Kápitułá 1.
    ¶ 1. Elimelech záſzedſzy do źiemie Moábſkiey z Noemi żoną ſwą y ze dwiemiá ſyny támże vmárł. 4. Synowie też iego ſpoymowáwſzy żony pomárli. 7.y.14. Noemi z Ruthą niewiáſtką ſwą wrácá ſie do Betlehem.

  1. Zá onych cżáſow A kiedy Sędźiowie ſądźili / był głod w źiemi y wyſzedł nie ktory mąż z Betlehem Iudá z żoną ſwą y ze dwiemá ſyny ſwymi B ku mieſzkániu do źiemie Moábſkiey.
      A Rozmáithe ſą mniemániá wykłádácżow o tym tho cżáſie / w ktory ſie ty rzecży tocżyły co ſą w tey Hiſtoryiey nápiſáne / á wſzákoż Iozefus thák piſze że ſie to dźiáło zá cżáſow Heli kápłáná.
      B Gdyż ná then cżás był głod w źiemi Chánáneyſkiey.

  2. A imię mężá onego było Elimelech / żonę też iego zwáno Noemi / á dwu ſynow iego były imioná / iedne° Máhálon á drugiego Chelion / á ći byli Efráteycżycy z Betlehem Iudá / A ták záſzedſzy do źiemie Moábſkiey mieſzkáli tám.
  3. Pothym Elimelech mąż Noemi vmárł / á oná pozoſtáłá ze dwiemá ſyny ſwymi.
  4. C Ktorzy tám że ſpoymowáli ſobie żony Moábſkie / z ktorych iednę zwáno Ofrá á drugą Ruthá / y mieſzkáli tám około dźieſiąći lát.
      C Nie było tego zákázániá iżby byli ſobie niemieli poymowáć żon z niewiáſt Moábſkich / ále to im było zákázáno / żeby Moábſcy mężowie niebyli przyimowáni w ſpołecżne zgromádzenie Izráelcżykow / áż do dźieſiątego pokoleniá.

  5. Vmárli potym oni dwá ſynowie iego / Máhálon y Chelion / á tákże niewiáſthá oná zoſtháłá ſierotą po dwu ſyniech y po mężu ſwoim.
  6. A ták wezbráwſzy ſie z niewiáſtkámi ſwemi wroćiłá ſie z źiemie Moábſkiey / oſłyſzáwſzy ſie thám że był Pán náwiedźił lud ſwoy / á dáł im doſyć chlebá.
  7. Tedy wyſzłá z mieyſcá ná ktorym byłá z onymi dwiemá niewiáſtkámi / á vdáły ſie w drogę áby ſie wroćiły do źiemie Iudá.
  8. Zátym Noemi rzekłá ku niewiáſtkám ſwoim / Idźćież á wroććie ſie káżdá do domu mátki ſwey / niecháyże Pán nád wámi vcżyni miłoſierdźie D iákoſćie wy vcżynili nád vmárłymi y nádemną.
      D To ieſt nád dwiemá mężámi wáſzemi z ktoremiſćie ſie łáſkáwie obchodźiły.

  9. Niecháyże wám tho dá Pán áby káżdá ználázłá odpocżynienie w domu mężá ſwego: Támże ie cáłowáłá / á ony płákáły głoſem wielkiem.
  10. Y mowiły do niey / Záiſteć ſie z tobą wroćiemy do ludu twego.
  11. Ale im Noemi rzekłá / Wroććie ſie moie miłe corki / bo przecżżebyſćie ze mną idź miáły: E á záź iá ieſzcże mogę mieć dźiátki ktorzyby byli mężámi wáſzymi:
      E To co tu mowi y co tám dáley nápiſáno ſtoi / tedy dlá tego cżyni / oglądáiąc ſie ná zákon / ktory roſkázuie áby wdowę poimowáł po śmierći vmárłego mężá ieden z powinowátych.

  12. Wroććież ſie miłe corki á idźćie / boćiem ſie iuż zſthárzáłá á nie mogę idź zá mąż / choćiáżbych też rzekłá żeć ieſzcże mám nádźieię / ále bych też dobrze tey nocy ſpáłá z mężem á porodźiłá ſyny:
  13. Izáli wy ich cżekáć będźiećie áżby doroſli: omieſzkáwáiąc ſobie idź zá mąż: Nie cżyńćież tego corki moie / ácżći ieſt więcżſzá żáłoſć moiá niż wáſzá / ábowiem ręká Páńſká obroćiłá ſie przećiwko mnie.
  14. Ale ony znowu głoſem płákáły / támże Ofrá pocáłowáwſzy świekrę ſwą wroćiłá ſie / á Ruthá przedſie zoſtáłá przy niey.
  15. Ku kthorey oná rzekłá / Oto iątreẃ twá wroćiłá ſie do ludu ſwego y do bogow ſwoich / wroćże ſie y ty zá nią.
  16. Ná to iey odpowiedźiáłá Ruthá: Nie wiedź mie ktemu ábych ćię opuſćić miáłá á odeydź od ćiebie / owſzē gdźie ſię ty iedno obroćiſz poydę z tobą / á gdźiekolwiek thy mieſzkáć będźieſz / iá z thobą mieſzkáć będę / lud thwoy ieſt ludem moim / F á Bog twoy ieſt Bogiem moim.
      F Tu oná záprzáłá ſie iuż bogá ſwego y fáłſzywey wiáry ſwoiey chcąc ſię przyłęcżyć do ludu Bożego / áby thák zoſtháłá przy práwdźiwey chwále Iego / W cżem thu iſćie mámy figurę powołániá pogánow / kthorzy ſie mieli złącżyć z ludem Bożym przez Kryſtá Páná ktory poſzedł z Ruthy wedle ćiáłá.

  17. Tám kędy ty vmrzeſz vmrę theż y iá / á będę pogrzebioná / y niecháy mię Pán pokárze ieſliż mię co inego rozłącży z thobą iedno ſámá śmierć.
  18. A ták oná widząc że ſie ná to vpárłá áby z nią ſzłá / nie odmáwiáłá iey więcey tego.
  19. Y ſzły obiedwie áż do Betlehem / á gdy tám przyſzły gruchnęło o nich po wſzytkim mieſćie / á niewiáſthy mowiły / Izáż nie to ieſt Noemi:
  20. Ale im oná odpowiedź dáłá / Nie názywáyćieſz mie G Noemi / owſzem mie zowćie H Márá / ábowiem mię gorzkoſćią wielką nápełnił Wſzechmogący.
      G To ieſt weſolą ábo ochotną.
      H To ieſt ſmętną á gorzkoſći pełną.

  21. Wyſzłám z tąd I obfitá / á Pán mię záſie wroćił prożną: Przecżże mię tedy zowiećie Noemi: gdyż mię Pán vtrápił / á Wſzechmogący nieſzcżęſćie dopuſćił ná mię.
      I To ieſt z bogáctwem / y kthemu máiąc mężá y dwá ſyny.

  22. A ták ſie wroćiłá Noemi z Moábſkiey kráiny y z niewiáſtką ſwą Ruthą Moábitką / á przyſzły do Betlehem gdy ięcżmiony żąć pocżynáno.

    Kápitułá 2.
    ¶ 3. Ruthá kłoſy zbierá ná polu Boozowem. 5. Prźiymuie ią Booz w łáſkę. 18. Wrácá ſie do Noemi názbieráwſzy kłoſow. 22. Oná iey rádę dáwá iákoby ſie ſpráwowáć miáłá.

  1. Noemi miáłá powinowáthego po mężu ſwem cżłowieká mężnego z domu Elimelechowego ktorego zwáno Booz.
  2. Y rzekłá Ruthá Moábitká do Noemi / Proſzę niecháy poydę ná pole / á niecháy zbierám kłoſy v tego ktoryby mi z łáſką dopuſćił: A oná iey rzekłá / Idź miłá corko.
  3. A ták oná odſzedſzy zbieráłá kłoſy po polu zá żeńcámi / y przyſzłá z trefunku ná pole Boozowe / ktory był z domu Elimelechowego.
  4. A oto ná ten cżás przyſzedł tám Pán z Betlehem / y rzekł do żeńcow / Pán z wámi niecháy będźie / A oni mu odpowiedźieli / Niecháyżeć Pán błogoſłáwi.
  5. Rzekł tedy Booz do ſługi ſwego ktorego był poſtáwił nád onymi żeńcy / A to cżyiá dźiewecżká:
  6. Y odpowiedźiáł mu ſługá on ktory v żeńcow ſtáł / Tá dźiewecżká ieſt Moábithká ktorá przyſzłá z Noemi z źiemie Moábſkiey.
  7. A proſiłá nás áby tu ſobie zbieráiąc kłoſy náwiązáłá z kilká ſnopkow zá żeńcmi / otoż tu ieſt áż do thego cżáſu iákoż od poránku przyſzłá / á bárzo máło domá ſiedźi.
  8. A ták Booz rzekł do Ruthy / Słucháy miłá corko / niechodźże zbieráć kłoſow ná inſze pole / ále tu zoſtháń z dźiewkámi moiemi.
  9. Bądź pilná polá tego ná kthorem żną / á chodź zá nimi / boćiem iuż roſkázáł ſłużebnikom ſwoim iżby ſie ćiebie żáden nie tknął: Ieſliż vprágnieſz idź do nácżyniá á piy z thego z kąd cżerpáią y ſłużebnicy moi.
  10. Tedy oná vpádſzy ná oblicże ſwe á vkłoniwſzy ſie áż do źiemie ták mowiłá / Z kądżem nálázłá tę łáſkę v ćiebie iż mie znáſz gdyżem ieſth cudzoźiemká:
  11. Ná tho iey odpowiedźiáł Booz / Opowiedźiáno mi coś cżyniłá świekrze ſwey po śmierći mężá twego / á iákoś opuſćiwſzy oycá y mátkę twą / y źiemię w kthoreieś ſię národźiłá / przyſzłáś tu do ludu przed tym tobie nieznáiomego.
  12. Niecháyżeć oddá Pán prácą twą / á Pán Bog Izráelſki niecháy będźie doſkonáłą zápłáthą twoią / gdyżeś ſie ty vćiekłá pod obronę ſkrzydeł ie°.
  13. Tedy oná rzekłá / Moy pánie niecháyże tę łáſkę vznám po tobie / gdyżeś mię poćieſzył / á mowiłeś łáſkáwie do ſłużebnice twoiey / choćiáżem iá nie ieſt iáko iedná z ſłużebnic twoich.
  14. Ku ktorey rzekł Booz / Gdy będźie cżás iedzeniá przyidźże thu á iedz chleb omocżywſzy ſzthukę ſwą A w ocćie: Tákże oná ſiádłá przy żeńcoch / y podáł iey ćiáſtá ktorego ſie náiádłá áż iey y zoſtáło.
      A To ſie rozumie o káżdey potráwie ktorą przypráwuią z octem / iáko ieſt ſáłátá / y inſze rzecży kthore w ty cżáſy gorące chłodzą.

  15. Wſtáłá pothym ku zbierániu / á Booz roſkázáł ſłużebnikom mowiąc / Niecháy y między ſámemi ſnopki zbierá / á B nie brońćie iey tego.
      B W żydowſkim ſtoi / Niezáſromáwáyćie iey.

  16. Ale ieſzcże chcąc vpuſzcżáyćie z ſnopow y zoſtáwiáyćie áby zbieráłá á nie fukáyćie ná nię.
  17. A thák ná onym polu zbieráłá áż ku wiecżorowi / y názbieráwſzy námłoćiłá z onego iákoby C Efá ięcżmieniá.
      C O tym pátrz w kſięgách. 3.Moi.5.v.11.

  18. Tedy to nioſąc z ſobą ſzłá do miáſtá / á oglądáłá świekrá iey ono co názbieráłá / tedy ieſzcże wyiąwſzy to cżego byłá ſámá nie doiádłá oddáłá iey.
  19. Ku ktorey rzekłá świekrá iey / Kędyżeś to dźiś zbieráłá á gdźieś robiłá: Niecháyże then ktory ná ćię był ták bácżny błogoſłáwionem będźie: Tedy oná oznáymiłá świekrze ſwey co ſię z nią dźiáło ták powiedáiąc / Booz ieſt imię mężowi temu com robiłá v niego.
  20. Potym rzekłá Noemi ku niewiáſtce ſwey / Niecháyżeć będźie błogoſłáwionem od Páná / ktory nie záwſćiągnął miłoſierdźiá ſwe° od D żywych y vmárłych: Nád tho ieſzcże rzekłá Noemi / Ten mąż ieſtći náſz powinowáty / á ieſt krewnem náſzym.
      D Dobrze cżynić vmárłym / to ſie rozumie łáſkę okázowáć przyiáćiołom ich ktorzy ſą potrzebni.

  21. Y rzekłá Ruth Moábitká / Nád to ieſzcże mowił mi on mąż / Bądź że tu iuż przy ſłużebnikách moich áż do końcá żniwá wſzytkiego.
  22. A ták rzekłá Noemi do Ruth niewiáſtki ſwey / Dobrze miłá corko iż będźieſz chodźiłá z ſłużebnicámi iego / by ćię kto iny nie hámowáł ná polu ſwoim.
  23. A przethoż ſie oná przyłącżyłá do ſłużebnic Boozowych dlá zbierániá áż ſie dokońcżyło żniwo ięcżmieniá y pſzenice / potym ſie wroćiłá do świekry ſwoiey.

    Kápitułá 3.
    ¶ 1. Ruth zá rádą świekry ſwey. 6. Vkłádłá ſie w nogách Boozowych. 10. Obiecuie ią wźiąć zá żonę ieſliżby iey bliżſzy poiąć niechćiáł.

  1. Potym Noemi świekrá iey rzekłá do niey / Miłá corko poſzukámći odpocżynieniá żebyć ſie dobrze dźiáło.
  2. Ale A izáż Booz nie ieſt powinowátem náſzem / z ktoregoś ty ſłużebnicámi byłá: Othoż teráz pod wiecżor będźie wiáł ięcżmień.
      A To mowi dlá tego / iż zákon roſkázuie / áby bliſki w krewnoſći wzbudźił potomſthwo krewnemu ſwemu / kthory zſzedł bez potomká.

  3. A przethoż vmywſzy ſie pomáż ſie oleyki / oblecżże ná ſię ſzáty ſwe / á idź ná boiſko / nie dáyże ſie poznáwáć mężowi onemu áżby ſie náiádł y nápił.
  4. A gdyć on leżeć poydźie / bądźże pilná mieyſcá ná ktorym ſpáć będźie / potym odkrywſzy nogi iego tám ſie vkłádźieſz / á on tobie oznáymi co będźieſz miáłá cżynić.
  5. Do ktorey Ruth rzekłá / To co iedno ty mnie káżeſz vcżynię.
  6. A ták ſzłá ná ono boiſko y vcżyniłá to wſzytko co iey roſkázáłá świekrá iey.
  7. Gdy ſię tedy Booz náiádł y nápił á był dobrey myſli / przyſzedł á vkłád ſie przy brogu / przyſzłá też y oná potáiemnie / á odchyliwſzy przykryćie nog iego vkłádłá ſie.
  8. Thám gdy iuż było w pułnocy vlękł ſie on mąż / á obroćiwſzy ſie nálázáł niewiáſtę ktorá leżáłá w nogách iego.
  9. Y rzekł zátym / Ktoś ty ieſt: A oná ſię ozwáłá / Iáćiem ieſt Ruth ſłużebnicá twoiá / B roſćiągniż płáſzcż thwoy ná mię ſługę twą gdyżeś mi ieſt bliſki.
      B Temi ſłowy oznáymuie mu przychylność ſwą chcąc ſie w towárzyſtwo iego przyłęcżyć według vſtháwy zákonney / przetho że był krewnym vmárłego mężá iey / A ná ten cżás był zwycżáy / iż oblubieńcy płáſzcż ſwoy roſćiągáli ná oblubienice / dáwáiąc tym znáć iż ie wźięli pod ſwą opiekę iáko pod ſkrzydłá ſwe.

  10. Ná co iey odpowiedźiáł / Błogoſłáwionáżeś ty ieſt od Páná corko moiá / ábowiemeś okázáłá tę poſlednieyſzą miłoſć twoię zácnieyſzą niż pierwſzá / gdyżeś nie ſzłá zá młodźieńcy ták bogátymi iáko y vbogiemi.
  11. A przetoż nic ſie nie boy miłá corko / boć wſzyſtko vcżynię o coś mowiłá gdyż wie miáſto wſzyſtko iżeś ieſt niewiáſtá pocżćiwá.
  12. Y práwdáć to żećiem iá ieſt bliſki twoy / á wſzákoż tu ieſt drugi krewny ieſzcże bliżſzy niźli iá.
  13. Przenocuyże tu iuż przez tę noc / á iutro ráno ieſliż on tobie práwo bliſkoſći twey będźie záchowáć chćiáł / dobrze / niecháyże będźie bliżſzem / á ieſliżći go nie będźie chćiáł záchowáć iá tho C práwo bliſkoſći záchowám tobie / świádkiem mi ieſt Pán / á przetoż tu ſpi áż do poránku.
      C To ieſt Ieſliż on práwem bliſkoſći chce ſie wźiąć zá żone niechże ćie weźmie / á ieſliż nie chce iá ćiebie wezmę.

  14. A ták ſpáłá v nog iego áż do zárániá / á wſtáłá przed tym niż mogł poznáć ieden drugiego / támże on zákázáł D áby o tym nikth nie wiedźiáł iż oná niewiáſthá przyſzłá byłá ná boiſko.
      D To ieſt ſłużebnikom ſwoiem.

  15. Nád to rzekł do niey / Weźmi płáchtę ſwą ktorą máſz ná ſobie á dźierz ią / Tedy ią oná trzymáłá / á on iey námierzył ſzeſć miárek ięcżmieniá / y záłożył to ná nię / tákże potym odeſzłá do miáſtá.
  16. Y przyſzłá do świekry ſwoiey / ktorá iey ſpytáłá / Cożeś ſpráwiłá miłá corko / A oná iey powiedźiáłá wſzytko iáko ſie z nią mąż on obchodźił.
  17. Y ktemu rzekłá / Oto mi y ty ſzeſć miárek ięcżmieniá dáł mowiąc mi / Nie wrácáyże ſie prożno do świekry ſwoiey.
  18. A ták rzekłá Noemi / Potrwáyże miłá corko áż poznáſz co ſię z tą rzecżą dźiáć będźie / boć tego ten mąż nie zániechá áżći dźiś tego dokońcży.

    Kápitułá 4.
    ¶ 1. Gdy ſie bliżſzy zbrániáł Ruthy poiąć. 13. Thedy Booz wźiął ią ſobie zá żonę. A oná mu porodźiłá Obed Oycá Iſáiá. 18. Národ Dáwidow.

  1. Potym Booz ſzedł do brány á thám ſiedźiáł / A otho támtędy przemiiáł powinowáty on o ktorem powiedáł / ku ktoremu ták rzekł / Chodź á ſiądź tu / á on przyſzedſzy ſiádł.
  2. Wźiąwſzy thedy dźieſięć mężow Stárſzych z miáſtá onego mowił do nich / Siądźćież też tu y wy / A oni ſiedli.
  3. Zátym rzekł ku onemu powinowátemu / Dźiáł roley ktory był brátá náſze° Elimelechá przedáie Noemi ktorá ſie wroćiłá z źiemie Moábſkiey.
  4. Y zdáło mi ſie ábych ćię w tym vpomionął: Doſtáń ſobie they roley przed tymi ktorzy thu ſiedzą y przed Stárſzymi ludu moie° / á chceſzli ią odkupić / odkup / ieſliż iey też odkupić nie chceſz / powiedz mi / gdyż iá wiem że nád ćię nie máſz nikogo bliżſzego ku wykupnu: á iám záſię ieſt po Tobie / tedy on rzekł / A Odkupię ią.
      A O tym odkupowániu pátrz w.3.Mo.25.

  5. Nád to ieſzcże rzekł Booz / Zárázem iáko wykupiſz rolą z rąk Noemi tedy też muſiſz wźiąć Ruthę Moábitkę żonę vmárłe° / ábyć wzbudźił imię zeſzłego w dźiedźictwie iego.
  6. Ná co mu on powinowáty odpowiedźiáł / Iáć te° odkupić nie mogę bych ſnádź nie ſtráćił dźiedźictwá mego / kupże thy ſobie práwo bliſkoſći moiey / gdyż go iá kupić nie mogę.
  7. * Y był ten ſtárodáwny zwycżáy w Izráelu przy wykupnie y przy zámiánie / áby tym mocnieyſzá byłá káżdá ſpráwá / zdeymowáł ieden z nich trzewik z nogi ſwey / y dáwáł go bliźniemu ſwemu / á toć bywáło potwierdzenie świádectwá w Izráelu.
      * W.5.Mo.25.v.7.

  8. Thedy rzekł on powinowáty ku Boozowi / Doſtáńże tego ſobie / A zárázem zzuł trzewik ſwoy.
  9. Zátym Booz rzekł do onych Stárſzych / y do wſzytkiego ludu / Dźiś wy mnie świádki ieſteſćie / żećiem ſobie doſtáł wſzytkiego te° co było Elimelechowo z rąk Noemi / y tego wſzytkiego co było Chelonowe y Máhálonowe.
  10. Ktemu y Ruthę Moábitkę żonę Máhálonowę / doſtáłem dźiś zá żonę ſobie / ábym wzbudźił imię zeſzłego w dźiedźictwie iego / iżby nie zginęło imię onego vmárłego między bráćią iego y w oycżyźnie iego: Bądźćież mi tedy dźiś tego świádki.
  11. Zátymże wſzyſcy ludźie ktorzy byli w bránie y Stárſzy rzekli / Ieſtechmy świádki tego / niecháyżeć Pán Bog ſzcżęſći tę niewiáſtę ktorá wchodźi w dom thwoy / iáko ſzcżęſćił Ráchel y Lię / z ktorych obydwu powſtháł dom Izráelſki / ábyś ſobie mężnie pocżął w Efrátá / á pozoſtháwił ſobie ſłáwę w Bethlehem.
  12. Niecháyże dom twoy będźie iáko dom Fáreſá / † ktore° Támár porodźiłá Iudowi z plenieniá tego ktore tobie dá Pán Bog z tey tho dźiewki.
      † W.1.Mo.38.v.29.

  13. A ták Booz poiął ſobie Ruthę / á byłá żoną iego: A iáko ſkoro wſzedł do niey / tedy iey dáł Pán pocżąć y porodźić ſyná.
  14. A ták rzekły ine niewiáſty do Noemi / Błogoſłáwionyć ieſt Pán ktory ćię dźiś niechćiáł mieć przez powinowátego / á będźie ſłáwny w Izráelu.
  15. Thenći vćieſzy vmyſł twoy / á będźie ćię chowáł w ſtároſći twey / ábowiem niewiáſtká twá ktorá ćię miłuie porodźiłá go / ktorá dálekoć ieſt lepſzá niźli ſiedḿ ſynow.
  16. A thák Noemi wźiąwſzy dźiećiątko położyłá ie ná łonie ſwoim / á byłá piáſtunką iego.
  17. Tedy ſąſiády iey dáły mu imię / á ták wſpomináły / Národźił ſie ſyn Noemi / I názwáły go Obed / á tenći ieſt oćiec Iſáiá oycá Dáwidowego.
  18. Tyć tedy ſą národy B Fáreſowe / z ¤ Fáreſá poſzedł Ezron.
      B Ten ſpiſek zgádzá ſie z tym ktory nápiſáł Mátheuſz w wypiſániu rodzáiu Páná Kryſthuſowego / ſkąd rozumieć mámy / iż tá hiſtoryá dlá Iezuſá Kryſtuſá ieſt nápiſáná.

      ¤ 1.Kron.2.v.4.y.10. Máth.1.v.3.

  19. A z Ezroná národźił ſie Rám / z Rámá záſię národźił ſie Amminádáb.
  20. Z Amminádábá národźił ſie Náháſson / á z Náháſsoná národźił ſie Sálmon.
  21. Z Sálmoná národźił ſie Booz / á z Boozá národźił ſie Obed.
  22. Z Obedá poſzedł Iſái / á z Iſáiá národźił ſie Dáwid.
Spis Kapituł, Indeks Kſiąg