Kápitułá 1.
    ¶ 1. Vrząd / náuká y żywot Iánow. 9. Iezus okrzcżon. 13. Y kuſzon. 14. Káże. 16. Wzywá rybitwow. 23. Vzdráwiá opętánego. 29. Swiekrę Symonowę. 40. Trędowáthego y wiele inych niemocnych.

  1. Pocżątek Ewánieliey Iezuſá Kryſtuſá Syná Bożego.
  2. Iáko nápiſáno ieſt w prorocech / * Otho iá poſyłám poſłá mego przed oblicżnośćią twoią / ktory zgotuie drogę twą przed tobą.
      * Málách.3.v.1.

  3. † Głos wołáiącego ná puſzcży ten ieſt / Gotuyćie drogę Páńſką / cżyńćie proſte śćieſzki iego.
      † Ezá.40.v.3. Ián.1.v.23.

  4. ¤ Y był Ián ná puſzcży krzcżąc / á opowiedáł krzeſt vznániá ku odpuſzcżeniu grzechow.
      ¤ Mát.3.v.1.

  5. Wyſzłá tedy wſzytká źiemiá Iudſká ku niemu y Ierozolimcżycy / á wſzyſcy od niego krzcżeni byli w rzece Iordánie / wyznáwáiąc grzechy ſwoie.
  6. A Ián obłocżył ſię w śierść wielbłądzą / y páſem ſkorzánym około biodr ſwych / ♀ á iádáł ſzáráńcżę y miod leśny.
      ♀ 3.Mo.11.v.22.

  7. * Y kázáł mowiąc / Idźieć zá mną ten kthory możnieyſzy ieſt niźli iá / ktoremum iá nie godźien nákłoniwſzy ſię rozwiązáć rzemyká trzewikow iego.
      * Mát.3.v.11. Luk.3.v.16. Ián.1.v.27.

  8. † Acżćiem iá wás krzćił wodą / áleć on będźie wás krzćił Duchem Swiętym.
      † Dźiey.1.v.5. y 2.v.4.

  9. ¤ Y ſtáło ſię ná on cżás iż Iezus przyſzedł od Názáreth miáſtá Gálileyſkiego / á okrzcżon ieſt od Iáná w Iordánie.
      ¤ Mát.3.v.14. Luk.3.v.22. Ián.1.v.33.

  10. Ktory iáko ſkoro wyſzedł z wody / vyzráł iż ſię A roſtępowáło niebo / á Duchá iáko gołębicę náń zſthępuiącego.
      A Drudzy cżytáią niebá otworzone.

  11. Y ſtháł ſię głos z niebá / mowiąc / Thyś ieſt on námilſzy Syn moy / ná ktorym iá przeſtáwám.
  12. ♀ A nátychmiáſt Duch wyrzućił gi ná puſzcżą.
      ♀ Mát.4.v.1. Luk.4.v.2.

  13. Y był tám ná puſzcży przez cżterdźieśći dni / B będąc kuſzon od ſzátáná / y był z źwierzęthy / á Aniołowie ſłużyli iemu.
      B Chćiáł być kuſzon áby też był pomocen tym ktorzy ſą w pokuſách / o cżym piſze Páweł Swięty do Zyd.2.

  14. * Potym gdy Ián był wydán / przyſzedł Iezus do Gálileiey / opowiedáiąc Ewánielią Kroleſtwá Bożego.
      * Mát.4.v.12. Luk.4.v.14. Ián.4.v.43.

  15. A mowiąc / Wypełnił ſię cżás / y przybliżá ſię Kroleſtwo Boże: Vznáyćież ſię á wierzćie Ewánieliey.
  16. † Przechádzáiąc ſię tedy nád Morzem Gálileyſkim / vyzráł Symoná y Andrzeiá bráthá iego / iż zárzucáli śieći do morzá / bo byli rybitwi.
      † Mát.4.v.18. Luk.5.v.2.

  17. Ku ktorym rzekł Iezus / Podźćie zá mną / á iá vcżynię iż będźiećie C rybitwi ludzkimi.
      C Abyśćie ie wyrwáli z zátráceniá.

  18. Oni tedy nátychmiáſt opuśćiwſzy śieći ſwe / ſzli zá nim.
  19. Z támtąd odſzedſzy málucżko / vyzráł Iákubá ſyná Zebedeuſzowego / y Iáná brátá iego / kthorzy opráwowáli śieći ſwe w łodźi.
  20. Y wnet ich záwołáł / á oni zoſtáwiwſzy oycá ſwego w łodźi z náiemniki / poſzli zá nim.
  21. ¤ Potym weſzli do Kápernáum / á wnet w Sábát wſzedſzy do bożnice / vcżył.
      ¤ Mát.4.v.23. Luk.4.v.31.

  22. ♀ Y zdumiewáli ſię ná náukę iego / ábowiem ie vcżył iáko máiąc zwierzchność / D á nie thák iáko Náucżyćielowie.
      D Abowiem ich náuká byłá mártwá niemáiąc obcżerſthwieniá Duchá Swiętego.

      ♀ Mát.7.v.28. Luk.4.v.32.

  23. * A był w bożnicy ich cżłowiek / w ktorym był duch niecżyſty / tenże záwołáł.
      * Luk.4.v.33.

  24. Mowiąc / Ach coż tobie do nás Iezuśie Názáreńſki: przyſzedłeś ábyś nás wytráćił: znám ćię ktoś ieſt / to ieſt / on Swięty Boży.
  25. Y E sfukáł go Iezus mowiąc / Milcżże / á wynidź od niego.
      E Zádnym obycżáiem Kryſtus Pán ćierpieć nie chce / áby oćiec kłámſtwá miáł dáwáć świádectwo o práwdźie.

  26. Tedy rozdárſzy go duch niecżyſty / wołáł głoſem wielkim / á wyſzedł od niego.
  27. Y vlękli ſię wſzyſcy / ták iż miedzy ſobą pytáli / mowiąc / Y coż to ieſt: á co to zá nowá ieſt náuká: Iż mocą / też y duchom niecżyſtym roſkázuie / á ſą poſłuſzni iemu:
  28. A ták o nim przyſzłá ſłáwá po oney wſzytkiej kráinie podległey Gálileiej.
  29. * Y nátychmiáſt wyſzedſzy z bożnice / przyſzli do domu Symonowego y Andrzeiowego / z Iákubem y z Iánem.
      * Mát.8.v.14. Luk.4.v.38.

  30. A świekrá Symonowá leżáłá w febrze / o ktorey mu wnet powiedźiáno.
  31. Tedy przyſzedſzy / wzwiodł ią viąwſzy zá rękę / á nátychmiáſt ią febrá opuśćiłá / á oná ſłużyłá im.
  32. A iuż w wiecżor gdy ſłońce záchodźiło / przywodźili do niego wſzytki niemocne y opętáne.
  33. A wſzytko miáſtho zbieżáło ſię ku drzwiám.
  34. Y vzdráwiáł wiele tych ktorzy rozlicżnymi niemocámi złożeni byli / á wyrzućił wiele dyábłow / nie dopuſzcżáiąc mowić dyábłom F żeby go znáć mieli.
      F Niektorzy przydáwáią / być Meſyáſzem / przycżyná tego ieſt / iż ten vrząd diábłu nienáleży áby miáł opowiedáć Ewánielią / dlá cżego też y Páweł Swięty niewdźięcżnie przymuie duchá wieſzcżego.

  35. Gdy potym wſtháł bárzo ráno / dobrze przed świtániem wyſzedł precż / á ſzedł ná puſtynią y tám ſię modlił.
  36. A zá nim ſzli / Symon y ći ktorzy przy nim byli.
  37. Ktorzy gdy go ználeźli / rzekli kniemu / Wſzyſcy ćię ſzukáią.
  38. Thedy im on rzekł / Idźmy do bliżſzych miáſtecżek / ábych też y tám kázáł / ábowiemćiem dlá te° wyſzedł.
  39. Y kázáł w bożnicách ich po wſzytkiey Gálileiey / wyrzucáiąc dyábelſtwá.
  40. † Zátym przyſzedł trędowáty proſząc go / á vpádáiąc v kolán iego / y mowiąc kniemu / Ieſliż chceſz możeſz mię ocżyśćić.
      † Mát.8.v.2. Luk.5.v.12.

  41. A ták Iezus ruſzony miłoſierdźiem / śćiągnąwſzy rękę dotknął ſię go mowiąc ku niemu / Chcę / bądźże ocżyśćion.
  42. A gdy to on rzekł / nátychmiáſt trąd zginął z niego / y był ocżyśćion.
  43. Y zágroźiwſzy mu Iezus / nátychmiáſt go odpráwił.
  44. A rzekł kniemu / Strzeżże ábyś nikomu nic nie powiedáł / ále idź á vkáż ſię ſám Kápłánowi / ofiárowáwſzy zá ocżyśćienie twe to co roſkázáł Moiżeſz ku świádectwu im.
  45. Ale on odſzedſzy / pocżął wiele opowiedáć á tę rzecż rozſłáwiáć / thák iż iuż Iezus nie mogł iáwnie wnidź do miáſtá / ále był ná ſtronie ná mieyſcách puſtych / gdźie ſię zewſząd ſchádzáli do niego.

    Kápitułá 2.
    ¶ 1. Iezus vzdráwiá powietrzem ruſzonego. 14. Wzywá Mátheuſzá y grzeſznikow. 17. Wymáwiá ſwe z poſtu. 23. Y z Szábátu.

  1. * Potym po kilku dni przyſzedł záſię do Kápernáum / y dowiedźiáno ſię że był domá.
      * Mát.9.v.1. Luk.5.v.18.

  2. A wnet ſię ich wiele zebráło / ták iż ſię zmieśćić nie mogli ná onych mieyſcách przede drzwiámi / y vcżynił rzecż do nich.
  3. Tedy przyſzli kniemu niektorzy nioſąc powietrzem ruſzonego / ktorego nieſli cżterzey.
  4. A gdy ſię kniemu przyćiſnąć nie mogli dlá zgromádzeniá / oddárli dách tám gdźie był / á oddárſzy / ná powroźiech ſpuśćili łożko / ná ktorym on powietrzem ruſzony leżáł.
  5. Tedy Iezus obácżywſzy wiárę ich / rzekł powietrzem ruſzonemu / Synu odpuſzcżone ſą tobie grzechy twoie.
  6. Byli też tám niektorzy z Náucżyćielow ſiedząc y rozmyſláiąc w ſercoch ſwych /
  7. Y coż: á tákże ten mowi bluźnierſtwá: † Y ktoż grzechy odpuśćić może iedno ſám Bog:
      † Iob.14.v.4. Ezá.43.v.15.

  8. A poznáwſzy wnet Iezus Duchem ſwym iż ták v śiebie myſlili / rzekł do nich / Y cżemuż to rozmyſláćie w ſercách wáſzych:
  9. A Y coż łácwiey rzec themu powietrzem ruſzonemu: Odpuſzcżone ſą tobie grzechy / Abo rzec / Wſtáń á weźmi łożko twe y chodź.
      A Od mocy ktorą má ná ćiáłá / vkázuie moc kthorą má dáleko więcżſzą nád duſzámi.

  10. A thák żebyśćie widźieli / iż Syn cżłowiecży má tę zwierzchność odpuſzcżáć grzechy ná źiemi / (rzekł do ruſzonego powietrzem).
  11. Tobie mowię wſtáń / á weźmi łożko twe y poydźi do domu twego.
  12. Tedy on nátychmiáſt wſtáł / á wźiąwſzy łożko wyſzedł przed wſzytkimi / ták iż ſię wſzyſcy zdumieli / á chwálili Bogá mowiąc / Nigdychmy nic tákowego nie widáli.
  13. ¤ Wyſzedł záſię potym do morzá / á wſzythek lud przychodźił ku niemu / y náucżáł ie.
      ¤ Mát.9.v.9. Luk.5.v.27.

  14. A gdy ſzedł dáley / Vyzráł B Lewi Syná Alfeuſzowego śiedzącego ná cle / ku ktoremu rzekł / Idź zá mną / á on wſtáwſzy ſzedł zá nim.
      B Tenći był Máteuſz.

  15. Y przydáło ſię gdy ſiedźiáł w domu iego / gdźie też śiedźiáło wiele celnikow y grzeſznych ſpołu z Iezuſem / y ze zwolenniki iego / bo ich wiele było ktorzy zá nim ſzli.
  16. A gdy vyzreli náucżyćielowie y Fáryzeuſzowie iż iádł z celniki y grzeſzniki rzekli do zwolennikow ie° / Coż to ieſt iż z celniki y z grzeſzniki ie y piie:
  17. Tho gdy vſłyſzáł Iezus / rzekł do nich / Ci ktorzy ſą zdrowi nie potrzebuią lekárzá / ále ći ktorzy ſię źle máią. ♀ Nie przyſzedłćiem ábych wzywáł ſpráwiedliwych / ále grzeſznych ku vznániu.
      ♀ 1.Tym.1.v.15.

  18. * A zwolennicy Iánowi y Fáryzeyſcy pośćili / á przyſzedſzy mowili do niego / Przecżże zwolennicy Iánowi y Fáryzeyſcy páſzcżáią: á twoi zwolennicy nie poſzcżą:
      * Mát.9.v.14. Luk.5.v.33.

  19. Tedy do nich rzekł Iezus / Záli mogą ſynowie oblubieńcowi ná ten cżás poſćić poki prźi nich ieſt oblubieniec: pokić z ſobą oblubieńcá máią / nie mogąć pośćić.
  20. Aleć przyidą cżáſy gdy od nich odeymą oblubieńcá / á tedyć będą pośćić w ty cżáſy.
  21. A żádenći nie przyſzywá ſukná nowego nie folowánego do ſtárey ſzáty / bo inák oná ſztuká nowá drze ſtáre / y bywá gorſzy roſpor.
  22. Y żádenći nie leie winá nowego w ſtáre nácżyniá / bo inák wino nowe rozſádzá nácżynie / y rozlewá ſię wino / á nácżyniá giną / Aleć wino nowe má być wlewáne do nácżyniá nowego.
  23. * Stáło ſię potym iż w dźień Sábátny ſzedł przez śiáne polá / á zwolennicy iego idąc drogą pocżęli wyrywáć kłoſy.
      * Mát.12.v.1. Luk.6.v.1.

  24. Thedy rzekli kniemu Fáryzeuſzowie / Przecż oto w Sábáth cżynią to co nie ſłuſzy:
  25. A on im powiedźiáł / † Záśćie nigdy nie cżytáli co vcżynił Dáwid / gdy potrzebowáł y gdy był łácżen ſám y ći ktorzy z nim byli:
      † 1.Sám.21.v.6.

  26. To ieſt / Iáko wſzedſzy do Domu Bożego zá Abiáthárá Kápłáná náwyzſzego / iádł chleby pokłádne / ktorych ſię nie godźiło ieść / ¤ iedno Kápłánom / á dáwáł y tym co z nim byli.
      ¤ 2.Mo.29.v.32. W 3.Mo.8.v.31. y 24.v.9.

  27. Ktemu im powiedźiáł / C Szábát ći vcżynion ieſt dlá cżłowieká / á nie cżłowiek dlá Szábátu.
      C Tho ieſt ku iego pożytkowi / á przetoż nie má być obrácán ku ſzkodźie.

  28. A tákżeć Syn cżłowiecży ieſt theż Pánem Szábátu.

    Kápitułá 3.
    ¶ 1. Iezus vzdráwiá rękę vſchłą. 7. Odſzedſzy od ſwych nieprzyiáćioł / mocy ſwey vżycżá niemocnym. 13. Wezwánie / imioná / y moc Apoſtołow. 20. Kryſtus będąc w vſtáwicżnych prácách / przyſzedł v ſwych w tho mniemánie iákoby od rozumu odeydź miáł / á od vcżonych mián był zá opętánego. 28. Kárze ie z bluźnierſtwá / opowiedáiąc im zá to pomſty. 34. Okázuie kthorzy ſą włáſni rodźicy iego.

  1. Y * wſzedł powtore do bożnice / gdźie thám był cżłowiek co miáł rękę vſchłą.
      * Mát.12.v.9. Luk.6.v.6.

  2. Tedy go pilnowáli ieſliby go w Szábáth vzdrowił / áby go obwinowáli.
  3. Rzekł tedy cżłowiekowi máiącemu rękę vſchłą / Stáń w pośrzodku.
  4. Y rzekł do nich / Godźili ſię w Sábát dobrze cżynić ábo źle: cżłowieká záchowáć ábo zámordowáć: A oni zámilknęli.
  5. A A poyzráwſzy po nich z gniewem / rozżálił ſię / że ſerce ich było zátwárdzone: Y rzekł cżłowiekowi / Wyćiągni rękę twą / á on ią wyćiągnął / Y vzdrowioná ieſt ręká iego ták iáko y drugá.
      A Pán ſię tu nie gniewá obycżáiē ludźi / w ktorych nic ine° nieieſt gniew iedno vprzeyme prágnienie pomſthy zá krźiwdę / y dlá thego záwżdy ieſt złącżony ze złoſćią / Ale ſię ták Pán gniewáł ná ich złość y niepobożność iż ſię zárázem rozżálił ſwych przećiwnikow / y nie opuſćił nic thego cżym by ie záſię mogł przywieść ku ich powinnoſći.

  6. Tedy wyſzedſzy B Fáryzeuſzowie / zeſzli ſię nátychmiáſt w rádę z Herodyány przećiwko iemu áby go ſtráćili.
      B Acż oni ſobie były głownemi nieprzyiáćioły / wſzákoż ſię nic ná tho nie oglądáiąc ſpołecżne rády znoſzą ná zátrácenie Kryſtuſowe / ták iáko tho y dźiś ludźie ſprzećiwni práwdźiwey náuce Kriſtuſowey cżynią.

  7. Ale Iezus z ſwymi zwolenniki vſzedł do morzá / á wielki pocżet ludźi z Gálileiey y z Iudy zá nim ſzedł.
  8. Tákże z Ieruzálem y z Idumeiey y z kráiny zá Iordánem / tákże y thych wielkie mnoſtwo kthorzy mieſzkáli około Tyru y Sydonu / zeſzli ſię kniemu ſłyſząc o tym co cżynił /
  9. A przetoż mowił ſwym zwolennikom áby záwżdy miáł łodź po gotowiu dlá zebrániá ludźi / żeby go nie śćiſnęli.
  10. Abowiem ich był wiele vzdrowił / ták iż ſię kniemu zbiegáli áby ſię go dotykáli ile ich iedno mieli iákie C rázy.
      C To ieſt / niemocy ktoremi nás Pán iáko bicżem ſwym káráć rácży / thák iáko o tym Páweł Swięthy powiedá do Zydow.12.v.6.

  11. A gdy go duchowie niecżyśći záyzreli / vpádli mu v nog / y wołáli mowiąc / Tyś ieſt Syn Boży.
  12. Ale on ná nie bárzo fukáł áby go nie oznáymowáli.
  13. * Thedy wſzedł ná gorę / y wezwáł do śiebie ty ktore ſám chćiáł / á przyſzli kniemu.
      * Mát.10.v.1. Luk.9.v.1.

  14. Y poſtánowił dwánáśćie áby byli przy nim / á iżby ie poſłáł áby kázáli.
  15. Máiąc też y moc vzdráwiáć niemocy / y wygániáć dyábelſtwá.
  16. Náprzod Symoná / ktoremu imię dáł / Piotr.
  17. Y Iákubá Syná Zebedeuſzowego / y Iáná brátá Iákubowego / y názwáł ie Boánerges / co ſię wykłádá / ſynowie gromu.
  18. Przytym Andrzeiá / Filipá / y Bártłomieiá / Mátheuſzá / Tomáſzá / y Iákubá ſyná Alfeuſzowego / Tádeuſzá / y Symoná Chánáneycżyká.
  19. Też y Iudáſzá Iſkáryotę ktory go zdrádźił / á przyſzli do domu.
  20. Zeſzłá ſię pothym wielkość ludźi / ták iż oni nie mogli y chlebá ieść.
  21. A gdy to vſłyſzeli iego powinowáći / D przyſzli áby go poimáli / bo mowili żeby odſzedł od rozumu.
      D To ieſt / áby go do klozy zámknęli á nigdźie miedzy ludźie nie wypuſzcżáły iáko ſzálonego / á iżby zá tą przycżyną nie ſtáło ſię iákie zámieſzánie / bo byli niekthorzy co Kryſtuſá Krolem vcżynić chćieli.

  22. Tedy náucżyćielowie ktorzy przyſzli z Ieruzálem / mowili iż † Belzebub był przy nim / á iż przez kſiążę dyábelſkie / dyábelſtwá wygániáł.
      † 2.Krol.1.v.2.

  23. Y wezwáwſzy ich / mowił ku nim w przypowieśćiách / Y iákoż może ſzátán ſzátáná wygániáć:
  24. Gdyż y kroleſtwo ktoreby przećiw ſobie było rozdwoione / nie może ſię oſtáć kroleſtwo ono.
  25. Thákże y dom ieſliby przećiw ſobie był rozdwoion / nie może ſię oſtáć tákowy dom.
  26. Tákżeć też y ſzátán ieſliby ſám przećiw ſobie ſię oborzył / á byłby rozdwoion / nie możeć ſię oſtáć / á iuż ieſt koniec iego.
  27. Niemożeć żáden ſprzęthu iákiego mocárzá wſzedſzy w dom iego roſchwyćić / ieſliby pierwey mocárzá onego nie związáł / á thedyć dom iego wybierze.
  28. ¤ Powiedámći wám zápráwdę / że wſzytki grzechy będą odpuſzcżone ſynom ludzkim / y bluźnierſtwá ktorymikolwiekby bluźnili.
      ¤ Mát.12.v.31. Luk.12.v.10. 1.Ián.5.v.19.

  29. Ale ktobykolwiek bluźnił przećiw Duchowi Swiętemu / nie má odpuſzcżeniá ná wieki / owſzem ieſt winien potępieniá wiecżnego.
  30. Abowiem mowili że má duchá niecżyſtego.
  31. ♀ Tedy záthym przyſzli mátká y bráćiá iego / á ſtoiąc ná dworze / poſłáli kniemu wzywáiąc go.
      ♀ Mát.12.v.46. Luk.8.v.20.

  32. A wielkość ludźi śiedźiáłá około niego / y opowiedźiáno mu / Oto mátká twá y bráćiá twoi ſzukáią ćię ná dworze.
  33. Tedy im odpowiedźiáł mowiąc / Ktoż ieſt mátká moiá y bráćiá moi:
  34. A poyzráwſzy wſzędy w około / y ná zwolenniki ktorzy śiedźieli około niego / rzekł / E Otoć mátká moiá y bráćiá moi.
      E Przekłádá thu ná thym mieyſcu krewność duchowną nád ćieleſną.

  35. Abowiem ten kto będźie cżynił wolą Bożą / tenći ieſt brát moy / śioſtrá moiá / y mátká moiá.

    Kápitułá 4.
    ¶ 1. Iezus náucżá przy morzu. 3. Przez podobieńſtwo náśieniá. 30. Y źiárná gorcżycżnego vkázuie ſtán kośćielny. 39. Vśmierzá wiátry y Morze.

  1. Y * pocżął záſię vcżyć przy morzu / á zeſzło ſię ku niemu wiele ludźi ták iż on wſzedſzy do łodki ſiedźiáł ná morzu / á wſzythká oná wielkość byłá nád morzem ná źiemi.
      * Mát.13.v.1. Luk.8.v.4.

  2. Tedy ie náucżáł wielá rzecży w przypowieſćiách á mowił do nich náucżáiąc ie.
  3. Słucháyćie / otho niektory co ſiáł wyſzedł ku śiániu.
  4. Y ſtháło ſię gdy ſiáł / iedno pádło podle drogi / á ptácy powietrzni przylećiáwſzy wyiedli ie.
  5. Drugie záſię vpádło ná opokę / gdźie niemáiąc wiele źiemie nátychmiáſt wzeſzło / przeto iż niemiáło głębiey w źiemi.
  6. A gdy ſłońce wzeſzło zgorzáło / á przeto iż korzeniá niemiáło / vſchło.
  7. Drugie záſię vpádło w ćiernie / á gdy wzeſzły ćierniá / zágłuſzyły ie / y nie dáło owocu.
  8. Drugie theż vpádło ná źiemię dobrą / y podáło owoc vrodzáyny / y vroſły / á iedno przynioſło trzydźieśći / drugie ſześćdźieſiąt / trzećie záſię ſto.
  9. Tedy rzekł do nich / Ktho má vſzy ku ſłuchániu / niech ſłuchá.
  10. A gdy ſám był oſobno / pytáli go ći co przy nim byli ze dwiemánáśćie / około tey przypowieśći.
  11. A on im powiedźiáł / A Wámći dáno poznáć tájemnicę Kroleſtwá Bożego / B Ale tym ktorzy ná ſtronie ſą / wſzytko bywá w przypowieśćiách.
      A To ieſt wám ktore ſpráwuie Duch Boży.
      B To ieſt / kthorzy nie ſą z iednoty wiernych / mocy ſłow tych nie zrozumieią.

  12. † Aby widząc widźieli á nie obácżyli / á ſłyſząc ſłyſzeli á nie zrozumieli / by ſię kiedy nie náwroćili / á byłyby im odpuſzcżone grzechy.
      † Ezá.6.v.9. Mát.13.v.14. Luk.8.v.10. Ián.12.v.40.

  13. Y rzekł do nich / Nie wiećież przypowieśći tey: Y iákoż możećie poznáć wſzytki przypowieśći:
  14. Rozśiewcá on ſłowá śieie.
  15. Cić záſię ſą ktorzy podle drogi náśienie prźiymuią / ktorym rozśiewáią ſłowo / á gdy ſłyſzą / nátychmiáſt przychodźi ſzátán / á wybierá ſłowo wśiáne w ſercách ich.
  16. Tákżeć y ći ſą ktorzy ná opoce ſłowo prźiymuią / ktorzy vſłyſzáwſzy ſłowo / nátychmiáſt ie z rádośćią prźiymuią.
  17. Ale nie máią korzeniá w ſobie / owſzem ſą docżeśnymi / á pothym gdy prźiydźie vćiśnienie / ábo przeſládowánie dlá ſłowá / nátychmiáſt ſię obráżáią.
  18. A záſię ći ſą kthorzy miedzy ćiernie ſłowo prźiymuią / á powiedám że ći ſą ktorzy ſłowá ſłucháią.
  19. Ale ſtárániá świáthá tego / ¤ y zdrádliwe bogáctwá y chćiwośći ktore ſą w inych rzecżách wſzedſzy zágłuſzáią ſłowo / ták iż bywá bez pożytku.
      ¤ 1.Tym.6.v.17.

  20. A ćić záſię ſą ktorzy w dobrą źiemię náſienie prźiymuią / kthorzy ſłucháią ſłowo / y przyimuią / y przynoſzą owoc / thák iż iedno źiárno przynośi trzydźieśći / drugie ſześćdźieſiąt / trzećie ſto.
  21. Nádto im rzekł / ♀ C Izáli świecę záświecáią áby ią kłádźiono pod korzec ábo pod łoże: Záż nie dlá thego áby byłá w lichtárz poſtáwioná:
      C Nápominá ie áby dobrym przykłádem wſzytkim świećili iákoby byli wyſtáwionemi wſzem przed ocży.

      ♀ Mát.5.v.15. Luk.8.v.16. y 11.v.33.

  22. * D Abowiemći nic nie ieſt ták táiemnego coby ſię obiáwić nie miáło / áni ieſt to coby ſkryto było / gdyż potrzebá áby ſię ná iáśnią okázáło.
      D Odwodźi nás od ſwowoleńſtwá ku cżynieniu zle choćiáż to iáko kolwiek może być zákryto.

      * Mát.10.v.26. Luk.8.v.17. y 12.v.2.

  23. Ieſliż kto vſzy má ku ſłuchániu / niech ſłuchá.
  24. Zátym rzekł do nich / Obácżćież cżego ſłucháćie / † Iáką miárą mierzyćie / drudzy wám też odmierzą / á będźie wám przydáno ktorzy ſłucháćie.
      † Mát.7.v.2. Luk.6.v.38.

  25. ¤ Abowiem ten kto má / będźie mu dáno / á kto nie má / też y tho co má / odeymą od niego.
      ¤ Mát.13.v.12. Luk.8.v.18.

  26. Y mowił / Tákoweć ieſt Kroleſtwo Niebieſkie / iż ieſli cżłowiek wrzući náſienie w źiemię /
  27. E A záſnie / y wſtánie w nocy y we dnie / á náśienie wzeydźie / y vrośćie ták iáko on nie wzwie.
      E To ieſt / beśpiecżen będźie ták w nocy iáko y we dnie / ták iáko też rownie ſłowá ſą w Pſál.3.v.6.

  28. Boć źiemiá dobrowolnie owoc podáwá / náprzod tráwkę / potym kłos / á potym pełen kłos zbożá.
  29. A gdy ſię vkáże owoc / wnet zápuśći śierp / bo żniwo przyſzło.
  30. ♀ Nád to powiedáł / Ku ktoreyże rzecży przypodobiemy Kroleſthwo Boże: ábo ku cżemu ie przyrownámy:
      ♀ Mát.13.v.31. Luk.13.v.19.

  31. Tákoweć ieſt iáko źiárno gorcżycżne / ktore gdy wśieią w źiemię / námnieyſze ieſt ze wſzytkiego náſieniá ktore ieſt ná źiemi.
  32. Ale gdy będźie wśiáne / wſchodźi / y bywá więcżſze nád ine iárzyny / á podáwá z śiebie gáłęźie wielkie / ták iż pod ćieniem iego mogą mieć gniázdá ptácy powietrzni.
  33. * Y mowił do nich ſłowá ſwe w tákowych przypowieśćiách iáko ſłucháć mogli.
      * Mát.13.v.34.

  34. A oprocż przypowieśći nie mowił do nich / wſzákże zwolennikom ſwoim oſobno wſzytko wykłádáł.
  35. † Pothym dniá onego mowił do nich gdy było k wiecżoru / Przepráwmy ſię do dálſzego brzegu.
      † Mát.8.v.23. Luk.8.v.22.

  36. Tedy opuśćiwſzy zebránie ludźi / przyięli go thák iáko był w łodźi / á ine łodźi też były z nim.
  37. Záthym powſtáł wicher wielki / á náwáłnośći obiiáły ſię o łodź / ták iż iuż byłá pełná.
  38. A on był ná zádźie łodźi ſpiąc ná wezgłowiu / tedy go obudźili mowiąc mu / Miſtrzu / nie máſz thego ná piecży iż giniemy:
  39. A ták ſię ocućiwſzy / sfukáł wiátr / á rzekł morzu / Milcż á vśmierz ſię / y vćiſzył ſię wiátr / á ſtháło ſię bárzo ćicho.
  40. Rzekł zátym do nich / Cżemużeśćie ták boiáźliwemi: Y iákoż wiáry nie máćie:
  41. Vlękli ſię tedy wielkim ſtráchem / mowiąc ieden ku drugiemu / Y coż to zácż ieſt: że też wiátry y morze ſą poſłuſzni iemu.

    Kápitułá 5.
    ¶ 1. Iezus dyábły od cżłowieká wyrzućiwſzy / w wieprze im wnidź roſkázáł. 25. Niewiáſtę vzdráwiá od vſtáwicżnego płynieniá krwie. 41. Wſkrześił vmárłą dźiewkę Iáiry Kſiążęćiá bożnice.

  1. * Stámtąd przyſzli do dálſzego brzegu morſkiego / do źiemie Gádáreńcżykow.
      * Mát.8.v.28. Luk.8.v.26.

  2. A wyſzedſzy z łodźi / nátychmiáſt mu zábieżáł z grobow cżłowiek w ktorym był duch niecżyſty.
  3. Ktory miáł mieſzkánie w grobiech / á nie mogł go nikt y łáńcuchem związáć.
  4. Przeto iż on cżęſto był wiązán łáńcuchy y pętámi / ále ſię ná nim łáńcuchy rwáły / á pętá tárgáły / y nie mogł go żáden okroćić.
  5. A záwżdy we dnie y w nocy wołáł w gorách y w grobiech / á tłukł ſię ſám kámieńmi.
  6. Y vyzráwſzy Iezuſá z dáleká przybieżáł / kłániáiąc ſię przed nim.
  7. A wołáiąc głoſem wielkim / mowił / Coż mi do ćiebie Iezuſie Synu Bogá Náwyzſzego: A poprzyſięgám ćię przez Bogá ábyś mię nie męcżył.
      A Ná złe vżywá imieniá Bożego ku vthwierdzeniu okrućieńſtwá ſwego.

  8. (Abowiem mu mowił / Wynidź duchu niecżyſty z cżłowieká tego).
  9. Tedy go pytáł / Iáko ćię zową: A on mu odpowiedźiáł mowiąc / Zową mię hufem / ábowiem nás ieſt wiele.
  10. Y prośił go bárzo áby ich nie wygániáł z oney źiemie.
  11. Było theż tám po gorách wielkie ſtádo wieprzow co ſię páſli.
  12. A wſzyſcy dyábli prośili go mowiąc / Puść nás w wieprze ábychmy w nie wſtąpili.
  13. Y nátychmiáſt im dopuśćił Iezus / á wyſzedſzy duchowie niecżyśći / wſtąpili w wieprze / y wpádło ono ſtádo z gory do morzá / á było ich około dwu thyſiącu / y potonęli w Morzu.
  14. Oni theż co páśli wieprze zućiekáli / y oznáymili to w mieśćiech y po wſiách: Tedy oni wyſzli áby oglądáli to co ſię ſtáło.
  15. A przyſzedſzy do Iezuſá / pátrzyli ná onego kthory był opętány / iż ſiedźiáł oblecżony / będąc przy dobrym rozumie / á w ktorym był on huf.
  16. Ci tedy ktorzy to widźieli / opowiedźieli im iáko ſię to przydáło onemu opętánemu / y o wieprzách.
  17. B Ktorzy go wnet prośić pocżęli áby wyſzedł z gránic ich.
      B Obáwiánie trápieniá y niedoſtátku w thych docżeśnych rzecżách przekáżá ludźiám áby Kryſtuſá nie przyimowáli.

  18. A gdy wſzedł w łodź / prośił go on co był opętánym áby zoſtáł przy nim.
  19. Ale mu Iezus nie dopuśćił / owſzem mu rzekł / C Idź do domu twoiego do ſwych / á oznáymi im iáko wielkie rzecży z tobą Pán vcżynił / á iáko ſię nád tobą zlitowáł.
      C Dáwá náukę iż nie mámy zámilcżáć / ále wyſłáwiáć dobrodźieyſtwá kthore nám Pán dáwá.

  20. Tedy odſzedł / y pocżął opowiedáć w D Dekápolim iáko wielkie rzecży z nim vcżynił Iezus / á było to v wſzytkich w podźiw.
      D Dekápolis ieſt źiemicá zá Iordánem ná wſchod ſłońcá od Iudy / w kthorey ſą dźieſięć miáſt / o cżym máſz v Mát.4.v.25.

  21. A gdy ſię záſię Iezus przepráwił w łodźi ku dálſzemu brzegu / zebráłá ſię do niego wielkość ludźi / á on był nád morzem.
  22. A otho przyſzło Kſiążę bożnice imieniem Iáir / á vyzráwſzy go / pádł v nog iego.
  23. Y proſił go wielce mowiąc / Iż dźiewecżká moiá iuż przywiedźioná ku ſkonániu / proſzę ábyś przyſzedł á włożył ná nię ręce / żeby byłá záchowáná y żywá zoſtáłá.
  24. Tedy ſzedł z nim / á przy nim wielkość ludźi / ták iż go vćiſnęli.
  25. A niewiáſtá niekthorá co ćierpiáłá płynienie krwie od dwunáśćie lát.
  26. Y wiele vćierpiáłá od wielá lekárzow / á wſzytko ſwe ná to náłożyłá / á wżdy iey to nic nie pomogło / owſzem ſię iey tym więcey pogárſzáło.
  27. Tá gdy vſłyſzáłá o Iezuśie / przyſzłá z tyłu miedzy zebrániem ludźi / y tknęłá ſię ſzáty iego.
  28. Bo ták ſobie mowiłá / Ieſliż ſię tylko tknę ſzát iego / będę záchowáná.
  29. Y náthychmiáſt wyſchło źrzodło krwie iey / á pocżułá ná ćiele iż ieſt vzdrowioná od H tego trápieniá.
      H W Greckim ſtoi od tego bicżá.

  30. A poznáwſzy wneth Iezus moc ktorá od niego wyſzłá / obroćiwſzy ſię miedzy zebrániem ludźi / rzekł / Y ktoż ſię tykáł ſzát moich:
  31. Thedy mu rzekli zwolennicy iego / Widźiſz iż ćię wielkość ludźi ćiśnie / á mowiſz / Ktoż mię dotknął:
  32. Y obeyzráł ſię áby obácżył onę ktorá to vcżyniłá.
  33. A boiąc ſię y drżąc niewiáſthá / wiedząc co ſię iey przydáło / przyſzłá y vpádłá przed nim / á powiedźiáłá mu wſzytkę práwdę.
  34. Zátym on rzekł do niey / Corko / wiárá twoiá wybáwiłá ćię / idźże w pokoiu / á bądź zdrowá od trápieniá twego.
  35. A gdy tego ieſzcże domáwiáł / przyſzli niekthorzy od Kſiążęćiá bożnice / mowiąc / Dźiewká thwá vmárłá / y cżemuż więcey gábáſz miſtrzá:
  36. A Iezus wnet vſłyſzáwſzy ony ſłowá ktore powiedáno / rzekł Kſiążęćiu bożnice / Nie lękáy ſię iedno tylko wierz.
  37. Y nie dopuśćił żádnemu chodźić zá ſobą / iedno Piotrowi / Iákobowi / y Iánowi brátu Iákobowemu.
  38. A przyſzedſzy w dom Kſiążęćiá bożnice / widźi zámieſzánie y ludźie płácżące y bárzo nárzekáiące.
  39. Y wſzedſzy / rzekł im / Przecżże płácżećie á ſobą trwożyćie: dźiewecżká tá nie vmárłá / ále záſnęłá.
  40. Y śmiáli ſię z niego / ále on roſkázáwſzy wſzytkim wynidź / wźiął oycá y mátkę oney dźiewecżki / y ony ktorzy przy nim byli / á wſzedł tám gdźie dźiewecżká leżáłá.
  41. A wźiąwſzy ią zá rękę / rzekł do niey / Tálithá Kumi / to ieſt / ieſlibyś wykłádáł / Dźiewecżko (tobie mowię) wſtáń.
  42. Y nátychmiáſt dźiewecżká wſtáwſzy / chodźiłá / ábowiem byłá we dwunáſćie lećiech / y zdumieli ſię z podźiwieniem wielkim.
  43. Tedy im wielce zákázáł áby tego żáden nie wiedźiáł / á rzekł áby mu dáno co ieść.

    Kápitułá 6.
    ¶ 1. Iáko záwżdy zle á niewdźięcżnie Kryſtus y prorocy w oycżyźnie ſwey byli prźiymowáni. 7. Porucżeńſtwo Apoſtołom y cżynienie doſyć powinnośćiám ich. 15. Rozmáite mniemániá o Kryſthuſie. 16. Smierć y pogrzeb Iáná krzćićielá. 21. Iezus dáwá odpocżynienie zwolennikom ſwym. 34. Vcży y kármi zebránie ludźi. 46. Cżuie modląc ſię. 48. Chodźi po wodách. 55. Vzdráwiá wiele chorych.

  1. A * wyſzedſzy z támthąd / przyſzedł do oycżyzny ſwey / á zá nim ſzli zwolennicy iego.
      * Luk.4.v.16.

  2. A gdy przyſzedł Sábáth / pocżął vcżyć w bożnicy / á wiele ich ſłucháiąc zdumiewáli ſię / y mowili / Z kądże ten to má: á co zá mądrość ktorá dáná ieſt iemu / iż też cudá tákie dźieią ſię przez ręce iego:
  3. Izáli to nie on ćieſlá ktory ieſt Syn Máryey / brát Iákobow y Iozy / Iudáſzow y Symonow: Záż nie máſz v nás y śioſtr iego: y obráżáli ſię w nim.
  4. Thedy mowił ku nim Iezus / ♀ Żáden Prorok nie ieſt beze cżći chybá w oycżyźnie ſwoiey / á miedzy krewnymi y w domu ſwoim.
      ♀ Ián.4.v.44.

  5. Y nie mogł thám okázáć żádney mocy / iedno iż máło chorych wkłádáiąc ná nie ręce vzdrowił.
  6. A dźiwowáł ſię niedowiárſtwu ich / † y chodźił po wśiách okolicżnych náucżáiąc.
      † Mát.9.v.35. Luk.13.v.22.

  7. ¤ Tedy wezwáł onych dwunáśćie / y pocżął ie po dwu rozſyłáć / dáwáiąc im moc nád duchy niecżyſtymi.
      ¤ Mát.10.v.1. Wyżſzey.3.v.14. Luk.9.v.1.

  8. Y roſkázáł im áby nic z ſobą ná drogę nie bráli iedno tylko láſkę / áni ſumek / áni chlebá / áni pieniędzy w trzośie.
  9. Ale iżby ſię obuli w trzewiki / ♀ á iżby nie obłocżyli dwu ſukien.
      ♀ Dźie.12.v.8.

  10. Zátym do nich mowił / A Gdźiekolwiek wnidźiećie do domu / tám mieſzkáyćie áż ſię z támtąd ruſzyćie.
      A Zákázuie ſię im ná cżęſte goſpody pomykáć áby ich zá nieſtátecżne nie miáno.

  11. * A ktorzyby wás kolwiek nie przyimowáli / áni wás ſłucháli / wyſzedſzy z támtąd / B otrzećie proch kthory ieſt pod nogámi wáſzemi ku przeświádcżeniu ich: Zápráwdę powiedám / Lżey będźie Sodomie y Gomorze w dźień ſądny / á niż miáſtu onemu.
      B To ieſt / ná znák przeklęctwá / opowiedáiąc ich ſtráſzliwą pomſtę Bożą zá niewdźięcżnośći ich.

      * Mát.10.v.14. Luk.9.v.5. Dźiei.13.v.51.

  12. A ták oni wyſzedſzy / opowiedáli ludźiám áby ſię vználi.
  13. Y wyrzucáli wiele dyábelſtwá / † á wiele chorych oleykiem mázáli / y vzdráwiáli ie.
      † Iák.5.v.14.

  14. ¤ To vſłyſzáł Krol Herod (bo imię iego było ſłáwne) y rzekł / C Ián on ktory krzćił / wſtháł z mártwych / y dlá thegoż ſię w nim ty mocy okázuią.
      C Był ná ten cżás błąd ten wſzędy poſpolity iż mniemáli áby duſze z iednych w drugie wſtępowáły.

      ¤ Mát.14.v.1. Luk.9.v.7.

  15. A drudzy mowili / Heliáſz ći tho / drudzy záſię powiedáli / Prorok ieſt / ábo ieden z onych prorokow.
  16. Co ſłyſząc Herod / rzekł / Tenći ieſt Ián ktoregom dáł śćiąć / á onći wſtáł z mártwych.
  17. * Abowiem ten Herod poſłáł był żołnierze y poimáł Iáná podáwſzy go do więźieniá / dlá Herodyády żony Filipá brátá ſwego ktory ią był poiął zá żonę.
      * Luk.3.v.19.

  18. Bo Ián mowił Herodowi / ¤ Nie ſłuſzy ábyś miáł żonę brátá twego.
      ¤ 3.Mo.18.v.16.

  19. Y miáłá náń wáśń Herodyás / á chćiáłá go zámordowáć / ále nie mogłá.
  20. Abowiem Herod obáwáł ſię Iáná / wiedząc że był mąż ſpráwiedliwy y święty / á miáł go w vcżćiwośći / á ſłucháiąc go / wiele cżynił / y ſłucháł go rád.
  21. Gdy thedy był dźień po temu / gdy Herod w dźień národzeniá ſwoiego ſpráwił wiecżerzą ná pány ſwoie / ná rotmiſtrze / y ná przednieyſze w Gálileiey.
  22. Thám gdy przyſzłá dźiewká oney Herodyády / táńcowáłá / y ſpodobáłá ſię Herodowi / y inym ſpołu śiedzącym / y rzekł Krol ku dźiewce / Proś mię ocż iedno chceſz / á dám tobie.
  23. Y przyśiągł iey / Ocżkolwiek mię prośić będźieſz / dámći / áż y do połowice kroleſtwá mego.
  24. Ale oná wyſzedſzy / rzekłá mátce ſwey / Ocżże mám proſić: á oná iey powiedźiáłá / O głowę Iáná Krzćićielá.
  25. A thák oná nátychmiáſt wſzedſzy vmyſlnie do Krolá / proſiłá mowiąc / Teráz iuż chcę ábyś mi dáł ná miſie głowę Iáná Krzćićielá.
  26. Ale ſię Krol bárzo záfráſowáł / dlá przyśięgi y dlá onych ktorzy z nim ſpołu śiedźieli / nie chcąc iey odrzucáć ná ſtronę.
  27. Zátym wnet Krol poſłáł kátá / roſkázuiąc áby przynieſiono głowę ie° / tedy on ſzedſzy / śćiął go w ćiemnicy.
  28. Y przynioſł głowę iego ná miśie / á oddáł ią dźiewce / dźiewká záſię oddáłá ią mátce ſwey.
  29. To gdy vſłyſzeli zwolennicy iego / przyſzli y wźięli trupá iego / y położyli go w grobie.
  30. ♀ Zeſzli ſię pothym Apoſtołowie do Iezuſá / y opowiedźieli mu wſzythko co cżynili y cżego vcżyli.
      ♀ Luk.9.v.10.

  31. Ku kthorym rzekł / Podźćie wy oſobno ná mieyſce puſte / á odpocżyńćie málucżko / bo wiele thych było co przychádzáli y odchádzáli / ták iż nie mieli cżáſu żeby ſię byli náiedli.
  32. * A ták ſzli ná mieyſce puſte / oſobno przepráwiwſzy ſię w łodźi.
      * Mát.14.v.13. Luk.9.v.10.

  33. Ale ono zebránie ludu widząc ony odchodzące / poználi go wiele ich / y zbieżeli ſię thám pieſzo ze wſzytkich miáſt / á vprzedźiwſzy ie / zeſzli ſię do niego.
  34. † Tedy Iezus vyzráwſzy ono wielkie zebránie ludźi / ruſzony miłoſierdźiem nád nimi / ktorzy byli iáko owce nie máiące páſtyrzá / pocżął ie vcżyć wielá rzecży.
      † Mát.9.v.36.

  35. A gdy iuż było dobrze ná dźień / przyſzli kniemu zwolennicy iego / mowiąc / Mieyſce ieſt puſte / á iuż dáleko ná dźień.
  36. Roſpuść ie / áby ſię rozſzedſzy do miáſtecżek y do wśi okolicżnych nákupili ſobie chlebow / bo nie máią co ieść.
  37. Ale on odpowiedźiáwſzy / rzekł / Dáyćie wy im co ieść / A oni rzekli ku niemu / Idźmyſz kupmy zá dwie śćie pieniędzy chlebá / á dáymy im coby iedli.
  38. Zátym on rzekł do nich / Wieleſz chlebow máćie: idźćie á dowiedzćie ſię / A oni dowiedźiáwſzy ſię / powiedźieli / Pięćioro chlebá y dwie rybie.
  39. Tedy im roſkázáł áby wſzytkim śiádáć kázáli rzędmi ná źieloney tráwie.
  40. A ták śiedli rzędmi po grzędách / indźie po ſtu indźie po piąćidźieśiąt.
  41. Wźiąwſzy tedy ono pięćioro chlebá y ony dwie rybie / weyzráwſzy w niebo / błogoſłáwił / á łámiąc chleby / dáwáł zwolennikom ſwoim áby przed nie kłádli / y dwie rybie podźielił miedzy wſzytki.
  42. Y iedli wſzyſcy á náiedli ſię.
  43. Támże zebráli okruſzkow dwánáśćie koſzow pełnych y oſtátki ryb.
  44. A tych ktorzy iedli / było około piąći tyſięcy mężow.
  45. Tedy wnet roſkázáł zwolennikom ſwym wnidź w łodź / áby ſię náprzod przepráwili do Bethſáidá ku dálſzemu brzegowi / áżby on roſpuśćił lud.
  46. A gdy ie odpráwił / wſzedł ná gorę áby ſię modlił.
  47. ¤ Záthym gdy ſię dźień k wiecżoru chylił / byłá łodź w pośrzod morzá / á on ſám był ná źiemi.
      ¤ Mát.14.v.23. Ián.6.v.16.

  48. Y vyzráł że ſię prácowáli wioząc / (ábowiem wiátr był im ſprzećiwny). A ták o cżwártey w noc przyſzedł do nich chodząc po morzu y chćiáł ie minąć.
  49. Tedy oni vyzráwſzy go chodząc po morzu / mniemáli żeby byłá obłudá / y záwołáli.
  50. Abowiem wſzyſcy widząc go zátrwożyli ſobą / Ale on rzekł do nich temi ſłowy / Wierzćie iámći ieſt / á nie lękáyćie ſię.
  51. Zátym wſtąpił do nich w łodź / á vćiſzył ſię wiátr / z kąd ſię bárzo áż y ná zbyt ſámi w ſobie zdumiewáli y dźiwowáli.
  52. Bo nie zrozumieli (co ſię dźiáło) w onych chlebiech / gdyż ſerce ich było zátwárdzone.
  53. ♀ A gdy ſię przepráwili / przyſzli do źiemie Genezáreth / y przybili ſię ku brzegu.
      ♀ Mát.14.v.34.

  54. Thedy wyſzedſzy z łodźi / nátychmiáſt go poználi.
  55. A gdy onę wſzythkę kráinę okolicżną przeſzli / pocżęto nośić niemocne ná łożách / gdy vſłyſzeli iż tám był.
  56. A gdźiekolwiek iedno przyſzedł / do wśi / ábo do miáſt / ábo ná polá / kłádli przedeń niemocne po vlicách / proſząc go áby ſię tylko dotknęli podołká ſzát iego / D A ile ſię ich dotknęli go / przychodźili ku zdrowiu.
      D Nie iżby ſzátá iego miáłá moc tákową / ále iż ſię tho dźiáło dlá oney wiáry ktorą mieli w Kryſtuſá.

    Kápitułá 7.
    ¶ 1. Iezus wyzwálá zwolenniki ſwe kthorzy iedli rąk nie vmywáiąc. 6. Wymyſły ludzkie odrzucá. 25. Dźiewecżkę niewiáſty Chánáneyſkiey vzdráwiá. 32. Przytym głuche° y niemego. 37. Z kąd zácnie ieſt pochwálon.

  1. * Tedy ſię k niemu zeſzli Fáryzeuſzowie / y z Doktorow niekthorzy co byli przyſzli z Ieruzálem.
      * Mát.15.v.2.

  2. A vyzráwſzy niektore z zwolennikow iego / iż iedli chleb z brudnemi rękomá y nie vmywſzy ſię / vtyſkowáli ná nie.
  3. Abowiem Fáryzeuſzowie y wſzyſcy Żydowie / ieſli cżęſto rąk nie vmywáli / tedy nie iedli / trzymáiąc vſtáwy przodkow ſwych.
  4. Tákże z dworu przyſzedſzy ieſliby ſię nie vmyli / tedy nie iádáli / y wiele ſą inych rzecży ktore przyięli ku trzymániu / to ieſt / vmywánie kubkow / y konewek / y inego nácżyniá miedźiánego / y łożek.
  5. Potym go pytáli Fáryzeuſzowie y Dokthorowie / Przecż zwolennicy twoi nie chodzą wedle vſtáw przodkow / ále iedzą chleb nie vmywſzy rąk:
  6. Thedy on odpowiedźiáwſzy / rzekł im / † Iśćie dobrze Ezáiáſz o wás ludźiách pokrytych prorokowáł / iáko ieſt nápiſáno / Lud ten vſty mię chwáli / ále ſerce ich dáleko ieſt odemnie.
      † Ezá.29.v.13.

  7. Prożnoć mię tedy chwálą / vcżąc náuk / ktore ſą roſkázániem ludzkiem.
  8. Abowiem opuśćiwſzy roſkázánie Boże / trzymáćie vſtáwy ludzkie / vmywánie konewek / y kubkow / nád to y wiele inych tákowych rzecży cżynićie.
  9. Mowił też do nich / Cżyśćie cżynićie iż w niwecż obrácáćie przykázánie Boże / záchowywáiąc vſtáwy wáſz.
  10. ¤ Bo Moyżeſz rzekł / Cći oycá twe° y mátkę twoię / ♀ á ktoby złorzecżył oycu ábo mátce / niech śmierćią vmrze.
      ¤ W 2.Mo.20.v.12. W 5.Mo.5.v.16.
      ♀ Efes.6.v.2. W 2.Mo.21.v.17. W 3.Mo.20.v.9. Przypo.20.v.20.

  11. Lecż wy mowićie / Ieſliżby kto rzekł oycu ábo mátce / Korbán (tho ieſt dár) kthorykolwiek będźie odemnie / pomożeć (tedy nie winien będźie).
  12. Y nie dopuſzcżáćie mu więcey nic dobrego cżynić oycu ſwemu ábo mátce ſwey.
  13. W niwecż obrácáiąc ſłowo Boże vſtáwą wáſzą ktorąſćie vſtáwili y wiele inych rzecży tym podobnych cżynićie.
  14. * A wezwáwſzy wſzytkiego zgromádzeniá / rzekł im / Słucháyćie mię wſzyſcy / á zrozumieyćie.
      * Mát.15.v.10.

  15. Nie máſz nic zwierzchownego co wchodźi w cżłowieká / coby go mogło ſplugáwić / Ale co wychodźi od niego / toć ieſt co ſzpeći cżłowieká.
  16. Ieſliż ktho má vſzy ku ſłuchániu / niech ſłuchá.
  17. A gdy odſzedſzy od zgromádzeniá wſzedł do domu / pytáli go zwolennicy iego o oney przypowieśći.
  18. Tedy rzekł do nich / A tákże y wy ieſteśćie bez rozumieniá: Nie rozumieyćież iż wſzytko co z wierzchu przychodźi w cżłowieká / nie może go ſplugáwić:
  19. Abowiem nie wchodźi w ſerce iego / ále w brzuch / y wychodźi ná dwor przecżyſzcżáiąc wſzytki potráwy.
  20. Y powiedáł że tho co pochodźi od cżłowieká / toż oſzpecá cżłowieká.
  21. † Bo ze wnątrz ſercá ludzkiego wychodzą myſli złe / cudzołoſtwá / niecżyſtoty / y morderſtwá.
      † 1.Mo.6.v.5. y 8.v.21.

  22. Złodźieyſtwá / łákomſtwá / niecnoty / zdrádá / wſzetecżeńſtwo / oko złe / obmowiſko / pychá / ſzáleńſtwo.
  23. Wſzythki ty złośći ze wnątrz pochodzą / y plugáwią cżłowieká.
  24. ¤ A ták on wſtáwſzy z támtąd ſzedł do gránic Tyrſkich y Sydońſkich / á wſzedſzy do domu / nie chćiáł áby o nim kto miáł wiedźieć / lecż ſię potáić nie mogł.
      ¤ Mát.15.v.21.

  25. Abowiem vſłyſzáwſzy o nim niewiáſtá / ktorey dźiewecżká miáłá duchá niecżyſthego / przyſzłá á pádłá v nog iego.
  26. A niewiáſtá tá byłá A Grecká / rodem z Syrofenicyey / y proſiłá go áby dyábelſtwo wyrzućił od dźiewki iey.
      A Nie dlá tego ią názywá Grecką że byłá z Grecyiey / ále iż Páweł Swięty názywá wſzytki pogány tythułem Greckim.

  27. Ale rzekł iey Iezus / Zetrwáy áż pierwey B ſynowie nákármieni będą / bo nie ſłużſzá bráć chleb dźiećiám / y podáwáć C ſzcżeniętám.
      B To ieſt / Zydowie ná ktore włáſnie przymierze Boże náleżáło.
      C To ieſt / poſtronnym á pogáńſkim národom / kthore oni ſobie nie inák iáko pſy pocżytáli.

  28. Ná to mu oná odpowiedźiáłá mowiąc / Tákći ieſt Pánie / Aleć y ſzcżeniątká iádáią pod ſthołem odrobiny dźiátek.
  29. Tedy on rzekł do niey / Dlá tey powieſći idźże / wyſzło dyábelſtwo z dźiewki twey.
  30. A gdy oná odeſzłá do domu ſwego / ználázłá iż wyſzło dyábelſtwo / á dźiewká porzuconá leżáłá ná łożu.
  31. A ták wroćiwſzy ſię z gránic Tyrſkich / y Sydońſkich / przyſzedł ku Morzu Gálileyſkiemu / przez pośrzodek gránic Dekápolis.
  32. Y przywiedli mu głuchego y ledwie mowiącego / á prośili go áby náń rękę włożył.
  33. A gdy go odwiodł od zebrániá ludźi ná ſtronę / włożył pálce ſwe w vſzy iego / á plunąwſzy tknął ięzyká ie°.
  34. Zátym weyzráwſzy w niebo / weſtchnął y rzekł kniemu / Efátá / to ieſt / otworz ſię.
  35. Y wnet ſię otworzyły vſzy iego / á związká ięzyká iego rozwiązáná ieſt / y mowił wybornie.
  36. Tedy im roſkázáł áby żádnemu nie powiedáli / Ale ácżkolwiek im on zákázowáł / á wżdy oni to tym więcey opowiedáli.
  37. Y zdumiáwſzy ſię áż y názbyt / mowili / * Dobrzeć wſzytko vcżynił / dáwáiąc to głuchym iż ſłyſzą / á niemym / iż mowią.
      * 1.Mo.1.v.31.

    Kápitułá 8.
    ¶ 1. Iezus nákármił cżtery tyſiące ludu ſiemiorgiem chlebá. 12. Lży ty ktorzy znákow prágnęli / y Fáryzeuſze z ich kwáſem á ktemu nieumieiętność tych co byli ie°. 22. Slepego vzdráwiá. 27. Miedzy roznym mniemániem kthore o nim ludźie trzymáli / poznán ieſt od ſwych zwolennikow. 31. Opowiedá śmierć ſwą / y fuká Piotrá nápomináiąc go ku krzyżowi.

  1. * Zá tych tám cżáſow gdy zebránie ludźi bárzo wielkie było / á nie mieli coby iedli / wezwáł Iezus zwolennikow ſwych y rzekł im.
      * Mát.15.v.32.

  2. A Rozlitowáłem ſię nád zebrániem ludźi / ábowiem iuż przez trzy dni zoſtáwáią przy mnie á nie máią co ieść.
      A Tákći zwykł Pán podpomágáć wierne ſwe choćiáż ſię zdádzą żeby zginąć mieli.

  3. Gdźie więc ieſli ie opuſzcżę bez pokármu do domow ich / vſtáną ná drodze / ábowiem niektorzy z nich z dáleká przyſzli.
  4. Tedy mu odpowiedźieli zwolennicy iego / Z kądże tych może kto tu ná puſzcży nákármić chlebá:
  5. A on ich ſpytáł / Wieleć chlebá máćie: Tedy oni powiedźieli / Siedmioro.
  6. Roſkázáł tedy wielkośći ludźi áby śiádłá ná źiemi / á wźiąwſzy ono ſiedmioro chlebá gdy vcżynił dźięki / połámáł y dáł zwolennikom ſwoim áby przed nie kłádli / y położyli przed ludem.
  7. Mieli też y trochę rybek / á gdy błogoſłáwił / rzekł áby y ony położyli.
  8. Iedli tedy y náiedli ſię / á zebráli vłomkow kthorych było zoſtáło ſiedḿ koſzow.
  9. A było tych co iedli około cżterzech tyſięcy / y roſpuśćił ie.
  10. † A wnet wſzedſzy w łodź z zwolenniki ſwoiemi / przyſzedł do gránic B Dálmánutá.
      B Ten powiát był miedzy Betſáidą y gorą Tábor.

      † Mát.16.v.1.

  11. Y przyſzli Fáryzeuſzowie / á pocżęli ſię z nim ſwárzyć / proſząc od niego znáku z niebá / á kuſząc go.
  12. Tedy ſerdecżnie weſtchnąwſzy w duchu ſwem / rzekł / Przecżże národ ten znákow żądá: Zápráwdę powiedám wám / Żádenći znák nie będźie dán národowi temu.
  13. Y opuśćiwſzy ie / wſzedł záſię w łodź / á przepráwił ſię do dálſzego brzegu.
  14. ¤ Zápomnieli tedy z ſobą wźiąć chlebá / á iedno thylko ieden chleb mieli z ſobą w łodźi.
      ¤ Mát.16.v.5.

  15. Zátym im roſkázáł mowiąc / Obácżćież / á ſtrzeżćież ſię od kwáſu Fáryzeuſzow / y od kwáſu Herodowego.
  16. A ták miedzy ſobą ſpołu rozmáwiáli powiedáiąc / Dlá thegoż że chlebá nie mámy.
  17. Ale to gdy poznáł Iezus / rzekł im / O cżymże ſię gádáćie że nie máćie chlebá: Ieſzcżeż nie bácżyćie áni rozumiećie: y ieſzcżeż máćie ſercá zátwárdzone:
  18. Ocży máiąc nie widźićie / y vſzy máiąc nie ſłyſzyćie / áni pámiętáćie te°:
  19. ♀ Gdym ony pięćioro chlebá łámáł piąćiu tyſięcy ludźiom / wieleśćie zebráli koſzow okruſzkow: A oni mu powiedźieli / Dwánáśćie:
      ♀ Ián.6.v.11.

  20. A gdy y ono śiedmioro ná cżtery tyſiące / wieleśćie koſzow pełnych zebráli okruſzkow: A oni mu powiedźieli / Siedḿ.
  21. Tedy rzekł do nich / Y iákoż nie zrozumiewáćie:
  22. Potym przyſzedł do Bethſáidá / á przywiedli mu ſlepego / proſząc áby ſię go dotknął.
  23. A ták viąwſzy ſlepego zá rękę / odwiodł go precż zá miáſtecżko / á plunąwſzy ná ocży iego / włożył náń ręce / y pytáł go ieſliby co widźiáł.
  24. A on przeyzráwſzy / rzekł / C Widzę ludźi / á widzę ie chodzące iáko drzewá.
      C Ty ſłowá dáią znáć iż cżłowiek on mogł zrozumieć y obácżyć chod ludzki / ále ſámey oſoby niemogł rozeznáć.

  25. Pothym záſię położył ręce ná ocży iego / á ſpráwił to iż znowu pátrzáł / á przywrocon ieſt ku wzroku / y widźiáł z dáleká á iáśnie wſzytki.
  26. Thedy go odeſłáł Iezus do domu iego / mowiąc / Niechodźże áni do onego miáſthecżká / áni żádnemu w miáſtecżku powiedáy.
  27. A wyſzedſzy Iezus y zwolennicy iego do miáſtecżek Cezárei / ktorą názywáno Filippową / pytáł zwolennikow ſwoich ná drodze / mowiąc do nich / Kthorymże mię ludźie być powiedáią:
  28. A oni mu odpowiedźieli / Iánem Krzćićielem / drudzy też Heliáſzem / á drudzy iednym z prorokow.
  29. Ale on im rzekł / Wy záſię ktorym mię być powiedáćie: A odpowiedźiáwſzy Piotr / rzekł kniemu / Thyś ieſt on Kryſtus.
  30. Thedy on zákázáł áby tego o nim nikomu nie powiedáli.
  31. Y pocżął ie náucżáć / że potrzebá było Synowi cżłowiecżemu wiele ćierpieć / y wzgárdzonym być od ſtárſzych / y od Kſiążąt kápłáńſkich / y Doktorow / á iż miáł być zámordowán / potym iż po trzećiem dniu miáł zmártwychwſtáć.
  32. A mowił beſpiecżnie ty ſłowá. Tedy Piotr odwiodſzy ſię z nim / pocżął go z tego fukáć.
  33. Ale on obroćiwſzy ſię / y weyzráwſzy ná ſwe zwolenniki / sfukáł Piotrá mowiąc / Odeydź odemnie ſzátánie / ábowiem nie rozumieſz to co ieſt Bożego / ále to co ieſt ludzkiego.
  34. A wezwáwſzy zebrániá ludu y z zwolenniki ſwemi / rzekł im / Kthożkolwiek chce zá mną idź / niech ſámego ſiebie záprzy á weźmie krzyż ſwoj / y niech poydźie zá mną.
  35. * Abowiem ktokolwiekby chćiáł záchowáć duſzę ſwą / ſtráći ią: Lecż ktokolwiek vtráći duſzę ſwą dlá mnie y dlá Ewánieliey / ten ią záchowá.
      * Mát.10.v.39. Luk.9.v.23. Ián.12.v.25.

  36. Bo coż pomoże cżłowiekowi ieſliby pozyſkáł wſzytek świát: á żeby vtráćił duſzę ſwą:
  37. Abo co zá nágrodę dá cżłowiek zá ſwą duſzę:
  38. † Abowiem ktoć ſię wſtydáć będźie mnie y ſłow moich miedzy národem tym cudzołożnym y grzeſznym / zá tego ſię też y Syn cżłowiecży wſtydáć będźie / gdy prźiydźie z chwáłą Oycá ſwoiego z Anioły świętymi.
      † Mát.10.v.32. Luk.9.v.26. y 12.v.8.

    Kápitułá 9.
    ¶ 2. Iezus ſię przemieniá. 12. Oznáymuie przyſćie Heliáſzowe. 17. Vzdráwiá opętáńcá niemego. 31. Opowiedá śmierć ſwą. 33. Nápominá zwolenniki ſwe ku pokorze gdy mieli poſwárek ktoby z nich miáł być więcżſzym. 38. Náuká Ewánieliey niemá być przekázáná. 42. Wſzelkie zgorſzenie má być wykorzenione.

  1. * Pothym rzekł do nich / Zápráwdę powiedám wám iż niektorzy ſą z tych co tu ſtoią / kthorzy nigdy nie vkuſzą śmierći / áż gdy vyzrą Kroleſtwo Boże przychodzące z mocą.
      * Mát.16.v.28. Luk.9.v.27.

  2. † A ſzoſtego dniá potym wźiął Iezus Piotrá y Iákubá / y Iáná / á wwiodł ie ná gorę wyſoką ſámy oſobno / y przemienił ſię przed nimi.
      † Mát.17.v.1. Luk.9.v.28.

  3. A ſzáty iego ſtáły ſię lśniące bárzo / biáłe iáko śnieg / iákich nie może blechárz ná świećie wybielić.
  4. Y vyzreli Eliáſzá z Moiżeſzem / ktorzy rozmáwiáli z Iezuſem.
  5. Tedy pocżął Piotr mowić / á rzekł Iezuſowi / Miſtrzu dobrzeć nám tu być / poſtáwmyż tedy tu trzy námioty / tobie ieden / Moyzeſzowi ieden / á Heliáſzowi ieden.
  6. Abowiem niewiedźiáł co mowił gdyż byli w ſtráchu.
  7. Y náſtáł obłok ktory ie záćmił / á pochodźił głos z obłoku mowiąc / Tenći ieſt námilſzy Syn moy / tegoż ſłucháyćie.
  8. A wnet gdy ſię obeyzreli / żádnego więcey nie widźieli / iedno iż tylko Iezus był z nimi.
  9. Tedy gdy zeſzli z gory / roſkázáł im áby thego nikomu nie powiedáli co widźieli / iedno áżby Syn cżłowiecży wſtáł z mártwych.
  10. A ták oni zátrzymáwáli to v ſiebie / pytáiąc ſię ſpolnie coby tho było zmártwych wſtáć.
  11. Y pytáli go mowiąc / * Przecżże doktorowie powiedáią iż pierwey potrzebá áby przyſzedł Heliáſz:
      * Mát.11.v.14.

  12. A on im odpowiedźiáł mowiąc / Náprzod gdyć Heliáſz przyidźie / nápráwi wſzytko / † á iáko ieſt nápiſáno o Synu cżłowiecżym / potrzebá áby wiele vćierpiáł / y áby go nizácż nie miáno.
      † Ezá.53.v.3.

  13. Ale wám powiedám żeć przyſzedł Heliáſz / y cżynili mu co chćieli / iáko o nim ieſt nápiſáno.
  14. A gdy przyſzedł do ſwych zwolennikow / vyzráł lud wielki około nich y doktory ſwárzące ſię z nimi.
  15. Tedy wnet vyzráwſzy go lud wſzythek / lękli ſię / á przyſzedſzy przywitáli go.
  16. Y pytáli doktorow / Coż ſię ſwárzyćie miedzy ſobą:
  17. A ieden z onego zgromádzeniá ludu / rzekł / Miſtrzu przywiodłem do ćiebie ſyná ſwego ktory má niemego duchá.
  18. Ktory gdźie go kolwiek nápádnie / rozdźierá go / á on ſię ſlini / y zgrzytá zębámi ſwemi / á ſchnie / y mowiłem twym zwolennikom áby go wyrzućili / ále nie mogli.
  19. Tedy mu on odpowiedźiáwſzy rzekł / O národźie niewierny / y dokądże z wámi będę: y dokądże wás ćierpieć mám: przywiedźćież go do mnie.
  20. Y przywiedli go k niemu / á gdy on go vyzráł / nátychmiáſt go duch roſtárgnął / á on gdy pádł ná źiemię / przewrácáł ſię ſliniąc.
  21. Tedy pytáł oycá iego / iáko dáwno tho ſię przydáło iemu / á on powiedźiáł / Ieſzcże od dźiećińſtwá.
  22. Y cżęſto miotáł go do ogniá y do wody áby go ſtráćił / ále możeſzli co / pomoż nám / ruſzywſzy ſię przećiw nám miłoſierdźiem.
  23. Tedy mu rzekł Iezus / A Ieſliż tho wierzyć możeſz / tedyć B wſzytko wierzącemu ſtáć ſię może.
      A Pán záwżdy gotow nás rátowáć thylko bychmy go náſzą niewiárą od ſiebie nie odpycháli.
      B To ieſt / co by ſię zgádzáło z wolą Bożą / Abowiem wiárá nie śćiągá ſię dáley.

  24. A gdy nátychmiáſt záwołáł oćiec onego dźiećięćiá / ze łzámi rzekł / Wierzę Pánie / C podpomożże niedowiárſtwá mego.
      C To ieſt / wierze mey niedoſkonáłey y mdłey.

  25. A gdy vyzráł Iezus iż ſię lud ſpołu zbiegáł / sfukáł onego duchá niecżyſtego / mowiąc mu / Ty duchu niemy y głuchy / iá tobie roſkázuię wynidź z niego / á nie wchodź więcey weń.
  26. Záwołáwſzy tedy duch / á bárzo go rozdárſzy wyſzedł / ták iż ſię on ſtáł iáko vmárły / á wiele ich mowili iżby vmárł.
  27. Ale Iezus wźiąwſzy go zá rękę podnioſł go / á on wſtáł.
  28. A gdy ſám wſzedł do domu / zwolennicy iego pytáli go oſobno / Przecż żechmy my go wyrzućić nie mogli:
  29. A on im rzekł / Ten rodzáy żádnym ſpoſobem wynidź nie może iedno modlitwą á poſtem.
  30. ¤ Y wyſzedſzy z támtąd ſzli ſpołu w drogę przez Gálileią / á niechćiáł áby był to kto wiedźiáł.
      ¤ Mát.17.v.22. Luk.9.v.44.

  31. Abowiem vcżył zwolenniki ſwe mowiąc im / Syn cżłowiecży będźie wydán w ręce ludzkie ktorzy go zámorduią / ále zámordowány wſtánie dniá trzećiego.
  32. Ale oni tey powieſći nie zrozumieli y báli ſię go ſpytáć.
  33. ♀ Zátym przyſzedł do Kápernáum á przyſzedſzy do domu pytáł ich / Ocż żeśćie ſię ſwárzyli w drodze:
      ♀ Mát.18.v.1. Luk.9.v.46.

  34. Lecż oni milcżeli / ábowiem iedni z drugimi poſwárzyli ſię byli ktoby był więcżſzy.
  35. A gdy ſiádł wezwáł dwunáſćie y rzekł im / Ieſliż kto chce być pirwſzym / będźie oſtátecżnym po wſzythkich y ſługą wſzytkim.
  36. Y wźiąwſzy dźiećiątko poſtáwił ie w pośrod ich / á wźiąwſzy go ná ręce rzekł im.
  37. Ktożkolwiek iedno z tákowych dźiáthecżek przyimie w imię moie / mnie prźiymuie / á ktokolwiek mnie prźiymuie / nie mnie prźiymuie / ále onego ktory mię poſłáł.
  38. * Tedy mu Ián odpowiedźiáł mowiąc / Miſtrzu widźielichmy niektorego co przez imię twe wygániáł dyábelſtwo / ktory nie chodźi zá námi / y zákázálichmy mu / bo zá námi nie chodźi.
      * Luk.9.v.49.

  39. A Iezus rzekł / Nie zákázuyćie mu / † ábowiemći żáden nie ieſt kthoryby cżynił cudá przez imię moie / á mogł mi prędko złorzecżyć.
      † 1.Kor.12.v.3.

  40. Bo ten ktory nie ieſt przećiw nám / zá námić ieſt.
  41. ¤ Abowiem ktożkolwiekby wám dáł ku pićiu kubek wody w imię moie / iżeśćie ſą Kryſtuſowi / zápráwdę powiedám wám / żádnym ſpoſobem nie vtráći zápłáty ſwey.
      ¤ Mát.10.v.42.

  42. ♀ A ktokolwiekby też obráźił iednego z tych málucżkich kthorzy w mię wierzą / lepiey áby mu był włożon młyńſki kámień około ſzyie iego / á iżby był wrzucon w morze.
      ♀ Mát.18.v.6. Luk.17.v.2.

  43. * A ieſliż ręká twá przywodźi ćię ku grzechowi / H odetni ią / bo lepiey ieſt tobie wnidź do żywotá kliſzáwym / niż máiąc obie ręce być wrzuconym do piekłá w ogień nieugáſzony.
      H Ieſt obycżáy mowieniá / ktorym roſkázuie wſzytko to odćináć co by nás odwroćić miáło od práwdźiwey chwáły Bożey.

      * Mát.5.v.26. y 18.v.8.

  44. † I Gdźie robák ich nie vmierá / á ogień nie gáśnie.
      I Tym podobieńſtwem vkázuie ćięſzkie á wiecżne męki potępionych.

      † Ezá.66.v.24.

  45. A ieſliż też nogá twá przywodźi ćię ku grzechowi / vtniſz ią / bo lepiey tobie wnidź chromym do żywothá / niż máiąc obie nodze być wrzuconym do piekłá w ogień nieugáſzony.
  46. Gdźie robák ich nie vmierá / á ogień nie gáśnie.
  47. A ieſliż oko twoie przywodźi ćię ku grzechowi / wyrwiſz ie / bo lepiey tobie wnidź do Kroleſtwá Bożego iedno okim / niż máiąc obie ocży wrzuconym być do piekłá ogniſtego.
  48. Gdźie robák ich nie vmierá / á ogień nie gáśnie.
  49. Abowiem káżdy cżłowiek ogniem będźie poſolon / ¤ K á káżdá ofiárá będźie ſolą oſoloná.
      K Nápominá iż lepiey ofiárę cżynić Bogu ogniem y ſolą / to ieſt być ocżyśćionym y poświęconym / ániż pothym być do ogniá wiecżnego wrzuconym.

      ¤ 3.Mo.2.v.13.

  50. Dobráć ieſt ſol / ♀ L ále ieſli ſol ſmák ſtráći / cżymże ią nápráwićie: Mieyćież ſámi w ſobie ſol / záchowywáiąc pokoy iedni z drugimi.
      L Ci ktorzy wniwecż obrácáią łáſkę Bożą ktorą wźieli ſą iáko ſol zwietrzáłá / á gorſzemi bywáią niźli niewiernicy.

      ♀ Mát.5.v.13. Luk.14.v.34.

    Kápitułá 10.
    ¶ 2. O rozwodźie. 13. Iezus wkłádá ręce ná dźiátecżki. 17. Powiedá iż tylko ſám Bog dobry / á vkázuie iż bogácże z trudnośćią máią być zbáwieni. 28. Iáką zápłáthę ći wźiąć máią ktorzy wſzytko dlá Kryſtuſá opuſzcżą. 33. Opowiedá śmierć ſwą. 35. Syny Zebedeuſzowe y ine zwolenniki do krzyżá y do pokory odſyłá. 46. Przywrácá wzrok Bártymeowi.

  1. * Stámtąd wſtáwſzy / przyſzedł w gránice Iudſkie przez źiemicę ktorá ieſt zá Iordánem / á záſię kniemu zeſzło ſię nie máło ludu / ktory on vcżył ták iáko był zwykł.
      * Mát.19.v.1.

  2. Tedy przyſtąpiwſzy Fáryzeuſzowie pytáli go / Ieſliż ſię godźi mężowi żonę opuśćić: kuſząc go.
  3. Ná tho im on odpowiedźiáwſzy / rzekł / Coż wám roſkázáł Moiżeſz:
  4. A oni mu rzekli / † Moiżeſz dopuśćił nápiſáć liſt rozwodny / y opuśćić żonę.
      † 5.Mo.24.v.1.

  5. Tedy Iezus odpowiedźiáwſzy im / rzekł / Dlá zátwárdzeniá ſercá wáſzego nápiſáł wám to roſkázánie.
  6. ¤ Aleć od pocżątku ſtworzeniá / mężcżyznę y niewiáſtę vcżynił ie Bog.
      ¤ 1.Mo.1.v.27. Mát.19.v.4.

  7. ♀ A dlá tegoż opuśći cżłowiek oycá ſwego y mátkę ſwą / á przyłącży ſię ku żenie ſwey.
      ♀ 1.Mo.2.v.24. 1.Kor.6.v.16. Efes.5.v.33.

  8. A ktorzy byli dwiemá / będą iednem ćiáłem / á thák iuż dáley nie ſą dwá / ále iedno ćiáło.
  9. * Co thedy Bog złącżył / niechżeć cżłowiek nie rozłącżá.
      * 1.Kor.7.v.10.

  10. Tedy w domu záſię zwolennicy iego o teyże rzecży pytáli go.
  11. A on im rzekł / † Ktożkolwiek opuśći żonę ſwą á poymie iną / cudzołoży przećiw niey.
      † Mát.5.v.32. y 19.v.9. Már.10.v.11. Luk.16.v.18.

  12. A ieſliż też niewiáſtá opuśći mężá ſwoiego / á poydźie zá drugiego / cudzołoży.
  13. ¤ Tedy mu przywiedźiono dźiátecżki áby ſię ich dotykáł / ále zwolennicy fukáli ná ony ktorzy ie przywodźili.
      ¤ Mát.19.v.13. Luk.18.v.15.

  14. Co gdy obácżył Iezus / gniewáł ſię / mowiąc do nich / Dopuśććie dźiátecżkám idź do mnie / á nie zákázuyćie im / ábowiemći tákowych ieſt Kroleſtwo Boże.
  15. Zápráwdę wám powiedám / Ktożkolwiek Kroleſtwá Bożego nie prźiymie A iáko dźiećiątko / żádnym ſpoſobem do niego nie wnidźie.
      A Potrzebá ſię nám odrádzáć y proznemi być od wielkiey pychy y pożądliwoſći.

  16. Y biorąc ie ná ręce / á wkłádáiąc ná nie ręce / błogoſłáwił im.
  17. A ták wyſzedſzy w drogę / ♀ niektory gdy przybieżáł á vpádł mu v kolán / pytháł go / Miſtrzu dobry / coż cżynić mám ábych otrzymáł żywot wiecżny:
      ♀ Mát.19.v.16. Luk.18.v.18.

  18. A Iezus mu rzekł / Cżemuż mię názywáſz dobrym: Zádenći nie ieſt dobrym iedno ieden / to ieſt Bog.
  19. Vmieſzże przykázánie: * Nie cudzołoż / nie zábiiáy / nie krádni / nie powiedáy fáłſzywego świádectwá / nie cżyń żádnemu ſzkody / cżći oycá twego y mátkę.
      * 2.Mo.20.v.13.

  20. Thedy mu on odpowiedźiáwſzy / rzekł / Miſtrzu / iám tego wſzytkiego ſtrzegł od młodośći moiey.
  21. A Iezus weyzráwſzy náń / B rozmiłowáł ſię go / y rzekł mu / Iednegożći nie doſtáwá / Idźże C á przedáy wſzytko co máſz y rozdáy vbogim / á będźieſz miáł ſkárb w niebie / przydźże á chodź zá mną wźiąwſzy krzyż ná ſię.
      B To ieſt / pocżątki dobre kthore w nim były pochwálił.
      C Dotknął niemocy iego / ktorey on nie cżuł.

  22. Ale ſię on záſmućił dlá oney powieſći / y odſzedł fráſownym / ábowiem miáł wiele máiętnośći.
  23. A obeyzráwſzy ſię Iezus / rzekł do zwolennikow ſwoich / Z iákąż trudnośćią ći ktorzy bogáctwá máią wnidą do Kroleſtwá Bożego.
  24. Vlękli ſię tedy zwolennicy dlá tych ſłow iego / A Iezus im záſię odpowiedźiáwſzy rzekł / Synowie / iákoż ieſt trudno thym co bogáctwám vfáią wnidź do Kroleſtwá Bożego.
  25. Łácwiey ieſt wielbłądowi wynidź przez vcho igielne / niż bogácżowi wnidź do Kroleſtwá Bożego.
  26. A oni ſię thym więcey dźiwowáli / mowiąc ſámi ku ſobie / Y kthoż może być zbáwion:
  27. A Iezus poyzráwſzy ná nie / rzekł / V ludźić to ieſt niepodobno / ále nie v Bogá / D Abowiem v Bogá wſzytko ieſt podobno.
      D To ieſt / może y bogácżá obdárzyć tą łáſką iż choć będźie wiele miáł / thák mu to będźie iákoby nic niemiáł.

  28. † Y pocżął mu Piotr mowić / Otochmy my wſzytko opuśćili / á ſzlichmy zá tobą.
      † Mát.19.v.27. Luk.18.v.28.

  29. Ná tho Iezus odpowiedźiáwſzy / rzekł / Zápráwdę mowię wám / Záden nie ieſt ktoryby opuśćił dom / ábo bráćią / ábo śioſtry / ábo oycá / ábo mátkę / ábo żonę / ábo dźieći / ábo role dlá mnie y dlá Ewánieliey /
  30. * E Zeby nie miáł wźiąć ſtho kroć więcey / teráz zá tego cżáſu / domow / y bráćiey / y śioſtr / y mátek / y dźieći / y rol z przeſládowániem / á w przyſzłym wieku żywot wiecżny.
      E Oná trochá co będźie miáł z ſpokoynym ſumnieniem więcżſzá ieſt niżby cżego ſtokroć więcey miáł.

      * Luk.13.v.30.

  31. * F Abowiem wiele pirwſzych będą poſlednymi / á poſledni pierwſzemi.
      F To mowi áby záwżdy pierwſzy ſzły wprzod inemi nie gárdząc.

      * Mát.19.v.30.

  32. † Y byli w drodze idąc ku Ieruzálem á Iezus ſzedł przed nimi / y lękáli ſię / á idąc zá nim báli ſię: Y záſię wźiąwſzy z ſobą ony dwánáśćie / pocżął im powiedáć co ſię z nim dźiáć miáło.
      † Mát.20.v.17. Luk.18.v.31.

  33. Mowiąc / Otho idźiemy do Ieruzálem / á Syn cżłowiecży będźie wydán Kſiążętám kápłáńſkim y Doktorom / á ſkáżą go ná śmierć / y podádzą go pogánom.
  34. A oni będą go nágráwáć / y vbicżuią go / y będą náń plwáć / á zámorduią go / wſzákoż dniá trzećiego wſtánie z mártwych.
  35. ¤ Ale do niego przyſzli Iákub y Ián / ſynowie Zebedeuſzowi / mowiąc / Miſtrzu / żądámy ábyś to ocż prośić będźiem vcżynił dlá nás.
      ¤ Mát.20.v.20.

  36. Thedy im on rzekł / Cżegoż chcećie ábych dlá wás vcżynił:
  37. A oni mu powiedźieli / Dáy nám to ábychmy śiedźieli ieden po práwey á drugi po lewey twey ſtronie w chwále twoiey.
  38. Ale im Iezus rzekł / Nie wiećie ocż proſićie / G możećieli pić kubek ktory iá piię: y być krzcżeni krztem ktorym bywám okrzcżon:
      G To ieſt / możećieli być vcżeſthniki tych trudnoſći ktore iá ćierpię.

  39. A oni mu powiedźieli / Możemy: Tedy im rzekł Iezus / Kubek ktory iá piię pić będźiećie / y krztem ktorym bywám okrzcżon / krzcżeni będźiećie.
  40. Ale śiedźieć po práwey ábo po lewey mey ſtronie / nie moiá tho rzecż dáwáć / ále dádzą tym kthorym ieſt nágotowáno.
  41. Co gdy dźieśięć inych vſłyſzeli / pocżęli zá złe mieć Iákubowi y Iánowi.
  42. A thák Iezus wezwáwſzy ich / powiedźiáł im / ♀ Wiećie że onym ktorym ſię podobá pánowáć nád národy / pánuią nád nimi / á ktorzy ſą wielcy miedzy nimi / vżywáią nád nimi zwierzchnośći ſwey.
      ♀ Luk.22.v.25.

  43. Aleć miedzy wámi ták nie będźie / owſzem kto będźie chćiáł być wielkim miedzy wámi / niech będźie ſługą wáſzym.
  44. Y ktożkolwiek z wás będźie chćiáł być pierwſzym / ten będźie wſzytkich ſłużebnikiem.
  45. Abowiem y Syn cżłowiecży nie przyſzedł áby mu ſłużono / ále żeby ſłużył / y dáł duſzę ſwą zápłátę odkupieniá zá wiele ich.
  46. * Tedy przyſzli ku Ierychu. A gdy wychádzáł z zwolenniki ſwemi z Ierychá y z wielkim ludem / ſyn Tymeuſzow H Bártymeuſz ſlepy ſiedźiáł podle drogi zebrząc.
      H O dwu ſlepych ini Ewánieliſtowie przypomináią / ále Márek tylko thego ſámego przypominá bo go lepiey znáł.

      * Mát.20.v.29. Luk.18.v.35.

  47. A gdy vſłyſzáł iż tho był on Iezus Názáreńſki / pocżął wołáć mowiąc / Iezusie Synu Dáwidow zmiłuy ſię nádemną.
  48. Y fukáli náń wiele ich áby milcżáł / ále on tym więcey wołáł / Synu Dáwidow zmiłuy ſię nádemną.
  49. Tedy Iezus záſtánowiwſzy ſię / kázáł go záwołáć / y záwołáno ślepego mowiąc mu / Bądź dobrego ſercá á wſtáń / wołá ćię.
  50. A on porzućiwſzy płáſcż / gdy wſtáł / przyſzedł ku Iezuſowi.
  51. Y odpowiedźiáwſzy Iezus / rzekł mu / Cżego chceſz ábychći vcżynił: A ſlepy powiedźiáł iemu / Miſtrzu niecháy wzrok wezmę.
  52. Rzekł mu tedy Iezus / Idź / wiárá twá wybáwiłá ćię / á thák nátychmiáſt wźiął wzrok / y ſzedł zá Iezuſem w drogę.

    Kápitułá 11.
    ¶ 1. Iezus wſzedł zácnie do Ieruzálem. 13. Przekliná figowe drzewo. 15. Wygániá kupce. 23. Vkázuie moc wiáry y ſpoſob modleniá. 28. Gdy go pytáli Fáryzeuſzowie o iego zwierzchnośći / pytá ich o krzeſt Iánow.

  1. A * gdy byli bliſko Ieruzálem / Betfáge / y Bethániey / przy Gorze Oliwney / poſłáł dwu z vcżniow ſwoich.
      * Mát.21.v.1. Luk.19.v.29.

  2. Y rzekł ku nim / Idźćie do miáſtecżká ktore ieſt przećiwko wám / á nátychmiáſt wſzedſzy do niego / náydźiećie oślę vwiązáne / ná ktorym żáden cżłowiek nie śiedźiáł / rozwiążćież ie á przywiedźćie.
  3. A ieſliżby wám ktho rzekł / Przecż to cżynićie: powiedzćie iż Pán má tego potrzebę / y wnet ie tu poſzle.
  4. Tedy ſzli / á náleźli oślę vwiązáne v forty / ná dworze / gdźie ſię dwie drodze ſchádzáły / y odwiązáli ie.
  5. Niektorzy tedy z onych co tám ſtáli / rzekli im / Coż cżynićie iż odwięzuiećie oślę:
  6. Ale oni powiedźieli ták iáko im roſkázáł Iezus / y puśćili ie.
  7. † Przywiedli tedy oślę do Iezuſá / wrzućiwſzy ná nie ſzáty ſwe / y wſiádł ná nie.
      † Ián.12.v.14.

  8. A wiele ich ſłáli odźieniá ſwoie po drodze / drudzy záſię rąbáli gáłązki z drzew / y kłádli ná drogę.
  9. Ci też ktorzy ſzli wprzod y pozád / wołáli mowiąc / A Hoſánná / błogoſłáwiony ktory idźie w imię Páńſkie.
      A To ieſt zbáw nás prośim ćię.

  10. Błogoſłáwione Kroleſtwo ktore przyſzło w imię Páńſkie / oycá náſzego Dáwidá / Hoſánná / o ty kthoryś ieſt ná wyſokośći.
  11. ¤ A wſzedł Pán do Ieruzálem y do Kośćiołá / y gdy wſzytko oglądáł / á iuż byłá wiecżorná godźiná / przyſzedł do Bethániey z dwiemánáſćie.
      ¤ Mát.21.v.10. Luk.19.v.45.

  12. ♀ A názáiutrz wyſzedſzy z Bethániey / B łáknął.
      B Abowiem chćiáł być poddán krewkoſćiám náſzym.

      ♀ Mát.21.v.19.

  13. A gdy vyzráł z dáleká figowe drzewo / ná ktorym było liśćie / przyſzedł pátrzyć ázáby był co ná nim nálázł / y gdy do niego przyſzedł / nic nie nálázł / iedno liśćie / bo nie był cżás figám.
  14. Tedy Iezus rzekł figowemu drzewu / C Niechżeć nikt ná wieki nie vżywá owocu z ćiebie / co ſłyſzeli vcżniowie iego.
      C Okázáć chćiáł iáko go mierżą ći wſzyſcy kthorzy ſię zwierzchowną okázáłoſćią odymáią / zádnego dobrego owocu z ſiebie nie podáwáiąc.

  15. A ták przyſzli do Ieruzálem / á Iezus wſzedſzy do kośćiołá / pocżął wyrzucáć ty ktorzy kupowáli y przedáwáli w kośćiele / á ſprzewrácáł ſtoły bánkierzow / y ſtołki tych co przedáwáli gołębie.
  16. Ani dopuśćił áby miáł ktho nieść nácżynie przez kośćioł.
  17. Támże vcżył / mowiąc im / Izáż nie ieſt nápiſáno / * Ze dom moy / dom modlitwy będźie wezwán wſzytkim národom: † á wyśćie gi vcżynili iáſkinią zboycow.
      * Ezá.56.v.7.
      † Iere.7.v.11.

  18. To ſłyſząc Doktorowie y Kſiążętá kápłáńſkie / D ſzukáli iákoby go zátráćili / ábowiem ſię go báli / gdyż wſzytek lud zdumiáł ſię ná náukę iego.
      D Iż nie mogli wyćierpieć tego ſrogiego ſztrofowániá / á iżby ſię nie vmnieyſzáło ofiár ich.

  19. Ale gdy wiecżor nádchodźił / wyſzedł Iezus z miáſtá.
  20. ♀ A gdy ſię ráno przechádzáli / vyzreli iż figowe drzewo z korzeniá vſchło.
      ♀ Mát.21.v.19.

  21. Tedy Piotr wſpomniáwſzy / rzekł mu / Miſtrzu / otho figowe drzewo coś ie klął vſchło.
  22. A Iezus odpowiedźiáwſzy / rzekł im / Mieyćie wiárę Bożą.
  23. Bo zápráwdę wám powiedám / Iż ktorykolwiek rzecże tey gorze / Podnieś ſię á wrzuć ſię w morze / á nie będźie ſię wáháł w ſercu ſwym / lecż vwierzy że ſię ſtánie co mowi / tedyć ſię ſtánie co iedno rzecże.
  24. * A przetoż wám powiedám / E Ocżkolwiek modląc ſię prośićie / wierzćie że weźmiećie á ſtánie ſię wám.
      E Tymi ſłowy zámierzá nám kres iż nie ledá cżego prośić mámy coby nám ná myſl przyſzło / bo pothrzebá modlithwę wiárą ſpráwowáć / á wiáráć nie wykrácżá z gránic ſłowá Bożego.

      * Mát.7.v.7. Luk.11.v.9.

  25. † Gdy też ſtániećie modląc ſię / odpuśććie ieſli co przećiw komu máćie / áby on Oćiec wáſz ktory ieſt w niebie odpuśćił wám przeſtępſtwá wáſze.
      † Mát.6.v.14.

  26. Bo ieſliż wy nie odpuśćićie / tedyć áni Oćiec on ktory w niebie ieſt / odpuśći wám przeſtępſtwá wáſze.
  27. ¤ Przyſzli záſię potym do Ieruzálem / á gdy ſię on przechádzáł po Kośćiele / zeſzli ſię do niego Kſiążętá kápłáńſkie / Doktorowie y ſtárſzy.
      ¤ Mát.21.v.23. Luk.20.v.1.

  28. Y mowili do niego / Ktorąż to mocą cżyniſz: á ktoć dáł zwierzchność tę ábyś to cżynił:
  29. Ná to im Iezus odpowiedźiáł mowiąc / Spytám y iá wás o rzecż niektorą / á przethoż mi odpowiedzćie / á iá wám theż powiem kthorą mocą to cżynię.
  30. F Krzeſt Iánow z niebáſz był cży z ludźi: odpowiedzćież mi.
      F W thym ſłowie krztu / zámyká wſzytek vrząd Iánow.

  31. Rozbieráli to thedy miedzy ſobą / mowiąc / Ieſliż rzecżemy z niebá / tedy powie / Przecżżeśćie mu wżdy nie wierzyli:
  32. A ieſli też rzecżemy z ludźi / obáwámy ſię ludu / ábowiem wſzyſcy trzymáli o Iánie iż práwdźiwie był Prorokiem.
  33. Tedy odpowiedźiáwſzy rzekli Iezuſowi / Nie wiemy / A Iezus też odpowiedźiáwſzy / rzekł im / Y iáć theż wám nie powiem ktorą mocą to cżynię.

    Kápitułá 12.
    ¶ 1. W podobieńſtwie winnice groźi Kriſtus ſądem Bożym ſwym nieprzyiáćiołom. 14. Vkázuie że powinny cżynſz y dáń máią być pánom oddáwáne. 25. Iákie má być przyſzłe zmártwychwſtánie. 29. Summá zákonu. 35. Gdy opowiedá Kryſtuſá Synem Dáwidowym / nápominá áby ſię ſtrzegli Fáryzeuſzow. 41. Chwáli bárzo dár vbogiey wdowy.

  1. Y * pocżął do nich mowić przez przypowieśći / Niektory cżłek ſádźił winnicę / vgrodźił płot y wykopáł A doł / á zbudowáł wieżę / á náiąwſzy ią orácżom / ſám precż w drogę odiecháł.
      A Ty doły bywáią pod práſą gdźie ſtháwiáią kádz w ktorą ćiecże tłocżone wino.

      * Mát.21.v.33. Luk.20.v.9. Ezá.5.v.1. Ier.2.v.21.

  2. Tedy poſłáł ſługę do orácżow gdy był cżás áby wźiął od orácżow owoce z winnice.
  3. Ale go oni poimáwſzy vbili / y odeſłáli prożnym.
  4. Pothym do nich y drugiego ſługę poſłáł / ále go oni vkámionowáwſzy ránili w głowę / á odeſłáli go z zelżywośćią.
  5. Y záſię poſłáł drugiego / ále onego zábili / y wiele inych / iedny biiąc / drugie záſię morduiąc.
  6. A ták gdy ieſzcże miáł iednego ſyná ſwego námilſzego / poſłáł go też do nich ná oſtátek / mowiąc / Wżdyć ſię będą báć ſyná mego.
  7. Ale oni orácże rzekli miedzy ſobą / Tenći ieſt dźiedźic / podźćież zábiymy go / á náſze będźie dźiedźictwo.
  8. Y poimáwſzy go zámordowáli / á wyrzućili precż z winnice.
  9. Coż tedy vcżyni pán oney winnice: B prźiydźie á potráći orácże / y dá winnicę inym.
      B Okázuie co ſię má ſtáć z tymi złoſćiwemi á vpornemi ſpráwcámi ktorzy przećiw iemu w vporze ſwym zátwárdzeni byli.

  10. Y nie cżytháliżeśćie Piſmá tego / † C Kthory kámień odrzućili buduiący / ten ſię ſtáł głową v węgłá:
      C To co było náznácżono przez Dáwidá wypełniło ſię w Kryſtuſie.

      † Pſálm.118.v.22. Ezá.28.v.16. Mát.21.v.42. Dźiei.4.v.11. Rzym.9.v.32. 1.Piotr.2.v.8.

  11. D Od Pánáć ſię to ſtáło / á ieſt z podźiwieniem w ocżách náſzych.
      D Było to poſtánowienie Boſkie / ktore záwżdy zdá ſię ſprzećiwne rozumowi ludzkiemu.

  12. Stáráli ſię tedy iákoby go poimáć / ále ſię poſpolſtwá báli / bo poználi iż przećiw nim onę przypowieść powiedźiáł / á ták go opuſćiwſzy odeſzli.
  13. ¤ Y poſłáli kniemu niektore z Fáryzeuſzow y z Herodyánow / áby go podchwyćili ſłowy.
      ¤ Mát.22.v.15. Luk.20.v.20.

  14. A ták oni przyſzedſzy / rzekli do niego / Miſtrzu / wiemy żeś práwdźiwy ieſt / á nie dbáſz niná kogo / ábowiem ſię nie oglądáſz ná oſobę ludzką / ále w práwdźie drogi Bożey vcżyſz: Słuſználi rzecż dáć cżynſz Ceſárzowi ábo nie: Záli dámy / záli nie dámy:
  15. Ale on wiedząc obłudność ich / rzekł im / Cżemuż mię kuśićie: Przynieſćie mi pieniądz ábych go oglądáł.
  16. Tedy mu oni przynieſli / y rzekł im / Cżyiże tho ieſt obráz y nápis: A oni powiedźieli / Ceſárſki.
  17. Y odpowiedźiáwſzy Iezus / rzekł im / ♀ Wroććież co ieſth Ceſárſkiego / Ceſárzowi / á co ieſt Bożego / Bogu / y zádźiwili ſię mu.
      ♀ Rzym.13.v.7.

  18. * Zátym do niego przyſzli Sáduceuſzowie / kthorzy powiedáią iż nie máſz zmártwychwſtániá / y pytáli go mowiąc.
      * Mát.22.v.23. Luk.20.v.27.

  19. Miſtrzu / Moiżeſz nám nápiſáł / † Ieſliżby cżiy brát vmárł y pozoſtáwił żonę / á ſynowby nie pozoſtáwił / E áby wźiął brát iego żonę iego / á wzbudźił potomſtwo brátu ſwemu.
      E Zákon był poſpolity dlá porządku y ku záchowániu potomkow w domoch.

      † 5.Mo.25.v.5.

  20. Y było śiedḿ bráćiey / á pierwſzy poiąwſzy żonę / vmárł nie pozoſtáwiwſzy potomſtwá.
  21. Tedy ią wźiął drugi / y vmárł / lecż też áni on pozoſtáwił potomſtwá / y trzeći tákże.
  22. Owá ták oni ſiedḿ poymowáli ią / áni pozoſtháwili potomſtwá / ná oſtátku po wſzytkich vmárłá też y niewiáſtá.
  23. A thák cżáſu zmártwychwſtániá gdy powſtáną / cżyią to z nich będźie żoną: bo ſiedḿ ich mieli ią zá żonę.
  24. Ná tho Iezus odpowiedźiáwſzy / rzekł im / Y záż nie dlá tego błądźićie / że nie vmiećie Piſmá áni mocy Bożej:
  25. Abowiem gdy zmártwych wſtáną / áni żon poymowáć będą / áni zá mąż wydáwáć będą / F Ale ſą iáko Aniołowie w niebie.
      F Acż nie wedle nátury á przyrodzeniá duchownego / ále ile náleży ná ſtán nie śmiertelnośći y nie náruſzeniá / á przetoż nie pothrzebá będźie máłżeńſtwá.

  26. A o vmárłych iż będą wzbudzeni nie cżytáliśćie w kſięgách Moiżeſzowych: iáko we krzu mowił Bog do niego / rzekąc / ¤ Iáćiem ieſt Bog Abráámow / Bog Izáákow / y Bog Iákobow.
      ¤ 2.Mo.3.v.6. Mát.22.v.32.

  27. Nie ieſtći Bogiem vmárłych / ále Bogiem G żywiących / A przetoż wy bárzo błądźićie.
      G Abowiem potrzebá żeby wiecżnie żyli choćiáż też y zeſzli z tego świátá.

  28. ♀ A gdy przyſzedł niektory z doktorow / co ſłyſzáł gdy ſię gádáli / wiedząc że im dobrze odpowiedźiáł / ſpytáł go ktore ieſt pierwſze miedzy wſzytkim przykázánie:
      ♀ Mát.12.v.35.

  29. Thedy mu Iezus odpowiedźiáł / Pirwſze ze wſzytkich roſkázánie ieſt / * Słucháy Izráelu / Pán Bog náſz Pán ieden ieſt.
      * 5.Mo.6.v.4.

  30. A przetoż miłuy Páná Bogá twego ze wſzytkiego ſercá twego / ze wſzytkiey duſze twoiey / y ze wſzythkiey twoiey myſli / y ze wſzytkich śił twoich / á toć ieſt pierwſze roſkázánie.
  31. A wtore záſię temuż podobne / tho ieſt / † Miłuy bliźniego iáko ſámego ſiebie / nád tyć otho nie máſz inego więcżſzego roſkázániá.
      † 3.Mo.19.v.18. Mát.22.v.39. Rzym.13.v.9. Gál.5.v.14. Iáku.2.v.8.

  32. Tedy mu rzekł on Doktor / Dobrześ Miſtrzu w práwdźie powiedźiáł / iż ieden ieſt Bog / á nádeń nie máſz inego.
  33. Y miłowáć go ze wſzytkiego ſercá / ze wſzythkiego zmyſłu / ze wſzytkiey duſze / y ze wſzytkich śił / tákże miłowáć bliźniego iáko ſámego śiebie / co ieſt rzecż więcżſzá niż wſzytki pálone y ine ofiáry.
  34. Widząc thedy Iezus iż roſtropnie odpowiedźiáł / rzekł mu / H Nie dáleko ieſteś od Kroleſtwá Bożego: Y nie śmiáł go żáden dáley pytáć.
      H Abowiem ſię okázowáł być pochopnym ku náucżeniu y roſtropnie rozeznáwáł to cżego oſobliwie po nás Bog potrzebuie y wyznánie zwierzchowne.

  35. ¤ Thedy Iezus odpowiedźiáwſzy / rzekł / Náucżáiąc w Kośćiele / iákoż mowią Doktorowie / Iż Kryſtus ieſt Syn Dáwidow:
      ¤ Mát.22.v.41. Luk.20.v.41.

  36. Bo y ſám Dáwid powiedźiáł przez Duchá Swiętego / ♀ Rzekł Pán Pánu memu / Siądź ná práwicy moiey / áż podłożę nieprzyiáćioły twoie podnożkiem nog twych.
      ♀ Pſálm.110.v.1.

  37. A ták ſám Dáwid powiedá go być Pánem / Z kądże tedy ieſt Synem iego: A bárzo wiele ludu rádo go ſłucháło.
  38. Y mowił do nich w náuce ſwoiey / I Strzeżćie ſię Doktorow ktorzy chcą chodźić w długich ſzátách / á kocháią ſię w pozdráwiániu ná rynkoch.
      I Gáni ich prożne vbiory kthoremi lud zwodźili.

  39. Y pierwſze ſiádániá ná ſchádzkách / y pierwſze záśiádániá ná wiecżerzách.
  40. * Ktorzy do gruntu pożyráią domy wdow / á chcąc być widzeni / báwią ſię długiemi modlitwámi / ćić odnioſą ćiężſzy ſąd.
      * Mát.23.v.14. Luk.20.v.47.

  41. A gdy Iezus śiedźiáł przećiw ſkárbnicy / pátrzáł iáko lud kłádł pieniądze do ſkárbu / á wiele bogácżow wiele kłádli.
  42. Kędy przyſzedſzy też niektorá wdowá vbogá / włożyłá dwá drobne pieniądze / ktore wáżyły K Quádránth.
      K Rozlicżne ſą około tey mynce mnimániá / iedni mnimáią że to iednáſz rzecż drobny pieniądz y quádrāt / drudzy záſię powiedáią że w quádráńćie ſześć pieniędzy drobnych / á ták my to przypuſzcżámy ná rozumienie káżdego / może o tym trzymáć iáko chce.

  43. Tedy on wezwáwſzy ku ſobie zwolennikow ſwych / rzekł im / Zápráwdę wám powiedám / Tá vbogá wdowá więcey włożyłá niż wſzyſcy ći ktorzy kłádli do ſkárbu.
  44. Abowiem ći wſzyſcy to co im zbywáło / znieſli / ále thá z niedoſtátku ſwego co miáłá włożyłá / y wſzytko ſwe pożywienie.

    Kápitułá 13.
    ¶ 2. Opowiedá zburzenie Ierozolimſkie. 7. Wálki. 9. Przeſládowániá. 19. Vtrápieniá. 22. Fáłeſzne Proroki ktorzy mieli náſtháć przed oſtáthecżnym przyśćiem iego. 26. Po kthorych wſzech rzecżách Syn cżłowiecży prźiydź má. 33. Nápominá ku cżuynośći.

  1. A * gdy wychodźił z Kośćiołá / rzekł mu niektory z zwolennikow iego / Miſtrzu obácż iákie to kámienie y iákie budowánie.
      * Mát.24.v.1. Luk.22.v.5.

  2. Tedy mu Iezus odpowiedźiáwſzy rzekł / Widźiſz tho wielkie budowánie: † nie zoſtánieć kámień ná kámieniu ktoryby nie był rozwálon.
      † Luk.19.v.44.

  3. Y śiedząc ná Gorze Oliwney przećiw kośćiołowi / pytáli go oſobno / Piotr / Iákub / Ián / y Andrzey.
  4. Powiedzże nám kiedy ty rzecży będą / á co zá znák będźie gdy prźiydźie cżás iż ſię wſzytko má ſkońcżyć:
  5. A odpowiedźiáwſzy im Iezus / pocżął mowić / ¤ Bácżćież áby wás nikt nie zwodźił.
      ¤ Efe.5.v.6. 2.Tes.2.v.3.

  6. Abowiem wieleć ich prźiydźie w imieniu moim / powiedáiąc / Iáćiem ieſt Kryſtus / y wiele ich zwiodą.
  7. Gdy tedy vſłyſzyćie wálki y wieśći o wálkách / nie trwożćież ſobą / boć potrzebá być temu / áleć nie ieſzcże koniec.
  8. Abowiem powſthánie národ przećiw národowi / á kroleſtwo przećiw kroleſtwu / y będą trzęſieniá źiemie ná káżdych mieyſcách / y będą głody y zámieſzániá / á ty ſą pocżątki boleśći.
  9. Ale wy ſię oſtrzegáyćie / boć wás wydádzą przed ſądy / y do bożnic / y będą wás bić / á przed przełożonymi y Krolámi dlá mnie ſtháwáć będźiećie ku przeświádcżeniu ich.
  10. A potrzebá áby náprzod v wſzytkich národow byłá opowiedáná Ewánieliá.
  11. ♀ A gdy wás wydáne wodźić będą / nie troſzcżćież ſię przed tym cobyśćie mowić mieli / A áni o tym myſlćie / ále cokolwiek wám będźie podáno ná on cżás to mowćie / Abowiem nie wy ieſteśćie ktorzy mowićie / ále Duch on Swięty.
      A Thymi ſłowy nie nápomináć ich ku niedbálſtwu / ále y owſzem ku vpewnieniu w rátunku Bożym / áby wiedźieli iż obroná ich nie położoná ieſt w rozumie ábo w rádźie / ábo w wymowie ich.

      ♀ Mát.10.v.19. Luk.12.v.11. y 21.v.14.

  12. Y podáć brát brátá ná śmierć / á oćiec ſyná / y powſtháną dźieći przećiw rodźicom / ſtáráiąc ſię iákoby ie o śmierć przypráwili.
  13. Będźiećie v wſzytkich w nienáwiśći dlá imieniá mego / lecż ktory dotrwá áż do końcá / ten będźie wybáwion.
  14. * Gdy tedy vyzryćie B obrzydłe ſpuſtoſzenie / ktore opowiedźiáne ieſt od Dánielá Proroká / † będące thám gdźie nie trzebá / (kto cżytá niechżeć obácżá) ¤ tedy ći co w Żydowſtwie będą / niech vćiekáią ná gory.
      B To ieſt / gdy Kośćioł Boży będźie zgwáłcon od Rzymiánow.

      * Mát.24.v.15.
      † Dáni.9.v.27.
      ¤ Luk.21.v.20.

  15. Then záſię ktory będźie ná domu / niech nie ſchodźi do domu / áni wchodźi áby miáł co wźiąć z domu ſwego.
  16. Ktory też będźie ná polu / niech ſię nie wrácá názád / áby miáł wźiąć płáſzcż ſwoy.
  17. Biádá tedy niewiáſtám brzemiennym y dźiátkám zſącym ná ten cżás.
  18. C Modlćież ſię áby wáſze vćiekánie nie było źimie.
      C To ieſt / ábyśćie nie mieli żádney przekázki / ktoráby wám miáłá wádźić / thák iżbyśćie vydź nie mogli.

  19. Abowiem ty tám dni będą thákowem vćiśnieniem / iákie nie było od pocżątku rzecży ſtworzonych / ktore ſpráwił Bog áż do thego cżáſu / áni będźie.
  20. A gdyby nie vkroćił Pán dni onych / żádnegoby ćiáło nie było wybáwione / Ale dlá przebránych ktore obráł / vkroćił dni onych.
  21. ♀ A ieſliby wám kto rzekł / Oto tuć Kryſtus / ábo oto tám / nie wierzćież.
      ♀ Mát.24.v.23. Luk.17.v.23.

  22. Boć náſtáną fáłeſzni Kryſtuſowie / y fáłeſzni prorocy / y będą wydáwáć znáki y cudá ku zwiedźieniu / by mogło być y wybránych.
  23. Wy ſię tedy ſtrzeżćie / otomći wám wſzytko opowiedźiáł.
  24. * Nád to w onych cżáśiech po vćiśnieniu tym / záćmi ſię ſłońce / á mieſiąc nie podá iáſnośći ſwoiey.
      * Ezech.32.v.7. Ezá.13.v.10. Ioel.2.v.31.

  25. D Y będą ſpádáć gwiázdy niebieſkie / á mocy ktore ſą ná niebie chwiáć ſię będą.
      D Tymi ſłowy dáwá znáć iż będźie bárzo wielká odmiáná wſzythkich rzecży przyrodzonych.

  26. A tedyć vyzrą Syná cżłowiecżego przychodzącego ná obłocech z wielką mocą y chwáłą.
  27. Tedyć też on poſzle Anioły ſwe / á zbierze wſzytki ſwe przebráne od cżterech wiátrow / od końcżyn źiemie áż do końcżyn niebá.
  28. Ale ſię náucżćie przypowieśći od figowego drzewá / gdy iuż gáłązká iey będźie młodá / á wypuſzcżá liſtki / znáćie iż láto ieſt bliſko.
  29. Thákże y wy gdy obácżyćie iż ſię to dźiáć będźie / znáyćież żeć iuż bliſko / á we drzwiách ieſt Kroleſtwo Boże.
  30. Zápráwdęć wám powiedám / Zádnym ſpoſobem nie przeminie ten wiek áż gdyby wſzytki ty rzecży były vcżynione.
  31. Nieboć y źiemiá przeminą / lecż ſłowá moie zádnym ſpoſobem nie przeminą.
  32. Aleć o tym dniu y godźinie żáden nie wie / áni też y Anieli ktorzy ſą w niebie / áni ſám Syn / tylkoż ſám Oćiec.
  33. * Strzeżćież ſię / cżuyćie á modlćie ſię bo nie wiećie kiedyć cżás będźie.
      * Mát.24.v.42.

  34. Iáko ten ktory idźie precż zoſtáwiwſzy dom ſwoy / á dáwſzy moc ſłużebnikom ſwym / káżdego nád ſwą robotą / á wrotnemu roſkázáwſzy áby cżuł.
  35. Cżuyćież tedy / (bo nie wiećie gdy Pán domu onego prźiydźie / ieſliż z wiecżorá / ieſli w pułnocy / ieſli gdy kurzy zápoią / ieſli z poránku).
  36. Aby gdy z prędká prźiydźie nie ználázł wás ſpiących.
  37. A ták to co wám mowię / wſzytkimći mowię / Cżuyćież.

    Kápitułá 14.
    ¶ 3. Iezus obmáwiá niewiáſtę ktorá wyláłá máść ná głowę iego. 18. Opowiedá zdrádę Iudáſzowę. 22. Vſtáwiá wiecżerzą. 32. Modli ſię Oycu w ogrodźie. 46. Poimán. 54. Wiedźion do Kſiążęćiá Kápłáńſkiego / oſkárżon y ſháńbion. 67. Piotr ſię go przy.

  1. A byłá Wielká Noc y Swięto Przáſznikow po dwu dni y ſzukáli Kſiążęthá kápłáńſkie y doktorowie / iákoby go zdrádą poimáwſzy zábili.
  2. Wſzákoż mowili / Nie w święto / áby nie był rozruch miedzy ludem.
  3. * Gdy tedy był w Betániey w domu Symoná trędowáte° / gdy śiedźiáł / przyſzłá niewiáſtá máiąc ſłoiek álábáſtrowy oleyku Spikánárdowego / bárzo drogiego / á ſtłukſzy álábáſtr wyláłá gi ná głowę iego.
      * Mát.26.v.6. Ián.12.v.2.

  4. Y byli niektorzy co ſię gniewáli ſámi v śiebie / á mowili / Nácżże ſię ſtáłá vtrátá oleyku tego:
  5. Abowiem to możono przedáć więcey niż zá trzyſtá pieniędzy / y rozdáć vbogiem / y zgrzytáli ná nię.
  6. Tedy Iezus rzekł / Dáyćie iey pokoy / y przecżże ią fráſuiećie: dobryć vcżynek przećiwko mnie vcżyniłá.
  7. Bo záwżdy vbogie będźiećie mieć z ſobą / y kiedykolwiek záchcećie możećie im dobrze cżynić / lecż mnie nie záwżdy mieć będźiećie.
  8. Co mogłá tho vcżyniłá / ábowiem w cżás vprzedźiłá pomázáć ćiáło me ku pogrzebowi.
  9. Zápráwdę powiedám wám / Kędyżkolwiek opowiedáná będźie Ewánieliá tá po wſzytkim świećie / też co tá vcżyniłá powiedzą ná pámiątkę iey.
  10. † Tedy Iudáſz Iſzkárioth ieden ze dwunáśćie / przyſzedł do Kſiążąt kápłáńſkich áby go im wydáł.
      † Mát.26.v.14. Luk.22.v.4.

  11. Tho gdy oni vſłyſzeli / vrádowáli ſię / y obiecáli mu dáć pieniądze / á przethoż cżyháł ná cżás iákoby go był wydáł.
  12. ¤ Pierwſzego tedy dniá Przáſznikow gdy obchodźili Wielką Noc / rzekli mu zwolennicy iego / Gdźież chceż ábychmyć ſzedſzy nágothowáli vżywáć Wielkiej Nocy:
      ¤ Mát.26.v.17. Luk.22.v.7.

  13. A ták poſłáł dwu z ſwych zwolennikow / y rzekł im / Idźćie do miáſtá / á podká ſię z wámi niekthory nioſąc dzbán wody / idźćież zá nim.
  14. Y gdźiekolwiek wnidźie / powiedzćież goſpodárzowi / Miſtrz mowi / Gdźież ieſt goſpodá kędy będę pożywáł Wielkiej Nocy z zwolenniki moiemi:
  15. A onći wám vkáże ſálę wielką / obitą y przygotowáną / thámże nágotuyćie.
  16. Odſzedſzy thedy zwolennicy / przyſzli do miáſtá / y nálezli wſzytko iáko im powiedźiáł / y nágotowáli Wielką Noc.
  17. A gdy kwiecżoru było / przyſzedł ze dwiemánáśćie.
  18. ♀ Potym gdy śiedźieli y iedli / rzekł Iezus / Zápráwdę wám powiedám / Ieden z wás zdrádźi mię kthory ie ze mną.
      ♀ Mát.26.v.21. Luk.22.v.21. Ián.13.v.21.

  19. Tedy oni pocżęli być ſmętni / y mowili mu z oſobná / A záli iá: á drudzy / Azá iá:
  20. * Lecż on im odpowiedźiáwſzy / rzekł / Ieden ze dwunáśćie kthory ze mną mácżá w miśie.
      * Pſál.41.v.10.

  21. † Acżći Syn cżłowiecży idźie iáko o nim ieſt nápiſáno / Ale biádá cżłowiekowi onemu przez ktorego Syn cżłowiecży będźie wydán / dobrzeſz było by ſię był cżłowiek on nie národźił.
      † Ián.13.v.18. Dźiei.1.v.16.

  22. ¤ A gdy ieſzcże iedli / wźiął Iezus chleb / á błogoſłáwiąc łámáł y dáł im mowiąc / Bierzćie iedzćie / to ieſt ćiáło moie.
      ¤ Mát.26.v.24. 1.Kor.11.v.24.

  23. Y wźiąwſzy kubek á vcżyniwſzy dźięki / dáł im / y pili z niego wſzyſcy.
  24. Zátymże im rzekł / To ieſt kreẃ moiá nowego teſtámentu / ktorá zá wiele ich bywá wyláná.
  25. Zápráwdę powiedám wám / Nie będę dáley pił z owocu winnego / áż do onego dniá gdy ie nowe pić będę w Kroleſtwie Bożym.
  26. A odśpiewáwſzy pieśń / weſzli ná Gorę Oliwną.
  27. ♀ Tedy do nich rzekł Iezus / Wſzyſcy ſię zgorſzyćie we mnie they nocy: Bo ieſt nápiſáno / * Vderzę páſtyrzá á będą roſproſzone owce.
      ♀ Ián.16.v.2.

      * Zách.13.v.7.

  28. † Lecż gdy powſthánę / vprzedzę wás do Gálileiey.
      † Niżey.16.v.7.

  29. Ale mu Piotr powiedźiáł / Choćiáżby ſię theż wſzyſcy zgorſzyli / áleć iá nie.
  30. ¤ Rzekł mu tedy Iezus / Zápráwdę powiedám / iż dźiś tey nocy pierwey niż dwá kroć kur zápoie / trzy kroć ſię mnie záprzyſz.
      ¤ Luk.22.v.34. Ián.13.v.38.

  31. Ale on tym więcey mowił / By potrzebá y vmrzeć mi z tobą / nie záprzę ſię ćiebie / á tákże też y wſzyſcy mowili.
  32. A thák przyſzli ná mieyſce kthore zwáno Gethſemáne / tedy rzekł ſwym zwolennikom / Siedźćie tu poki ſię iá modlić będę.
  33. Y wźiąwſzy Piotrá / y Iákubá / y Iáná z ſobą / pocżął ſię lękáć y ćięſzko ſmućić.
  34. Mowiąc ku nim / Bárzo ſmutná ieſt duſzá má áż do śmierći / zoſtáńćież tu á cżuyćie.
  35. Odſzedſzy tedy málucżko / pádł ná źiemię y modlił ſię / ieſliby być mogło áby od niego odeſzłá godźiná oná.
  36. Y mowił / Abbá Oycże / wſzytkoć tobie ieſt podobne / przenieś odemnie ten A kubek / wſzákże nie to co iá chcę / ále co ty chceſz.
      A To ieſt mękę.

  37. Zátym przyſzedł á ználázł ie ſpiące / y rzekł Piotrowi / Symon ſpiſz: Nie mogłżeś ze mną cżuć iednę godźinę:
  38. Cżuyćież á modlćie ſię / byśćie nie przyſzli w pokuſzenie / Acżći duch ieſt prędki / ále ćiáło mdłe.
  39. Y wroćiwſzy ſię záſię / modlił ſię mowiąc onyż ſłowá.
  40. A wroćiwſzy ſię / nálázł ie záſię ſpiące / bo ocży ich były oćiążone / áni wiedźieli coby mu odpowiedźieć.
  41. Y przyſzedł po trzećie / á rzekł im / B ſpićież dáley y odpocżywáyćie / doſyć ći / przyſzłáć godźiná / oto będźie wydán Syn cżłowiecży w ręce grzeſznych.
      B To mowi iákoby śmiechem widząc cżás przyſłych kłopotow że niemieli doſypiáć.

  42. Wſtáńćież á podźmy / oto ktory mię wydáwá bliſko ieſt.
  43. ♀ Y wnet pokąd to ieſzcże mowił / przyſzedł Iudáſz kthory był ieden ze dwunáśćie / á z nim wielki pocżet / z miecżmi / y z kiymi od Kſiążąt kápłáńſkich / od Doktorow / y od ſtárſzych.
      ♀ Mát.26.v.47. Luk.22.v.47. Ián.18.v.3.

  44. A ten co go wydáł / dáł im był znák ſpołecżny / mowiąc / Ktoregoć iá kolwiek pocáłuię / tenći ieſt / imáyćież go á wiedźćie beſpiecżnie.
  45. A ták przyſzedſzy náthychmiáſt ſię przyſtąpił kniemu / y rzekł mu / C Miſtrzu / Miſtrzu / y pocáłowáł go.
      C Dwá kroć powtárzá iákoby z iáką litoſćią / á iákoby go oſtátecżnie żegnáiąc.

  46. Tedy ſię náń rękámi ſwemi rzućili y poimáli go.
  47. A D niektory z tych co ſtáli dobywſzy miecżá / vderzył ſługę kſiążęćiá kápłáńſkiego / y vćiął mu vcho.
      D To ieſt Piotr.

  48. Wſzákoż Iezus odpowiedźiáwſzy rzekł im / Iákoby ná zboycę wyſliśćie z miecżmi y z kiymi poimáć mię.
  49. Ná káżdymći dźień był v wás w Kośćiele vcżąc / á wżdyśćie mię nie poimáli / lecżći ſię tho dźieie áby ſię wypełniły Piſmá.
  50. A ták zoſtáwiwſzy go wſzyſcy vćiekli.
  51. Ale niektory młodźieniáſzek ſzedł zá nim obwinąwſzy ſię E prześćierádłem ná nágie ćiáło / y poimáli go młodźieńcy.
      E Słowo Greckie Syndon podcżás známionuie płotno lniáne / y przeſćierádło iákoſmy tu wykłádáli / ácż kolwiek ná tym mieyſcu vcżeni ludźie przez prześćierádło rozumieią nieiákie lniáne odźienie ktorego ná on cżás Zydowie vżywáli.

  52. Ale on porzućiwſzy prześćierádło / nágo im vćiekł.
  53. * Tedy wiedli Iezuſá do náwyzſzego Kápłáná / á zeſzły ſię z nim wſzytki Kſiążętá / kápłáńſkie y ſtárſzy / y Doktorowie.
      * Mát.26.v.57. Luk.22.v.54. Ián.18.v.13.

  54. A Piotr zá nim ſzedł z dáleká / áż w dwor kſiążęćiá kápłáńſkiego / y ſiedźiáł z ſłużebniki grzeiąc ſię v ogniá.
  55. † Y ſzukáli kſiążętá kápłáńſkie y wſzytko zgromádzenie przećiw Iezuſowi świádectwá áby go ná śmierć zdáli / ále nie náleźli.
      † Mát.26.v.59.

  56. Abowiem wiele ich przećiw iemu mowili fáłſzywe świádectwá / ále świádectwá ich G zgodne nie były.
      G Drudzy cżytáią ſłuſzne ábo wáżne.

  57. Tedy niektorzy powſtáwſzy fáłſzywe świádectwo przećiw iemu wznośili / mowiąc /
  58. My ſłyſzelichmy gdy mowił / ¤ Iá rozwálę Kośćioł ten ktory ieſt rękámi zbudowány / á w trzech dnioch iny nie ręką vcżyniony zbuduię.
      ¤ Ián.2.v.19.

  59. Lecż áni y ták świádectwo ich zgodne było.
  60. Y powſtháwſzy w pośrzodek náwyzſzy kápłán pytáł Iezuſá mowiąc / Nicże nie odpowiedáſz: Coż ći przećiw tobie świádcżą:
  61. Ale on milcżáł á nic nie odpowiedźiáł. Potym go pytáł náwyzſzy Kápłán / y rzekł mu / Y tyżeś ieſt on Kryſtus Syn Błogoſłáwionego:
  62. ♀ A Iezus rzekł / Iám ieſt / y vyzryćie Syná cżłowiecżego ſiedzącego ná práwicy mocy Bożey / y przychodzącego z obłoki niebieſkimi.
      ♀ Mát.24.v.30.

  63. Rozdárſzy tedy Kápłán náwyzſzy ſwe ſzáty / rzekł / Coż nám ieſzcże potrzebá świádectwá:
  64. Słyſzeliśćie bluźnierſtwo / coż ſię wám zdá: á oni wſzyſcy ſkázáli przećiw iemu / że ieſt winien śmierći.
  65. Y pocżęli náń niektorzy plwáć / y zákrywáć oblicże ie° / á dáwáiąc mu policżki / mowili mu / Gádáyże. Służebnicy też bili go kiymi.
  66. * A gdy Piotr był w dworze ná dole / przyſzłá iedná z ſłużebnic náwyzſzego Kápłáná.
      * Mát.26.v.69. Luk.22.v.56. Ián.18.v.17.

  67. Y vyzráwſzy Piotrá á on ſię grzeie / pátrząc náń mowiłá / Y tyś był z Iezuſem Názáreńſkim.
  68. A Ale on záprzáł / mowiąc / Nie znám go / áni wiem co ty mowiſz / y wyſzedł precż do śieni / á kur zápiáł.
      A Tu mámy zwierćiádło krewkoſći náſzey ábychmy ſię vcżyli że niemámy vfáć mocám náſzym.

  69. † Tedy ſłużebnicá kthorá go záſię widźiáłá / pocżęłá mowić tym ktorzy ſtáli / Y tenći ieſt z onych.
      † Mát.26.v.71. Luk.22.v.58. Ián.13.v.26.

  70. A on záſię záprzáł: Y pothym záś málucżko ktorzy tám ſtáli / rzekli Piotrowi / Wieręś y ty z onych / boś y Gálileycżyk / y mowá twá ieſt podobná.
  71. Thedy ſię pocżął kląć y przyśięgáć mowiąc / Nie známći cżłowieká tego o ktorym powiedáćie.
  72. ¤ Tedy powtore kur zápiáł / y wſpomniáł Piotr ſłowá ktore mu mowił Iezus / że pierwey niż kur dwá kroć zápoie / trzykroć ſię mnie záprzyſz / á zámyſliwſzy ſię / płákáł.
      ¤ Mát.26.v.75. Ián.13.v.27.

    Kápitułá 15.
    ¶ 1. Iezus odwiedźion od Piłátá. 5. Skázán y zháńbion. 24. Vkrzyżowán. 29. Náśmiewán. 46. Y pogrzebion.

  1. * Tedy wnet rániucżko zſzedſzy ſię do rády náwyſzy Kápłáni z ſtárſzymi y z Doktory / y ze wſzytkim zgromádzeniem / przywiedli Iezuſá związánego / y A podáli go Piłátowi.
      A Bo ſámi tey mocy nie mieli ſądźić go ná śmierć.

      * Mát.27.v.1. Luk.22.v.66. Ián.18.v.20.

  2. Y pytáł go Piłát / Tyżeś ieſt on Krol Zydowſki: A on mu odpowiedźiáwſzy rzekł / Ty powiedáſz.
  3. Skárżyli náń tedy wielce Kſiążętá Kápłáńſkie.
  4. † Ale go Piłát powtore ſpytáł mowiąc / Nicże nie odpowiedáſz: oto iáko wiele świádcżą przećiwko tobie.
      † Mát.27.v.11. Luk.23.v.3. Ián.18.v.33.

  5. B A Iezus przedſię nic nie odpowiedźiáł / ták iż ſię Piłát dźiwowáł.
      B Nie mowi nic cżymby ſię bronił / bo chćiáł áby był oſądzon.

  6. Ale w święto wypuſzcżáł im więźniá iednego ktoregoby żądáli.
  7. Y był niektory co go názywáno Bárábáſz w więźieniu / z tymi co z nim roſtyrk vcżynili / á w tym że roſtyrku mężoboyſtwá ſię byli dopuśćili.
  8. Tedy poſpolſtwo záwołáwſzy C pocżęli prośić o to iáko im záwżdy cżynił.
      C Thákći záwſze lud zwykł bronić ſwych zwycżáiow choćiáż ſą złe.

  9. Y odpowiedźiáwſzy Piłát rzekł im / Chcećież puſzcżę wám Krolá onego Zydowſkiego:
  10. Abowiem wiedźiáł iż przez zázdroſć wydáły go Kſiążętá kápłáńſkie.
  11. Lecż kſiążętá kápłáńſkie poduſzcżáli poſpolſtwo iżby im rádſzey Bárábáſzá puśćił.
  12. A odpowiedźiáwſzy Piłát rzekł im powtore / Coż wżdy chcećie ábych vcżynił temu ktorego powiedáćie krolem Zydowſkim:
  13. Thedy oni záſię wołáli / Vkrzyżuy go.
  14. Y mowił do nich Piłát / Y coż wżdy złego vcżynił: Ale oni thym więcey wołáli / Vkrzyżuyże go.
  15. D A ták Piłát chcąc poſpolſtwu doſyć vcżynić / puśćił im Bárábáſzá / á Iezuſá vbicżowánego podáł áby był vkrzyżowán.
      D Tákći ſię dźieie gdy ſędźiowie zápomniáwſzy ſpráwiedliwoſći oglądáią ſię ná iákie oſoby.

  16. Y wwiodſzy go żołnierze do dworá / to ieſt do rátuſzá / przyzwáli wſzytkiey roty.
  17. A oblokſzy go w ſzárłát / włożyli náń koronę vplećioną z ćierniá.
  18. Y pocżęli go witáć mowiąc / Witáy że Krolu Zydowſki.
  19. A tłukli głowę iego trzćiną / y plwáli náń / á náchyláiąc kolán / kłániáli ſię iemu.
  20. A gdy go nágráwáli / zwlekli go z ſzárłátu / y oblekli w ſzáty włáſne / á wywiedli gi áby go vkrzyżowáli.
  21. ¤ Tedy przymuśili niektorego mimo idącego Symoná Cyreneycżyká (ktory ſzedł z polá / oycá Alekſándrowe° y Rufiego) áby E wźiął krzyż ie°.
      E Abowiem oſądzonym zwycżáy był iż nośili krzyże ſwe ále Kryſthus nie mogł dlá zemdleniá ſwego.

      ¤ Mát.27.v.32. Luk.23.v.26.

  22. ♀ Y przywiedli go ná mieyſce Golgotá / co ſię wykłádá / Mieyſce trupich głow.
      ♀ Mát.27.v.33. Luk.23.v.33. Ián.19.v.17.

  23. Y podáli mu ku pićiu wino z mirrą / Ale go on nie prźiiął.
  24. A gdy go vkrzyżowáli / podźielili ſzáty iego / miecąc o nie los co ktho miáł wźiąć.
  25. F A byłá trzećiá godźiná gdy go vkrzyżowáli.
      F Thák názywáły wtorą cżęść dniá ktorá ſię pocżynáłá od trzećiey godźiny á trwáłá áż do ſzoſztey o ktorey było południe.

  26. Był też y nápis wyſtępku iego nápiſány / Tenći ieſt Krol on żydowſki.
  27. Vkrzyżowáli też przy nim dwá zboyce / iednego po práwey á drugiego po lewey ſtronie iego.
  28. Wypełniło ſię tedy Piſmo kthore mowi / ♀ A z złośniki ieſt policżon.
      ♀ Ezá.53.v.9.

  29. Ci też kthorzy tám mimo chodźili / ſromoćili go / chwieiąc głowámi ſwemi / á mowiąc / * A tyżeś to co rozwáláſz Kośćioł / y we trzech dnioch gi zbuduieſz:
      * Ián.2.v.19.

  30. Wybáẃże ſię ſám / á zſtąp z krzyżá: Tákże też y Kſiążętá Kápłáńſkie nágráwáiąc go / mowili iedni do drugich z Doktory / Ine záchowáł / á ſámego śiebie záchowáć nie może.
  31. Niechże theráz Kryſtus on Krol Izráelſki zſtąpi z krzyżá / ábyſmy vyzreli y vwierzyli / Ci theż co z nim byli vkrzyżowáni / ſromoćili go.
  32. A gdy przychodźiłá godźiná ſzoſtá / ſtáły ſię ćiemnośći po wſzytkiey źiemi áż do dźiewiątey godźiny.
  33. G † Tedy dźiewiątey godźiny krzycżáł Iezus głoſem wielkim / mowiąc / Eloi / Eloi / lámmá ſábáchtáni: co ſię wykłádá / Boże moy / Boże moy / cżemuś mię opuśćił:
      G To ieſt we trzech godźin z południá.

      † Pſálm.22.v.1. Mát.27.v.46.

  34. A niektorzy z tych co tám ſtáli / mowili / Otoć wołá Eliáſzá.
  35. Zátym przybieżáwſzy niektory ¤ nápełnił gębkę octhu / y włożywſzy ná trzćinę dáł mu pić / mowiąc / Niecháyćież vyzremy ieſli prźiydźie Eliáſz á zdeymie go.
      ¤ Pſálm.69.v.22.

  36. Tedy Iezus wołáiąc głoſem wielkim / wypuśćił duchá.
  37. Y roſpádłá ſię oponá kośćielná od wierzchu áż do dołu.
  38. Co gdy widźiáł ſetnik ktory ſtháł przećiwko iemu / iż thák z wołániem wypuſzcżáł duchá / rzekł / Zápráwdę cżłowiek ten był Syn Boży.
  39. Były theż y niewiáſty pátrzáiąc z dáleká / miedzy ktorymi byłá Máryá Mágdálená / y Máryá Iákubá mnieyſzego / y Iozego mátká / y Sálome.
  40. ♀ Kthore też gdy był w Gálileiey / przyſzły były zá nim á ſłużyły mu / y wiele inych / ktore były z nim / zſtąpili do Ieruzálem.
      ♀ Luk.8.v.2.

  41. * A gdy iuż był wiecżor / (ábowiem był dźień przygothowániá / to ieſt / dźień przed Szábátem)
      * Mát.27.v.57. Luk.23.v.50. Ián.19.v.38.

  42. Przyſzedſzy Iozef ktory był z Arymátyey / vcżćiwy Senátor / H ktory też ocżekáwáł Kroleſtwá Bożego / śmiele ſzedł do Piłátá / y prośił o ćiáło Iezuſowe.
      H Ten gdy było potrzebá oprocż ſtráchu niebeśpiecżeńſtwá okázáł wiárę ſwą.

  43. Thedy ſię Piłát dźiwowáł ieſliby iuż vmárł / á wezwáwſzy Setniká / pytáł go dáwnoli vmárł.
  44. Y dowiedźiáwſzy ſię od ſetniká / dárowáł ćiáło Iozefowi.
  45. Ten kupiwſzy prześćierádło / y źiąwſzy go / vwinął w prześćierádło / y położył w grobie ktory był wykopán w opoce / y zátocżył kámień do drzwi grobowych.
  46. Tedy Máryá Mágdálená / y Máryá mátká Iozego / pátrzyły kędy go położono.

    Kápitułá 16.
    ¶ 1. Niewiáſthy przyſzły do grobu. 9. Iezus wſtáwſzy z mártwych vkázáł ſię Mágdálenie. 13. Potym dwiemá zwolennikom. 14. Potym wſzytkim iedennáśćie / gdźie káráł ich niedowiárſtwo / porucżáiąc im przepowiedánie Ewánieliey.

  1. A * gdy minął Szábáth / Máryá Mágdálená y Máriá Iákubowá mátká / y Sálome / nákupiły máśći / áby przyſzedſzy námázáły go.
      * Luk.24.v.1. Ián.20.v.1.

  2. A ták pierwſzego dniá po święćie przyſzły do grobu gdy wzeſzło ſłońce.
  3. Y mowiły miedzy ſobą / Ktoż odwáli nám kámień od drzwi grobowych:
  4. (A gdy poyzráły / obácżyły kámień odwálony) ábowiem był bárzo wielki.
  5. † Wſzedſzy thedy w grob / vyzráły A młodźieniáſzká ſiedzącego po práwey ſtronie / vbránego w ſzáty biáłe / y lękły ſię.
      A To ieſt / Aniołá w oſobie cżłowiecżey.

      † Mát.28.v.1. Ián.20.v.12.

  6. Ale on rzekł do nich / Nie lękáyćie ſię / Iezuſá onego ſzukáćie Názáreńſkiego ktory był vkrzyżowán / wzbudzonći ieſt / nie máſz go tu / oto mieyſce gdźie go było położono.
  7. A ták idźćie á powiedzćie to zwolennikom iego / y B Piotrowi / iż wás vprzedźi do Gálileiey / tám go oglądáćie / ¤ iáko wám powiedźiáł.
      B Oſobliwie wſpominá Piotrá / áby go poćieſzył że był ſproſniey vpádł niż drudzy.

      ¤ Mát.26.v.32. Wyż.14.v.28.

  8. Thedy wnet odſzedſzy / vćiekły od grobu / ábowiem ze drżeniem zdumiáły ſię / á nikomu nic nie powiedáły / bo ſię báły.
  9. * A ták gdy wſtáł Iezus rániucżko pierwſzego dniá po święćie / vkázáł ſię Máryey Mágdálenie / † z kthorey był wyrzućił śiedmioro dyábelſtwá.
      * Ián.20.v.14.
      † Luk.8.v.2.

  10. A oná ſzedſzy / opowiedźiáłá thym ktorzy przy nim bywáli / á oni nárzekáli y płákáli.
  11. C A gdy oni vſłyſzeli iż ieſt żyw / á iż ieſt wydźián od niey / nie wierzyli.
      C Dźiwná rzecż iż ták prętko zápámiętáli ſłow Kryſtuſowych gdy im powiedáł o ſwym zmártwychwſtániu.

  12. ¤ Potym theż dwiemá z nich przechádzáiącym ſię / vkázáł ſię w inym kſztáłćie gdy ſzli do niektorego miáſtecżká.
      ¤ Luk.24.v.13.

  13. A oni też ſzedſzy opowiedźieli drugiem / ktorzy też im nie vwierzyli.
  14. ♀ Ná oſtátek onym iedennáſćie ſpołu śiedzącym vkázáł ſię / y wyrzucáł im ná ocży niedowiárſtwo ich y zátwárdzenie ſercá / iż tym ktorzy go widźieli wzbudzonego / nie wierzyli.
      ♀ Luk.24.v.36. Ián.20.v.19.

  15. Y rzekł im / * Wyſzedſzy ná wſzytek świát opowiedáyćie Ewángielią wſzemu ſtworzeniu.
      * Mát.28.v.19.

  16. Ktoć vwierzy á okrzſći ſię / zbáwion będźie / † ále kto nie vwierzy / będźie potępion.
      † Ián.12.v.47.

  17. D A tyć známioná zá thymi poydą kthorzy vwierzą / przez imię moie ¤ dyábelſtwá wyrzucáć będą / nowemi ięzyki mowić będą.
      D Ten dár był do cżáſu ku rozeſłáwieniu Ewángieliey / kthorá ieſzcże nie ták bárzo znácżną byłá.

      ¤ Dźie.2.v.4.

  18. ♀ Węże będą bráć / y choćby co śmiertelnego pili / żádnym ſpoſobem im nie záſzkodźi / * á ręce ná niemocnych położą y będą zdrowi.
      ♀ Dźie.28.v.9. * Dźie.28.v.8.

  19. † A ták Pán gdy do nich mowił / wźięt ieſt wzgorę do niebá / y ſiádł ná práwicy Bożey.
      † Luk.24.v.51.

  20. Oni też wyſzedſzy przepowiedáli wſzędy gdźie Pán ſpołu z nimi ¤ ſpráwowáł / y vthwierdźił ſłowo przez znáki ktore ſię dźiáły.
      ¤ Zyd.2.v.4.

Spis Kapituł, Indeks Kſiąg