewrotne.

    Kápitułá 11.
  1. Wágá zdrádliwá ieſth obrzydłá przed Pánem / ále gwicht ſpráwiedliwy podobá ſię mu.
  2. Gdźie ieſt pychá tám ieſt y wzgárdzenie / ále mądroſć ieſt w ludźiech pokornych.
  3. Szcżyrość ludźi cnotliwych przeprowádzá ie / á przewrotność potráći zdráyce.
  4. * Nie pomogą bogáctwá cżáſu gniewu / ále ſpráwiedliwość wyrwie od śmierći.
      * Ekkle.5.v.13. Ezech.7.v.19. Zofoniáſz.1.v.18.

  5. Spráwiedliwoſć cżłowieká ſzcżyrego wyprowádźi go ná drogę proſthą / lecż niepobożny vpádnie dlá złośći ſwoiey.
  6. Ludźi cnotliwe wyrwie ſpráwiedliwość / á przewrotnicy będą w złośćiách ſwych poimáni.
  7. Gdy vmrze cżłowiek niepobożny zginie nádźieiá iego / á ocżekáwánie złośnikow zginie.
  8. Spráwiedliwy będźie wybáwion z vtrápieniá ſwego A á złośnik prźiydźie ná mieyſce iego.
      A Złośnik náſtąpi ná iego mieyſce / to ieſt wpádnie w ono vthrápienie z ktorego ieſt wybáwion ſpráwiedliwy.

  9. Cżłowiek vſt obłudnych ieſt ſkáżcá przyiáćielá ſwego / ále ſpráwiedliwi vmieiętnośćią ſwoią bywáią wybáwieni.
  10. Z ſzcżęśćiá ſpráwiedliwych weſeli ſię miáſto / ále bywá rádość gdy złośnicy giną.
  11. Dlá błogoſłáwieńſtwá ſpráwiedliwych bywá wywyżſzone miáſto / ále dlá B vſt ludźi niepobożnych bywá podwrocone.
      B To ieſt dlá rády ich złey.

  12. Cżłowiek bezrozumny gárdźi bliźnim ſwoim / ále cżłowiek roſtropny milcży.
  13. Ten ktory ieſt ſzcżebietliwy obiáwiá táiemnice / ále ktory ieſt wierny tái káżdey rzecży.
  14. Vpádá lud kędy nie máſz rády / ále ſię thám dobrze dźieie gdźie ieſt wiele ludźi porádnych.
  15. Cżłowiek ktory ręcży zá obcego bárzo vtrápion będźie / ále ten ktory ſię chroni rękoiemſtwá beśpiecżny ieſt.
  16. Niewiáſthá wdźięcżná doydźie chwáły / á mocárze doſtąpią bogáctwá.
  17. Cżłowiek miłoſierny doſtáwá ſobie nágrody / ále okrutnik ſám ſobą trfoży.
  18. Złoſnik zácżyná ſpráwę fáłeſzną / ále ći kthorzy ſieią ſpráwiedliwość máią zápłátę trwáłą.
  19. Iáko ieſth ſpráwiedliwość ku żywothowi / thák ten ktory náſláduie złośći bliżek ieſt śmierći.
  20. Ci ktorzy ſą ſercá przewrotnego ſą obrzydłemi Pánu / ále ći kthorzy ſą ſzcżyrymi w drogách ſwych podobáią ſię iemu.
  21. Złośnicy choćiáż ſobie ręce dáwáią iednák pomſty nie vydą / ále potomſtwo ſpráwiedliwych vydźie niebeſpiecżeńſtwá.
  22. Iáko kolce złote w pyſku v świnie / thák ieſt niewiáſtá cudná / á obycżáiow niewſtydliwych.
  23. Żądzá ſpráwiedliwych ieſt záwżdy ku dobremu / á ſtáránie niepobożnych ieſt popędliwość.
  24. Ieſt niektory co hoynie rzecżámi ſwemi ſzáfuie / á wżdy mu przybywá / á drugi ieſt ktory ſkąpi więcey niż przyſtoi / á wżdy vbożeie.
  25. Cżłowiek dobrotliwy będźie obfituiącym / á kthory náſycá ſám też náſycon będźie.
  26. Ktory chowá zboże tego przekliná lud / ále nád tym ktory ie przedáwá ieſt błogoſłáwieńſtwo.
  27. Ktory ſię ſtárá ocż dobrego nábywá przyiáźni / á kthory ſię ſtárá ocż złego ſtánie ſię mu.
  28. Ktory vfá w bogáctwách ſwych vpádnie / ále ſpráwiedliwi záźielenieią ſię iáko gáłązki.
  29. C Ktory roſpráſzá máiętność ſwoię w wietrze będźie dźiedźicżył / á on ſzálony będźie ſługą cżłowiekowi mądremu.
      C Ludźie łákomi kthorzy ſkąpią bogáctw ſwoich ku ſzkodźie ſwego národu obrocą ſię w niwecż / thák iż potomſtwo ich nie będźie w nich dźiedźicżyć.

  30. Owoc ſpráwiedliwego ieſt iáko drzewo żywotá / á ktory ludźi vcży / ieſt mądrym.
  31. ¤ Otoć ieſliż ſpráwiedliwemu zſtáwá ſię nágrodá ná źiemi / tedy dáleko więcey złośnikowi y grzeſznikowi.
      ¤ 1.Piotr.4.v.18.

    Kápitułá 12.
  1. Ktory káránie miłuie / miłuie theż mądrość / ále then ktory má káránie w nienáwiſći / ſzálony ieſt.
  2. Pobożny vprośi łáſkę v Páná / ále potępi cżłowieká ktory myſli złośćiwie.
  3. Nie będźie trwáły cżłowiek złośćiwy w niepobożnośći / ále korzeń ſpráwiedliwych nie będźie náruſzony.
  4. Státecżná żoná ieſt koroną mężá ſwego / ále tá ktorá go ſromoći / ieſt iáko ſprochniáłoſć w koſćiách iego.
  5. Myſli ſpráwiedliwych ſą ſpráwiedliwe / ále rádá niepobożnych ieſt zdrádliwá.
  6. Słowá złośnikow cżyháią ná kreẃ / ále vſtá ſpráwiedliwych wybáwią ie.
  7. Podwroceni będą złoſnicy / ták iż ich nie będźie / á dom ſpráwiedliwych zoſtánie.
  8. Cżłowiek chwálon bywá dlá ſwego dowćipu / á ſerce przewrotne będźie ná poháńbienie.
  9. * Lepſzy ieſt cżłowiek niſkiego ſtánu kthory ſobie robi / niźli chlubny ktoremu nie zſtáwá chlebá.
      * Ekkl.10.v.31.

  10. Spráwiedliwy má prácą o bydlątku ſwoim / ále życżliwość niepobożnych ieſt okrutná.
  11. † Ktory orze źiemię ſwą / będźie miáł doſyć chlebá / ále ten ktory náſláduie prożnuiących / ſzálony ieſt.
      † Niżey.28.v.19. Ekkle.20.v.30.

  12. Pożądliwość złośnikow ieſt ſiećią wſzego złego / ále korzeń ſpráwiedliwych będźie rodzáyny.
  13. Przewrotnymi wárgámi ſwemi vśidli ſię złośnik / á ſpráwiedliwy wynidźie z vćiſku.
  14. Będźie náſycon cżłowiek dobrámi z owocu vſt ſwoich / á będźie dáná nágrodá káżdemu wedle ſpráw iego.
  15. Szálonego drogá zdá ſię proſtá przed ocżymá iego / lecż ten ktory ſłuchá rády / mądrym ieſt.
  16. Szálonego nátychmiáſt poznáć z gniewu iego / ále kthory pokrywá zelżywość ſwą / oſtrożny ieſt.
  17. ¤ Ktory powiedá práwdę / oznáymuie ſpráwiedliwość / ále świádek kłámliwy / ieſt zdráycá.
      ¤ Niżey.14.v.5.

  18. Ieſt niekthory co má ſłowá iáko miecż przeráżáiący / á ięzyk mądrych ieſt zdrowiem.
  19. Práwdźiwe wárgi trwáłe ſą ná wieki / á ięzyk kłámliwy vſtánie w oce mgnieniu.
  20. Zdrádá ieſt w ſercu tych / ktorzy źle myſlą / ále ći ktorzy rádzą ku pokoiowi / máią weſele.
  21. Spráwiedliwego nie potká żádne nieſzcżęśćie / ále złośnicy pełni będą wſzego nieſzcżęſćiá.
  22. Wárgi kłámliwe ſą obrzydłemi Pánu / ále ty kthore ſię práwdźiwie obchodzą / podobáią ſię iemu.
  23. Cżłowiek oſtrożny tái w ſobie vmieiętność / ále ſerce ſzálonych dáwá ſię vznáwáć w głupſtwie.
  24. Ręká prácowitá będźie pánowáłá / ále zdrádliwá będźie dáń dáwáłá.
  25. Fráſunek ſerdecżny ſkurcży cżłowieká / ále z powieśći weſołych rozráduie ſię.
  26. Spráwiedliwy zácnieyſzy ieſt niźli bliźni iego / á złośnicy zbłądzą ná drodze ſwey.
  27. Nie A vpiecże zdráycá obłowu ſwoiego / ále máiętnoſći cżłowieká ſpráwiedliwego ſą koſztowne.
      A To ieſt / nie doydźie tego cżego łowi chytrośćią.

  28. Ná śćieſzce ſpráwiedliwych ieſt żywot / á ná proſtey śćieſzce iey nie máſz śmierći.

    Kápitułá 13.
  1. Mądry Syn ſłuchá przeſtrzeżeniá oycowſkiego / ále ſzyderz kárániá nie prźiymuie.
  2. A Káżdy z vſt ſwoich będźie pożywáł dobrá / á duſzá przewrotnych będźie ſię kármiłá krzywdą.
      A Tho ieſt / ludźie przewrothni będą káráni dlá krzywd ktore cżynią Bogu y ludźiom.

  3. Ktory ſtrzeże vſt ſwoich / ſtrzeże duſze ſwoiey / ále ktory nieobácżnie othwárzá wárgi ſwe / będźie ſtłumion.
  4. Leniwiec łáknie / á nie náſyći ſię duſzá iego / ále duſzá prácowitych będźie obfituiącá.
  5. Cżłowiek ſpráwiedliwy má w nienáwiśći powieśći kłámliwe / ále złośćiwy ſtáwá ſię ſmrodliwym / y poháńbieniá godnym.
  6. Spráwiedliwość ſtrzeże cżłowieká ſzcżyrego / ále złość podwroći grzeſzniká.
  7. Ieſt ieden co ſię cżyni bogácżem / á nie má nic / á drugi cżyni ſię vbogim choć má wiele bogáctw.
  8. Bogáctwá okupuią cżłowieká / B á vbogi ni kogo nie winuie.
      B Vbogi dlá ſwego niedoſtátku nie śmie ſię przećiwić nikomu choćiá má krzywdę.

  9. * C Świátłość rozweſelá ſpráwiedliwe / á pochodniá złośnikow zgáśnie.
      C To ieſt ſzcżęśćie.

      * Niżey.24.v.20.

  10. Záiſte cżłowiek hárdy wſzcżyná zwády / ále przy rádnych ieſt mądrość.
  11. * Bogáctwá prędko nábythe niſzcżeią / ále ktory ie zgromádzá włáſnymi rękámi przycżyni ich.
      * Niżey.28.v.20.

  12. Ocżekáwánie ktore ſię przedłużá ieſt teſkliwe ſercu / ále gdy ſię to wypełni cżego żądámy / ieſt iáko drzewo żywotá.
  13. Ktory ſobie lekce wáży zákázánie / prźiydźie w vpádek / á kthory ſię boi roſkázániá weźmie nágrodę.
  14. Náuká mądrego ieſt źrzodłem żywotá / ku vchronieniu śidł śmierći.
  15. Dobry rozum ſpráwuie łáſkę / ále drogá przeſtępcow ieſt przykrá.
  16. Káżdy oſtrożny roſtropnie ſobie pocżyná / ále ſzálony okázuie ſwoie głupſtwo.
  17. Poſeł złośćiwy vpádá w nieſzcżęśćie / ále poſeł práwdźiwy ieſt zdrowiem.
  18. Vboſtwo y poſromocenie przychodźi ná tego ktory niedbá ná káránie / ále ktory przeſtrzegá vpominániá będźie w vcżćiwośći.
  19. Rzecż kthorey prágnie cżłowiek ieſt wdźięcżná duſzy / ále ſzáleni brzydzą ſię gdyby mieli odſtąpić złośći.
  20. Ktory chodźi z mądrymi / mądry ieſt / ále ten kthory ſię ſtowárzyſzył z ſzálonym zginie.
  21. Zá grzeſznikiem tuż chodźi vtrápienie / ále ſpráwiedliwym nágrádzá ſię dobrem.
  22. Pobożny cżłek zoſtáwi dźiedźicmi ſyny ſwoie / á máiętnośći grzeſznikow zoſtháwáią ſpráwiedliwym.
  23. Wielká żywność ieſt ná polu vbogich / D ále ieſt then ktory ginie co iey nie może doſyć vcżynić.
      D Drudzy cżytáią / Ale ſą ći co ie niepobożnie bieráią / to ieſt / żywność ludźi vbogich możnieyſzy wydźieráią.

  24. Ktory folguie E rozdze ſwey / má w nienáwiſći ſyná / ále ktory go miłuie w cżás go kárze.
      E Przez rozgę rozumie nie tylko káránie / ále też y wſzythko wychowánie od młodośći.

  25. Spráwiedliwy vżywá wſzytkiego w doſtátku duſzy ſwey / ále żywot złoſnikow ieſt zgłodniáły.

    Kápitułá 14.
  1. Mądrá niewiáſtá A buduie dom ſwoy / á ſzáloná pſuie gi rękámi ſwemi.
      A Tu zálecá goſpodárſtwo niewiáſty / zá ktorey ſpráwą porządnie dom bywá záchowán.

  2. Kthory chodźi w ſzcżyroſći ſwoiey boi ſię Páná / ále ten kthory podwrácá drogi ſwoie gárdźi im.
  3. W vſćiech ſzálonego ieſth rozgá hárdoſći / á wárgi mądrych ſtrzegą ich.
  4. Kędy niemáſz wołow tedy y żłob prożny / á gdźie ieſth moc wołow tám ieſt obfitoſć zbożá.
  5. Práwdźiwy świádek nie kłámá / * á fáłſzywy świádek opowiedá kłámſtwá.
      * Wyżſzey.12.v.17.

  6. Szuká ſzyderz mądrośći á nie náydźie iey / ále roſtropnemu łácná ieſt vmiejętnoſć.
  7. Idź precż od cżłowieká ſzálonego gdy nie bácżyſz w wárgách iego mądroſći.
  8. Mądrość cżłowieká roſtropnego ieſt zrozumiewáć drogi ſwoie / á głupſtwo ſzálonych ieſt zdrádliwe.
  9. Száleni ráduią ſię z złoſći / á miedzy cnotliwemi ieſth dobrowoleńſtwo.
  10. Káżdy poznáwá gorzkość duſze ſwey / á iego weſelá nikt iny vcżeſtnikiem nie będźie.
  11. Dom niepobożnych będźie wygłádzon / ále przybytek cnotliwych zákwitnie.
  12. † Ieſt drogá ktorá ſię zdá proſtá przed cżłowiekiem / ále koniec iey prowádźi ku śmierći.
      † Niżey.16.v.25.

  13. Cżáſem y w śmiechu boleie ſerce á ná końcu weſelá ſmutek.
  14. Cżłowiek ſercá ſzálonego będźie ſyt drog ſwoich / á odłącży ſię od niego cżłowiek dobry.
  15. Proſtácżek wierzy káżdemu ſłowu / ále oſtrożny zrozumiewá poſtępki ſwoie.
  16. Mądry ſię lęká y chroni złoſći / ále ſzálony gniewá ſię / á vfá ſobie.
  17. Ktory ſię prędko rozgniewá / dopuſzcżá ſię ſzáleńſtwá / á cżłowiek wielkich myſli ieſt przemierzły.
  18. Sproſnicy dźiedźicżnie otrzymáią ſzáleńſtwo / á oſtrożni będą koronowáni vmieiętnoſćią.
  19. Kłániáią ſię źli przed dobremi / á złoſnicy ſtoią v drzwi ſpráwiedliwego.
  20. Vbogi ieſt w nienáwiſći y v przyiáćielá ſwego / ále wiele tych ieſt ktorzy miłuią bogácże.
  21. Grzeſznik wzgárdzá bliźniego ſwego / ále ten ieſt ſzcżęſliwy kthory má litoſć nád vbogim.
  22. Izáli nie błądzą ći ktorzy zmyſláią złoſći: ále ći ktorzy dobrze myſlą otrzymáią miłoſierdźie y práwdę.
  23. W káżdey prácy ieſt obfitość / á thylkoż z ſłow prożnych przychodźi vboſtwo.
  24. Koroná mądrych ieſt bogáctwem ich / á głupſtwo ſzálonych ieſt ſzáleńſtwem.
  25. Wyzwálá duſzę świádek práwdźiwy / á cżłowiek przewrotny opowiedá kłámſtwo.
  26. W boiáźni Páńſkiey ieſt mocne vfánie / á ſynowie iego zoſtáną w nádźiei.
  27. Boiáźń Páńſká ieſt źrodło żywotá / ábychmy vſzli od śidł śmierći.
  28. W wielkoſći ludu ieſth zácnoſć Krolewſká / á gdźie niemáſz ludu tám wątleie Kſiążę.
  29. Ten ieſt bárzo rozumnym ktory ieſt nierychłym ku gniewu / ále then ktory ieſt ſkwápliwy / wywyżſzá ſzáleńſtwo ſwoie.
  30. Serce ſkromne ieſth zdrowiem ćiáłu / ále zázdroſć ieſt ſprochnieniem koſćiám.
  31. ¤ Ktory cżyni krzywdę vbogiemu ten lży Stworzyćielá iego / ále ktory ieſt litoſćiwym nád vbogim cżyni mu pocżćiwoſć.
      ¤ Niżey.17.v.5.

  32. Niepobożny będźie wygnáńcem dlá złoſći ſwoich / á ſpráwiedliwy będźie miáł nádźieię vmieráiąc.
  33. W ſercu cżłowieká roſtropnego odpocżywá mądroſć / á znáć ią y w poſrod ſzálonych.
  34. Spráwiedliwoſć wywyżſzá národy / ále grzech ieſth poſromoceniem ludu.
  35. Sługá roſtropny ieſt kochániem krolewſkiem / á gniew iego ieſt przećiwko ſproſnemu.

    Kápitułá 15.
  1. Skromná odpowiedź vśmierzá gniew / á ſłowá vſzcżypliwe wzruſzáią popędliwoſć.
  2. Ięzyk mądrych nádobnie vżywá vmieiętnoſći / á vſtá ſzálonych głupie mowią.
  3. Ná wſzelkim mieyſcu ocży Páńſkie vpátruią złe y dobre.
  4. Zdrowy ięzyk ieſt iáko drzewo żywotá / ále w ktorym ieſt przewrotnoſć trfoży vmyſłem.
  5. Szálony wzgárdzá kárániem oycá ſwego / ále ktory prźiymuie vpominánie zſtánie ſię mądrym.
  6. W domu ſpráwiedliwego ieſth ſkárb wielki / ále w dochodźiech złoſnikowych ieſt roſproſzenie.
  7. Wárgi mądrych ſieią vmieięthnoſć / ále ſerce ſzálonych nie ták.
  8. * Ofiárá niepobożnych ieſt obrzydłá Pánu / á modlitwá ſpráwiedliwych podobá ſię iemu.
      * Ekkl.34.v.23.

  9. Drogá złoſniká ieſth obrzydłá Pánu / ále on miłuie náſládowcę ſpráwiedliwośći.
  10. Ten ktory ſię puśći śćieſzki / będźie ſrodze kárán / á ktory má przeſtrzeżenie w nienáwiśći vmrze.
  11. Niſkośći y zátrácenie ſą przed Pánem / á dáleko więcey ſercá ſynow ludzkich.
  12. Szyderz niemiłuie tego kthory go ſzthrofuie / áni chodźi do mądrych.
  13. Serce weſołe cżyni piękną twárz / ále z boleśći ſerdecżney bywá duch ſmętny.
  14. † Serce roſtropne ſzuká vmieiętnośći / ále vſtá ſzálonych kármią ſię głupſtwem.
      † Niżey.17.v.22.

  15. Wſzytki cżáſy vbogiego ſą nędzne / ále weſołá myſl ieſt iáko vſtháwicżne gody.
  16. Lepſzy ieſt kąſek z boiáźnią Páńſką / niźli wielki ſkárb z kłopotem.
  17. Lepſzá ieſt bieſiádá ledá o źiołku ogrodnym kędy ieſt miłoſć / á niźli o kármnym wole kędy ieſt nienáwiſć.
  18. Cżłowiek gniewliwy wſzcżyná zwády / ále ten ktory ieſt ćierpliwy vśmierzá nieſnáſki.
  19. Drogá leniwego ieſt iáko płoth ćierniowy / ále śćieſzká cnotliwych ieſt rowná.
  20. Syn mądry rozweſelá oycá / á cżłowiek ſzálony lekce wáży mátkę ſwoię.
  21. Ten ktory ieſt nierozumny kochá ſię w głupſtwie / á cżłowiek roſtropny proſto idźie.
  22. Gdźie nie máſz rády tám ſię rozſypuią myſli / á mocne bywáią kędy wiele rádźiec.
  23. A Weſeli ſię cżłowiek w odpowiedźi vſt ſwoich / á ſłowo rzecżone ſwego cżáſu iákoż ieſt dobre:
      A Iákoby rzec chćiáł / Ieſli chcemy mieć poćiechę z powieśći vſt náſzych / tedy potrzebá áby náſze ſłowo było dobre / á iżbychmy mowili cżáſu przyſtoynego.

  24. Śćieſzká żywotá prowádźi roſtropnego wzgorę / áby nieſzedł w niſkośći ná doł.
  25. Pán obálá dom pyſznych / á potwierdzá gránic wdowie.
  26. Myſli złośćiwego ſą obrzydłe Pánu / ále powieśći cżyſtych ſą wdźięcżne.
  27. Ktory chćiwie náſláduie łákomſtwá / zborzy dom ſwoy / ále kthory má w nienáwiśći dáry / będźie żył.
  28. Serce ſpráwiedliwego myſli co má dáć zá odpowiedź / ále vſthá złośnikow źle mowią.
  29. Dálekim ieſt Pán od niepobożnych / ále wyſłucháwá modlithwy ſpráwiedliwych.
  30. Iáſność ocżu rozweſelá ſerce / á dobrá ſłáwá tucży kośći.
  31. Vcho ktore ſłuchá przeſtrzeżeniá żywothá mieſzká w pośrodku mądrych.
  32. Ktory o kárność nie dbá wzgárdzá duſzę ſwoię / ále kthory ſłuchá nápominániá / ten ieſt bácżny.
  33. Boiáźń Páńſká ieſth ćwicżenie mądroſći / á zá pokorą idźie chwáłá.

    Kápitułá 16.
  1. Cżłowiek pomyſláwá w ſercu ſwoim / ále od Páná ieſt tho co ięzykiem opowiádá.
  2. Wſzythki drogi ludzkie zdádzą ſię im być cżyſte / ále Pán ieſt ktory vwáżá duchy.
  3. * Porucżáy Pánu ſpráwy twe / á będą vtwierdzone myſli thwoie.
      * Pſál.37.v.5. 1.Piotr.5.v.7.

  4. Pán wſzythko ſpráwił ſám dlá ſiebie / á złośniká tákże ná cżás nieſzcżęśćiá.
  5. Káżdy ktory ieſt ſercá wynioſłego przemierzłem ieſt Pánu / á przyrzecżenie z dániem ręki nie vydźie kárániá.
  6. Miłoſierdźiem y práwdą będźie odkupioná niepráwość / á w boiáźni Páńſkiey odſtępuiemy od złoſći.
  7. Gdy ſię Pánu vpodobáią drogi cżłowiecże / tedy mu też vpokoi y nieprzyiáćioły iego.
  8. Lepſzy ieſt kąſek ſpráwiedliwy / niźli wielkie dochody z beſpráwiem.
  9. Serce cżłowiecże wymyſlá drogę ſwoię / ále Pán ſpráwuie śćie ie°.
  10. A Wieſzcżbá ieſt w wárgách Krolewſkich / á w ſądźie nie ſą przewrotne vſtá iego.
      A Tu nie rozumie o wieſzcżbie / kthorey zákon broni / Ale dáwá znáć o rzecży pewney y práwdźiwey przez ſłowo Boże vtwirdzoney.

  11. Wági y ſzále ſpráwiedliwe ſą od Páná / á wſzytki gwichty w worku ſą zá ſpráwą iego.
  12. Obrzydłá rzecż ieſt v krolow dopuſzcżáć ſię niepráwośći / ábowiem w ſpráwiedliwośći będźie vtwierdzoná ſtolicá ich.
  13. Wárgi ſpráwiedliwe ſą kochániem Krolewſkiem / á miłuią thego ktory práwdę mowi.
  14. Gniew Krolewſki ieſth poſłem śmierći / á wſzákoż cżłowiek mądry pohámuie gi.
  15. Gdy ſię roźiáśni oblicże Krolewſkie tedy będźie zdrowie / á łáſká iego ieſt iáko obłok pogodny deſzcż wylewáiący.
  16. Dáleko ieſt rzecż zácnieyſzá nábyć mądrośći niźli złotá koſztownego / á dáleko ieſt rzecż zácnieyſzá nábyć roſtropnośći niźli śrebrá wybornego.
  17. Drogá ludźi ſpráwiedliwych ieſt odchylić ſię od złe° / á ten duſze ſwey ſtrzeże ktory ſtrzeże drogi ſwoiey.
  18. Przed zginieniem ieſth pychá / á przed vpádkiem wywyżſzenie duchá.
  19. Lepiey ieſt być pokornym w duchu z pokornymi / á niźli dźielić łupy z hárdemi.
  20. Ktory ieſt roſtropny w ſwey rzecży znáydźie dobrá / á ſzcżęſliwy ieſt ten ktory vfá Pánu.
  21. Then ieſt roſtropnym ktory ieſt mądrym w ſercu / á wdźięcżność mowy przydáwá náuki.
  22. Then w ktorym ieſt roſtropność má źrzodło żywothá / ále ćwicżenie ſzálonych ieſt głupſtwem.
  23. Serce mądre cżyni vſtá roſtropne / á wárgám ſwym przydáwá náuki.
  24. Powieść wdźięcżná ieſth iáko pláſtr miodu / á przyiemná duſzy á zdrowá B kośćiám.
      B To ieſt / ćiáłu wſzytkiemu.

  25. Ieſt niekthorá drogá co ſię cżłowiekowi zdá proſtá / ále koniec iey prowádźi ku śmierći.
  26. Cżłowiek prácowity robi ſobie / bo go ktemu pędzą vſtá iego.
  27. Cżłowiek złośćiwy wynáyduie złość / á wárgi iego ſą iáko ogień páłáiący.
  28. Cżłowiek przewrotny wſzcżyná zwády / á záuſznik rozłącżá kſiążętá.
  29. Cżłowiek złośćiwy zwodźi bliźniego ſwoiego / á prowádźi go ná drogę nie dobrą.
  30. Ktory mrugá ocżymá / myſli przewrotnośći / á kthory gryźie wárgi ſwe / broi złośći.
  31. C Szedźiwoſć ieſt koroná chwáły / á náyduią ią ná drodze ſpráwiedliwey.
      C Nie o káżdey tu ſzedźiwośći ábo ſtárośći znáć dáwá / ále tylko o tey ktorá w ſobie má mądroſć y ſkormnoſć.

  32. Lepſzy ieſt ćierpliwy niźli mocárz / á ktory vmyſł ſwoy hámuie / niżeli ten ktory miáſto weźmie.
  33. D Los miecą w podołek / ále od Páná ieſt wſzytek ſkutek iego.
      D Nic fortunie przycżytáć nie mámy / ábowiem Bog iuż poſtánowił z iákiem má dokońcżeniem ſzcżęſćie przypádáć.

    Kápitułá 17.
  1. Lepſzá ieſth párteká ſuchá z pokoiem / niźli dom pełny bydł pobitych z poſwárkiem.
  2. Sługá roſtropny będźie pánowáł nád ſynem przemierzłym / á będźie dźielił dźiedźictwá miedzy bráćią.
  3. Iáko w tyglu probuią śrebrá / á w piecu doświádcżáią złotá / tákże Pán doświádcżá ſerc.
  4. Złośnik pilen ieſt wárg złośćiwych / á kłámcá ſłuchá ięzyká złośćiwego.
  5. Kthory ſzydźi z vbogiego / cżyni zelżywość Stworzyćielowi iego / á kthory ſię kochá z cżyiego zginieniá / nie vydźie kárániá.
  6. Koroná ludźi ſtárych ſą wnukowie ich / á chwáłą ſynowſką ſą oycowie ich.
  7. Iáko nie przyſtoi rzecż powáżná ſzálonemu / ták dáleko więcey kſiążęćiu vſtá kłámliwe.
  8. Kámień drogi / ieſt iáko wdźięcżny vpominek v te° co gi má / á gdźie ſię iedno obroći / poſzcżęſći ſię mu.
  9. Ktory pokrywá przewrotnoſć / ſzuká przyiáźni / A ále ktory przypominá rzecży / rozłącżá pány.
      A To ieſt / kthory przeſtrzegá Páná z wyſthępku iego / przychodźi do niego w niełáſkę / y bywá wyłącżon od niego.

  10. Roſtropny więcey ſię boi fukániá / niźli ſzálony / choćbyś go bił ſtokroć.
  11. Záiſte odporny ſzuká złoſći / á B poſeł okrutny będźie wyſłán przećiw iemu.
      B Thu dáwá znáć wſzythki ſpoſoby ktoremi Bog kárze ludźi odporne.

  12. Lepiey ieſt potkáć ſię cżłowiekowi z oſieroćiáłą niedźwiedźicą / á niźli z ſzálonym w ſzáleńſtwie iego.
  13. * Temu kthory złym zá dobre oddáwá / nie wynidźie nieſzcżęſćie z domu.
      * Rzym.12.v.17. 1.Thes.5.v.15. 1.Piotr.3.v.9.

  14. Ten ktory wywierá wody / ieſth pocżąthkiem ſwáru / á przetoż pirwey niż ſię zámieſzá zwádá / zániecháy iey.
  15. Ten ktory vſpráwiedliwiá złoſniká / y ten co ſpráwiedliwego winuie / obádwá ſą ći obrzydłemi Pánu.
  16. Coż po máiętnoſći w ręku ſzálonego / ktory nie má z to rozumu áby kupił mądroſć:
  17. Przyiáćiel záwżdy miłuie / á rodźi ſię iáko brát cżáſu trápieniá.
  18. Cżłowiek bezrozumny dáwá rękę cżyniąc rękoiemſtwo zá przyiáćielá ſwego.
  19. Ktory ſię kochá w zwádách / miłuie przewrotnoſć / C á ktory podnoſi drzwi ſwoich / ſzuká vpádku.
      C To ieſt / ktory názbyt wyſoko buduie.

  20. Ten ktory ieſt ſercá przewrotnego / nic dobrego nie náydźie / á ktory ieſt ięzyká złośćiwego / vpádnie w nieſzcżęſćie.
  21. Komu ſię vrodźi ſzálony / będźie ku ſmętkowi iego / áni ſię rozweſeli oćiec ſzálonego.
  22. * Serce weſołe cżyni dobre zdrowie / á duch ſmętny wyſuſzá koſći.
      * Wyżſzey.15.v.13.

  23. Złoſnik wyimuie dár z zánádrz ku podwroceniu rzecży ſpráwiedliwey.
  24. * Przed roſtropnym tuż ieſth mądroſć / á ocży ſzálonego ſzukáią iey po źiemi.
      * Ekkl.2.v.14. y 8.v.1.

  25. Syn ſzálony ieſth zátrwożeniem oycu ſwemu y mátce ſwoiey.
  26. Nie dobrze ieſt winowáć ſpráwiedliwego / y bić przełożone dlá ſpráwiedliwośći.
  27. * Ten ktory ieſt roſtropny / záwſćiągá powieſći ſwoich / á cżłowiek mądry ieſt bácżnego vmyſłu.
      * Iák.1.v.29.

  28. Szálony gdy też milcży / tedy bywá mián zá mądrego / á ktory zátulá wárgi ſwe / ieſt roſtropny.

    Kápitułá 18.
  1. A Ktory ſię chćiwie ſthárá wyłęcżyć z towárzyſtwá / vżywá do tego wſzelákie° ſpoſobu.
      A Abo ták / kthory ieſt wolnym / tedy żywie według myſli ſwey / á chce o wſzythkim rozumieć.

  2. Szálony nie roſkochá ſię w roſtropnoſći / iedno w tym co myſli w ſercu ſwym.
  3. Gdźie roſtą złoſći / roſćie y wzgárdzenie / á gdźie poháńbienie / tám y zelżywoſć.
  4. Słowá cżłowieká mądrego ſą iáko wodá głęboká / á źrzodło mądroſći ieſt potokiem wylewáiącym.
  5. Nie dobrze ieſt brákowáć oſobą złośnikową / ábyś miáł podwroćić ſpráwiedliwego w ſądźie.
  6. Wárgi ſzálonego przychodzą z ſwárem / á vſthá iego wyzywáią ku bitwie.
  7. Vſtá ſzálonego ſą ku vpádkowi iego / á wárgi iego ſą ſidłem duſzy iego.
  8. Słowá záuſznikowe ſą iákoby rány táiemne / ktore przenikáią áż y do wnętrznoſći.
  9. Then ktory ieſt niedbáły w ſpráwách ſwych / ieſt brátem vtrátnego.
  10. Imię Páńſkie ieſt wieżą mocną / á ſpráwiedliwy ktory ſię tám vćieká / zoſtáwá beśpiecżnym.
  11. Máięthnoſći bogácżowe ſą iego miáſtem mocnym / y iáko mur wyſoki / według iego mnimániá.
  12. Przed vpádkiem chłubi ſię ſerce cżłowiecże / á zá pokorą idźie chwáłá.
  13. * Kto pirwey odpowiedá niźli rzecży wyſłuchá / odnoſi wſtyd y głupſtwo ná ſobie.
      * Ekkl.11.v.13.

  14. Myſl cżłowiecżá wyćierpi chorobę ćieleſną / ále myſl zboláłą ktoż wyćierpieć może:
  15. Myſl roſtropná nábywá vmieiętnoſći / á vcho mądrych pilnuie náuki.
  16. Dár cżłowiekowi cżyni wolny przyſtęp / á przed ludźi zácne prowádźi go.
  17. Ten ktory pirwey rzecż ſwą mowi / má ſpráwiedliwoſć / ále gdy drugá ſtroná przydźie / rozbierá ią.
  18. Los vśmierzá zwády / á roſtrzygnie vporne.
  19. B Brát obráżony ieſt twárdſzy niż miáſto mocne / á zwády tákowe ſą iáko zátwory ná zámkoch.
      B Iáko bywá mocne ſpowinowácenie miedzy bráćią / ták kiedy bywá náruſzone / tym bywá ich ſrożſze záiątrzenie.

  20. Cżłowiek z owocu vſth ſwoich náſyći żywot ſwoy / á pożytki wárg C ſwych będźie nápełnion.
      C To ieſt / iáko kto będźie mowił ábo źle ábo dobrze / ták ſię mu też ſtánie.

  21. Śmierć y żywot ieſt w mocy ięzyká / á ktho gi miłuie / vżywá owocu iego.
  22. Ktory nálázł D żonę / nálázł rzecż dobrą / y otrzymáł łáſkę v Páná.
      D Tho náleży ná ſwięthy máłżeńſki ſtán / w ktorym żoná dobrá ieſt ſzcżęſćiem mężowi ſwemu.

  23. Vbogi pokornie mowi / á bogácż przykro odpowiedá.
  24. Cżłowiek ktory má przyiáćioły / niecháy trwá w przyiáźni ich / gdyſz przyiáćiel bywá pewnieyſzy / niźli brát.

    Kápitułá 19.
  1. Lepſzy ieſt vbogi ktory chodźi w ſzcżyroſći ſwey / niźli cżłowiek wárg przewrothnych á głupi.
  2. Chuć nie dobrá ieſt A bez vmieiętnoſći / á kto z prędká bieży / potknie ſię.
      A To ieſt / gdy kto żądá á ſám nie wie cżego y ku ktoremu pożytkowi.

  3. Głupſtwo cżłowiecże podwrácá drogi ſwe / á gniewá ſię ná Páná w ſercu ſwoim.
  4. Bogáctwá cżynią wiele przyiáćioł / ále vbogiego opuſzcżáią przyiáćiele iego.
  5. * Fáłſzywy ſwiádek nie vydźie kárániá / á kthory powiedá kłámſtwo nie vydźie.
      * W.5.Mo.19.v.19.

  6. Wiele ſię ich kłániá przed kſiążęćiem / á ſzcżodremu káżdy ieſt przyiáćielem.
  7. Vbogiego nienáwidzą wſzyſcy bráćiá iego / á dáleko więcey chronią ſię go przyiáćiele / vpominá B ſię ſłowá / ále nic nimáſz.
      B To ieſt / ſtárá ſię áby wżdy z nim łáſkáwie mowili.

  8. Cżłowiek rozumny miłuie duſzę ſwoię / á ſtrzeże roſtropnoſći áby nálázł co dobrego.
  9. Świádek kłámliwy nie vidźie kárániá / á ktory powiedá kłámſtwá / zginie.
  10. Iáko nie przyſtoi roſkoſz ſzálonemu / ták dáleko mniey ſłudze pánowáć nád kſiążęty.
  11. Cżłowiek roſtropny powſćiągá gniewu ſwego / á C przebácżáć złość ieſt cżeść iego.
      C To przebácżenie má záchowáne być wedle boiáźni Bożey / y wedle powinnośći ku bliźniemu.

  12. Gniew krolewſki ieſth iáko ryk lwięcy / á łáſká iego ieſth iáko roſá ná tráwie.
  13. Syn głupi ieſt żáłoſćią oycu ſwemu / á niewiáſthá ſwárliwá iáko dách kápáiący vſtáwicżnie.
  14. Dom y bogáctwá oſtháwáią ſię dźiedźicżnie po oycu ¤ ále żoná roſtropná od Páná.
      ¤ Wyſz.18.v.22.

  15. Zá leniſthwem przypádá oſpáłość / á cżłowiek niedbáły będźie łáknął.
  16. Ktory ſtrzeże roſkázániá / ſtrzeże duſze ſwoiey / á ktory wzgárdzá drogi ſwe vmrze.
  17. Pożycżá Pánu ten ktory ieſt ſzcżodrobliwym ná vboſtwo / á on mu vcżyni nágrodę iego.
  18. Kárz ſyná ſwoiego poki ieſzcże máſz o nim nádźieię / á D nie przykłádáy myſli twey ábyś go miáł zámordowáć.
      D Abo / nie przepuſzcżáy mu choćiáż wołá / ále ieſli mu folgowáć będźieſz / będźie niecnotą / y ták zginie.

  19. Cżłowiek bárzo gniewliwy ſobie ſzkodźi / á choćiá go ráz pohámuieſz / tedy po wtore w toż prźiydźie.
  20. Słucháy rády / á prźiymuy nápomnienie / ábyś był mądry ná potym.
  21. Wieleć myſli ieſt w ſercu cżłowiecżym / ále rádá Páńſká ieſt trwáłá.
  22. Má ſię cżłowiek kocháć w miłoſierdźiu / á lepſzy ieſt cżłowiek vbogi niźli cżłowiek kłámliwy.
  23. Boiáźń Páńſká wiedźie ku żywothowi / á kthory w niey mieſzká ieſth náſyconym / y nie potká go nieſzcżęſćie /
  24. ♀ Leniwy kryie w zánádrzá rękę ſwą / á ledwo ią y do gęby donieſie.
      ♀ Niżey.26.v.15.

  25. E * Ieſli vderzyſz ſzyderzá tedy proſthák ſtánie ſię opátrznieyſzy / á ieſli kto sfuká roſtropnego náucży ſię vmieiętnośći.
      E To ieſt / gdy kto kárze kárde y podnioſłey myſli ludźi / tedy z tąd proſtácżkowie ſtáwáią ſię roſtropnemi y bácżnieyſzemi.

      * Niżey.21.v.11.

  26. Syn ktory nie cżći oycá wygániá mátkę á ieſth hániebny y bezecny.
  27. Nie ſłucháy ſynu moy vpominániá / ktore by ćię odwodźiło od ſłow mądrych.
  28. Świádek złoſćiwy ſzydźi z ſpráwiedliwośći / á vſtá złoſnikow niepráwość pokrywáią.
  29. Ná ſzyderze zgotowáne ieſt káránie / á guzy ná grzbiet ſzálonych.

    Kápitułá 20.
  1. Wino cżyni cżłowieká ſzyderzem / á pićie ſwárliwym / káżdy co ſię w nim kochá / niemá rozumu.
  2. Strách Krolewſki ieſt iáko ryk lwięcy / kto go ná ſię obruſzy wyſtępnym ieſt przećiw duſzy ſwoiey.
  3. Pocżćiwoſć ieſt cżłowiekowi wſćięgáć ſię od zwády / w ktorą ſię wtrącá káżdy ſzálony.
  4. Leniwy dlá źimná nie orze / á przetoż gdy przydźie cżás żniwá nie będźie miáł nic.
  5. Rádá w ſercu cżłowiecżym ieſth iáko wodá głęboká / á mądry cżłowiek wycżyrpnie ią.
  6. Wiele ich powiedáią o ludźiech miłoſiernych / ále ktoż znáydźie cżłowieká práwdźiwego:
  7. Cżłowieká ſpráwiedliwego ktory chodźi w ſzcżyroſći ſwoiey / dźiátki co po nim będą ſą ſzcżęſliwymi.
  8. Krol ktory ſiedźi ná ſtolicy ſpráwiedliwośći roſpráſzá wſzytko złe ocżymá ſwymi.
  9. * Ktoż może rzec / Ocżyśćiłem ſerce ſwe / á ieſtem cżyſt od grzechu moiego:
      * 1.Krol.8.v.46. 2.Kron.6.v.36. Ekkl.7.v.21. 1.Ián.1.v.8.

  10. Dwoiáká wágá / y dwoiáká miárá / to oboie obrzydłem ieſt Pánu.
  11. Poznáć y dźiećiątko w ſpráwách iego / ieſli ieſt cżyſthá y ſpráwiedliwá ſpráwá iego.
  12. Vcho ku ſłuchániu / y oko ku widzeniu / oboie to ſám Pán ſtworzył.
  13. Nie kocháy ſię w oſpálſtwie byś ſnádź nie zubożáł / otworz ocży ſwoie á náſyć ſię chlebem.
  14. Ten ktory kupuie / wſzytko gáni / á odſzedſzy chwáli.
  15. Choćiáſz ieſt wiele złotá / y wiele kámieniá drogiego / á wſzákoż nákoſztownieyſze klenoty ſą vſtá roſtropne.
  16. † A Od tego ktoryć ręcżył zá obcego / weźmi fánt / á iż ręcżył zá obcą weźmi zákłád od niego.
      A W tych ſłowiech dáwá znáć w iákie vboſtwo przychodzą ći co zá kogo ręcżą.

      † Niżey.27.v.13.

  17. Wdźięcżnyć ieſth cżłowiekowi chleb kłámliwie nábyty / ále potym gębá ie° B nápełnioná będźie piáſku.
      B Tho ieſt / będźie mu to potym ſzkodźić.

  18. Myſli ludzkie rádą vtwierdzáy / á z roſtropnoſćią pocżynáy wálkę.
  19. ¤ Ktory obiáwiá táiemnice / zdrádliwie ſię ſpráwuie / á przethoż nie miey towárzyſtwá z thym ktory ćię ku ſobie łudźi wárgámi ſwemi.
      ¤ Wyżſzey.11.v.13.

  20. ¤ Thego ktory przekliná oycá y mátkę ſwoię zágáśnie C pochodniá w wielkich ćiemnośćiách.
      C Przez pochodnią rozumie weſele y ſzcżęśćie / á przez ćiemnoſći ſmuthek y żáłoſći.

      ¤ W 2.Mo.21.v.17. W 3.Mo.20.v.9. Mát.15.v.4.

  21. Dźiedźictwo z przodku prętko nábyte nie poſzcżęśći ſię ná oſtátek.
  22. ♀ Nie powiedáy ábyś miáł komu złem płáćić / ále ocżekáwáy Páná / á on ćiebie wybáwi.
      ♀ W 5.Mo.32.v.35. Wyżſzey.17.v.13. Niżey.24.v.29. Rzym.12.v.17. 1.Thes.5.v.15. 1.Piotr.3.v.9.

  23. Nie rowne gwichty ſą obrzydłe Pánu / á ſzále fáłſzywe nie ſą mu wdźięcżne.
  24. Pán ſpráwuie poſtępki ludzkie / á cżłowiek iákoż może zrozumieć drogi ſwoie:
  25. D Rzecży poświęcone ſą śidłem cżłowiekowi temu ktory ie pożerá / á vcżyniwſzy ſlub potym ſzukáć iákoby go vydź.
      D Tho rozumie o tych rzecżách ktore nácż inego bywáią obrácáne niż ná tho coby ich ſłuſznie miáno vżywáć.

  26. Krol mądry roſpráſzá złośniki / á E tocży imi w około.
      E To ieſt / kárze ie wedle záſługi.

  27. Rozum ludzki ieſt F pochodnią Páńſką / ktory doznáwá wſzytkich wnętrznośći.
      F Thá pochodniá ieſt ſłowo z mocą Duchá S. zá ktorego ſpráwą ſtáwáią ſię mądre ſercá ludzkie / kthore z przyrodzeniá ſwego ſą tępe y ćiemne.

  28. Miłoſierdźie y práwdá ſtrzegą krolá / á dobrotliwośćią bywá podpártá ſtolicá iego.
  29. Moc ludźi młodych ieſt pocżćiwośćią ich / G á ſzedźiwość ieſt ochędoſtwem ludźi ſtárych.
      G To ieſt mądroſć ſtátecżnoſć / y bácżenie.

  30. Złego cżłowieká lecżą rázy záśiniáłe / á H rány áż w wnętrznoſćiách żywotá.
      H Złośnicy ledwie ſię zá kárániem polepſzáią.

    Kápitułá 21.
  1. Serce Krolewſkie w ręku Páńſkich ieſt iáko źrodło wod / á ná wſzythko gdźie iedno chce obroći ie.
  2. Káżdá ſpráwá cżłowiecżá zdá ſię być dobrą przed ocżymá iego / ále Pán vwáżá ſercá.
  3. Więcey ſię Pánu podobá cżynić ſąd y ſpráwiedliwość niźli ofiáry.
  4. Ocży wynioſłe / y ſerce nádęte / y A ſzcżęśćie złośnikow / ieſt grzech.
      A W Zydowſkiem ſtoi / pochodniá.

  5. Cżłowieká prácowitego myſli záiſteć ćiągną ſię ku doſtáthkowi / ále ktho ieſt ſkwápliwy / przychodźi w vboſtwo.
  6. Ktho ſobie zbierá ſkárby ięzykiem kłámliwym / ieſt tho rzecż prożná / ktorá ſię roſproſzy z tymi ktorzy idą ku śmierći.
  7. Drápieſtwo niepobożnych potráći ie / ábowiem nie chcą cżynić ſpráwiedliwośći.
  8. Przewrotná ieſt drogá ludźi niektorych y obłędná / ále cżłowieká cżyſtego proſtá ieſt ſpráwá.
  9. * Lepiey ieſt mieſzkáć w kąćiku pod dáchem / niźli z niewiáſtą ſwárliwą w domu przeſtronym.
      * Niżey.25.v.24.

  10. Vmyſł złośniká prágnie złego / áni ieſt przyiáćiel wdźięcżnym v niego.
  11. B Kiedy kárzą ſzyderzá / tedy proſták ſtáwá ſię mędrſzym / á gdy mądrego vpomináią ſtáwá ſię roſtropnieyſzym.
      B O thym iuż máſz wyżſzey w.19.v.25.

  12. Przypátruie ſię ſpráwiedliwy domowi złośnikowemu / gdy niepobożni dlá złośći podwrácáni bywáią.
  13. Ktho zátulá vcho ſwe przed wołániem vbogiego / gdy też on będźie wołáł nie będźie wyſłuchán.
  14. Dár potáiemnie dány vśmierzá popędliwość / á gniew ſrogi vpominek do zánádr włożony.
  15. Weſele má ſpráwiedliwy cżyniąc ſąd / ále vpádek thym ktorzy broią złość.
  16. Cżłowiek ktory vbłądźi z drogi mądrośći odpocżywá w zebrániu vmárłych.
  17. Cżłowiek vbogi co ſię kochá w weſelu / á co ſię kochá w winie y w oleykách wonnych / nie zbogáćieie.
  18. † C Złośnik będźie dán ná okup ſpráwiedliwego / á zá ludźi ſpráwiedliwe przeſtępcá.
      C Poćiechá ſpráwiedliwych / iż oni z niebeſpiecżeńſtwá káżdego wybáwieni będą / á złośnicy w nim zoſtáną.

      † Wyżſzey.11.v.8.

  19. ¤ Lepiey ieſt mieſzkáć w źiemi ſpuſtoſzáłey / niż z niewiáſtą ſwárliwą y gniewliwą.
      ¤ Niżey.25.v.24. Ekkl.25.v.23.

  20. D Skárb koſztowny y wonne oleyki ſą w domu cżłowieká mądrego / ále cżłowiek ſzálony roſproſzy.
      D To ieſt / cżłowiek mądry pocżćiwie vżywá ſwoich bogáctw / á ſzálony źle ich vżywá.

  21. Ktory náſláduie ſpráwiedliwoſći y miłoſierdźiá / then náydźie żywot / ſpráwiedliwość / y chwáłę.
  22. Mądry bierze miáſtá ludźi wálecżnych / y pſuie moc vfániá ich.
  23. Ktory ſtrzeże vſt ſwoich y ięzyká ſwego / then ſtrzeże od vtrápieniá duſze ſwoiey.
  24. Cżłowieká pyſznego y chlubnego názywáią ſzyderzem / ábowiem ſię ſpráwuie hárdźie y pyſznie.
  25. Leniwego zábiiá chuć iego / ábowiem ręce iego nic robić nie chćiáły.
  26. Ieſt niektory co vſtáwicżnie prágnie w pożądliwośći / ále ſpráwiedliwy ieſt ſzcżodrobliwym / á nicżego nie ſkąpi.
  27. * Ofiárá ludźi niepobożnych ieſt obrzydłá / á dáleko więcey gdy z grzechem bywá ſpráwowáná.
      * Ekkl.34.v.21. Ezái.1.v.13.

  28. Świádek fáłſzywy zginie / ále cżłowiek ſpráwiedliwy co ſłyſzy ſtále zeznáwá.
  29. E Złośnik ieſt niewſthydliwy w twárzy ſwey / ále ſpráwiedliwy porządnie ſpráwuie drogę ſwą.
      E Złośnik pokrywá niepráwość ſwą ochothną twárzą y poſtáwą.

  30. Nie máſz mądrośći áni roſtropnośći / áni rády przećiwko Pánu.
  31. † Konie gothuią ná dźień bitwy / ále zwyćięſtwo ieſt od Páná.
      † Pſál.33.v.17.

    Kápitułá 22.
  1. * Płáthnieyſzáć ieſt dobrá ſłáwá niźli wiele bogáctw / á wdźięcżność niźli śrebro y złoto.
      * Ekkl.7.v.2.

  2. A Potkáł ſię vbogi z bogácżem / ále Pán wſzytki ſtworzył.
      A Abo / rozny ieſth bogáty od vbogiego.

  3. Cżłowiek oſtrożny widząc nieſzcżęśćie chroni ſię go / ále głupi bieżąc przedſię wpádáią w ſzkodę.
  4. Dlá ſkromnośći y boiáźni Páńſkiey / bogáctwá / chwáłá / y żywot przypádá.
  5. Ná drodze złoſćiwego cżłeká ieſt B ćiernie y śidłá / ále kto przeſtrzegá duſze ſwey chroni ſię ich.
      B Rozumie tu myſli y rády táiemne ludźi niepobożnych przećiw ſpráwiedliwym.

  6. Wpráwuy dźiećiątko w pocżćiwe żyćie / ták iż gdy ſię też oſtárzeie nie odſtąpi go.
  7. Bogácż pánuie nád vbogimi / á dłużnik vſługuie temu v kogo pożycżá.
  8. Kthory ſieie złość / żnie nieſzcżęśćie / á C rozgá zágniewániá iego zniſzcży go.
      C Przez thę rozgę znácży moc / ktorey niepobożni vfáiąc powſtáwáią przećiw dobrym.

  9. † Oko dobrotliwe będźie vbłogoſłáwione / ábowiem vdźielá vbogiemu chlebá ſwego.
      † Ekkl.31.v.28.

  10. Odrzuć ſzyderzá / á wnet zeydźie poſwárek / vſtánie zwádá y poháńbienie.
  11. Ktory miłuie D ſzcżyrość ſerdecżną / á ieſt wdźięcżnych vſt / themu krol będźie przyiáćielem.
      D Tu dáwá znáć o tákiem Krolu ktory pánuie w ſpráwiedliwośći.

  12. Ocży Páńſkie ſtrzegą vmieiętnoſći / á on podwrácá rzecży ludźi przewrotnych.
  13. Mowi E leniwiec / Ieſth lew má dworze / y zábiie mię w poſrod vlice.
      E Sztrofuie thu cżłowieká leniwego / ktory rozmáite wymowki náyduie pokrywáiąc leniſtwo ſwoie.

  14. F Vſthá obcey niewiáſty / ſą iáko głęboki doł / á G then weń wpádnie ná ktorego ſię Pán rozgniewá.
      F W tych ſłowiech rozumie piękne á pochlebne ſłowá niewiáſt nie wſtydliwych / ktore wſzędy zowie obcemi. G Vkázuie iáko záwżdy Pán grzech grzechem kárze.

  15. Wpoione ieſth głupſtwo w ſerce dźiecęce / ále ie rozgá kárániá oddáli od niego.
  16. Ktory wydźierá vbogiemu ſobie przycżyniáiąc / á dáwá bogácżowi ſám ſię vboży.
  17. Nákłoń vchá twoiego / á ſłucháy ſłow ludźi mądrych / á przyłoż ſerce twe ku vmieiętnośći moiey.
  18. Abowiem ſą roſkoſzne / ieſli ich będźieſz ſtrzegł H w żywoćie twoim / á ieſli będą ſpráwione porządnie w vſtách twoich.
      H To ieſt / w ſercu twoim.

  19. Otoż ći to dźiś okázuię / ábyś miáł vfánie ſwe w Pánu.
  20. Izálim ći iuſz nie wypiſáł I trzy kroć / y w rádách y w náuce.
      I Tho ieſt / wiele kroć / gdyż ten záwżdy ieſt zwycżáy záchowány w Piśmie Swiętym / iż pewną licżbę ná mieſce niepewney kłádźie.

  21. Abychći oznáymił pewność powieśći práwdźiwych / iżbyś vmiáł dáć odpowiedź práwdźiwą thym ktorzy ku tobie poſlą:
  22. Nie zdźieráy vbogiego boć ieſt vbogi / áni vćiſkáy niedoſtátecżnego w J bránie.
      J To ieſt / pod pokrywką ſpráwiedliwośći.

  23. Abowiem Pán mśćić ſię będźie ich krzywdy / á wyrwie od łupieſcow duſzę ich.
  24. Nie bądź przyiáćielem gniewliwemu / á nie chodź z cżłowiekiem popędliwym.
  25. Byś ſię ſnádź nie przyucżył ſćieſzkám iego / á wźiąłbyś vpádek ná duſzę twoię.
  26. Nie bywáy miedzy thymi ktorzy zá kogo przyrzekáiąc rękę dáią / áni miedzy tymi ktorzy zá cżiy dług ręcżą.
  27. Bo ieſlibyś ſnádź cżym płáćić nie miáł / tedy ten ktory pożycżá mogłby wźiąć pod tobą poſćiel twoię.
  28. Nie przenoś ſtárey gránice ktorą vcżynili przodkowie twoi.
  29. Widźiſz li cżłowieká biegłego w ſpráwách ſwoich: thákowyć będźie ſłużył krolom / á nie komu podłego ſtánu.

    Kápitułá 23.
  1. Gdy ſiędźieſz z pánem ieść / bácżże ná tho pilnie co ieſth przed tobą.
  2. Abo A rádſzey ſobie wráź noż w gárdło / niźli byś miáł folgowáć obżárſtwu ſwemu.
      A To ieſt / záwśćiągni obżárſtwá ſwego.

  3. Nie prágni roſkoſznych potráw iego / gdyż ſą pokármem obłudnym.
  4. Nie prácuy dlá tego ábyś ſię zbogáćił / rádſzey odłoż ná ſtronę tákową opátrzność twoię.
  5. Nie vdáwáy ocżu twoich zá nimi B / gdyż ſą nicżemne / á máią ſkrzydłá podobne orlem / vlátuiąc ná powietrze.
      B To ieſt / zá bogáctwy.

  6. Nie iedz chlebá cżłowieká zázdrośćiwego / áni prágni potráw iego.
  7. Abowiem on ná vmyſle ſwoim ták ſię okáże / mowiąc do ćiebie / iedz y piy / áleć on nie má ſercá do ćiebie.
  8. C Pártękę tę ktorą źieſz / zrzućiſz / á wdźięcżne twe ſłowá ſtráćiſz.
      C To ieſt / v cżłowieká ſkąpego żádney ſmácżno potráwy nie źieſz / choćiáż ią wdźięcżnemi ſłowy cukrowáć będźie.

  9. Nie mow nic kiedy ſłuchá ſzálony / ábowiemći wzgárdźi roſtropność powieśći twoich.
  10. * Nie przenáſzáy gránic ſtárádáwnych / á D nie poſtoy ná roli ſierotek.
      D To ieſt / nieprzywłáſzcżáy iey ſobie.

      * Wyżſzey.22.v.28.

  11. Abowiemći obrońcá ich mocny ieſt / á on ſię nád tobą pomśći krzywdy ich.
  12. Poddáy pod kárność ſerce twoie / á vſzy twoie przykłoń ku powieśćiám vmieiętnośći.
  13. † Nie zdeymuy grozy z dźiećiątká / bo ieśli go będźieſz káráł rozgą nie vmrze.
      † Wyżſzey.13.v.24. Ekkle.30.v.10.

  14. Biyże go rożcżką / á wyrwieſz duſzę iego od E dołu.
      E Abo od zginieniá.

  15. Synu moy ieſli ſerce twe roſtropne będźie / tedy ſię rozráduię y iá y ſerce moie.
  16. Rozweſelą ſię też y wnętrznośći moie / gdy wárgi twe práwdę mowić będą.
  17. ¤ Serce twe niecháy ſię nie towárzyſzy z grzeſzniki / ále owſzem chodź w boiáźni Páńſkiey po wſzytki dni.
      ¤ Pſál.37.v.1. Niżey.24.v.1.

  18. Abowiem zá to weźmieſz práwdźiwą nágrodę / á nádźieiá twoiá niebędźie wykorzenioná.
  19. Słucháyże tego ſynu miły / y będźieſz mądrym / á poprowádźiſz ſerce twe proſtym gośćińcem.
  20. Nie záſiádáy s piiánicámi / áni z tymi ktorzy ſię obżeráią mięſem.
  21. Abowiem opilcá y ożrálcá prźiydźie w vboſtwo / á oſpáły chodźi w zdártym odźieniu.
  22. Bądź poſłuſzen oycu twemu z ktoregoś poſzedł / á nie chćiey gárdźić mátką twą gdy ſię ſtárzeie.
  23. F Stáráy ſię o práwdę / á nie opuſzcżáy iey / tákże o mądrość / o roſtropność y o ćwiecżenie.
      F W Zydowſkiem ſtoi / Dokupuy ſię práwdy / á nie záprzedáwáy iey.

  24. Rozweſeli ſię bárzo oćiec ſpráwiedliwego / á ten ktoremu ſię vrodźi ſyn mądry / roſkochá ſię w nim.
  25. Stáráy ſię áby śię weſelił oćiec twoy y mátká twoiá / á iżby ſię rozrádowáłá rodźićielká twoiá.
  26. Synu moy dáy mi w moc ſerce twoie / á ocży twe niecháy ſtrzegą drog moich.
  27. G Abowiem niewiáſtá wſzetecżná ieſth iáko doł głęboki / á niewiáſtá obcá iáko ćiáſná ſtudniá.
      G W thych podobieńſtwách okázuie / iáko ieſth rzecż ſzkodliwá páráć ſię niewiáſtámi wſzetecżnemi / ktorymi gdy ſię kto zábáwi iuż trudno má od nich wynidź iáko z głębokiego dołu / ábo ćiáſnego ſtudniſká.

  28. Ieſt też oná iáko zboycá cżyháiąc ná kogo / á má około ſiebie ludźi złośćiwe.
  29. Komuż biádá / komuż biádá / o kim poſwárki / ná kogoſz ſkárgi ná kim rázy bez pomſthy / komu zápálenie w ocżu:
  30. Iedno tym / ktorzy śię báwią winem / á ktorzy chodzą ſzukáiąc gdźie więcey dolewáią.
  31. Nie pátrzáyże kędy ieſt cżerwone wino / á ktore ieſt piękney bárwy w kubku okázuiąc glánc nádobny.
  32. Boć ná oſtátku vkąśi iáko wąż / á iáko Bázyliſzek / záráźi iádem ſwym.
  33. Tedy ocży twe będą rády widźieć niewiáſty cudze / á ſerce twe będźie opowiedáć przewrotnośći.
  34. H Y będźieſz iáko then kthory vſnął ná głębokośći morſkiey / á iáko ten ktory vſnie ná wierzchu máſztu.
      H Piiány ſtráćiwſzy rozum y cżuyność / bywá w wielkim niebeſpiecżeńſtwie.

  35. I Tedy rzecżeſz vbito mię / á nie ſtękáłem / ſtłucżono mię / á nie cżułem / á ták śię ocućiwſzy / ieſzcże go znowu poſzukám.
      I Okázuie piiánice / iż ſię ták kocháią w opilſthwie / że więc zápomináią przygod złych ktore ná nie przychodzą / á wnet ſię záſię do tegoż wrácáią.

    Kápitułá 24.
  1. * Niekocháy śię w złych ludźiách / áni śię wdáwáy w towárzyſtwo z nimi.
      * Pſálm.37.v.1. Wyżſzey.23.v.17.

  2. Abowiem ſerce ich myśli o drápieſtwie / á wárgi ich mowią niepráwośći.
  3. Mądrośćią dom zbudowán będźie / á roſtropnośćią wyſtáwion.
  4. Vmieiętnośćią ſpiżárnie nápełnione będą wſzytkiemi bogáctwy koſztownemi y wdźięcżnemi.
  5. Cżłowiek mądry okázuie śię mocnym / á cżłowiek vmieięthny nábywá śiły.
  6. Abowiem z dobrą rádą bywáią zácżynáne wálki / á zwyćięſtwo ſtáwá śię kędy wiele rádźiec.
  7. Mądrość ieſt trudná ſzálonemu / thák iż w A zebrániu mądrych nie śmie otworzyć vſt ſwoich.
      A W Zydowſkiem ſtoi / w bránie.

  8. Tego ktory záwżdy myśli złe cżynić / zową zmyſlácżem złoſći.
  9. Myśl złá ſzálone° ieſt grzech / á pośmiewcá ieſt obrzydłym v ludźi.
  10. B Ieśli będźieſz złey myśli cżáſu vtrápieniá / tedyć śię záćieśni moc twoiá.
      B Nápominá ábychmy byli dobrey myſli cżáſu trápieniá.

  11. † Wybáwiáy ty ktore C porywáią ná śmierć / á tych ktorzy śię vdáwáią zá morderſthwem záwśćiągáy możeſz li.
      C To ieſt / kthorzy niewinnie bywáią ná śmierć podáwáni.

      † Pſál.82.v.4.

  12. D Bo ieślibyś rzekł / Otochmy o tym nie wiedźieli / Izáli ten kthory rozwáżá ſercá ſám nie rozumie / á ten ktory ſtrzeże duſze twoiey izáli nie rozezná á nie nágrodźi cżłowiekowi wedle ſpráwy iego.
      D Vpominá káżdego by ſobie żádnych wymowek nie ſzukáł / gdy má być ná pomoc bliźniemu ktory ieſt w iákiem niedoſtátku.

  13. Pożywáy E miodu ſynu moy / boć ieſt dobry / y pláſtru ktory ieſth ſłodki vſtám twoim.
      E Iáko rzecży ſłodkie y tłuſte ſą ſmácżne ćiáłu / thákże theż mądrość ludźiom tym ktorzy ſię w niey kocháią.

  14. Gdyż tákże poznánie mądrośći będźie ſłodkie duſzy twoiey gdy ią náydźieſz / y będźieſz miáł ſłuſzną nágrodę / á ocżekáwánie twe nie zginie.
  15. O złośniku nie cżyháyże ná mieſzkánie ſpráwiedliwego / áni mu przekáżáy pokoiu iego.
  16. Bo choćiáż ſpráwiedliwy śiedmkroć F vpádá / á wſzákoż powſtháwá / áleć złośnicy w nieſzcżęśćie vpádáią.
      F To ſłowo vpádku nie rozumie ſię o grzechu / ále o przygodách y kłopoćie / Przetoż tu dáwá znáć / iż przygody złośnikow nie ſą podobne przygodám ludźi cnotliwych.

  17. Gdy vpádnie nieprzyiáćiel twoy niekocháy ſię z tego / y gdyby ſię potknął niecháy ſie ſerce twe nie ráduie.
  18. By ſnádź Pán nie obácżył / á niepodobáło by ſię to przed ocżymá iego / y G odwroćił by od niego popędliwość ſwoię.
      G To ieſt / by ſię nie mśćił nád tobą.

  19. ¤ Nie miey towárzyſtwá z złośniki / á niekocháy ſię w niepobożnych.
      ¤ Pſál.37.v.1.

  20. ♀ Abowiemći nie weźmie końcá dobrego złośnik / á H pochodniá niepobożnych będźie zgáſzoná.
      H To ieſt ſzcżęśćie y ſłáwá.

      ♀ Wyżſzey.13.v.9.

  21. Boy ſię ſynu moy Páná y Krolá / á nieprzyłącżáy ſię do tych ktorzy ſą nieſtátecżnemi.
  22. Abowiem ich pręthkie zginienie prźiydźie / I á kthoż wie o vpádku obudwu:
      I To ieſt / ktory vpádek / y Pán y Krol zgothowáli ná przeſtępce ſwe. Niektorzy ták cżytáią / ktoż zná ſrogość obudwu: tho ieſt Bożą y Krolewſką.

  23. J Y to też ná mądre náleży. * Niedobrze ieſth folgowáć cżyiey oſobie przy ſądźie.
      J Cżyni tu kroćiuchną przedmowę / pobudzáiąc nás ku themu / ábychmy nie byli teſlkiwemi ták wiele przypowieśći cżytáiąc.

      * W 3.Mo.19.v.15. w 5.Mo.1.v.17. Ekkl.42.v.1.

  24. † Temu ktory mowi złośnikowi / ieſteś ſpráwiedliwym / będźie lud złorzecżył / á będą ſię im brzydźić národowie.
      † Ezái.5.v.23.

  25. Ale ći ktorzy go fukáią / będą wdźięcżni / á przyidźie ná nie błogoſłáwieńſtwo zácne.
  26. K Pocáłuią wárgi tego ktory powiádá ſłowá práwdźiwe.
      K To ieſt / kthory práwdę mowi wſzyſcy ſię w nim kocháć będą.

  27. L Spráwuy robotę twą ná ſtronie / á vpráw rolą twoię / potym buduy dom twoy.
      L Náucżá nás ábychmy ſię o thym ſtáráli co ieſt nám potrzebnieyſzego / áby ſię iákie omieſzkánie nie dźiáło w náſzym goſpodárſtwie.

  28. Nie bądź fáłeſznym świádkiem przećiw bliźniemu ſwemu / á nie omyláy nikogo wárgámi twoimi.
  29. Nie mow thák. Iáko on mnie vcżynił / thák y iá vcżynię iemu / á oddám káżdemu wedle ſpráwy iego.
  30. Szedłem przez pole cżłowieká leniwego / y podle winnice cżłowieká niedbáłego.
  31. A oto wſzędy ná nich zroſło ćiernie / á wierzch ich okryły pokrzywy / y obálił ſię płot kámienny.
  32. Co gdym iá widźiáł / rozmyſláłem to / á widząc káráłem ſię z tąd.
  33. ¤ Máło doſypiáy / nie wiele ſię ſnem báw / áni ſkłádáy rąk ku oſpálſtwu.
      ¤ Wyżſzey.6.v.10.

  34. Bo zá tym przyidźie vboſtwo iáko gość / á niedoſthátek twoy iáko cżłowiek M zbroyny.
      M To ieſt zboycá.

    Kápitułá 25.
  1. A Tyć też ſą przypowieśći Sálomonowe / kthore przepiſáli mężowie Ezechiáſzá Krolá Iudſkiego.
      A Ten wierſz przydány ieſt od piſárzá / ktorego mniemáią być Sobná / y z inemi niektoremi co byli przy Ezechiáſzu / ktorzy ty przypowieśći przepiſowáli z wielá kſiąg Sálomonowych.

  2. W tymći ieſt B chwáłá Bożá táić ſłowo / á w tym ieſth chwáłá krolow bádáć ſię powieśći.
      B Zgádzá ſię z ſłowy Ezáiáſzowemi ktore ſą nápiſáne Káp.45.v.15. kędy mowi / Zápráwdęś thy ieſt Bog ktory ſię tháiſz / A ná then cżás ći ſię tái Pán Bog / kiedy ocżekáwá niewiernikow áby ſię vználi / á nie kárze ich zárázem. Tákże gdy nie zárázem cżyni doſyć obietnicám ſwoim ktore przyrzekł wiernym / A w thymći ſię wſzytkim okázuie możność iego: A záſię wielká ieſt w tym chwáłá krolewſká / kędy ſię ludźie bádáią o ich zácnych ſpráwách y ſądźiech.

  3. Wyſokoſći niebieſkiey / y głębokoſći źiemie / tákże y C ſerc krolewſkich nikt doſćignąć nie może.
      C Okázuie iż to nie náſzá rzecż pytháć ſię iákie ieſt ſerce krolewſkie / iżbychmy ie ku náſzym pożądliwośćiám przywodźili.

  4. Odeyḿ żużelicę od ſrebrá / á okáże ſię złotnikowi klenot.
  5. Tákże odeym złośniká od oblicżnoſći krolewſkiey / á vmocni ſię w ſpráwiedliwoſći ſtolicá iego.
  6. Nie cżyń ſię zácnieyſzym przed krolem / áni ſtháwáy ná mieyſcu ludźi zácnych.
  7. * Abowiem lepiey ieſt iſz ći rzeką / Przyſtęp tu / á niźli by ćię ktho miáł zelżyć przed kſiążęćiem ná kthorego pátrzyły ocży twoie.
      * Luk.14.v.10.

  8. D Nie porywáy ſię prędko ku ſwárowi / gdyż niewieſz co byś cżynić miáł gdyby ćię záwſthydźił bliźni twoy.
      D Tu ná tym mieyſcu vpominá nás ábychmy ſkwápliwie ni kogo ku práwu nie wyzywáli.

  9. Spráwuy rzecż thwą z bliźnim ſwoim / á nie obiáwiáy tháiemnice drugiemu.
  10. By ſnádź ten ktory ſłuchá nie zeſtromoćił ćię / á nie mogł byś vydź poháńbieniá twego.
  11. Iákie ſą iábłká złothe ſrebrną robotą opráwione / thákieć ieſt ſłowo k rzecży powiedźiáne.
  12. Nápominánie cżłowieká mądrego themu kthory go ſłuchá ieſt iák náuſznicá złotá / y klenoty złote.
  13. Iáko przyiemne ieſth mroźne źimno cżáſu żniwá / ták wierny poſeł temu ktory go poſyłá / bo ochłádzá myśl páná ſwoiego.
  14. Cżłowiek ktory ſię fáłſzywie chłubi z ſwey ſzcżodrobliwoſći / ieſt iáko obłok y wiátr oprocż dżdżá.
  15. † Kſiążę ćierpliwoſćią bywá vbłágáne / á ięzyk wdźięcżny kruſzy koſći.
      † Wyżſzey.15.v.1.

  16. Ieſli náydźieſz miod / E iedzże ileć potrzebá / byś ſię ſnádź obiádſzy nie zrzućił go.
      E To ieſth / nie bádáy ſię tych rzecży kthore ſą nád rozum thwoy / Ale miey ná tym doſyć co rozum twoy ogárnie.

  17. Nie vcżąſzcżáy názbyt do domu bliźniego thwego / by ćię ſnádź nie miáł w nienáwiśći z cżęſthego bywániá.
  18. Cżłowiek ktory fáłſzywie świádcży przećiw bliźniemu ſwemu / ieſt iáko młoth / miecż / y oſtrá ſtrzáłá.
  19. Vfánie w cżłowieku przewrotnym cżáſu vtrápieniá / ieſt iáko ząb wyprochniáły / y nogá ślizáiącá ſię.
  20. F Iáko ten ktory z ſiebie zwłocży odźienie cżáſu źimná / ábo leie ocet ná mydło / thákowyć ten ieſt kthory śpiewá pioſnki ſercu vtrápionemu.
      F Dáwá znáć w tych ſłowiech / ábychmy niepotrzebnych żártow zániecháwáli widząc ludźi sfráſowáne / Abowiem iáko ocet mydłu ſzkodźi / tákże żárthy nieprzyſtoyne więcey fráſuią cżłowieká ſtrápionego.

  21. ¤ Ieſliże będźie łáknął ten kthory ćie nienáwidźi / nákármi go chlebem / á ieſliby prágnął / dáy mu pić wody.
      ¤ Rzym.12.v.20.

  22. Abowiem G węgle roſpálone zgromádźiſz ná głowę iego / á Pán to tobie nágrodźi.
      G To ieſt / twą dobrotliwoſćią vchodźiſz ſerce iego / ták iż będźie ſtreſktán świádectwē ſumnieniá ſwego / y będźie pobudzon nie iáko ku twoiey miłoſći.

  23. Iáko wiátr pułnocny roſpądzá deſzcż / ták oblicże ſrogie ięzyk vſcżypliwy.
  24. ♀ Lepiey ieſt ſiedźieć w kąćie pod dáchem / niż z niewiáſthą ſwárliwą w domu przeſtronym.
      ♀ Wyżſzey.21.v.9. y 19.

  25. Poſelſthwo dobre z źiemie dálekiey / ieſt iáko wodá chłodná cżłowiekowi prágnącemu.
  26. Iáko ſtudnicá zámąconá y źrzodło zepſowáne / thák ieſt cżłowiek ſpráwiedliwy vniżáiący ſię przed złośnikiem.
  27. * Iáko nie ieſt rzecż dobrá ieſć wiele miodu / thák wywiádowánie włáſney chwáły nie ieſt chwálebne.
      * Ekklez.3.v.22.

  28. Cżłowiek kthory nie záwſćiągá H duchá ſwego / ieſt iáko miáſto około ktorego obálą mury.
      H W tych ſłowiech dáwá znáć / iż wſzytki wnętrznośći ſą zepſowáne w cżłowieku z przyrodzeniá / á záwżdy ſię ku wſzemu złemu chylą.

    Kápitułá 26.
  1. Iáko śniegowi lećie / á dżdżowi cżáſu żniwá być nieprzyſtoi / thák ſzálonemu nie przyſtoi chwáłá.
  2. Iáko wrobl y iáſkołká látháiąc vćiekáią / ták przeklęctwo bez przycżyny vcżynione / nie przyidźie.
  3. Iáko bicż ná koniá / á vzdá ná oſłá / thák rozgá potrzebná ieſt ná grzbiet ſzálonego.
  4. Nie ſwárz ſię z ſzálonym wedle ſzáleńſtwá iego / ábyś nie był przyrownán iemu.
  5. Kárz ſzálonego z ſzáleńſtwá iego / áby ſię ſnádź ſám ſobie mądrym nie zdáł.
  6. Ktory co poſyłá przez ſzálonego / ieſt iáko ten ktory vćiná nogi poſłowi A á piie z tego krzywdę.
      A Tho ieſt / miewá z tąd ſzkodę.

  7. Iáko ſą nie proſte golenie chromego / ták ieſt przypowieść w vśćiech ſzálonych.
  8. Iáko kámyk drogi wrzucony miedzy kupę kámieniá / ták ieſt chwáłá ktorą kto cżyni ſzálonemu.
  9. Iáko ćiernie ktore przebiją rękę pijánicy / ták przypowieſć ieſt w vſćiech ſzálonego.
  10. Náwyżſzy ſtwárzá wſzytko / á cżyni nágrodę ſzálonemu y przeſtępcy.
  11. * Iáko pies ktory ſię wrácá do zmiećyſká ſwego / thák ſzálony ktory powtárzá ſzáleńſtwo ſwoie.
      * 2.Piotr.2.v.22.

  12. Widźiáłeś cżłowieká ktory ieſt mądrym w ocżách ſwoich: więcſzáć ieſth nádźieiá o ſzálonym á niźli o nim.
  13. † Mowi leniwiec / Lew ná drodze / lew ná vlicách.
      † Wyżſzey.22.v.13.

  14. Iáko ſię drzwi obrácáią ná hákoch / ták leniwiec ná łożku ſwoim.
  15. ¤ Kryie leniwiec rękę do zánádrz ſwoich / á ſprácuie ſię nioſąc ią do gęby.
      ¤ Wyżſzey.19.v.24.

  16. Mędrſzy ieſt leniwiec ſám przed ſobą / niźli ſiedḿ mężow ktorzy mowią k rzecży.
  17. Iáko ten ktory chwytá pſá zá vſzy / ták ieſt ten ktory ſię wrywá do zwády ktorá náń nie náleży.
  18. Iáko ten ktory ſię kryiąc wypuſzcżá iſkry / ſtrzáły y śmierć.
  19. Tákowyć ieſt ten ktory zdrádzá przyiáćielá ſwego / á mowi / Żártuiącći iá to cżynię.
  20. Gdźie nie máſz drew zgáſnie ogień / tákże gdźie nie máſz potwárce vſtánie zwádá.
  21. ♀ Iáko wągl w rzeżátku á drwá ná ogniu / thák cżłowiek ſwárliwy łátwie roznieći zwádę.
      ♀ Ekkle.28.v.12.

  22. * Słowá pochlebcowe ſą iáko rány tháiemne / á wſzákoż przenikáią áż do wnętrznośći.
      * Wyżſzey.18.v.8.

  23. Wárgi pobudzáiące zwády y ſerce złe / ſą iáko żużelicá z ſrebrá / ktorą nácżynie gliniáne polewáią.
  24. Ktory kogo nienáwidźi / poznáć go z wárg iego / á kryie w ſercu ſwoim zdrádę.
  25. Gdy z thobą mowi łáſkáwie / nie wierz mu / ábowiem wiele má obrzydłośći w ſercu ſwoim.
  26. Ktory zdrádnie pokrywá nienáwiść / tákiego złość będźie iáwná w zebrániu.
  27. † Ktory kopá doł drugiemu / wpádnie ſám weń / á ktory ná drugiego kámień thocży / obroći ſię ná ſámegoż.
      † Pſál.7.v.16. Ekkl.10.v.8. Ekkl.27.v.29.

  28. Ięzyk kłámliwy má w nienáwiſći vtrápionego / á vſthá obłudne cżynią wzruſzenie.

    Kápitułá 27.
  1. Nie chlub ſię ze dniá iutrzeyſzego / gdyż niewieſz coć przynieſie przyſzły dźień.
  2. Niecháy ćię kto iny chwáli / á nie vſtá twoie / kto obcy / á nie wárgi twoie.
  3. * Cięſzkić ieſt kámień á wáżny piáſek / ále gniew ſzálonego ieſt ćiężſzy niż to oboie.
      * Ekkl.22.v.18.

  4. Okrutnyć ieſt gniew / á gwáłtowná popędliwość / ále przed zázdroſćią ktoż ſię oſtoi:
  5. Lepſze ieſt iáwne káránie / á niźli ſkrytá miłość.
  6. Wdźięcżnieyſze ſą rány miłuiącego / á niżeli łágodne pocáłowánie cżłowieká nienáwidzącego.
  7. † Cżłowiek nie łácżny depce pláſtr / á cżłowieku głodnemu choćiáż ieſth co gorzkiego / zdá ſię mu ſłodko.
      † Iob.6.v.6.

  8. Iáko ſię thułá pták od gniázdá ſwoiego / thák ſię cżłowiek tułá od mieyſcá ſwoiego.
  9. Iáko máść y rzecży wonne rozweſeláią ſerce / ták ieſt rzecż wdźięcżná cżłowiekowi przyiáćiel wiernie rádzący.
  10. Nie opuſzcżáy przyiáćielá twego / y przyiáćielá oycá twego / á nie wchodź do domu brátá twego / cżáſu vtrápieniá twego / ábowiem lepſzy ieſt ſąſiád bliſki / niż brát dáleki.
  11. Bądź mądrym ſynu moy / á rozweſeláy ſerce me / ábych mogł odpowiedźieć themu kthory mi wyrzucá przed ocży.
  12. Chytry widząc nieſzcżęſćie kryie ſię / á proſtácżkowie niedbále miiáiąc ſzkodę podeymuią.
  13. ¤ Weźmi ſzátę tego kthoryć ręcżył zá obcego / á ktoryć przyrzekáł zá obcą / weźmi zákłád od niego.
      ¤ Wyżſzey.20.v.16.

  14. Ktory wielkim głoſem wſtáwſzy A ráno błogoſłáwi ſwemu przyiáćielowi / temu będą B przycżytháć złorzecżeńſtwo.
      A To ieſt / vkwápnie á nieprzyſtoynie. B To ieſt / nie będą mu thego mieć zá dobre / ále zá rzecż nieſłuſzną.

  15. Niewiáſtá ſwárliwá ieſt podobná dżdżowi przez cáły dźień kápáiącemu.
  16. Ktory ią kryie / kryie wiátr / á nie záthái ſię iáko oleiek wonny w práwey ręce iego.
  17. Żelázo żelázem bywá náoſtrzone / thákże cżłowiek C záoſtrzá oblicże przyiáćielá ſwego.
      C To ieſt / pobudzá ku gniewu.

  18. Ktory ſtrzeże figi pożywá owocu iey / tákże ktory ſtrzeże páná ſwego będźie w vcżćiwośći.
  19. ♀ Iáko w wodźie káżdy może oglądáć twárz ſwoię / ták ſię cżłowiek w ſercu ſwym poznáwá.
      ♀ 1.Kor.2.v.15.

  20. Grob y zátrácenie nie mogą być náſycone / * tákże y ocży ludzkie nie ſą náſycone.
      * Ekkl.14.v.9.

  21. † Co ieſt tygel ſrebru / á piec złotu / to ſą cżłowiekowi vſtá tego ktory go chwáli.
      † Wyżſzey.17.v.3.

  22. Szálonego byś ſtłukł w moźdźerzu miedzy pſzenicą ſtłucżoną / przedſię D go nie ominie ſzáleńſtwo iego.
      D Tho ieſt / ſzálony z żádnego ſię kárániá nie polepſzy.

  23. Obácżáy pilnie bydlę twoie / á opátruy trzodę twoię.
  24. Abowiem bogácthwá nie będą trwáć ná wieki / E áni koroná ná potomne cżáſy.
      E Niektorzy wykłádáią / Ani chwáłá.

  25. F Wſchodźi tráwá á wyráſtháią źiołá / y bywáią zbieráne źiołá po gorách.
      F Od tego wierſzá áż do końcá / okázuie wielką dobrotliwość Páńſką przećiw národowi ludzkiemu.

  26. ¤ Wełná owcżá będźie ſzátá twoiá / á zá kozły nákupiſz rol.
      ¤ 1.Tym.6.v.8.

  27. Doſtáthek mleká koźiego / będźie ku pokármowi twemu / á ku żywnośći domu twego / á ku pożywieniu ſłużebnic twoich.

    Kápitułá 28.
  1. Vćiekáią złośnicy choćiáż ich nikt nie goni / á ſpráwiedliwi ſą beſpiecżnymi iákoby lew.
  2. Dlá przeſthępſtwá kráiny cżęſto ſię odmieniáią Kſiążęthá / ále dlá ludźi roſtropnych y vmieiętnych długo trwá kroleſtwo.
  3. Cżłowiek vbogi kthory wydźierá potrzebuiącym / ieſt podobien dżdżowi gwáłtownemu ktory pſuie zbożá.
  4. Ktorzy opuſzcżáią zákon chwálą złoſniká / ále ći ktorzy ſtrzegą zákonu / wádzą ſię z nim.
  5. Ludźie źli nie rozumieią ſpráwiedliwośći / ále ktorzy ſzukáią Páná rozumieią wſzytko.
  6. * Zácnieyſzy ieſt vbogi w ſzcżyrośći ſwoiey / niźli przewrotny ná drogách ſwych / choćiáż ieſt bogáty.
      * Wyżſzey.19.v.1.

  7. Ktory ſtrzeże zákonu ieſt ſynem roſtropnym / ále ktory chowá obżerce cżyni zelżywość oycu ſwoiemu.
  8. Ktory zbierá bogáctwá ſwe A z lichwy y z płáthow / zbierá ie ku rozdániu miedzy vbogie.
      A Lichwiárz choćiáż bogáctwá zbierze / iednák ie zoſtáwi inemu komu ie Bog náznácży ku rozſzáfowániu vbogim.

  9. Ktory odchylá vcho ſwe áby zákonu nie ſłucháł / tedy też y modlitwá iego będźie obrzydłá.
  10. Ktory záwodźi ludźi cnotliwe w złe drogi / then ſám wpádnie w doł ſwoy / ále ludźie ſzcżerzy dźiedźicżnie otrzymáią ſzcżęſćie.
  11. Cżłowiek bogáty zdá ſię ſobie być mądrym / á wſzákoż vbogi ktory ieſt roſtropny doſwiádcżá go.
  12. Wielká ieſt chwáłá gdy ſię ráduią ſpráwiedliwi / ále gdy złośnicy bywáią wywyżſzeni kryie ſię cżłowiek.
  13. Ktory thái złośći ſwe nigdy mu ſię ſzcżęśćić nie będźie / ále ten ktory wyznáwá / á opuſzcżá ie / miłoſierdźiá doſtąpi.
  14. Szcżęśliwyſz tho ieſth cżłowiek ktory ſię záwżdy lęká / ále ten ktory zátwárdzá ſerce ſwe vpádnie w nieſzcżęſćie.
  15. Iáko lew rycżący / y niedźwiedź łáknący / tákoweć ieſt złe kſiążę nád ludem vbogim.
  16. Kſiążę ktore nie má roſtropnośći przycżyniá łupieſtwá / ále ten ktory má w nienáwiśći łákomſtwo będźie długo żyw.
  17. Cżłowiek B ktory doſtáwá cżego przez morderſtwo / choćiáżby też vćiekł do grobu / nikth go niezátrzymá.
      B Iáko tego mámy przykłád w Káinie / Fáráonie / y w Sáulu.

  18. Ktory ſię ſzcżyrze obchodźi będźie zbáwion / ále kthory ieſth przewrotnym ná drogách zárázem vpádnie.
  19. † Ktory orze źiemię ſwoię będźie miáł doſyć chlebá / ále ktory ſię báwi prożnuiącymi będźie ſyt vboſtwá.
      † Wyżſzey.12.v.11. Ekkl.20.v.30.

  20. Cżłowiek wierny będźie obfithowáł w błogoſłáwieńſtwách / ¤ ále ten kthory ſię prędko chce zbogáćić zoſtánie winien.
      ¤ Wyżſzey.13.v.11.

  21. ♀ Nie dobrze ieſt folgowáć cżyiey oſobie przy ſądźie / gdyż dlá kęſá chlebá zſtháwá ſię przewrotnym cżłowiek.
      ♀ Wyżſzey.24.v.23.

  22. Cżłowiek zázdrośćiwy / ieſt ſkwápliwym do bogácthw / nie myſląc iż náń má przyść vboſtwo.
  23. Ten ktory kárze cżłowieká wyſtępnego / więcſzą łáſkę v niego znáydźie / niźli by mu pochlebowáł ięzykiem ſwoim.
  24. Kto rozrywá dobrá oycá y mátki ſwoiey / opowiedáiąc iż to nie grzech / ten ieſt thowárzyſzem cżłowieká zbiiáiącego.
  25. Cżłowiek nádęthey myſli wſzcżyná zwády / ále ktory vfá Pánu / będźie obfituiącym.
  26. Szálony ieſt ten ktory vfá ſercu ſwemu / ále ten ktory ſobie mądrze pocżyná / będźie wybáwion.
  27. Ten ktory dáwá vbogiemu / nie zubożeie / ále ktory od niego odwrácá ocży ſwoie / przyidźie w wielkie przeklęctwá.
  28. Gdy złośnicy bywáią wywyżſzeni tedy ſię kryie cżłowiek / á w ten cżás gdy oni giną / przymnáżá ſię ſpráwiedliwych.

    Kápitułá 29.
  1. Cżłowiek ktory w kárániu zátwárdzon bywá / z nágłá będźie zátłumion oprocż lekárſtwá żádnego.
  2. Ráduie ſię lud gdy pánuią ſpráwiedliwi / ále gdy złośnicy pánuią / żáłośćiwym ieſt lud.
  3. Cżłowiek ktory mądrość miłuie / rozweſelá oycá ſwego / * ále ten ktory chowá niewiáſty wſzetecżne / tráći máiętność.
      * Luk.15.v.13.

  4. Krol ſpráwiedliwośćią poſtánáwiá źiemię / á cżłowiek ktory A podátkom przywykł / pſuie ią.
      A Abo ktory márnie rozdáwá máiętność ſwoię.

  5. Cżłowiek ktory drugiemu pochlebuie / ſtáwiá ſieći nogám iego.
  6. Zły cżłowiek vśidli ſię w przewrothnośći ſwoiey / ále ſpráwiedliwy z weſelem śpiewáć będźie.
  7. Spráwiedliwy rozeznáwá krzywdę vbogiego / ále złośnik nic nierozumie.
  8. B Szyderze wpráwuią miáſto w zginienie / ále mądrzy záwśćiągáią popędliwośći.
      B Kiedy ktory lud gárdźi kárániem páráiąc ſię chytrośćiámi / tedy miedzy nimi bywá pełno zwády y zámieſzániá: A przethoż muśi przychodźić zginienie ná lud tákowy.

  9. Cżłowiek mądry ktory ſię wádźi z ſzálonym / choćiáż ſię gniewá / choćiáż ſię śmieie / przedſię nie má odpocżynku.
  10. Morderze nie náwidzą cżłowieká ſzcżerego / ále cnotliwi prácuią ſię o zdrowie iego.
  11. Szálony okázuie wſzytko co má ná myſli / ále mądry záwſćiągá go ná potym.
  12. Pán ktory ſię kochá w kłámſtwie má wſzytki ſługi złośćiwe.
  13. C Vbogi y lichwiárz rożni ſą / á Pán oświecá ocży obudwu.
      C Tho ieſt / Pán Bog nie brákuie oſobámi / ále prźiymuie kogo rácży.

  14. Stolicá Krolewſká ktory ſądźi w práwdźie vbogie / ná wieki vtwirdzoná będźie.
  15. Rożcżká y káránie dáie mądroſć / ále dźiećię ſwowolne ieſt ku poſromoceniu mátce ſwey.
  16. Im ſię więcey przymnáżá niepobożnych / tym ſię więcey rozmnáżáią złoſći / ále ſpráwiedliwi oglądáią vpádek ich.
  17. Kárz ſyná thwego / á będźieſz miáł odpocżynienie / y będźie ku roſkoſzy duſzy twoiey.
  18. Kędy niemáſz D proroctwá / roſproſzy ſię lud / ále ten ieſt błogoſłáwiony ktory ſtrzeże zákonu.
      D W Zydowſkiem ſthoi / widzeniá / iż przed tym Prorocy przez widzenie rzecży przyſzłe opowiedáli: A tu okázuie / iż gdźie nie vcżą ſłowá Boże° / tám ieſt lud beśpiecżny y prożnuiący / żywąc oprocż boiáźni Bożey. A thák nie może przydź ná ludźi więcſze vtrápienie / iáko kiedy im bywá odięthe ſłowo Boże.

  19. Niewolnik nie będźie ſłowy vkárán / á choćiáż rozumie / wſzákoż nie vſłuchá.
  20. Widźiáłeś cżłowieká prędkiego w mowie ſwey: ále więtſzá ieſt nádźieiá o ſzálonym / niźli o nim.
  21. Ktory zá młodu chowá w roſkoſzy ſługę ſwego / ná oſthátek będźie chćiáł być zá E ſyná.
      E Tho ieſt / będźie chćiáł roſkázowáć.

  22. Cżłowiek gniewliwy wzruſzá zwády / á popędliwy dopuſzcżá ſię wiele złoſći.
  23. Pychá vniżá cżłowieká / á pokornego w duchu podpierá chwáłá.
  24. Ktory ſię dźieli z złodźieiem / má w nienáwiſći duſzę ſwoię / ſłuchá przeklęctwá / áni go oznáymuie.
  25. Ktory ſię boi ludźi / vpádnie / ále ktory vfá Pánu / będźie F wywyſzſzon.
      F To ieſt / będźie beśpiecżny.

  26. Wiele ich ktorzy ſię chcą przypodobáć pánom / G ále ſąd Páńſki ieſt o káżdym.
      G Lepiey ieſt podobáć ſię Pánu Bogu niźli pánom tego świátá / kthory nás ſám ſądźić będźie.

  27. Cżłowiek złośćiwy ieſth obrzydłym v ludźi ſpráwiedliwych / á záś brzydźi ſię tym cżłowiek złoſćiwy ktory żywie pobożnie.

    Kápitułá 30.
    ¶ 2. Vcży nás iż ſię mámy pokorzyć przed máieſtátem Bożym / 5. Słowo Páńſkie doſkonáłe ieſt / ktoremu nie mámy nic przydáwáć / áni vmnieyſzáć od niego. 11. O nie pobożnych y o ludźiách obłudnych / 25. O niektorych rzecżách ktore nie bywáią náſycone. 18. O niektorych rzecżách bárzo dźiwnych / y o tych rzecżách kthore wzruſzáią wſzytkę źiemię / á o niektorych też rzecżách kthore ſą málucżkie / á wſzákoż pełne mądrośći / 29. O tych rzecżách ktore nádobnie idą.

  1. Słowá A Agurowe ſyná Iáchego. Proroctwo ktore powiedźiáł on cżłowiek do Ithielá y do Vchálá.
      A Ten Agur był cżłowiekiem zácnym w náuce y w mądroſći / ktory żył zá cżáſu Sálomonowego / kthorego ſłowá y ſentencye zebráł był Sálomon w kſięgi ſwoie / ktore tu názywá Piſmo proroctwē / A ten miáł towárzyſze y ſłuchácże Ithielá y Vchálá.

  2. Záiſte B ieſtem głupſzy niż kto iny / á roſtropnoſći cżłowiecżey niemáſz we mnie.
      B Tu Agur cżyniąc rzecż ku towárzyſzom ſwoim / vżywá ſkromnośći tey gdy mowi / Iá ieſtem głupſzy / okázuiąc w tym wielkie ſwe vniżenie / á vznáwá tho / iż żáden mądrym nie ieſt okrom ſámego Bogá ktory wſzytko zná.

  3. Nie vcżyłem ſię mądroſći / ánim ieſt świádom vmieięthnośći ſwiętych.
  4. Y ktoż wſthępowáł do niebá / y z támtąd záſię z ſtępowáł: Y ktoż zámknął wiátr w gárſćiách ſwoich: Y ktoż w odźienie ſwe wody zebráł: Y ktoż záłożył gránice wſzytki źiemie / á co zá imię iego: Coż zá imię ſyná iego / ieśli wieſz:
  5. Wſzelkie ſłowo Boże ieſt cżyſte / y ieſt zá tárcż tym kthorzy vfáią w nim.
  6. * Nie przydáwáy ſłowom iego / żeby ćię nie ſkáráł / á żebyś nie był náleźion kłámcą.
      * W 5.Mo.4.v.6.

  7. Żądáłem od ćiebie dwu rzecży / á nie odmáwiáy mi ich przed tym niż vmrę.
  8. Oddáláy ode mnie prożnoſć y kłámliwe ſłowo / nie dáy mi vboſtwá áni bogáctwá / ále mi dáy ſłuſzne pożywienie.
  9. Abych ſnádź będąc náſyconym ćiebie ſię nie záprzáł / mowiąc / Y ktoż ieſt Pán: á iżbych ſnádź prze vboſtwo nie krádł / y fáłſzywie nie przyſięgáł przez imię Bogá mego.
  10. Nie oſkárżáy ſługi przed pánem iego żeby tobie nie złorzecżył / á thy ábyś nie zgrzeſzył.
  11. Niektory złorzecży oycu ſwemu / á nic dobrego mátce ſwey nie życży.
  12. Niektorzy zdádzą ſię ſobie być cżyſtymi / choćiáż nie ſą ocżyśćieni od plugáſtwá ſwego.
  13. Niektorzy ludźie máią ocży podnioſłe / y powieki ich ſą wyſokie.
  14. Niektorych zęby ſą iáko miecże / á trzonowe iáko noże / áby pożárli vbogie y vtrápione z pośrzodku ludźi.
  15. Piiáwká má dwie C corce ktore mowią D / Przynieś / przynieś / Trzy rzecży ſą ktore nie bywáią náſycone / y owſzem cżtery kthore nigdy nie powiedáią żeby doſyć.
      C Piiáwká má ięzyk dwoiſty / á tymi dwiemá końcomá / ktore mędrzec názywá corkámi / wyſyſá kreẃ.
      D Tymi ſłowy znácży chćiwość nienáſyconą piiáwki / przez kthore rozumie lichwiárze / złodźieie / łupieżce / cudzołożniki / piiánice / y wſzytki ktorzy ſię zá żądzámi ſwemi vdáwáią / y prźirownywá ie cżterem rzecżám / ktore wſpominá w ſzoſtynáſtym wierſzu.

  16. To ieſt E przepáść / żywot niepłodny / y źiemiá ktorá nie ieſt wodámi náſyconá / y ogień kthory nigdy nie mowi áby doſyć.
      E Abo grob / ábo piekło.

  17. Niecháy krucy rzecżni wykłuią / y orlętá niecháy wyiedzą oko kthore ſię pośmiewá z oycá / á ktore wzgárdzá poſłuſzeńſtwo mátcżyne.
  18. Trzy rzecży mnie ſą ſkrythe / y cżwárteiem nie świádom.
  19. Drogá orlá ná powietrzu / ſlád wężowy po ſkále / drogá okrętu w pośrzod morzá / drogá mężá z dźiewecżką.
  20. Then ieſt obycżáy niewiáſty cudzołożney / náiádſzy ſię vćieráć ſobie vſtá / y mowić / Nie popełniłám żádney złoſći.
  21. Ziemiá bywá zátrwożoná dlá trzech rzecży / y cżwártey nie może ſćierpieć.
  22. Dlá ſługi kiedy pánuie / dlá ſzálonego kiedy ieſt F náſycony pokármem.
      F Tho ieſt / kiedy ieſt bogátym.

  23. Dlá niewiáſty nienáwiſney gdy zá mąż idźie / y dlá ſłużebnice gdy dźiedźicży po ſwey pániey.
  24. Cżtery rzecży ſą málucżkie ná źiemi / á wżdy ſą mędrſze nád mędrce.
  25. To ieſt / mrowki ktorych rodzáy ieſt mdły / á wſzákże gotuią ſobie żywnoſć lećie.
  26. Krolikowie ktorych národ ieſth nicżemny / á wſzákże cżynią ſobie iámy w ſkáłách.
  27. Száráńcże ktore krolá nie máią / á przedſię wſzytki porządnie wychodzą w hufiech.
  28. Páiąk chwythá G rękomá y mieſzká w páłácoch krolewſkich.
      G To ieſt / nogámi kthoremi on tcże ſwoie páięcżyny.

  29. Trzy rzecży ſą kthore nádobnie idą / á cżwártá powáżnie chodzącá.
  30. Lew námocnieyſzy miedzy zwierzęty / ktory ſię nicżyiego potkániá nie lęká.
  31. H Chárt cżerſtwy y koźieł / y krol ktoremu ſię żáden nie ſprzećiwiá.
      H Drudzy cżytáią Kur.

  32. Ieſliś vpádł / podniosſzy ſię w pychę / ieſliś co złego myſlił / I záthul ſobie ręką vſtá.
      I Tho ieſt / hámuy ſwych pożądliwośći.

  33. Iáko ten ktory tłucże śmiotánę máſło z niey wytłácżá / y ktory bárzo nos wyćierá / kreẃ wywodźi / tákże then co gniew dráżni / thedy zwádę wſzcżyná.

    Kápitułá 31.
    ¶ 1. Nápominá ku cżyſtośći / y ſpráwiedliwośći / 10. Potym wypiſuie iáką má być niewiáſtá mądrá y ſtátecżná.

  1. Słowá A Lámuelá Krolá / y Proroctwo / w ktorym go ćwicżyłá mátká iego.
      A To ſłowo wykłádá ſię / kthory ieſt od Bogá / A ieſt tytuł ktory Sálomonowi przywłáſzcżáią / ábowiem miedzy ſyny Dáwidowemi ſám thylko ieſt obrán Krolem od Bogá.

  2. B Y coż ſynu moy: y coż ſynu żywothá mego: y coż ſynu moy námileyſzy:
      B Tymi ſłowy okázuie práwie máćierzyńſką miłość.

  3. Nie podáwáy niewiáſtám máiętnoſći twoich / áni ſię vdáwáy thą drogą / kędy krolowie giną.
  4. Nie krolewſká to rzecż ieſt o Lámuelu / nie krolewſká / opiiáć ſię winá / á nie ieſth rzecż kſiążęcá zábáwiáć ſię C Sekár.
      C O tym Sekár iuż ſię ná wielu mieyſcách przypomináło / iż známienuie wſzelkie pićie ktore vpáiá.

  5. Byś ſnádź opiwſzy ſię nie zápomniáł ſtátutow / á odmieniłby ſpráwiedliwoſć wſzythkich ludźi vtrápionych.
  6. D Dáyćie Sekár ginącemu / á wino tym ktorzy ſą fráſowney myſli.
      D Tu dáwá znáć / iżby dlá dobrey myſli pićiá miernego vżywáno / á nie dlá ſproſne° opilſtwá.

  7. Aby pił á zápomniáł vboſthwá ſwego / áni wſpomináł więcey vtrápieniá ſwego.
  8. Moẃ o krzywdę tego ktory o ſię mowić nie vmie / gdy má ſpráwę z ludźmi śmiertelnemi.
  9. Otworz vſthá twe / á ſądź ſpráwiedliwie / broń krzywdy vbogiego i niedoſtátecżnego.
  10. Y ktoż znáydźie niewiáſtę ſtátecżną / gdyż ieſt dáleko koſztownieyſzá niźli perłá:
  11. Mąż iey vfá iey ſerdecżnie / E á nie żądá łupow.
      E To ieſt nie żywie z łupieſthwá.

  12. Oddá mu dobrym / á nie złym po wſzytek cżás żywotá ſwego.
  13. Szuká wełny y lnu / á robi chutliwie rękámi ſwemi.
  14. Ieſt iáko okręt kupiecki / w ktorym ſobie z dáleká żywnoſć przywożą.
  15. Y wſtáwá ieſzcże w nocy / á gotuie ieść cżeládce ſwoiey / y obrok dźiewkám ſwoim.
  16. Oględuie rolą y kupuie ią / á z nábyćiá rąk ſwych ſádźi winnicę.
  17. Biodrá ſwe przepáſuie mocą / á pośilá rámioná ſwoie.
  18. Doſwiádcżá iáko ieſt dobre F kupiectwo / á pochodniá iey nie gáśnie.
      F To ieſt káżdá robothá.

  19. Bierze w ręce ſwe kądźiel / á w ręku ſwych obrácá wrzećiono.
  20. Rękę ſwą ſćiągá ku vbogiemu / á ręce ſwe ſćiągá ku niedoſthátecżnemu.
  21. Nie lęká ſię áby miáł wádźić śnieg cżeládce iey / ábowiem wſzytká cżeládká iey chodźi w ſzátách podſzytych.
  22. Spráwuie ſobie kobierce / á len ćienki y ſzárłát ieſt odźieniem iey.
  23. Mąż iey znácżny ieſth w rádźie / gdy ſiedźi miedzy ſthárſzemi źiemie ſwey.
  24. Płotná tcże y przedáwá / y páſy oddáwá kupcowi.
  25. G Moc y ochędoſtwo ieſt odźieniem iey / á będźie ſię ná potym weſeliłá.
      G To ieſt cnotá y ſtátecżność.

  26. Vſtá ſwe chowá roſtropnie / á náuká pobożná w ięzyku iey.
  27. Opátruie rząd domu ſwoiego / á chlebá ſwego nie vżywá w prożnowániu.
  28. Náſtáwáią ſynowie iey ktorzy ią ſzcżęſliwą wyznáwáią / tákże y mąż iey chwáli ią.
  29. Wiele niewiáſt zebráły ſobie bogáctwá / áleś thy wſzytki przewyżſzyłá.
  30. Omylnáć ieſt łáſká / á nicżemná ieſt cudnoſć / ále niewiáſtá ktorá ſię Páná boi / otrzymá chwáłę.
  31. Niecháy że weźmie nágrodę z práce rąk ſwoich / á ſpráwy iey niecháy ią wyſłáwiáią w zgromádzeniu.
Spis Kapituł, Indeks Kſiąg