Kápitułá 1.

    ¶ 1. Národ Kryſthuſow wedle ćiáłá. Pocżęt ieſt z Duchá święthego / á národzon z pánny Máryey / y názwán Emmánuel.

  1. Toć ieſt * B wypiſánie národu Iezuſá Kryſtuſá ſyná C Dáwidowego / ſyná Abráhámowego.
      B Poſpolićie wykłádáią kſięgi / iáko Zydowie mowią / ále nie włáſnie / gdyż to ſłowo nie śćiągá ſię ná cáłe kſięgi Máteuſzowe / ále thylko ná to Kápitulum w ktorym pokolenie Kryſthuſowe wedle ćiáłá ieſt opiſáne.
      C Dáwid y Abráhám tu ſą oſobliwie miánowáni dlá obietnic im vcżynionych / á Kryſtus miedzy Zydy poſpolićie był názywán ſynem Dáwidowym dlá thego iż iemu Kryſthus Krol wiecżny był iáwniey obiecán niżli inym. Pſálm.72.v.5. y.89.v.29.

      * Luk.3.v.23.

  2. Z Abráhámá poſzedł Izáák / ¤ z Izááká poſzedł Iákob / á z Iákobá poſzedł Iudá y bráćiá iego.
      1.Mo.21.v.2.
      ¤ 1.Mo.25.v.24.
      1.Mo.29.v.35.

  3. Z Iudy poſzedł Fáres y Zárá z D Thámár / z Fáreſá poſzedł Ezrom / z Ezromá poſzedł Arám.
      D To ſię ſtáło przez grzech nie cżyſthy ktore poháńbienie było pocżąthkiem vniżeniá Kryſtuſowego kthory ſię vpokorzył y zſtháł ſię ſłużebnikiem dlá nás.

  4. Z Arámá poſzedł Aminádáb / z Aminádábá poſzedł Nááſſon / z Nááſſoná poſzedł Sálmon.
  5. Z Sálmoná poſzedł Booz z Ráháb / z Boozá poſzedł Obed z Ruth / á z Obedá poſzedł Ieſſe.
  6. * Z Ieſſego poſzedł krol Dáwid / á z Dáwidá Krolá poſzedł Sálomon / z tey ktorá byłá przed tym żoną Vryáſzową.
      * 1.Sám.16.v.13. 1.Kron.2.v.15.
      2.Sám.12.v.24.

  7. ¤ Z E Sálomoná poſzedł Roboám / z Roboámá poſzedł Abiá / z Abie poſzedł Aſá.
      E Máttheuſz S. nie wypiſáł porządnie národu Kryſtuſowe° iáko Łukáſz święthy gdyż tylko okázáł iáko Iezus Kryſthus poſzedł z Dáwidá z Sálomoná y z inych Krolow / áby wedle zákonu był dźiedźicem ſpráwiedliwym Kroleſtwá ich.

      ¤ 1.Krol.11.v.43. 1.Kron.3.v.10.

  8. Z Aſy poſzedł Iozáfát / á z Iozáfáthá poſzedł Iorám / á z Iorámá poſzedł F Ozyáſz.
      F Tu opuſzcżeni ſą trzey krolowie / á dlá thego vkroćił licżby áby pothym rozdźielił ná troię cżternáśćie.

  9. Z Ozyáſzá poſzedł Ioáthám / z Ioáthámá poſzedł Achás / z Acháſá poſzedł Ezechiáſz.
  10. Z Ezechiáſzá poſzedł Mánáſſes / z Mánáſſeſá poſzedł Amon / z Amoná poſzedł Iozyáſz.
      2.Krol.20.v.21. 1.Kron.3.v.13.

  11. * Z Iozyáſzá poſzedł Ioákim / á z Ioákimá poſzedł G Iechoniáſz y bráćiá iego / gdy byli záprowádzeni do Bábilonu.
      G Tego też zwáno Ioáchin.

      * 2.Krol.23.v.34. 2.Kron.36.v.4.

  12. A po záprowádzeniu do Bábilonu / z Iechoniáſzá poſzedł H Sáláthyel / ¤ á z Sáláthyelá poſzedł Zorobábel.
      H Ten otrzymáł práwo Krolewſkie po więźieniu: Acżkolwiek ná ten cżás byli niewolniki / wſzákże iednák Bog opátrznośćią to ſwoią ſpráwił / iż oſtátki páńſtwá Zydowſkiego trwáły w domu Dáwidowym áż do przyśćiá Kryſtuſowego.

      2.Krol.24.v.6. 2.Kron.36.v.9.
      ¤ 1.Kron.3.v.19. 1.Ezdr.5.v.2.

  13. Z Zorobábelá poſzedł Abiud / z Abiudá poſzedł Eliákim / z Eliákimá poſzedł Azor.
  14. Z Azorá poſzedł Sádok / z Sádoká poſzedł Achin / z Achiná poſzedł Eliud.
  15. Z Eliudá poſzedł Eleázár / z Eleázárá poſzedł Máthán / á z Mátáná poſzedł Iákob.
  16. Z Iákobá poſzedł I Iozef mąż Máryey / z ktorey ſię národźił Iezus / ktory ieſt názwán K Kryſtus.
      I Zydowie thylko przypomináią národ męſzcżyzn / ále y národ Máryiey tu ſię zámyká / gdyż byłá zmowioná zá mężá z pokoleniá ſwego wedle zákonu.
      K To ieſt / pomázány od Bogá áby doſyć vcżynił vrzędowi ktory ná zbáwićielná náleży.

  17. A ták wſzytkiego L pokoleniá ktore było od Abráhámá áż do Dáwidá / ieſt cżternáśćie / á od Dáwidá áż do záprowádzeniá do Bábiloniey / pokoleniá cżternáśćie / A od záprowádzeniá do Bábiloniey áż do Kryſtuſá / pokoleniá cżternáśćie.
      L To ieſt / ći ktorzy ſą zrodzeni.

  18. A národzenie Iezuſá Kryſtuſá tákowe było / ábowiem gdy mátká iego Máryá byłá zmowioná zá Iozefá / pierwey niżli ſię M zeſzli / náleźioná ieſt brzemienną z Duchá Swiętego.
      M To ieſt / pirwey niżli ią wźiął do domu ſwego.

      Luk.1.v.27.

  19. Tedy Iozef mąż iey będąc ſpráwiedliwym / y nie chcąc iey oſłáwić / chćiáł ią potáiemnie opuśćić.
  20. A gdy on ty rzecży myſlił / oto Anioł Páńſki vkázáł mu ſię we N ſnie / mowiąc / Iozefie ſynu Dáwidow / nie boy ſię przyiąć Máryey zá máłżonkę twą / ábowiem to co ſię w niey O pocżęło ieſt z Duchá świętego.
      N O śniech páthrz w kſięgách 4.Mo.12.v.6.
      O W Greckim ſtoi národźiło.

  21. A oná porodźi ſyná / * ktorego imię názowieſz Iezus / ábowiem on wybáwi lud ſwoy od grzechow iego.
      * Luk.1.v.31.

  22. A to ſię wſzytko ſtáło áby ſię ſpełniło tho co ieſt powiedźiáno od Páná przez Proroká ták mowiącego.
  23. Oto niektorá pánná będźie brzemienná / y porodźi ſyná / y P názowieſz imię iego Emmánuel / co ieſlibyś wykłádáł / znácży / Bog z námi.
      P Niektorzy cżytáią będą názywáć.

      Ezá.7.v.14.

  24. A Iozef ocućiwſzy ſię ze ſnu / vcżynił iáko mu był roſkázáł Anioł Páńſki / y wźiął żonę ſwoię.
  25. Y nie vznáł iey / Q áż porodźiłá onego ſyná ſwoiego pierworodnego / y názwáł imię iego Iezus.
      Q Niektorzy miáſto tego ſłowá áż / wykłádáią gdy / dlá błędu Helwidyánow / kthorzy o dźiewictwie Máryiey nic nie trzymáli.

    Kápitułá 2.

    ¶ 1. Kryſtus národzon w Bethleem / y chwálon od mędrcow. 13. Przenieśion do Egiptu. 19. Po śmierći Herodowey. 20. Záſię wezwán do źiemie Izráelſkiey.

  1. * A gdy ſię był národźił Iezus w Betleem mieśćie A źiemie Zydowſkiey / zá cżáſow Herodá krolá / otho przyſzli mędrcy ze Wſchodu ſłońcá do Ieruzálem.
      A Tho mowi áby byłá rozność miedzy Bethleem drugiem ktore było w pokoleniu Zábulon.

      * Luk.2.v.7.

  2. Mowiąc / y gdźież ieſt on Krol Zydowſki ktory ſię národźił: ábowiemeśmy widźieli gwiázdę iego ná wſchodu ſłońcá / y przyſzlichmy chwálić go.
  3. Co gdy vſłyſzáł Krol Herod / był zátrwożon y wſzythko Ieruzálem z nim.
  4. Y zebráwſzy wſzytki Kſiążętá kápłáńſkie / y náucżyćiele ludu / dowiedowáł ſię od nich gdźie ſię miáł Kryſtus národźić.
  5. A oni mu rzekli / W onym Bethleem ktore ieſt w źiemi Iudá / gdyż ták ieſt nápiſáno przez Proroká.
  6. B Y thy Bethleem źiemio Iudſká nie ieſteś nápodleyſze miedzy Kſiążęty Iudſkimi / ábowiem z ćiebie wynidźie wodz / ktory będźie rządźił on moy lud Izráelſki.
      B Ewánieliſtá nie przypominá tu proroctwá ſłowo od ſłowá / iedno to co ono w ſobie zámyká.

      Mich.5.v.2. Ioán.7.v.42.

  7. Tedy Herod wezwáwſzy potáiemnie onych mędrcow / pilnie ſię wywiádowáł od nich / ktorego cżáſu gwiázdá ſię vkázáłá.
  8. Y poſłáwſzy ie do Bethleem / rzekł / Idźćie tám / á pilnie ſię wywiáduyćie o dźiećiątku / á nálázſzy ie / oznáymićie mi / ábym iá theż przyiecháwſzy chwálił go.
  9. Oni thedy wyſłucháwſzy Krolá / ſzli / á oto gwiázdá ktorą byli widźieli ná wſchodu ſłońcá / ſzłá przed nimi / áż przyſzedſzy ſtánęłá nád mieyſcem gdźie było dźiećiątko.
  10. A gdy vyzreli onę gwiázdę / bárzo wielką rádośćią vrádowáli ſię.
  11. Y wſzedſzy w dom / náleźli dźiećiątko z Máryą mátką iego / á vpádſzy ná źiemię / chwálili ie / á otworzywſzy ſkárby ſwoie / ofiárowáli mu dáry / złoto / kádźidło y mirrę.
  12. Wźiąwſzy tedy roſkázánie od Bogá we ſnie / áby ſię nie wrácáli do Herodá / inſzą drogą odeſzli do źiemie ſwoiey.
  13. A gdy iuż byli odeſzli / otho Anioł Páńſki vkázáł ſię we ſnie Iozefowi / mowiąc / Wſtáń / á weźmi dźiećiątko y mátkę iego / y vćiekáy do Egiptu / á bądź tám áżći opowiem / Abowiem tho prźiydźie / iż Herod będźie ſzukáł dźiećiątká áby ie ſtráćił.
  14. A on ocućiwſzy ſię / wźiął dźiećiątko y mátkę iego w nocy / y poſzedł do Egiptu.
  15. Y thámże był áż do śmierći Herodowey / áby ſię ſpełniło to co Pán mowił przez Proroká / rzekąc / ¤ Iám wezwáł ſyná ſwoiego z Egiptu.
      ¤ Ozee.11.v.1.

  16. Zátym Herod widząc iż go nágráwáli mędrcowie / bárzo ſię rozgniewáł / y poſłáwſzy kázáł pomordowáć wſzytki dźieći ktore były w Bethleem / y po wſzytkich gránicách iego / ode dwu láth y młodſze / wedle cżáſu kthorego ſię był pilnie wywiedźiáł od mędrcow.
  17. Tedy ſię wypełniło tho co ieſt rzecżono przez Ieremiáſzá Proroká mowiącego.
  18. C Głos był ſłyſzán w Rámie / nárzekánie / płácż / y łkánie wielkie / Ráchel płácżąc ſynow ſwoich / nie chćiáłá być poćieſzoná dlá tego iż ich nie máſz.
      C Herod odnáwiá on ſmęthek ktory Beniámitowie dáwno przed thym mieli / ále tákowe okrućieńſthwo nie mogło záwádźić Kryſthuſowi áby krolowáć nie miáł.

      Ierem.31.v.15.

  19. Ale po śmierći Herodowey / otho Anioł Páńſki we ſnie vkázáł ſię Iozefowi w Egiptćie / mowiąc.
  20. Wſtáń á weźmi dźiećiątko y mátkę iego / á idź do źiemie Izráelſkiey / ábowiem ći kthorzy dźiećiątku o żywot ſtáli / iuż pomárli.
  21. Tedy on ocućiwſzy ſię / wźiął dźiećiąthko y mátkę iego / y przyſzedł do źiemie Izráelſkiey.
  22. Ale gdy vſłyſzáł iż Archeláus Krolowáł w Iudźie ná mieyſcu Herodá oycá ſwoiego / báł ſię tám idź / ále wźiąwſzy roſkázánie od Bogá we ſnie / odſzedł w ſtronę Gálileiey.
  23. A gdy tám przyſzedł / mieſzkáł w mieśćie kthore zową Názáreth / áby ſię wypełniło to co ieſt powiedźiáno przez Proroki / Iż miáł być názwán D Názáreycżykiem.
      D To ieſt / święty y poſlubiony Bogu ábo kwitnący.

    Kápitułá 3.

    ¶ 1. Vrząd / náuká / y żywot Iáná Krzćićielá. 13. Kryſthus okrzcżon od Iáná. 16. Potwierdzon od Oycá ſwego.

  1. * A A zá onych cżáſow B przyſzedł Ián Krzćićiel przepowiedáiąc ná puſzcży Zydowſkiey.
      A To ieſt / roku piętnáſtego pánowániá Tyberyuſzowego gdy iuż Kryſtus długo mieſzkáł w Názáreth á iuż mu było trzydźieſći lát.
      B To ieſt náſtáł / ábo przyſthąpił ku przepowiedániu.

      * Már.1.v.4. Luk.3.v.3.

  2. Y mowiąc / C Pokutuyćie / ábowiem przybliżyło ſię D Kroleſtwo niebieſkie.
      C Abo vpámiętáyćie ſię / bo Greckie ſłowo znácży vpámiętánie.
      D To ieſt / iż Bog chce krolowáć nád námi y nás ku ſobie zbieráć odpuſzcżáiąc nám grzechy náſze / y przyimuiąc nás ſobie zá ſyny.

  3. Gdyż ten ieſt on / o ktorym mowił Ezáiáſz prorok / rzekąc / Głos wołáiącego ná puſzcży / gotuyćie drogę Páńſką / y proſte cżyńćie śćieżki ie°.
      Ezá.40.v.3. Már.1.v.3. Luk.3.v.4. Ián.1.v.23.

  4. ¤ Thenże Ián miáł odźienie ſwoie z ſierśći wielbłądowey / y pás rzemienny około biodry ſwoiey / á pokárm iego E były ſzáráńce y miod leśny.
      E Niektorzy mniemáią iż tho ſłowo greckie ktore známienuie ſzáráńcże przed thym inácżey było nápiſáne y znácżyło leśne gruſzki.

      ¤ Már.1.v.6. Luk.3.v.7.

  5. Thedy wyſzło do niego Ieruzálem / y wſzytek kráy około Iordánu.
      Már.1.v.5.

  6. Y byli krzcżeni w Iordánie od niego / F wyznáwáiąc grzechy ſwoie.
      F Abowiem bez wyznániá grzechow nie może być pokutá.

  7. A gdy widźiáł wiele z Fáryzeuſzow y Sáduceuſzow przychodzących do krztu ſwego / rzekł do nich / * G Rodzáie żmiiow / y ktoż wám pokázáł ábyśćie vćiekáli od H gniewu przyſzłego:
      G To ieſth / ludźie pełni iádu y złoſći.
      H Ten gniew ieſt ſąd Boży zgotowány tym ktorzy ſobie w ſwych grzechách pochlebuią.

  8. Cżyńćie tedy I owoce godne vpámiętániá.
      I Ten owoc má ſię okázowáć w żywoćie cżłowiecżym.

  9. A nie mniemáyćie áby ſię wám godźiło mowić ſámym w ſobie / Oycá mámy Abráhámá: Abowiem wám powiedám / iż może Bog y z tego kámieniá wzbudźić dźieći Abráhámowe.
      Nizey.7.v.19.

  10. A iuż śiekierá ieſt położoná v korzeniá drzew / * Przeto wſzelkie drzewo ktore nie cżyni owocu dobrego / bywá wyćięte y w ogień wrzucone.
      * Már.1.v.8. Luk.9.v.16. Ián.1.v.33.

  11. Iáć wás krzcżę wodą ku vpámiętániu / ále ten ktory idźie zá mną / mocnieyſzy ieſt niż iá / ktorego nie ieſtem godźien nośić trzewikow / Thenći wás okrzći Duchem świętym y K ogniem.
      K Tym ſię okázuie moc Duchá S. ktory wytráwiá y roſpálá grzech / á ſercá ludzkie ku miłoſći Bożey zápálá.

      Luk.3.v.17.

  12. Ktorego L łopátá ieſt w ręku iego / á będźie wycżyśćiáł boiowiſko ſwoie / y zbierze pſzenicę ſwoię do gumná / á plewy ſpáli ogniem nieugáſzonym.
      L To ieſt / przepowiedánie Ewánieliey.

  13. Thedy Iezus przyſzedł do Gálileiey do Iordánu ku Iánowi áby był okrzcżon od niego.
      Már.1.v.9. Luk.3.v.22.

  14. Ale Ián mu nie dopuſzcżáł / mowiąc / Iá muſzę być okrzcżon od ćiebie / á ty idźieſz do mnie:
  15. A Iezus odpowiedáiąc / rzekł k niemu / Zániecháy teráz / Abowiem ták ſię nám godźi M wypełnić wſzythkę ſpráwiedliwość / á thákże go zániecháł.
      M To ieſt / wſzelákim obycżáiem żáchowáć tho co ieſt poſtánowiono áby Bogu Oycu ſwemu zupełne poſłuſzeńſtwo oddáł.

  16. A gdy był Iezus okrzcżon / wneth wyſtąpił z wody / á oto ſię otworzyły N iemu O niebá y widźiáł Duchá Bożego zſtępuiącego iáko P gołębicę / y przychodzącego náń.
      N To ieſt Iánowi.
      O Aby ſię okázáłá chwáłá Kryſtuſowá.
      P To znácży ſthán Kroleſtwá Kryſtuſowego ktore ieſt ſpokoyne y dobrotliwe.

  17. A oto głos z niebios mowiący / Q Ten ieſt ſyn on moy ¤ miły ná ktorym iá przeſtáwám.
      Q Miłość y życżliwość Bogá Oycá ieſth práwie w Kryſtuſie áby ná nás wyláná byłá w ktorych niemáſz nic iedno przycżyná gniewu y potępieniá.

      + 2.Piotr.1.v.17.
      ¤ Kolos.1.v.13.

    Kápitułá 4.

    ¶ 1. Dźiwny poſt Iezuſá Kryſtuſá kthorym był doświádcżon / 3. y rozmáite pokuſy. 17. Pocżyná ſię okáżowáć. 19. Y wzywá rybitwow.

  1. * Thedy Iezus był záwiedźion od A Duchá ná puſzcżą / B áby był kuſzon ode C diábłá.
      A To ieſt Świętego.
      B Dlá tego chćiáł podiąć ty trwogi áby nám ſwoiem zwyćięſtwem zácną chwáłę ſpráwił.
      C To ſłowo wykłádá ſię potwárcá ábo fáłſzywy oſkárżyćiel.

      * Már.1.v.12. Luk.4.v.1.

  2. A gdy D pośćił cżterdźieśći dni y cżterdźieśći nocy / potym łáknął.
      D Ten poſt był dźiwny iáko on Moyżeſzow / á to dlá vtwierdeniá náuki iego.

  3. Y przyſtąpiwſzy do niego ten ktory kuſi / rzekł / Ieſliżeś Syn Boży / rzecż / áby to kámienie ſtáło ſię chlebem.
  4. Ale on odpowiedźiáł / y rzekł / Nápiſáno ieſt / Nie ſámym tylko chlebem żyw będźie cżłowiek / ále wſzelkiem ſłowem ktore pochodźi z vſth Bożych.
      5.Mo.8.v.3.

  5. Tedy diábeł wźiął go do miáſthá świętego / y poſtháwił go ná wierzchu kośćiołá.
  6. Y rzekł k niemu / Ieſliżeś ſyn Boży ſpuść ſię ná doł: ábowiem nápiſáno ieſt / ¤ Iż Aniołom ſwoim przykáże o tobie / y będą ćię ná ręku nośić / ábyś kiedy nie otrąćił nogi ſwey o kámień.
      ¤ Pſál.91.v.11.

  7. A Iezus mu rzekł / Záſię nápiſáno ieſt / Nie będźieſz kuſił Páná Bogá twego.
      5.Mo.6.v.16.

  8. Powtore wźiął go diábeł ná gorę wyſoką / y E vkázáł mu wſzytki kroleſtwá świátá / y chwáłę ich.
      E To ſię ſtáło w widzeniu.

  9. Y rzekł mu / Wſzytki ty rzecży tobie dám / ieſli vpádſzy chwálić mię będźieſz.
  10. Tedy mu Iezus powiedźiáł / Podź precż Szátánie / Abowiem ieſt nápiſáno / * Będźieſz chwálił Páná Bogá twego / á iemu ſámemu ſłużyć będźieſz.
      * 5.Mo.6.v.13. y 10.v.20.

  11. Y opuśćił go diábeł / á oto Aniołowie przychodźili y ſłużyli iemu.
  12. A gdy vſłyſzáł Iezus / iż Ián był w więźieniu / wroćił ſię do Gálileiey.
      Már.1.v.14. Luk.4.v.14. Ián.4.v.43.

  13. Y opuśćiwſzy Názáreth / przyſzedł y mieſzkáł w Kápernáum / ktore ieſth nád F morzem / w gránicách Zábulon y Neftáli.
      F To ieſt nád ieźiorem Názáreth.

  14. Aby ſię wypełniło to co ieſt rzecżono przez Ezáiáſzá Proroká themi ſłowy.
  15. Ziemiá Zábulon y źiemiá Neftáli przy drodze Morſkiey / zá Iordánem / Gálileá G pogánow.
      G Kthorą inácżey zwáno Gálileá wyżſzá.

  16. ¤ Lud kthory ſiedźiáł w ćiemnośćiách / widźiáł wielką świátłość / y tym kthorzy leżeli w kráinie y w ćieniu śmierći wzeſzłá świátłość.
      ¤ Ezá.9.v.1.

  17. Od onego cżáſu Iezus pocżął przepowiedáć y mowić / Vpámiętáyćie ſię / ábowiem ſię przybliżá kroleſtwo niebieſkie.
  18. * A gdy Iezus chodźił nád Morzem Gálileyſkiem / vyzráł dwu bráćiey / Symoná kthorego zową Piotrem / y Andrzeiá brátá iego / ktorzy rzucáli śieći w morze: ábowiem oni byli H rybitwi.
      H Bog obráł rzecży nikcżemne áby poháńbił pyſzne.

      * Már.1.v.16.

  19. Y rzekł im / Podźćie zá mną / á vcżynię wás rybitwámi ludźi.
  20. A oni nátychmiáſt opuśćiwſzy śieći ſzli zá nim.
  21. Thedy odſzedſzy z támtąd / vyzráł drugich dwu bráćiey / Iákubá ſyná Zebedeowego / y Iáná brátá iego w łodźi z Zebedeem oycem ich / gdy opráwiáli śieći ſwoie / y wezwáł ich.
  22. A oni zárázem opuśćiwſzy łodź y oycá ſwego ſzli zá nim.
  23. Y przeſzedł Iezus wſzytkę Gálileą / vcżąc w bożnicách ich / y przepowiedáiąc Ewánielią Kroleſtwá / á vzdráwiáiąc wſzeláką chorobę / y wſzeláką niemoc miedzy ludem.
  24. Ná then cżás rozeſzłá ſię ſłáwá iego áż do wſzytkiey Syryey / y ofiárowáli mu wſzytki ktorzy ſię źle mieli / á byli źięći rozmáitemi chorobámi y dręcżeniem / thákże opętáne / y I lunáthyki / y powietrzem záráżone / ktore on vzdrowił.
      I Tá niemoc ieſth nieiákie ſzáleńſtwo ktorá káżdego kſięzycá przychodźi.

  25. Y ſzło zá nim bárzo wiele ludu od Gálileiey / Dekápoli / y z Ieruzálem / y z źiemie Zydowſkiey / y z kráin ktore ſą zá Iordánem.

    Kápitułá 5.

    ¶ 1. Iezus vcży ktorzy ſą błogoſłáwieni. 13. Godność y vrząd wiernych. 17. Y práwdźiwe wyrozumienie zákonu.

  1. A Iezus widząc ono zgromádzenie ludu / wſtąpił ná gorę: á gdy ſiádł / przyſzli do niego iego vcżniowie.
  2. Tedy otworzywſzy vſtá ſwe vcżył ie mowiąc.
  3. * Błogoſłáwieni ſą A vbodzy w Duchu / ábowiem ich ieſt Kroleſthwo niebieſkie.
      A To ieſt / kthorzy żádney godnoſći ſwey nie vfáią / y ſpuſzcżáią ſię ná ſámo miłoſierdźie Boże.

      * Luk.6.v.20.

  4. Błogoſłáwieni ſą ći ktorzy B ſmętni ſą / ábowiem poćieſzeni będą.
      B To ieſt / kthorzy cżuią nędzę ſwoię á poćiechy ſwey w Bogu ſzukáią.

      Ezá.61.v.2. Luk.6.v.21.

  5. ¤ Błogoſłáwieni C ſą ćiſzy / ábowiem źiemię dźiedźicżnie ośiędą.
      C To ieſt kthorzy wolą wſzytko ćierpieć niżli ſię mſćić.

      ¤ Pſál.37.v.11.

  6. Błogoſłáwieni ſą ći ktorzy D łákną y prágną ſpráwiedliwośći / ábowiem oni náſyceni będą.
      D To ieſt / kthorzy będąc w iákim niedoſtátku nic inſzego nie prágną iedno to co ieſt ſpráwiedliwego.

  7. Błogoſłáwieni ſą miłoſierni / ábowiem oni miłoſierdźie otrzymáią.
  8. Błogoſłáwieni ſą ktorzy ſą ſercá cżyſtego / ábowiem oni Bogá oglądáią.
      Pſál.24.v.4.

  9. Błogoſłáwieni ſą ſpokoyni / ábowiem oni będą názywáni Synmi Bożymi.
  10. * Błogoſłáwieni ſą ći ktorzy ćierpią przeſládowánie dlá ſpráwiedliwośći / ábowiem ich ieſt Kroleſtwo niebieſkie.
      * 1.Piotr.3.v.14.

  11. Błogoſłáwieni będźiećie gdy wás ſromoćić y przeſládowáć będą / mowiąc wſzeláką rzecż żłą przećiwko wám kłámáiąc dlá mnie.
  12. Ráduyćie ſię y weſelćie / ábowiem zápłátá wáſzá wielká ieſt w niebie / gdyż ták przeſládowáli Proroki ktorzy przed wámi byli.
  13. * Wy ieſteśćie E ſol źiemie / A ieśli ſol ſmák ſtráći / cżymże ſolić będą: do nicżego ſię iuż nie godźi / iedno áby byłá precż wyrzuconá / y podeptáná od ludźi.
      E To ieſt wáſz vrząd ieſth / ábyśćie ludźiám ſmák dáwáli ſolą náuki niebieſkiey.

      * Már.9.v.50. Luk.14.v.34.

  14. Wy ieſteśćie świátłośćią świátá / Nie może ſię miáſto zátáić ná gorze leżące.
  15. Ani zápáláią świece / y kłádą iey pod korzec / ále w lichtárz / Y świeći wſzytkim ktorzy ſą w domu.
      Már.4.v.21. Luk.8.v.16.

  16. Tákże też niecháy świeći świáthłość wáſzá przed ludźmi / ¤ áby obácżyli wáſze vcżynki dobre / y chwálili Oycá wáſzego ktory ieſt ná niebie.
      ¤ 1.Piotr.2.v.12.

  17. Nie mniemáyćie ábym przyſzedł niſzcżyć zákonu / ábo Proroki / Nie przyſzedłem iá niſzcżyć zákonu / ále F wypełnić.
      F Ewánieliá nic inſzego nie ieſt iedno dokońcżenie y potwierdzenie zákonu.

  18. Boć zápráwdę wám powiedám / áż przeminie niebo y źiemiá / iedná literká ábo iedná kreſká nie przeminie z zákonu / áż ſię wſzytko wypełni.
      Luk.16.v.17.

  19. * Ktokolwiek tedy przeſtąpi iedno z tego to roſkázániá námnieyſzego / y ták ludźi náucży / będźie zwán námnieyſzym w Kroleſthwie niebieſkiem / Ale ktokolwiek ie cżynić będźie y náucży / ten będźie zwán wielkim w Kroleſtwie niebieſkiem.
      * Iákob.2.v.10.

  20. Abowiem powiedám wám / Ieſli nie będźie obfitowáłá ſpráwiedliwość wáſzá więcey niż náucżyćielow y Fáryzeuſzow / nie wnidźiećie do Kroleſtwá niebieſkiego.
      Luk.11.v.39.

  21. Słyſzeliśćie iż rzecżono ieſth ſtárym / ¤ Nie będźieſz zábiiáł / A kthokolwiek zábiie / Będźie winien ſądu.
      ¤ 2.Mo.20.v.13. 5.Mo.5.v.17.

  22. Ale iá wám powiedám / iż káżdy ktory ſię gniewá ná brátá ſwego bez przycżyny / Będźie winien ſądu: A ktokolwiek rzecże brátu ſwemu G Ráchá / będźie winien / áby był kárán od rády: A ktokolwiek rzecże / błáznie / będźie winien H męki ogniowey.
      G To ſłowo znácży cżłowieká bez mozgu á to ſię rozumie o káżdym ſłowie kthorym ſię ludźie popędliwie thárgáią ieden ná drugiego.
      H W Zydowſkim y w Greckim ſtoi Gehenná / á ieſth przezwyſko niektorey doliny bliſko Ieruzálem ktorą też zwáno Tofet / w ktorey niekiedy Izráelitowie báłwochálcy ſyny ſwe Bogom cudzym pálili / á z tąd ſię ſtáło iż ono ſłowo rozumie ſię mieyſce náznácżone wiekuiſtym mękám ludźi odrzuconych od Bogá.

  23. Przeto ieſli dár twoy przynieśieſz do ołtárzá / á thámbyś wſpomniáł iż brát twoy má co przećiwko tobie.
  24. Zoſtáw tám dár twoy przed ołtárzem / á idź pierwey ſię z bráthem ſwem poiednáy / á potym przyſzedſzy / ofiáruy dár twoy.
  25. Bądź przyiáćielem ſprzećiwnikowi twemu rychło pokiś z nim w drodze / by ćię ſnádź kiedy ſprzećiwnik nie podáł ſędźiemu / á ſędźiá ceklárzowi / á ták byś był wrzucon do ćiemnice.
      Luk.12.v.58.

  26. Zápráwdęć powiedám / Nie wynidźieſz z támtąd / áż oddáſz oſtátni kwártnik.
  27. Słyſzeliśćie iż powiedźiáno ſthárym / * Nie będźieſz cudzołożył.
      * 2.Mo.20.v.14.

  28. Aleć iá powiedám / iż kázdy ktory weyzry ná niewiáſthę áby iey pożądáł / iuż z nią cudzołoſtwo popełnił w ſercu ſwoim.
  29. Ieſli tedy práwe oko twoie ćiebie w grzech przywodźi / wyrwi ie / á zárzuć od ſiebie: Abowiemći pożytecżniey ieſth / áby zginął ieden z cżłonkow twoich niżliby miáło być podáne wſzytko ćiáło twe ná męki.
      Niżey.18.v.8. Már.9.v.47.

  30. Ieſli ćię theż práwá ręká twoiá w grzech przywodźi / odetni ią / y zárzuć od ſiebie / Abowiemći pożytecżniey ieſt áby zginął ieden z cżłonkow twoich / niżliby miáło być podáne wſzytko ćiáło ná męki.
  31. Ktemu powiedźiáno ieſt / ¤ Ktokolwiek opuśći żonę ſwoię / niech iey dá liſt rozwodu.
      ¤ 5.Mo.24.v.1. Már.10.v.4. Luk.16.v.18. 1.Kor.7.v.10.

  32. Ale iá wám powiedám / iż kthoby kolwiek opuśćił żonę ſwoię oprocż przycżyny cudzołoſthwá / I przywodźi ią w cudzołoſtwo / A ktoby opuſzcżoną poiął / cudzołoży.
      I Pozwáláiąc iey áby zá inſzego mężá ſzłá.

  33. Słyſzeliśćie záſię iż ieſt powiedźiáno ſthárym * Nie będźieſz gwáłćił przyſięgi / ále oddáſz Pánu rzecży przez przyſięgę poſlubione.
      * 2.Mo.20.v.7. 3.Mo.19.v.12. 5.Mo.5.v.11.

  34. Ale iá wám powiedám K / ábyśćie żádnym obycżáiem nie przyſięgáli / áni ná niebo / gdyż ieſt ſtolicá Bożá.
      K Tu zákázuie wſzelákiey przyſięgi y zbytniey w kthorey imię Boże bywá bluźnione choć iáwnie choć y táiemnie.

  35. Ani ná źiemię / ábowiem ieſt podnożkiem nog iego / áni ná Ieruzálem / Abowiem ieſt miáſto wielkiego Krolá.
  36. Ani ná głowę twoię będźieſz przyſięgáł / Abowiem nie możeſz vcżynić iednego włoſá biáłego ábo cżárnego.
  37. Niecháyże tedy mowá wáſzá będźie / Ták / ták / Nie / nie / A coby nád to więcej było / to ieſt od złego.
      Iák.5.v.12.

  38. Słyſzeliśćie iż powiedźiáno / ¤ L Oko zá oko / y ząb zá ząb.
      L To powiedźiáno ſędźiám ále potym káżdy z oſobná to ſobie przywłáſzcżáł mſzcżąc ſię krzywdy ſwey przećiwko Bożemu poſtánowieniu.

      ¤ 2.Mo.21.v.24. 3.Mo.24.v.20. 5.Mo.19.v.21.

  39. Ale iá wám powiedám / Nie ſprzećiwiáyćie ſię złemu / owſzem kto by ćię kolwiek vderzył w práwy policżek twoy / N obroć mu y drugiego.
      N To ieſt / bądź gotowſzy ćierpieć nową krzywdę / niżli ſię mśćić.

      Luk.6.v.29. Rzym.12.v.17. 1.Kor.6.v.7.

  40. Y temu ktory ſię chce z thobą práwem obchodźić / á żupicę twoię wźiąć / puść mu y płáſzcż.
  41. A ktoby ćię kolwiek gwáłtem przymuſzáł ná iednę milę / idź z nim dwie.
  42. * Themu ktory ćię prośi / dáy / áni O odmáwiáy temu ktory chce v ćiebie pożycżyć.
      O Abo nie odwrácáy ſię.

      * 3.Mo.19.v.10.

  43. Słyſzeliśćie iż powiedźiáno / Będźieſz miłowáł bliźniego twego / á P będźieſz miáł w nienáwiśći nieprzyiáćielá twego.
      P To byli przydáli ku zákonowi fáłſzywi vcżyćiele.

      3.Mo.19.v.18.

  44. Ale iá wám powiedám / ¤ Miłuyćie nieprzyiáćioły wáſze / błogoſłáwćie ty ktorzy wás przeklináią / dobrze cżyńćie tym ktorzy wás máją w nienáwiśći / modlćie ſię zá tymi ktorzy ſię ná wás thárgáią / y przeſláduią wás.
      ¤ Luk.6.v.27.
      Luk.23.v.34. Dźiey.7.v.60.

  45. * Abyśćie byli ſynmi Oycá wáſzego ktory ieſt ná niebie: ábowiem to ſpráwuie / iż wſchodźi ſłońce iego ná złe y ná dobre / y ſpuſzcżá deſzcż ná ſpráwiedliwe y ná nieſpráwiedliwe.
      * Luk.6.v.32.

  46. Abowiem ieſlibyśćie miłowáli ty co wás miłuią / coż zá zápłáthę mieć będźiećie: á záż y Q celnicy tego nie cżynią:
      Q Ty Celniki y Poborce lud poſpolithy miáł zá przeklęthe dlá ich drápieſtwá.

  47. A ieſlibyśćie tylko bráćią wáſzę łáſkáwie prźiymowáli / Coż więcey cżynićie: A záż y celnicy ták nie cżynią:
  48. Bądźćie wy tedy doſkonáli / iáko Oćiec wáſz ktory ieſt w niebie doſkonáłym ieſt.

    Kápitułá 6.

    ¶ 1. Práwdźiwá iáłmużná / świętá modlitwá. 16. Poſt. 19. Práwdźiwy ſkárb. 25. Stáránie około potrzeb żywotá docżeſnego.

  1. Strzeżćie ſię / ábyśćie iáłmużny wáſzey nie cżynili przed ludźmi / dlá tego A ábyśćie byli widzeni od nich / bo inácżey zápłáty mieć nie będźiećie v Oycá wáſzego ktory ieſt ná niebie.
      A Tu hámuie prożną chwáłę ktorey ludźie ſzukáią w dobrych vcżynkách ſwoich.

  2. * Gdy thedy cżyniſz iáłmużnę / nie káż przed ſobą trąbić / iáko pokryći ludźie cżynią w bożnicách y po vlicách / áby byli w dobrym mniemániu v ludźi / Zápráwdę powiedám wám / B biorą zápłátę ſwoię.
      B To ieſt / nic inego nie biorą iedno prożną chwáłę od ludźi.

      * Rzym.12.v.8.

  3. A gdy ty cżyniſz iáłmużnę / niecháy nie wie C lewicá twoiá / co práwicá twoiá cżyni.
      C Mámy ná tym przeſtáwáć kthorym ſercem co cżynimy / áni ſię prożną chwáłą páráć mámy / gdyż ná tym mámy mieć doſyć iż Bogu ſą miłe náſze ſpráwy.

  4. Aby iáłmużná twoiá byłá w ſkrytośći / á Oćiec twoy kthory obácżá w ſkrytośći / on oddá tobie D iáwnie.
      D To ieſth w on dźień kiedy wſzytki rzecży będą obiáwione.

  5. A gdy ſię modliſz / nie bądź iáko pokryći ludźie / ábowiem oni w zgromádzeniu ná rogách vlic ſtoiąc rádźi ſię modlą / áby ſię vkázáli ludźiám: Zápráwdę wám powiedám / iż biorą zápłátę ſwoię.
  6. Ale thy gdy ſię modliſz / wnidź do pokoiu ſwe° / á záwárſzy drzwi ſwoie / proś Oycá twego ktory ieſt w ſkrytośći: á Oćiec twoy kthory obácżá w ſkrytośći / oddá tobie iáwnie.
  7. A modląc ſię / nie E bądźćie wielomowni / iáko pogáni: ábowiemći oni mniemáią / iż będą wyſłucháni dlá oney ſwey wielomownośći.
      E To ſłowo greckie znácży świegotáć y prożnemi ſię ſłowy báwić.

  8. Nie bądźćie tedy im podobnymi: ábowiemći wie Oćiec wáſz cżego potrzebuiećie pierwey niżbyśćie go prośili.
  9. F Wy tedy thák ſię modlćie * Oycże náſz ktory ieſteś w niebie / Swięć ſię imię twoie.
      F Nie chce Bog ábyſmy ſię záwſze temi ſłowy modlili / ále áby wſzytki modlitwy náſze ku tey ſię ſtoſowáłły.

      * Luk.11.v.2.

  10. Przydź kroleſtwo twoie / Bądź wolá twá iáko w niebie ták y ná źiemi.
  11. Chlebá náſzego powſzednie° dáy nám dźiſiá.
  12. Y odpuść nám náſze winy / iáko y my odpuſzcżámy náſzym winowáycom.
  13. Y nie w wodź nás ná pokuſzenie / Ale nás zbáẃ ode złego / Abowiem twoie ieſt kroleſtwo / y moc / y chwáłá ná wieki / Amen.
      Niżey.13.v.39.

  14. ¤ Bo ieśliże odpuśćićie ludźiám vpádki ich / odpuśći theż wám Oćiec wáſz on niebieſki.
      ¤ Már.11.v.25.

  15. Ale ieſli nie odpuśćićie ludźiám vpádkow ich / y Oćiecći wáſz nie odpuśći wám vpádkow wáſzych.
  16. A gdy pośćićie nie bądźćie iáko pokryći ludźie ſmęthney twárzy: Abowiem oni twárzy ſwoie odmieniáią áby ſię ludźiom zdáło iż poſzcżą: Zápráwdęć wám powiedám / żeć biorą zápłátę ſwoię.
  17. Ale ty gdy pośćiſz / G pomáż głowę twoię / y vmyi oblicże twoie.
      G Tymi ſłowy okázuie iż cżłowiek má ſię oddáláć od prożney chwáły.

  18. Aby nie było iáwno ludźiom iż pośćiſz / ále Oycu twoiemu ktory w ſkrytośći ieſt: á Oćiec twoy ktory obácżá w ſkrytośći / oddá tobie iáwnie.
  19. Nie ſkárbćie ſobie ſkárbow ná źiemi / gdźie mol y rdzá káźi / y gdźie złodźieie wykopywáią y krádną.
  20. * Ale H ſkárbćie ſobie ſkárby ná niebie / gdźie áni mol / áni rdzá káźi / gdźie theż złodźieie nie wykopáią / y nie vkrádną.
      H Dobrze cżyniąc vbogim y niedoſtátecżnym.

      * Luk.12.v.33. 1.Tym.6.v.19.

  21. Abowiem I gdźie ieſt ſkárb wáſz / tám będźie y ſerce wáſze.
      I Ludźie ſpuſzcżáiąc ſię ná to co názbieráli / Bogá opuſzcżáią.

  22. Oko ieſtći świátłem ćiáłá / ieſliby tedy było proſte oko twoie / wſzytko ćiáło twoie świátłe będźie.
      Luk.11.v.34.

  23. Ieſliby záś oko twoie złośćiwe było / wſzythko ćiáło twoie ćiemne będźie / Ieſli tedy świátło ktore ieſt w tobie ćiemnoſćią ieſt / ſámá ćiemność iákoż wielká ieſt:
  24. Záden nie może dwiemá pánom ſłużyć / gdyż ábo iednego będźie miáł w nienáwiśći / á drugiego miłowáć będźie / ábo przy iednym zoſthánie / á drugiego wzgárdźi: Nie możećie Bogu ſłużyć y K Mámmonie.
      K Tho ſłowo Syryiſkie znácży pieniądze / á tu ſię rozumie o wſzelákich roſkoſzách y o łákomſtwie.

  25. Dlá tego wám powiedám / L Nie troſzcżćie ſię o żywot wáſz / cobyśćie iedli ábo cobyśćie pili / áni o ćiáło wáſze w cżymbyśćie chodźili: A záż duſzá nie ieſt wáżnieyſzá niż pokárm: y ćiáło niżli odźienie:
      L Tu tylko zákázuie ſtárániá kthore pochodźi z wątpliwośći.

  26. Pátrzáyćie ná ptáki niebieſkie / bo áni śieją / áni żną / áni zbieráią do gumien / á wżdy Oćiec wáſz niebieſki żywi ie / Izáli wy nie ieſteśćie dáleko wáżnieyſzy niż oni:
  27. M Y ktoż z wás troſkliwie myſląc / może przydáć ku wzroſtowi ſwemu łokieć ieden:
      M Bez błogoſłáwieńſtwá Bożego wſzelkie ſtháránie ludzkie prożne ieſt.

  28. A o odźienie przecżże ſię fráſuiećie: vznáyćie iáko lilie polne roſthą / nie prácuią ſię áni przędą.
  29. A iá wám powiedám / iż áni Sálomon we wſzytkiey chwále ſwey nie był przyoblecżon iáko iedná z tych.
  30. Ieſliż tedy tráwę polną ktorá dźiś ieſt / á názáiutrz bywá w piec wrzuconá / Bog thák przyodźiewá / á záż wás nie dáleko więcey / o máło vfáiący:
  31. Nie bądźćie thedy troſkliwi / mowiąc / Coż będźiem ieść / ábo co będźiem pić / ábo cżym przyodźiáni będźiemy:
  32. (Boć ſię o tym wſzytkim pogáni pytáią) Abowiem Oćiec wáſz niebieſki wie że tego wſzytkiego potrzebuiećie.
  33. Ale ſzukáyćie náprzod Kroleſtwá Bożego / y N ſpráwiedliwośći iego / á ty wſzythki rzecży będą wám przydáne.
      N Tu ſpráwiedliwość znácży odrodzenie y odnowienie żywotá.

  34. Nie troſzcżćie ſię o iutrze / ábowiem O iutrzeyſzy dźień o ſwoie potrzeby troſkáć ſię będźie: P Doſyćći má dźień ná ſwym vtrápieniu.
      O To ieſt / Bog opátrzy.
      P Dlá tego nie má być przymnáżáne vtrápienie ſtárániem o przyſzłych dniách.

    Kápitułá 7.

    ¶ 1. Iezus zálecá roſtropność około ſądu. 6. Y około dáwániá rzecży świętych. 7. Modlitwá. 12. Społecżná miłość. 13. Stáránie około zbáwieniá. 15. Mámy ſię wyſtrzegáć kłámſtwá. 24. Y trzymáć ſię práwdy. 28. Zácność náuki Ewánieliey.

  1. * Nie A ſądźćie / ábyśćie nie byli ſądzeni.
      A Ná thym mieyſcu ſądźić / ieſt názbyth ſię pytháć o ſpráwách cudzych dlá gánieniá ich / przeto tu zákázuie być złośćiwemi ſędźiámi bliźnich náſzych.

      * Luk.6.v.37. Rzym.2.v.1. 1.Kor.4.v.3.

  2. Abowiem ktorym ſądem ſądźićie / ſądzeni będźiećie / y ktorą miárą mierzyćie / záſię wám odmierzono będźie.
      Már.4.v.24. Luk.6.v.38.

  3. Y B cżemu obácżáſz C źdźbło kthore ieſt w oku bráthá twego / á bierzmá ktore ieſt w oku twym / nie obácżáſz:
      B Obłudni ludźie nie obácżáią ſwoich wyſtępkow znácżnych y wielkich / áni ich wyznáwáć chcą / ále pilnie ſię dowieduią y o námnieyſzych wyſtępkách bliźnich ſwoich.
      C Abo páźdźiorko.

  4. ¤ Abo iáko mowiſz brátu twemu / Dopuść iżći wyimę źdźbło z oká twego / á oto bierzmo ieſt w oku twoim:
      ¤ Luk.6.v.41.

  5. Pokrythy cżłowiecże / wyimi pierwey ono bierzmo z oká twego / á tedy przeyzryſz / ábyś wyiął źdźbło z oká brátá twego.
  6. D Nie dáwáyćie pſom tho co ieſt świętego / áni miecćie pereł wáſzych przed świnie / by ich kiedy nie podeptháły nogámi ſwemi / y obroćiwſzy ſię áby nie podrápáły wás.
      D Nie má być vdźieloná Ewánieliá nie pobożnym ludźiám tym ktorzy Bogá wzgárdzáią.

  7. Prośćie á będźie wám dáno / ſzukáyćie á náydźiećie / kołácćie á będźie wám otworzono.
      Niżey.21.v.22. Már.11.v.24. Luk.11.v.9. Ián.14.v.13. Iák.1.v.6.

  8. Abowiem wſzelki ktory prośi / bierze / á kto ſzuká / náyduie / á temu co kołáce / otworzono będźie.
  9. Y ktoż z wás ieſt cżłowiek ktorego ieſliby ſyn proſił o chleb / izáli mu podá kámień:
  10. Ieſliby o rybę prośił / izáli mu podá wężá:
  11. Ieſli wy tedy będąc złymi vmiećie dáry dobre dáwáć dźiećiám wáſzym / E iákoż więcey Oćiec wáſz ktory ieſt ná niebie dá rzecży dobre tym ktorzy go proſzą:
      E Mámy ſię ſpuſzcżáć ná Bogá a nienáſládowáć pożądliwośći náſzych.

  12. * Wſzytko tedy cobyśćie chćieli áby wám ludźie cżynili / thákże y wy im cżyńćie / boć ten ieſt zákon y Prorocy.
      * Luk.6.v.31.

  13. F Wchodźćie ćiáſną bráną / ábowiemći ſzeroká ieſt bráná / y przeſtroná drogá ktorá záwodźi ná ſtrácenie / á wiele ich ieſt ktorzy nią wchodzą.
      F Powśćiągáć y pohámowáć mámy żądze náſze ábychmy byli práwdźiwemi vcżniámi Kryſtuſowemi.

  14. Abowiem ćiáſná ieſt bráná / y wąſká drogá ktorá prowádźi do żywotá / á máło ich ieſt ktorzy ią náyduią.
  15. Strzeżćie ſię fáłſzywych prorokow ktorzy do wás przychodzą w G ſzátách owcżych / ále wewnątrz ſą wilki drápieżnymi.
      G To ieſth / z ták wielką okázáłoſćią iż ledwie mogą być poznáni ieſli ſię im pilnie nie przypátrzyſz.

  16. Z owocow ich poznáćie ie / * Izáli zbieráią z ćierniá groná winne: ábo z oſtu figi:
      * Luk.6.v.43.y.44.

  17. Tákći wſzelkie drzewo dobre owoce dobre rodźi / ále ſpruchniáłe drzewo owoce złe rodźi.
  18. Nie może dobre drzewo owocow złych rodźić / áni drzewo ſpruchniáłe owocow dobrych rodźić.
  19. Wſzelkie drzewo ktore nie rodźi owocu dobrego / wyćináią y w ogień wrzucáią.
      Wyzſzey.3.v.10.

  20. A przeto z owocow ich poznáćie ie.
  21. ¤ H Nie káżdy ktory mi mowi / Pánie / Pánie / wnidźie do Kroleſtwá niebieſkiego / ále kthory cżyni wolą Oycá mego ktory ieſt w niebie.
      H Tu mowi o náiemnikách ktorzy więcey vſtámi ſłużą Bogu á niż ſercem / y tu wſzytki obłudne zámyká.

      ¤ Rzym.2.v.13. Iák.1.v.22.

  22. Wiele ich rzecże mi dniá onego / Pánie / Pánie / Izáliśmy przez imię twoie nie prorokowáli: y przez imię twe cżártow nie wygániáli: y przez imię twoie wiele cudow nie cżynili:
  23. A tedy im iáwnie powiem / I Nigdym wás nie znáł / * Odſthąpćie odemnie wy ktorzy niepráwośći cżynićie.
      I To ieſth / Odrzekám ſię wás á nie przyimuie zá vcżnie ſwoie.

      Luk.13.v.25.y.27.
      * Pſálm.6.v.9.

  24. Wſzelki tedy ktory ſłuchá odemnie tych ſłow / y cżyni ie / iá go przypodobiám mężowi roſtropnemu / ktory zbudowáł dom ſwoy ná opoce.
      Luk.6.v.47.

  25. Thedy ſpádł deżdż / y przyſzły rzeki / y wiáły wiátry / y vderzyły ná on dom / á on nie vpádł / bo był ná opoce vgruntowány.
  26. Tákże wſzelki ktory odmnie ſłuchá thych ſłow / á nie cżyni ich / będźie przypodobion mężowi głupiemu / ktory zbudowáł dom ſwoy ná piáſku.
  27. Tedy ſpádł deżdż / y przyſzły rzeki / y wiáły wiátry / á vderzyły ná on dom / y vpádł / y był vpádek iego wielki.
  28. ¤ Y ſtháło ſię gdy dokońcżył Iezus tych mow / zdumiewáło ſię ono zebránie ludźi nád iego náuką.
      ¤ Már.1.v.22. Luk.4.v.32.

  29. Abowiem ie vcżył iáko K ten ktory miáł zwierzchność / á nie iáko náucżyćielowie.
      K W nim ſię okázáłá moc Bożá dlá ktorey mu ludźie vwierzyć muſieli.

    Kápitułá 8.

    ¶ 1. Kryſtus vzdráwiá trędowáthego. 13. Y ſłużebniká ſetnikowego. 15. Y świekrę Piotrowę. 16. Y wiele inych. 20. Iáko go mámy náſládowáć. 26. Vśmierzá morze y wiátry. 28. Wygániá dyábelſtwá ode dwu cżłowieku. 31. Y poſyłá ie w wieprze.

  1. A gdy zſtąpił z gory / ſzło zá nim wielkie zebránie ludu.
  2. * A oto trędowáty przyſtępuiąc dáł mu chwáłę / mowiąc / Pánie ieſli chceſz możeſz mię ocżyśćić.
      * Már.1.v.40. Luk.5.v.12.

  3. Y śćiągnąwſzy Iezus rękę dotknął ſię go / mowiąc / Chcę / bądź ocżyśćion: Y był zárázem ocżyśćion A trąd iego.
      A Ten trąd nie byłá niemoc táká iáko ieſth dźiſieyſzy trąd / á byłá nie vlecżoná.

  4. Tedy mu rzekł Iezus / B Bácż ábyś nikomu nie powiedáł / ále idź C vkáż ſię kápłánowi / y ofiáruy dár on ktory przykázáł Moiżeſz / ná D świádectwo im.
      B Pán náſz ieſzcże nie chćiáł do końcá obiáwion być świátu / ábowiem wiedźiáł cżás gdy to miáło być.
      C Nie wzgárdźił áni opuśćił thego co było poſthánowiono w zákonie ktory ieſzcże niebył zniſzcżon.
      D To ieſt / áby ſię ich niewdźięcżność okázáłá gdyby go widźieli vzdrowionego y ocżyśćionego.

      3.Mo.14.v.4.

  5. A gdy Iezus wſzedł do Kápernáum / przyſzedł do niego E ſetnik proſząc go y mowiąc.
      E Then był pogánin.

  6. Pánie / ſługá moy leży w domu F powietrzem záráżony / y bárzo vtrápiony.
      F Thę niemoc po Grecku názywáią Páráliſys.

  7. Tedy mu rzekł Iezus / Iá gdy prźiydę vzdrowię go.
  8. Y odpowiedáiąc ſetnik / rzekł / Pánie nie ieſthem godźien ábyś wſzedł pod dách moy / ále thylko rzec ſłowo / á będźie vzdrowion ſługá moy.
  9. Boćiem y iá ieſt cżłowiek pod mocą inego poſtánowiony / y mám pod ſobą żołnierze / y mowię temu / Idź / á on idźie / á drugiemu / Chodź / á on przychodźi / ſłudze też moiemu / Cżyń to / á cżyni.
  10. A gdy tho vſłyſzáł Iezus / dźiwowáł ſię / y rzekł tym ktorzy ſzli zá nim / Zápráwdę wám powiedám / iżem y w Izráelu nie nálázł thák wielkiey wiáry.
  11. Y opowiedám wám / Iż wiele ich G ze wſchodu y z záchodu ſłońcá prźiydźie / y ſiedźieć będą z Abráhámem / y z Izáákiem / y z Iákobem w Kroleſtwie niebieſkim.
      G To ieſth / z národow kthore nie ſą w przymierzu Bożym.

  12. ¤ A H ſynowie Kroleſtwá będą wyrzuceni w ćiemnoſći zewnętrzne / tám że będźie płácż y zgrzytánie zębow.
      H To ieſth / Zydowie kthorzy mieli przyiąć Syná Bożego z Ewánielią.

      ¤ Niżey.22.v.13.

  13. Y rzekł Iezus ſetnikowi / Idź / á iákoś vwierzył niechći ſię ſtánie / y był vzdrowion ie° ſługá teyże godźiny.
  14. A gdy przyſzedł Iezus do domu Piotrowego / widźiáł świekrę iego leżącą ná łożu / á máiącą gorącżkę.
      Már.1.v.29. Luk.4.v.38.

  15. Y dothknął ſię ręki iey / y opuśćiłá ią gorącżká / á thákże wſtáłá / y poſługowáłá mu.
  16. * A gdy wiecżor przyſzedł / ofiárowáli mu wiele opętánych / á on wygnáł duchy ſłowem / y wſzytki ktorzy ſię źle mieli vzdrowił.
      * Már.1.v.32. Luk.4.v.40.

  17. Aby ſię wypełniło co ieſt rzecżono przez Ezáiáſzá Proroká mowiącego / Onći I niemocy náſze przyiął / y choroby noſił.
      I Thu ſię rozumie wedle ſłowá Prorockiego o chorobách duſznych / ktore Kryſtus ná ſobie noſił / ále nie ogárnioną moc ſwoię chćiáł vkázáć w vzdrowieniu chorob ćieleſnych.

      Ezá.53.v.4. 1.Piotr.2.v.24.

  18. ¤ A vyzráwſzy Iezus wielkie zgromádzenie ludu około ſiebie / kázáł áby ſię przepráwili do drugiego brzegu.
      ¤ Luk.9.v.37.

  19. Y przyſtąpiwſzy niektory Náucżyćiel rzekł mu / Miſtrzu / poydę zá tobą gdźie iedno poydźieſz.
  20. Tedy mu rzekł Iezus / K Liſzki iámy máią / y ptácy niebieſcy gniázdá / ále Syn cżłowiecży nie má gdźieby głowę ſkłonił.
      K Ten náucżyćiel náſláduiąc Kryſtuſá prágnął rzecży thego świátá kthoremu Iezus okázuie iż dálego ieſt od tego co był vmyſlił.

  21. A drugi z vcżniow iego rzekł ku niemu / Pánie / dopuść mi pierwey odyść y pogrześć L oycá mego.
      L To ieſt oycá moiego iuż zeſzłego w lećiech niecháy doprowádzę pierwey do grobu niż zá tobą poydę.

  22. Y rzekł Iezus do niego / Podź zá mną / á niecháy vmárli pogrzebią M vmárłe ſwoie.
      M To ieſt kthorzy ſą oddáleni od Bogá.

  23. A gdy on wſtąpił w łodź / weſzli zá nim vcżniowie iego.
      Már.4.v.1. Luk.8.v.22.

  24. A otho wzruſzenie wielkie ſtáło ſię ná morzu / ták iż łodź byłá okrywáná od wáłow / á on ſpáł.
  25. Y przyſtąpiwſzy vcżniowie iego / obudźili go mowiąc / Pánie záchowáy nás / giniemyć.
  26. Y rzekł do nich / Przecżżeśćie boiáźliwi / o máło vfáiący: Thedy ocućiwſzy ſię / zgromił wiátry y morze / y ſtáłá ſię ćichość wielká.
  27. A ludźie ſię dźiwowáli / mowiąc / Iákiż to ieſt / że go y wiátry y morze ſłucháią:
  28. * A gdy ſám przyiecháł do brzegu drugiego / do kráiny Gergeſenow / zábieżeli mu dwá opętáni z grobow wychodzący / bárzo okrutni ták iż nie mogł żáden prześć oną drogą.
      * Már.5.v.1. Luk.8.v.26.

  29. A oto wrzeſzcżeli / mowiąc / Y coż my z tobą mámy Iezuśie Synu Boży: przyſzedłeś tu przed cżáſem dręcżyć nás:
  30. Y byłá dáleko od nich trzodá wielká świni páſącá.
  31. A cżártowie proſili go mowiąc / Ieſli nás wyrzucáſz / N dopuść nám wniść w trzodę świni onych.
      N Diábeł záwſze ſzuká áby mogł ſzkodę cżynić / ále nic niemoże iedno ile mu Bog dopuſzcżá.

  32. Y rzekł do nich / Idźćie / á oni wyſzedſzy / weſzli w onę trzodę świni / á oto porwáłá ſię oná wſzytká trzodá świni z przykrá w O morze / y pozdycháły w wodách.
      O To ieſt w ieźioro Genezáret.

  33. Y zućiekáli páſtyrze / á odſzedſzy do miáſtá / opowiedźieli wſzytko / y tho co ſię z onymi opętánymi ſtáło.
  34. A oto wſzytko miáſto wyſzło przećiwko Iezuſowi / y vyzráwſzy go / P prośili áby z ich gránic poſzedł.
      P Ci ludźie więcey ſobie wáżą świnie ſwoie niż Iezuſá Kryſtuſá.

    Kápitułá 9.

    ¶ 2. Iezus vzdráwiá powietrzem záráżonego. 9. Wzywá y náwiedzá Mátheuſzá. 12. Odpowiedá Fáryzeuſzom. 15. Y vcżniom Iánowym. 22. Vzdráwiá niewiáſtę ktorá ćierpiáłá płynienie krwie. 25. Wſkrzeſzá dźiewecżkę. 29. Oświecá dwu ſlepych. 33. Wyſwobodzá opętánego niemego.

  1. Tedy on wſzedſzy w łodź / przepráwił ſię / y przyſzedł do miáſtá ſwe°.
  2. * A oto ofiárowáli mu powietrzem záráżonego ktory leżáł ná łożu / A A obácżywſzy Iezus wiárę ich / rzekł powietrzem záráżonemu / Bądź dobrego ſercá ſynu / B odpuſzcżoneć ſą grzechy twoie.
      A Abowiem bez wiáry niemáſz odpuſzcżeniá grzechow.
      B Grzech ieſt przycżyná wſzego nieſzcżęśćiá ktore przychodźi ná ludźi.

      * Már.2.v.3. Luk.5.v.18.

  3. A oto mowili niektorzy z náucżyćielow ſámi w ſobie / Ten bluźni.
  4. A obácżywſzy Iezus myſli ich rzekł / Przecżże wżdy myſlićie złe rzecży w ſercách wáſzych:
  5. C Abowiem co ieſt łátwiey rzec / Odpuſzcżoneć ſą grzechy twoie: Cżyli rzec / Wſtáń á chodź:
      C Tu mowi wedle ich zrozumieniá / ábowiem więcey ſobie wáżyli cudá niżli duchowną y Boſką moc zbáwićielá náſzego.

  6. Ale iżbyśćie wiedźieli / że moc má Syn cżłowiecży ná źiemi odpuſzcżáć grzechy (tedy rzekł powietrzem záráżonemu) Wſtáń á weźmi łoże twe / á idź do domu twoiego.
  7. A on wſtáł y poſzedł do domu ſwe°.
  8. Co vyzráwſzy oná wielkość ludźi / dźiwowáli ſię y chwálili Bogá / ktory był dáł tákową moc ludźiám.
  9. A gdy ſtámtąd ſzedł Iezus / vyzráł niektorego cżłowieká śiedzącego ná cle / ktorego zwáno Mátheuſz: Y rzekł ku niemu / Podź zá mną / A on wſtáwſzy poſzedł zá nim.
      Már.2.v.14. Luk.5.v.27.

  10. Y ſtáło ſię gdy on śiedźiáł v ſtołu w domu ie° / oto wiele celnikow y grzeſznikow ktorzy byli przyſzli / weſpoł śiedźieli z Iezuſem y z vcżniámi ie°.
  11. A gdy to obácżyli Fáryzeuſzowie / rzekli vcżniom iego / Przecżże z celniki y z grzeſzniki ie miſtrz wáſz:
  12. Y vſłyſzáwſzy to Iezus / rzekł im / Ktorzy D zdrowi ſą nie potrzebuią lekárzá / ále ći co ſię źle máią.
      D Kárze tu prożne mniemánie thych ktorzy ſię ſobie zdáli być zdrowemi y cżyſtemi / á ktemu wzgárdźili nędzne y niezdrowe ludźi ktorzy ſzukáli Iezuſá Kryſtuſá ſobie zá lekárzá.

  13. Ale ſzedſzy náucżćie ſię co ieſt / * E Miłoſierdźiá chcę á nie ofiáry / bom ći iá nie przyſzedł ábym wzywáł F ſpráwiedliwych / ále grzeſznikow ku vpámiętániu.
      E Bog nie chce być chwálon Ceremoniámi zwierzchniemi / ále chce thego po nás ábyſmy ſerdecżnie y nie obłudnie ſpołu ſię miłowáli.
      F To ieſt nádętych dlá prożnego mniemániá ſpráwiedliwośći.

      * Ozee.6.v.6. Niżey.12.v.7.
      1.Tym.1.v.15.

  14. Tedy przyſzli do niego vcżniowie Iánowi / mowiąc / Przecż my y Fáryzeuſzowie pośćimy cżęſto: á vcżniowie twoi nie páſzcżáią:
  15. Y rzekł im Iezus / Izáli mogą G wezwáni ná H weſele ſmutnymi być poki z nimi ieſt oblubieniec: ále prźiydą dni gdy będźie wźięt od nich oblubieniec / á tedyć będą pośćić.
      G W Greckim ſtoi / ſynowie łożnice máłżeńſkiey.
      H To ieſt / iż Kryſtus chćiáł folgowáć vcżniom ſwoim y vweſelić ie poki był z nimi áni ich obćiążáć názbyt áby ſię od nie nie oddáláli.

  16. A teżći nikt nie wpuſzcżá płáthá nowo vcżynionego ſukná w wiotchą ſzátę / ábowiem on płát iey vymuie nieco z ſzáty / y ſtáwá ſię gorſze przedárćie.
  17. Winá też młodego nie leią w ſtáre I nácżyniá / bo inácżey pukáią ſię nácżyniá / y wino ſię rozlewá / y nácżyniá giną / ále zlewáią młode wino w nácżyniá nowe / á thák oboie ſpołem bywáią záchowáne.
      I Greckie ſłowo znácży ſkorzáne nácżyniá w ktorych ná on cżás winá noſzono ná oſlech ábo ná wielblądźiech.

  18. ¤ A gdy on ty rzecży mowił / otho niektore Kſiążę przyſzedſzy dáwáło mu chwáłę / mowiąc / Corká moiá dopiero ſkonáłá / ále podź / á włoż ná nię rękę twoię / á będźie żyłá.
      ¤ Márek.5.v.22. Luk.8.v.41.

  19. Tedy wſtháwſzy Iezus / ſzedł zá nim y vcżniowie iego.
  20. A oto niewiáſtá ktorá płynienie krwie przez dwánáśćie lát ćierpiáłá / przyſtąpiwſzy z tyłu dotknęłá ſię kráiu odźieniá iego.
  21. Bo mowiłá ſámá w ſobie / Bych ſię tylko dotknęłá odźieniá iego / będę záchowáná.
  22. A Iezus obroćiwſzy ſię / y vyzráwſzy ią rzekł / Bądź ſercá dobrego corko / wiárá twoiá ćię záchowáłá: Y záchowáná ieſt niewiáſtá od oney godźiny.
  23. A gdy przyſzedł Iezus w dom onego Kſiążęćiá / vyzráwſzy K piſzcżki y niemáło ludźi co zgiełk cżynili.
      K Ná on cżás pogáni z muzyką pogrzeby ſpráwowáli.

  24. Rzekł im / Odſtąpćie / ábowiemći nie vmárłá dźiewecżká ále śpi / y śmiáli ſię z niego.
  25. Ale gdy oni ludźie byli wygnáni precż / wſzedſzy viął ią zá rękę iey / y powſtáłá dźiewecżká.
  26. Y rozeſzłá ſię tá ſłáwá po wſzytkiey oney źiemi.
  27. A gdy Iezus przechodźił z onąd / ſzli zá nim dwá niewidomi / wołáiąc y mowiąc / Zmiłuy ſię nád námi Synu Dáwidow.
  28. A gdy on wſzedł w dom / przyſzli kniemu oni niewidomi / ktorym rzekł Iezus / L Wierzyćie iż to mogę vcżynić: A oni mu rzekli / Ták Pánie.
      L Chćiáł wiedźieć ieſli iemu wyrządzáli cżeść powinną práwdźiwemu Meſyáſzowi.

  29. Tedy ſię dotknął ocżu ich / mowiąc / Wedle wiáry wáſzey niecháj ſię wám ſtánie.
  30. Y otworzyły ſię ocży ich / á Iezus im ſrodze zákázáł / mowiąc / Bácżćie áby nikt nie wiedźiáł.
  31. Lecż oni wyſzedſzy / rozſłáwili go po wſzytkiey oney źiemi.
  32. A gdy oni wychodźili / oto ofiárowáli mu cżłowieká niemego ktory był opętány.
      Luk.11.v.14.

  33. A gdy był wygnán on dyábeł / przemowił niemy / y dźiwowáło ſię ono zebránie ludu / mowiąc / Nigdy ſię rzecż tákowá nie okázáłá w Izráel.
  34. * Ale Fáryzeuſzowie powiedźieli / M Przez Kſiążę Dyábłow wygániá dyábły.
      M Tho bluźnierzſtwo pochodźi z zápámiętáłey złośći y ieſth przećiwne wyznániu ludu proſtego.

      * Niżey.12.v.24. Már.3.v.22. Luk.11.v.15.

  35. Y obchodźił Iezus wſzytki miáſthá y wſi / vcżąc w bożnicách ich / y przepowiedáiąc N Ewánielią Kroleſtwá / á vzdráwiáiąc wſzelką chorobę / y wſzelką niemoc miedzy ludem.
      N To ieſth / przez kthorą Bog ſobie zbierá lud áby między niem Krolowáł.

      Már.6.v.6. Luk.13.v.22.

  36. ¤ A gdy vyzráł ták wiele ludźi / rozlitowáł ſię nád nimi / iż byli ſprácowáni y roſproſzeni / iáko owce / nie máiące páſtyrzá.
      ¤ Már.6.v.34.

  37. Tedy rzekł vcżniom ſwoim / Ieſtći ſámo O żniwo wielkie / ále robotnikow máło.
      O Przez to żniwo rozumie licżbę wybránych Bożych / ktorzy iuż byli gotowi ku przyśćiu náuki zbáwienney.

      Luk.10.v.2. Ián.4.v.36.

  38. Prośćież tedy Páná żniwá / áby wyſłáł robotniki ná żniwo ſwoie.

    Kápitułá 10.

    ¶ 1. Iezus wzywá / vcży / y wyſyłá dwánáśćie vcżniow ſwoich. 16. Nápominá ku ćierpliwośći dlá wyznániá Ewánieliey. 40. Y áby byli przyięći ſłudzy ſłowá Bożego.

  1. * Wezwáwſzy tedy dwánáſćie vcżniow ſwoich / dáł im moc nád duchy niecżyſtymi áby ie wygániáli / y vzdráwiáli wſzeláką chorobę / y wſzeláką niemoc.
      * Már.3.v.13. Luk.9.v.1.

  2. A dwunáśćie Apoſtołow ty ſą imioná / Pierwſzy Symon / ktory ieſt rzecżon Piotr / y Andrzey brát iego / Iákub ſyn Zebedeow / y Ián brát iego.
  3. Filip / y Bártłomiey / Thomáſz y Máttheuſz on celnik / Iákub ſyn Alfeuſow / y Lebeuſz przezwiſkiem Tádeuſz.
  4. Symon Kánnithcżyk / y Iudáſz Iſkáryotes / ktory go też wydáł.
  5. Tych dwunáśćie ie poſłáł Iezus / dáwſzy im roſkázániá / mowiąc / Ná drogę pogánow nie vdáwáyćie ſię / y do miáſth Sámárythánow nie chodźćie.
  6. Ale rácżey idźćie do A owiec ktore zginęły z domu Izráelſkiego.
      A Abowiem muſiáło Kroleſthwo Boże pierwey być opowiedáne im / przeto iż Kryſtus włáſnie im był obiecán.

      Dźiei.13.v.46. Luk.9.v.1.

  7. A ſzedſzy / przepowiedáyćie / mowiąc / ¤ Przybliżyło ſię Kroleſthwo niebieſkie.
      ¤ Már.6.v.1. Luk.10.v.9.

  8. Niemocne vzdráwiáyćie / trędowáte ocżyśćiáyćie / wzbudzáyćie vmárłe / diábły wygániáyćie / dáremnieśćie wźięli / dárem dáwáyćie.
  9. B Nie nábywáyćie złothá áni śrebrá / áni miedźi w trzoſy wáſze.
      B Było to roſkázánie Apoſthołom dáne ná on cżás áby thym wolniey vrząd ſwoy ſpráwowáli.

  10. Ani táiſtry ná drogę / áni dwu ſukień / áni trzewikow / áni C láſki / Abowiem godźien ieſt robotnik żywnośći ſwoiey.
      C To ieſt / nic coby wám mogło być ku przekáźie.

      1.Tym.5.v.18. Luk.10.v.7.

  11. * A do ktorego miáſtá ábo wſi wnidźiećie / wywiáduyćie ſię kthoryby w niej był godźien / y támże mieſzkáyćie pokibyśćie z onąd nie wyſzli.
      * Már.9.v.11.

  12. Wchodząc też w dom pozdráwiáyćie gi.
  13. A ieſli by był on dom godny / niech náń przyidźie pokoy wáſz / A ieſliby nie był godny / pokoy wáſz niech ſię wroći do wás.
  14. Y ktoby wás nie przyiął / áni wáſzych mow ſłucháł / wychodząc z domu ábo z miáſthá onego / ¤ wybiićie proch nog wáſzych.
      Dźiei.13.v.51. y.18.v.6.
      ¤ Luk.10.v.3.

  15. Zápráwdęć wám powiedám / Lżey będźie źiemi Sodomcżykow y Gomoreycżykow w dźień ſądny / niżli miáſtu onemu.
  16. Oto iá wás poſyłám iáko owce w pośrodku wilkow / Bądźćież tedy oſtrożnemi iáko węzowie / á ſzcżyrymi iáko gołębice.
      Már.13.v.11. Luk.12.v.11.

  17. Przythym ſtrzeżćie ſię ludźi: ábowiem wás podádzą do zgromádzeniá / y w bożnicách ſwoich wás bicżowáć będą.
  18. Owſzem przed Kſiążęthá y przed Krole będźiećie wodzeni dlá mnie / ná świádectwo im y pogánom.
  19. Ale gdy wás podádzą / Nie troſzcżćie ſię / iáko / ábo co byśćie mowili / ábowiem wám będźie dáno oney godźiny cobyśćie mowili.
  20. Abowiem nie wy ieſteśćie kthorzy mowićie / ále Duch Oycá wáſzego ktory mowi w wás.
  21. Y wydáć brát brátá ná śmierć / á oćiec ſyná / y powſtáną dźieći przećiw rodźicom / á mordowáć ie będą.
  22. Wy theż będźiećie nienáwidzeni od wſzytkich dlá imieniá mego / Ale ktho wytrwá áż do końcá / ten będźie záchowán.
  23. A gdy wás przeſládowáć będą w onym mieśćie / vćiekáyćie do D drugiego / boć wám zápráwdę powiedám / że nie przeydźiećie miáſt Izráelſkich / poki E nie prźiydźie Syn cżłowiecży.
      D To ieſt nie ábyśćie prożnowáli / ále ábyśćie to cżynili ná com wás poſłáł.
      E Poki wám nie przybędźie ná rátunk y okáże znáki obecnoſći ſwoiey / á nie mowi tu o pierwſzym poſłániu ich / ále o wſzytkim cżáſie Apoſtolſtwá ich.

  24. Nie ieſtći vcżeń nád miſtrzá / áni ſługá nád Páná ſwego.
  25. Doſyć vcżniowi áby był iáko miſtrz iego / á ſługá iáko Pán iego / Ieśliżeć ſámego goſpodárzá F Beelzebulem názwáli / iákoż dáleko więcej domowniki iego:
      F Było to imię báłwáná iednego ktore znáczy Bogá much / á tym imieniem pothym był cżárt názywán.

  26. Nie boyćież ſię ich tedy / ábowiem nie ieſt nic ſkrytego coby odkrytho być nie miáło / áni táiemnego nic nie ieſt / coby wiedźieć nie miáno.
  27. Co wám w ćiemnośći mowię / powiedáyćie ná świáthle / á co w vcho ſłyſzyćie / przepowiedáyćie ná G domiech.
      G To ieſt / głoſem y iáwnie.

  28. A nie boyćie ſię tych ktorzy zábiiáią ćiáło / á duſzę zábić nie mogą / ále rácżey boyćie ſię tego / ktory y duſzę y ćiáło może zátráćić w piekle.
  29. Izáli dwu wroblikow zá H pieniądz nie przedáią: á wżdy ieden z thych nie vpádnie ná źiemię okrom Oycá wáſzego.
      H Then pieniądz wáżył cżtery pieniądze náſze.

  30. * Włoſy też głowy wáſzej wſzythki policżone ſą.
      * 1.Sám.14.v.45.

  31. Nie boyćież ſię tedy / wiele wroblikow wy I przewyſzſzáćie.
      I To ieſth / Bog wás więcey ſobie wáży.

  32. * Wſzelki tedy kthoryby mię wyznáł przed ludźmi / wyznám go iá theż przed Oycem moim ktory ieſt ná niebie.
      * Már.8.v.38. Luk.9.v.26. y.12.v.8. 2.Tym.2.v.12.

  33. A kthoryby ſię mnie záprzáł przed ludźmi / Záprzę ſię go y iá przed Oycem moim ktory ieſt ná niebie.
  34. Nie mniemáyćie żebym przyſzedł puſzcżáć K pokoy ná źiemię / Nie przyſzedłem ábym puśćił pokoy / ále miecż.
      K Dáie nám pokoy wnętrzny w ſumnieniu náſzym ále zewnątrz muſiemy wálkę wieść z niepobożnemi.

      Luk.12.v.51.

  35. Bom przyſzedł L wádźić cżłowieká z oycem iego / y corkę z mátką iey / y niewiáſtkę z świekrą iey.
      L To nie przychodźi włáſnie z Kryſtuſá / y owſzem ze złoſći ludzkiey.

  36. ¤ Y będą nieprzyiáćielmi cżłowieká domownicy iego.
      ¤ Mich.7.v.6.

  37. Kto miłuie oycá ábo mátkę nád mię / nie ieſt godźien mnie / A kto miłuie ſyná ábo corkę nád mię / nie ieſt mnie godźien.
      Luk.14.v.26.

  38. * A ktho nie bierze krzyżá ſwoiego / y nie idźie zá mną / nie ieſt godźien mnie.
      * Niżey.16.v.24. Már.8.v.34.

  39. Ktoby M nálázł duſzę ſwoię / ſtráći ią / á kthoby vtráćił duſzę ſwoię dlá mnie / náydźie ią.
      M To ieſt / gdyby ſobie więcey wáżył żywot ſwoy niż chwáłę moię.

      Luk.9.v.24.

  40. ¤ Kto wás prźiymuie mnie prźiymuie / A kto mnie prźiymuie / prźiymuie tego ktory mnie poſłáł.
      ¤ Már.8.v.35. Luk.9.v.24.y.27.

  41. Kto prźiymuie Proroká N w imię Proroká / zápłátę Proroká weźmie: A kto prźiymuie ſpráwiedliwego w imię ſpráwiedliwe° / ſpráwiedliwego zápłáthę weźmie.
      N To ieſt / dlá vrzędu iego prorockiego.

  42. Ktoby też iednemu z tych to máłych dáł ſię nápić kubek wody źimney thylko w imię vcżniá / Zápráwdę wám powiedám nie ſtráći zápłáthy ſwoiey.

    Kápitułá 11.

    ¶ 4. Kryſthus odpowiedá poſłom Iánowym. 10. Y chwáli go. 21. Groźi odpornym. 27. Y okázáwſzy moc ſwoię / oznáymuie życżliwość ſwą przećiw wſzelákim vtrápionym.

  1. Y ſtháło ſię gdy Iezus przeſtháł roſkázowáć dwiemánáśćie zwolennikom ſwoim / poſzedł zonąd / áby vcżył y przepowiedáł w miáſtách ich.
  2. A Ián vſłyſzáwſzy w więźieniu vcżynki Kryſtuſowe / poſłáwſzy dwu z vcżniow ſwoich.
  3. A Rzekł mu / Y tyżeś ieſt on kthoryś miáł przyſć / cżyli inſze° mámy cżekáć:
      A Znáł go dobrze ále też chćiáł tym ſpoſobem oznáymić go Vcżniom ſwoim.

  4. A odpowiedáiąc Iezus rzekł im / Szedſzy / oznáyḿćie Iánowi ty rzecży ktore ſłyſzyćie y widźićie.
  5. Slepi wzrok biorą / á chromi chodzą / trędowáći bywáią ocżyśćieni / á głuſzy ſłyſzą / vmárli bywáią wſkrzeſzeni / y vbogim opowiedáná bywá Ewánieliá.
  6. A błogoſłáwiony ieſt ten ktory ſię nie zgorſzy we mnie.
  7. A gdy oni odchodźili / pocżął Iezus mowić wielkiemu zgromádzeniu ludu o Iánie / Cożeśćie wyſzli ná puſzcżą widźieć: Izáli trzćinę chwiejącą ſię od wiátru:
  8. Ale cośćie byli wyſzli widźieć: Izáli cżłowieká w rozkoſzne ſzáty oblecżonego: Oto ktorzy rozkoſzne ſzáty noſzą / w domiech Krolewſkich ſą.
  9. Ale cośćie byli wyſzli widźieć: Izáli Proroká: Owſzem powiedám wám / więcey B niż Proroká.
      B Dlá tego iż Prorocy z~dáleká Kryſtuſá opowiedáli / ále go Ián pálcem okázáł.

  10. Boć ten ieſt o ktorym nápiſáno ieſt / * Oto iá poſyłám poſłá ſwego przed oblicżnośćią twoią / ktory zgothuie drogę twoię przed tobą.
      * Mál.3.v.1.

  11. Zápráwdęć wám powiedám / że miedzy tymi ktorzy ſię z niewiáſt rodzą / nie powſtáł żáden więcżſzy nád Iáná Krzćićielá: Ale then ktory ieſt námnieyſzym w C Kroleſtwie niebieſkiem / więcżſzy ieſt niżli on.
      C To ieſt / w nowym ſtánie Koſćiołá gdźie wſzytki rzecży bywáią nápráwione Námnieyſzy z tych ktorzy opowiedáią Ewánielią / będźie miáł iáwnieyſze y więcſze vznánie niż Ián Krzyćićiel / á poſelſtwo ich zácżnieyſze będźie.

  12. A od cżáſow Iáná Krzćićielá áż dothąd D Kroleſthwu niebieſkiemu gwáłt ſię dźieie / á gwáłtownicy otrzymáwáią ie.
      D Znácży vprzeymą chuć niezlicżoney licżby tych tkorzy ſię chuthliwie zbieżą áby przyimowáli łáſkę ſobie ofiárowáną / iákoby ią prźiymowáć mieli.

      Luk.16.v.16.

  13. Bo wſzyſcy Prorocy y zákon áż do Iáná E prorokowáli.
      E Powieſći ich ieſzcże były trudne ku wyrozumieniu / ále teráz Kryſthus iáwnie ieſth okázán.

  14. ¤ A ieſli chcećie to przyiąć / tenći ieſt F Eliáſz on ktory miáł przyść.
      F Abowiem przyſzedł z mocą y z Duchem Eliáſzowym.

      ¤ Mál.4.v.5.

  15. Kto má vſzy ku ſłuchániu / niecháy ſłuchá.
  16. Ale komu przypodobám ten rodzáy: Podobny ieſt dźiátkom ktore ſiedzą ná rynkoch / y wołáią ku towárzyſzom ſwoim.
      Luk.7.v.31.

  17. A mowią / Gráliſmy wám ná piſzcżáłce / á wyśćie nie tháńcowáli / Nárzekáliſmy wám / á wyśćie nie płákáli.
  18. Abowiem przyſzedł Ián G nie iedząc áni piiąc / y powiedáią iż diábelſtwo má.
      G To ieſth / nie żywiąc wedle obycżáiu poſpolitego.

  19. Przyſzedł Syn cżłowiecży iedząc y piiąc / y mowią / Oto then cżłowiek ieſt obżercá y piiánicá / przyiáćiel celnikow y grzeſznikow / ále H vſpráwiedliwioná ieſth mądrość od ſynow ſwoich.
      H To ieſt / pochwáloná y przyiętá od ſynow włáſnych / á przećiwieńſtwo podeyzránych nie może im ſzkodźić.

  20. Tedy pocżął ták wyrzucáć ná ocży miáſtám w ktorych ſię ſtháło bárzo wiele cudow iego / że ſię nie vpámiętáły.
  21. * Biádá tobie Chorázym / biádá tobie Bethſáidán / bo gdyby ſię były w Tyrze y w Sydonie ty cudá ſtháły / kthore ſię ſtáły v wás / iużby ſię były dáwno ſiedząc z worem y z popiołem vpámiętáły.
      * Luk.10.v.13.

  22. Nád to powiedám wám / Iż Tyrowi y Sydonowi lżey będźie w dźień ſądny nizli wám.
  23. A ty Kápernáum kthoreś ſię wywyżſzyło áż do niebá / ſtrącone będźieſz áż do piekłá / Bo gdyby ſię były w Sodomách ty cudá ſtáły ktore ſię ſtáły w thobie / trwáłyby były áż do dniá dźiſieyſzego.
  24. Ktemu powiedám wám / iż znośniey będźie źiemi Sodomſkiey w dźień ſądny niżeli tobie.
  25. W on cżás odpowiedáiąc Iezus / rzekł / Dźiękuię thobie Oycże Pánie niebá y źiemie / żeś thy rzecży zátháił przed mądremi y roſtropnemi / á oznájmiłeś ie I niemowiątkom.
      I To ieſt wzgárdzonym ludźiom / o cżym cżytháy 1.Kor.1.

      Luk.10.v.21.

  26. Tákći ieſth Oycże / gdyżći ſię ták K vpodobáło.
      K Z tąd rozumiemy iż wiáry niemámy z rozumu ſwego / ále z táiemnego nátchnieniá Bożego.

  27. Wſzytki rzecży dáne mi ſą od Oycá mego ¤ y nie zná nikt Syná iedno Oćiec / áni Oycá nikth nie zná iedno Syn / á komuby chćiáł Syn obiáwić.
      ¤ Ián.3.v.36.
      Ián.6.v.46.

  28. Chodźćie do mnie wſzyſcy ktorzy ieſtheśćie ſprácowáni y obćiążeni / á iá dám wám odpocżynienie.
  29. Weźmićie iárzmo moie ná ſię / á vcżćie ſię ode mnie / iżem ieſt ćichy y pokornego ſercá / á náydźiećie odpocżynienie duſzám wáſzym.
  30. Abowiem iárzmo moie ieſt łátwie / y brzemię moie lekkie.
      1.Ián.5.v.3.

    Kápitułá 12.

    ¶ 1. Iezus broni te° co vcżniowie iego y ſám cżynił w Sábbáth. 22. Vzdrwiá opęthánego. 35. Vkázuie krnąbrność y vpádek nieprzyiáćioł ſwoich. 49. Ktorzy ſą kreẃni iego wedle ćiáłá.

  1. * W on cżás ſzedł Iezus w Sobothę przez zbożá / á vcżniom iego ieść ſię záchćiáło / y pocżęli rwáć kłoſie y ieść.
      * 5.Mo.23.v.25. Már.2.v.23. Luk.6.v.1.

  2. A vyzráwſzy ie Fáryzeuſzowie / rzekli mu / Oto vcżniowie twoi cżynią cżego ſię nie godźi cżynić w Sobotę.
  3. A on im powiedźiáł / Nie cżytáliśćie co vcżynił Dáwid gdy ſię mu ieść záchćiáło / y thym kthorzy z nim byli:
      1.Sám.21.v.6.

  4. Iáko wſzedł do domu Boże° / y chleby pokłádne iádł / ktorych ſię mu nie godźiło ieść / áni tym kthorzy z nim byli / ¤ tylko ſámym kápłánom:
      ¤ 2.Mo.29.v.33. 3.Mo.8.v.31. y.24.v.9.

  5. Abośćie nie cżytáli w zákonie / że w Soboty kápłáni w kośćiele gwáłcą Sobotę / á niewinni ſą:
      4.Mo.28.v.9.

  6. A iá wám powiedám / iż ná thym mieyſcu ieden ieſth więcżſzy niż kośćioł.
  7. A gdybyśćie wiedźieli / co to ieſt / * Miłoſierdźiá chcę / á nie ofiáry / nie oſądzálibyśćie niewinnych.
      * Ozee.6.v.6.

  8. Abowiemći y Sobothy Pánem ieſt Syn cżłowiecży.
  9. Y poſzedſzy z támtąd / przyſzedł do bożnice ich.
      Már.3.v.1. Luk.6.v.6.

  10. A oto był tám niektory co miáł vſchłą rękę / y pytáli go mowiąc / Godźili ſię w Soboty vzdráwiáć: áby go oſkárżyli.
  11. Ktorym on powiedźiáł / Y kthory cżłowiek z wás będźie / ktoryby máiąc owcę iednę / gdyby oná vpádłá w doł w Sobotę / nie viął iey / y nie podnioſł:
  12. A iáko dáleko wáżnieyſzy ieſt cżłowiek nád owcę: Przetoż ſię godźi w Soboty dobrze cżynić.
  13. Thedy rzekł cżłowiekowi onemu / Wyćiągni rękę twoię / A on wyćiągnął / Y ſtáłá ſię zdrową iáko y drugá.
  14. Potym Fáryzeuſzowie wyſzedſzy zácżęli rádę przećiw niemu iákoby go ſtráćili.
  15. Ale Iezus poznáwſzy to poſzedł z támtąd / y ſzło zá nim wielkie zgromádzenie ludu / y vzdrowił ony wſzytki.
  16. Y ſrodze im zákázáł áby go nie obiáwiáli.
  17. Aby ſię wypełniło to co było powiedźiáno przez Ezáiáſzá Proroká mowiącego.
  18. ¤ Oto ſługá moy ktoregom obráł / miłośnik moy ná ktorym przeſtáwá duſzá moiá / Położę duchá moiego ná nim / á A ſąd pogánom opowie.
      A To ieſt / dobry porządek y ſtán dobrze poſtánowiony.

      ¤ Ezá.42.v.1.

  19. Nie będźie ſię wádźił áni będźie wołáł / áni żáden vſłyſzy głoſu iego po vlicách.
  20. Trzćiny ſtłucżoney B nie złámie / á C lnu kurzącego ſię nie zágáśi / áż D wyſádźi ſąd ku zwyćięſtwu.
      B To ieſth / będźie folgowáł kreẃkoſći mdłych ludźi.
      C To ieſt knotu po ktorym ieſzcże zoſtáłá niktorá iſkierká ogniá.
      D Przezwyćięży wſzytki przekázy ktoremi bywá przekázáná Ewánieliá.

  21. A w imieniu iego pogáni będą nádźieię mieli.
  22. Tedy mu przywiedźion ieſt opętány / ſlepy y niemy / y vzdrowił go / ták iż on ktory był ſlepym y niemym / mowił y widźiáł.
      Luk.11.v.14.

  23. Y zdumiáło ſię wſzythko zgromádzenie ludu / y mowili / Izáli ten ieſt on Syn E Dáwidow:
      E Ták poſpolićie názywáno Meſyáſzá.

  24. Co Fáryzeuſzowie vſłyſzáwſzy / rzekli / Ten nie wygániá diábłow iedno przez Beelzebulá Kſiążę diábłow.
      Wyſz.9.v.34. Már.3.v.22. Luk.11.v.15.

  25. Ale Iezus wiedząc myſli ich / rzekł im / Wſzelkie Kroleſtwo rozdźielone przećiwko ſobie / bywá ſpuſtoſzone / Y wſzelkie miáſto ábo dom rozdźielony przećiwko ſobie / nie oſthoi ſię.
  26. Ale ieſli ſzátán ſzátáná wygániá / przećiwko ſobie ieſt rozdźielon / Iákoż tedy oſtoi ſię Kroleſtwo iego:
  27. A ieſliże iá przez Beelzebulá wygániám diábelſtwá / F ſynowie wáſzy przez kogoż wygániáją: A przetoż oni będą ſędźiámi wáſzymi.
      F To ieſt / záklinácże wáſzy ktorzy imieniem Bożym Diábelſtwá záklináli / nie iżby to było według zákonu Bożego / ále tu mowi wedle zwycżáiu ich.

  28. Ale ieſliż iá Duchem Bożym wygániám diábelſtwá / iśćieć do wás przyſzło Kroleſtwo Boże.
  29. Abowiem iáko może kto wniść do domu mocárzá iákiego / á ſtátek iego zábráć / ieſliby pierwej nie związáł mocárzá onego: gdyż ták dopiero dom iego złupić może.
  30. Ktho nie ieſt ze mną / przećiwko mnie ieſt / á ktho nie zbierá zemną / rozpráſzá.
  31. A przetoż powiedám wám ¤ Wſzelki grzech y bluźnierſtwo będźie odpuſzcżone ludźiám.
      ¤ Már.3.v.28. Luk.12.v.10. 1.Ián.5.v.16.

  32. A ktokolwiek będźie mowił przećiwko Synowi cżłowiecżemu / odpuſzcżono mu będźie / ále kthoby mowił przećiwko G Duchowi Swiętemu / nie będźie mu odpuſzcżono áni w tym wieku áni w przyſzłym.
      G To ieſt / kto ſię będźie ſprzećiwił ſumnieniu ſwemu y práwdźie kthorą poznáł / ábowiem then nieprzyidźie ku vpámiętániu.

  33. Abo cżyńćie drzewo dobre y owoc iego dobry / ábo cżyńćie drzewo zgniłe / y owoc iego zgniły / ábowiem z owocu drzewo bywá poznáne.
  34. Rodzáie żmiiow / iákobyśćie mogli rzecży dobre mowić będąc złemi: Gdyż z obfitośći ſercá vſtá mowią.
      Luk.6.v.45.

  35. Dobry cżłowiek z dobrego ſkárbu ſercá wywodźi rzecży dobre / á zły cżłowiek ze złego ſkárbu wywodźi złe rzecży.
  36. Ale powiedám wám / iż kthoreby kolwiek ſłowo H prożne mowili ludźie / dádzą z niego licżbę w dźień ſądny.
      H Thedy dáleko więcey y z bluźnierſtwá.

  37. Abowiem z powieśći twoich będźieſz vſpráwiedliwion / y z powieśći twoich będźieſz oſądzon.
  38. * Tedy odpowiedźieli niektorzy z náucżyćielow y Fáryzeuſzow / mowiąc / Miſthrzu / żądámy od ćiebie známię widźieć.
      * Niżey.16.v.1. Luk.11.v.29. 1.Kor.1.v.22.

  39. Ale on odpowiedáiąc / rzekł im / Rodzáy zły y cudzołożny známieniá ſzuká / ále mu nie będźie známię dáno / iedno známię Ionáſzá I Proroká.
      I To ieſt / zmártwychwſtánie moie.

  40. Abowiem iáko był Ionáſz w brzuchu Wielorybá K trzy dni y trzy nocy / tákże będźie Syn cżłowiecży w ſercu źiemie thrzy dni y thrzy nocy.
      K Bierze iednę cżęść dni zá ieden cáły dźień.

      Ion.2.v.1.

  41. Mężowie z Niniwe powſtháną w ſąd z thym národem / y oſądzą gi iż oni vpámiętáli ſię ná przepowiedánie ¤ Ionáſzowe / A oto więcey ieſt ná tym mieyſcu niż Ionáſz.
      ¤ Ion.3.v.5.

  42. Krolowá L z południá powſthánie w ſąd z tym národem / y oſądźi gi przeto iż oná przyſzłá z gránic źiemie / áby ſłucháłá mądrośći Sálomonowey / á oto więcey ieſt ná thym mieyſcu niż Sálomon.
      L To ieſt / z Etyopiey / ktorá byłá nienáucżoná w zákonie Bożym.

      1.Krol.10.v.1. 2.Kron.9.v.1.

  43. * A gdy niecżyſthy duch wynidźie od cżłowieká / przechodźi ſię po mieyſcách gdźie wod niemáſz / ſzukáiąc odpocżynieniá / á iż go nie náyduie /
      * Luk.11.v.24.

  44. Tedy mowi / Wrocę ſię do domu mego z kądem wyſzedł / A przyſzedſzy náyduie gi prożnuiący y vmiećiony / y ochędożony.
  45. Thedy idźie / y bierze z ſobą ſiedmi inſzych duchow gorſzych niż ſám ieſt / y wſzedſzy / mieſzkáią tám / á koniec onego cżłowieká ſtáwá ſię gorſzy niż pocżątek / Tákći ſię ſtánie y temu národowi złemu.
      2.Piotr.2.v.20. Zydo.6.v.4.

  46. ¤ A gdy on ieſzcże mowił do wielkiego zgromádzeniá ludu / oto mátká y bráćiá iego ſtháli ná dworze chcąc z nim mowić.
      ¤ Már.3.v.31. Luk.8.v.20.

  47. Y rzekł mu niektory / Oto mátká twoiá / y bráćiá thwoi ná dworze ſtoią chcąc ku tobie mowić.
  48. A on odpowiedáiąc / rzekł temu kthory mu to był powiedźiáł / Ktoráż ieſt mátká mojá: y ktorzy ſą bráćiá moi:
  49. Y śćiągnąwſzy rękę ſwą ná vcżnie ſwoie / rzekł / Oto mátká moiá y bráćiá moi.
  50. Abowiem kthobykolwiek vcżynił wolą Oycá moiego ktory ieſt ná niebie / tenći ieſt bráthem moim / y śioſtrą / y mátką.

    Kápitułá 13.

    ¶ 3. Kryſtus okázuie przez podobieńſtwá iákie ieſt Kroleſtwo Boże. 11.35. Dlá cżego mowi przez podobieńſtwá. 54. Káżdy Prorok wzgárdzony w oycżyźnie ſwey.

  1. * Onego dniá wyſzedſzy Iezus z domu / śiedźiáł nád morzem.
      * Már.4.v.1. Luk.8.v.4.

  2. Y zebráło ſię do nie° wielkie zgromádzenie ludu / ták iż on wſzedſzy w łodź śiedźiáł / á wſzytko zgromádzenie ludu ná brzegu ſtáło.
  3. Y mowił do nich wiele przez podobieńſtwá / rzekąc / Oto niektory rozśiewcá wyſzedł ku śiániu.
  4. A gdy on śiáł / niektore źiárná pádły przy drodze / y przybiegli ptácy á pożárli ie:
  5. Drugie záſię pádły ná mieyſcá opocżyſte / gdźie źiemie niewiele miáły / y wnet weſzły / dlá tego że nie miáły głębokośći źiemie.
  6. A gdy ſłońce weſzło / wygorzáły / á dlá thego iż nie miáły korzeniá / vſchły.
  7. Drugie też pádły w ćiernie / á ćiernie zroſło ku gorze / y záduſiło ie.
  8. Drugie záſię pádły ná źiemię dobrą / y dáły owoc / iedno tyle ſto kroć / drugie tylo ſześćdźieſiąt kroć / á drugie záś tyle trzydźieśći kroć.
  9. A Kto má vſzy ku ſłuchániu / niecháy ſłuchá.
      A Abowiem wſzytcy nie poymuią.

  10. Thedy przyſtąpiwſzy vcżniowie / rzekli mu / Dlá cżego im przez podobieńſtwá mowiſz:
  11. A on odpowiedáiąc / rzekł im / Przeto iż wám dáno ieſt wiedźieć táiemnice Kroleſtwá niebieſkiego / á onym nie ieſt dáno.
  12. Abowiem ktokolwiek B má będźie mu dáno / y ſthánie ſię obfitſzym / á ktokolwiek nie má / y to co C má będźie wźięto od niego.
      B Abowiem thym ktorzy giną / ieſt Ewánieliá ſkrytá / iáko w wthorym do 2.Kor.4.v.4.
      C Co ſię zdá áby miáł.

  13. Dlá tegoć im przez podobieńſtwá mowię / iż widząc nie widzą / y ſłyſząc nie ſłyſzą / áni rozumieią.
  14. A przeto wypełniá ſię w nich proroctwo Ezáiáſzowe / ktore mowi / Słyſzeniem ſłucháć będźiećie / á nie zrozumiećie / y widząc widźieć będźiećie / á nie obácżyćie.
      Ezái.6.v.9. Már.4.v.12. Luk.8.v.10. Ián.12.v.40. Dźiey.28.v.26. Rzym.11.v.8.

  15. D Abowiem rozthyło ſerce ludu tego / á vſzymá ćięſzko ſłyſzeli / y ocżymá ſwemi mrugáli / żeby kiedy ocżymá nie oglądáli / y vſzymá nie ſłyſzeli / á ſercem nie zrozumieli / y nie náwroćili ſię / á iá ich nie vzdrowił.
      D To co Prorok ſtoſuie ku táiemnemu przeyzrzeniu Bożemu / Tu Máteuſz Święty przypiſuie thwárdoſći y krnąbrnoſći ludu.

  16. Ale ocży wáſze ſzcżęſliwe ſą iż widzą / y vſzy wáſze iże ſłyſzą.
  17. ¤ Abowiem zápráwdę wám powiedám / iż wiele Prorokow y ſpráwiedliwych ludźi / żądáli widźieć rzecży ktore widźićie / á nie widźieli / y ſłyſzeć rzecży kthore ſłyſzyćie / á nie ſłyſzeli.
      ¤ Luk.10.v.24.

  18. Wy tedy ſłucháyćie podobieńſtwá onego rośiewce.
      Már.4.v.15. Luk.8.v.11.

  19. Kiedykolwiek kto ſłyſzy ſłowo o onym E Kroleſtwie / á nie rozumie / przychodźi on zły / y gwáłtem bierze tho co ieſt wśiáno w ſercu iego / á tenći ieſt ktory przy drodze náśienie przyiął.
      E W ktorym Bog chce krolowáć.

  20. A ten kthory ná opocżyſtych mieyſcách náśienie prźiiął / tenći ieſt ktory ſłuchá ſłowá y zárázem ie z rádośćią prźiymuie.
  21. Ale nie má korzeniá w ſobie / owſzem docżeſny ieſt / A gdy prźiydźie vtrápienie ábo przeſládowánie dlá ſłowá / wnet ſię gorſzy.
  22. A on kthory w ćierniu náśienie prźiiął / ieſtći ten ktory ſłuchá ſłowá / ále fráſunek wieku tego / y záwodzenie bogáctw záduſzá ſłowo / y ſtáwá ſię niepożytecżne.
  23. On záſię kthory ná dobrey źiemi prźiiął náſienie tenći ieſt ktory ſłuchá ſłowá y rozumie / á tenći owoc przynośi / y cżyni ieden tyle ſtokroć / drugi záś tyle ſześćdźieſiątkroć / á drugi tyle trzydźieśći kroć.
  24. Drugie podobieńſtwo powiedźiáł im / mowiąc / Przypodobáne ieſth Kroleſtwo niebieſkie cżłowiekowi kthory śiáł dobre náśienie ná roli ſwoiey.
  25. A gdy ludźie ſpáli / przyſzedł nieprzyjáćiel iego / y náśiáł kąkolu miedzy pſzenicą / y poſzedł precż.
  26. A gdy wſchodźiłá tráwá y owoc cżyniłá / tedy ſię pokázáł y kąkol.
  27. Y przyſtąpiwſzy ſłudzy goſpodárſcy / rzekli mu / Pánie / izáś ty nie śiáł dobrego náśieniá ná roli thwoiey: Z kąd tedy kąkol má:
  28. A on rzekł im / Nieprzyiáćiel cżłowiek tho vcżynił: Y rzekli ſłudzy do niego / A chceſzże thedy ábyśmy ſzli y pozbieráli gi:
  29. A on rzekł / Nie / byśćie ſnáć zbieráiąc kąkol nie wykorzenili záráz z nim y pſzenicę.
  30. Dopuśććie oboygu ſpołu rość áż do żniwá / á cżáſu żniwá rzekę żeńcom / Zbierzćie pierwey kąkol / á zwiąśćie gi w ſnopki ku ſpáleniu / á pſzenicę zgromádźćie do gumná moiego.
  31. A Drugie podobieńſthwo powiedźiáł im mowiąc / Podobne ieſt Kroleſtwo niebieſkie źiárnu gorcżycżnemu / ktore wźiąwſzy cżłowiek / wśiáł ná roli ſwoiey.
      A Már.4.v.30. Luk.13.v.18.

  32. F Kthore námnieyſzeć ieſt ze wſzego náśieniá / ále kiedy vrośćie / náwięcżſze ieſt ze wſzech iárzyn / y ſtáwá ſię drzewem / thák iż przychodzą ptácy niebieſcy y gniázdá ſwe cżynią ná gáłązkách iego.
      F Tho mowi iż ſię niemámy dźiwowáć ieſli pierwſze pocżątki Ewánieliey ſą máłe.

  33. Drugie podobieńſtwo powiedźiáł im mowiąc / Podobne ieſt Kroleſtwo niebieſkie kwáſowi / kthory wźiąwſzy niewiáſthá / zákryłá we trzy miáry mąki / áż wſzytká G ſkwáśniáłá.
      G Tym ie nápominá áby cżekáli áż ſię okáże owoc Ewánieliiey.

      Luk.13.v.21.

  34. ¤ Ty wſzytki rzecży mowił Iezus przez podobieńſthwá onemu zgromádzeniu ludu / á krom podobieńſtwá nic im nie mowił.
      ¤ Már.4.v.33.

  35. Aby ſię wypełniło tho co ieſt rzecżono przez Proroká mowiącego / Otworzę vſthá moie w podobieńſtwách / y opowiem ſkryte rzecży od záłożeniá świátá.
      Pſál.78.v.3.

  36. Thedy roſpuśćiwſzy ono zgromádzenie ludu Iezus / przyſzedł w dom / y przyſthąpili k niemu vcżniowie iego / mowiąc / Roſpowiedz nám podobieńſthwo o kąkolu oney roley.
  37. A on odpowiedáiąc rzekł im / Ten ktory śieie dobre náſienie / ieſtći Syn cżłowiecży.
  38. Rolą ieſt świát / á dobre náśienie / ćić ſą ſynowie H Kroleſtwá / kąkol też / ſą ſynowie onego złego.
      H To ieſt Bożego.

  39. * Nieprzyiáćiel záſię ktory go náſiáł / ieſtći dyábeł / á żniwo ieſt dokonánie świátá / żeńcy też ſą Aniołowie.
      * Ziáw.14.v.15. Ioel.3.v.13.

  40. Iáko tedy kąkol zbieráią y pálą gi w ogniu / ták będźie w dokonániu świátá tego.
  41. Poſle Syn cżłowiecży Anioły ſwoie / á oni zbiorą z Kroleſthwá iego wſzytki pogorſzeniá / y ty ktorzy cżynią niepráwość.
  42. Y wrzucą ie w piec ogniſty / thám będźie płácż y zgrzytánie zębow.
  43. Tedy ſpráwiedliwi roźiáśnią ſię iáko ſłońce w Kroleſtwie Oycá ſwego / ktho má vſzy ku ſłuchániu / niecháy ſłuchá.
      Dániel.12.v.3.

  44. Záſię podobne ieſt Kroleſtwo niebieſkie ſkárbowi ſkrytemu ná roli / kthory nálázſzy cżłowiek / ſkrył gi / y od rádośći ktorą má z niego / odchodźi precż / á wſzytko co má ſprzedá / á onę rolą kupi.
  45. Záſię podobne ieſt Kroleſtwo niebieſkie cżłowiekowi kupcowi ſzukáiącemu cudnych pereł.
  46. Ktory nálázſzy iednę perłę bárzo drogą / ſzedſzy poprzedáł wſzytko co miáł / y kupił ią.
  47. Záſię podobne ieſt Kroleſtwo niebieſkie włokowi zápuſzcżonemu w morze / ktory wſzelákie rzecży bierze.
  48. Ktory gdy ieſt nápełnion / wyćiągnęli go ná brzeg / á vśiádſzy wybráli dobre rzecży w nácżyniá / á zgniłe precż zárzućili.
  49. Tákći będźie w dokonániu wieku / wynidą Aniołowie / y wyłącżą złe z pośrzodku ſpráwiedliwych.
  50. Y wrzucą ie w piec ogniſty / thám będźie płácż y zgrzytánie ząb.
  51. Rzekł im Iezus / Wyrozumieliżeśćie ty wſzytki rzecży: A oni mu powiedźieli / Ták Pánie.
  52. A on im rzekł / Przeto wſzelki náucżyćiel vcżony w Kroleſtwie niebieſkim / podobny ieſt cżłowiekowi goſpodárzowi / ktory wyimuie z ſkárbu ſwego rzecży nowe y ſtáre.
  53. Y ſtháło ſię gdy Iezus dokońcżył thych podobieńſtw / przepráwił ſię z onąd.
  54. ¤ A gdy przyſzedł do oycżyzny ſwoiey / náucżáł ie w bożnicy ich / thák iż ſię zdumiewáli / y mowili / Z kądże temu tá mądrość y cudá:
      ¤ Már.6.v.1. Luk.4.v.16.

  55. Izáż then nie ieſt on ſyn ćieśle: Izáż mátki iego nie zowią Máryá: á bráćiá iego / Iákub / y Jozes / y Symon / y Judás:
      Ián.6.v.42.

  56. Sioſtry też iego wſzytki izáż v nás nie ſą: Z kądże tedy temu ty wſzythki rzecży:
  57. * Y zgorſzyli ſię z niego / A Iezus rzekł im / Nie ieſt Prorok okrom cżći / iedno w oycżyźnie ſwoiey á w domu ſwoim.
      * Luk.4.v.24. Ián.4.v.44.

  58. Y nie vcżynił thám cudow wiele dlá niedowiárſtwá ich.

    Kápitułá 14.

    ¶ 2. Mnimánie Herodowe o Kryſtuśie. 3. Przycżyná poimániá y śmierći Iánowey. 19. Cud piąći chlebow y dwu ryb. 25. Kryſthus chodźi po wodách / y záchowywá Piotrá. 33. Ieſt poznán Synem Bożym / y wiele ich vzdráwiá.

  1. * W on cżás przyſzedł ſłuch do Herodá A Krolá o Iezuśie.
      A Po Grecku ſtoi Tetrárchá co znácży po polſku páná ktory má cżwártą cżęść źiemie iedney ábo Rothmiſtrzá ktory miáł cżtery pocżty pod ſobą.

      * Már.6.v.14. Luk.9.v.7.

  2. Y rzekł ſłużebnikom ſwoim / Tenći ieſt Ián Krzćićiel ktory zmártwychwſtáł / y dlá thego cudá ſię przezeń dźieią.
  3. Abowiem był Herod poimáł Iáná / y dáł go związáć y do więźieniá wſádźić / dlá Herodyády żony Filipá brátá ſwego.
      Már.6.v.17. Luk.3.v.19.

  4. Bo mu Ián mowił / Nie godźić ſię iey mieć tobie.
  5. A gdy go chćiáł zámordowáć / báł ſię zgromádzeniá ludu / ábowiem mieli go iáko Proroká.
  6. Gdy tedy obchodzono dźień národzeniá Herodowego / tháńcowáłá corká Herodyády przede wſzytkimi / y podobáłá ſię Herodowi.
  7. Z kąd pod przyśięgą obiecáł iey dáć cżegobykolwiek żądáłá.
  8. A oná nápráwioná od mátki ſwey / rzekłá / Dáy mi thu ná miśie głowę Iáná Krzćićielá.
  9. Y záſmućił ſię Krol / ále dlá przyſięgi / y tych ktorzy poſpołu śiedźieli / kázáł dáć.
  10. A poſłáwſzy dáł śćiąć Iáná w więźieniu.
  11. Y przynieśioná ieſt głowá iego ná miśie / á oddáná dźiewecżce / oná ią záś ofiárowáłá mátce ſwey.
  12. Thedy przyſzli vcżniowie iego / y wźięli ćiáło á pogrzebli ie / y ſzedſzy opowiedźieli to Iezuſowi.
  13. ¤ A vſłyſzáwſzy to Iezus / odſzedł z onąd w łodźi ná mieſce puſte / co gdy vſłyſzáło zgromádzenie ludźi / ſzli zá nim z miáſt pieſzo.
      ¤ Már.6.v.32. Luk.9.v.10.

  14. Wyſzedſzy tedy Iezus / vyzráł zgromádzenie ludźi / y rozlitowáł ſię nád nimi / y vzdráwiáł niemocne z nich.
  15. A gdy przyſzedł wiecżor / ſzli ku niemu vcżniowie iego / mowiąc / Puſte ieſt mieyſce to / á cżás iuż przeminął / opuść to zgromádzenie ludu áby ſzli do miáſtecżek / y kupili ſobie żywnośći.
  16. Y rzekł im Iezus / Nie potrzebá im odchodźić / dáyćie wy im coby iedli.
  17. A oni mu rzekli / Nie mámy tu iedno pięćioro chlebá á dwie rybie.
      Már.6.v.38. Luk.9.v.13. Ián.6.v.9.

  18. A on rzekł / Przynieśćie mi ie tu.
  19. Y roſkázáwſzy onemu zgromádzeniu ludźi śięść ná tráwie / wźiął ono pięćioro chlebá y dwie rybie / á weyzráwſzy w niebo błogoſłáwił / á połámáwſzy / dáł vcżniom chleby / á vcżniowie zgromádzeniu.
  20. Y iedli wſzyſcy á náſyceni byli / y zebráli co zbywáło vłomkow dwánáśćie koſzow pełnych.
  21. A tych ktorzy iedli było około piąći tyſięcy mężow / oprocż niewiáſt y dźiátek.
  22. Thedy Iezus przymuśił zárázem vcżnie ſwoie wſthąpić w łodź / á iść przed ſobą do drugiego brzegu / áżby odpráwił ono zgromádzenie ludźi.
  23. * A opuśćiwſzy zgromádzenie ludźi / wſtąpił ná gorę z oſobná áby ſię modlił / A gdy był wiecżor / thámże ſám zoſtáł.
      * Már.6.v.46. Ián.6.v.15.

  24. A łodź iuż byłá w pośrzodku morzá / ćiężko miotáná od wáłow / ábowiem był wiátr przećiwny.
  25. Tedy cżwártey ſtráży nocney ſzedł do nich Iezus / chodząc po morzu.
  26. Y vyzráwſzy go gdy chodźił po morzu / zátrwożyli ſię vcżniowie / mowiąc / Pokuſá ieſt / y od boiáźni krzyknęli.
  27. Ale wnet mowił Iezus do nich / rzekąc / Bądźćie dobrego ſercá / iáćiem ieſt / nie boyćie ſię.
  28. A Piotr odpowiedáiąc mu / rzekł / Pánie ieſliś ty ieſt / káż mi przyść do śiebie po wodách.
  29. A on powiedźiáł / Chodź / Y wyſtąpiwſzy Piotr z łodźi / chodźił po wodách / áby przyſzedł do Iezuſá.
  30. Y widząc wiátr gwáłtowny / zlękł ſię / A gdy iuż pocżął tonąć / záwołáł mowiąc / Pánie záchowáy mię.
  31. A wnet Iezus śćiągnąwſzy rękę / záchwyćił go: Y rzekł mu / O máło vfáiący / przecżżeś wątpił:
  32. A gdy oni weſzli w łodź / vćichnął wiátr.
  33. A ći ktorzy byli w łodźi / przyſzedſzy dáli mu chwáłę / mowiąc / Práwdźiwieś ieſt Syn Boży.
  34. Y przepráwiwſzy ſię / przyſzli do źiemie Genezáret.
  35. A poznáwſzy go mężowie mieyſcá onego / poſłáli po wſzytkiey oney przyległey kráinie / y przynieſli mu wſzytki ktorzy ſię źle mieli.
  36. Y prośili go áby ſię thylko dotykáli kráiá płáſzcżá iego / A ktorzy ſię kolwiek dotknęli / ſą záchowáni.

    Kápitułá 15.

    ¶ 3. Kryſtus gáni vſtáwy ludzkie. 17. Okázuie nieumieiętność Piotrowę. 28. Vzdráwiá corkę niewiáſty Chánáneyſkiey. 36. Y náſycá wielkie zgromádzenie ludu.

  1. * Tedy przychodźili do Iezuſá z Ieruzálem niektorzy náucżyćielowie y Fáryzeuſzowie / mowiąc.
      * Már.7.v.1.

  2. Cżemu vcżniowie twoi przeſtępuią vſtháwę ſtárſzych: Abowiem nie vmywáią ręku ſwych gdy chleb iedzą.
  3. A on odpowiedáiąc rzekł im / Cżemu też wy przeſtępuiećie roſkázánie Boże przez vſtáwę wáſzę:
  4. Abowiem Bog przykázáł / mowiąc / Cżći oycá twego y mátkę twoię / A ¤ ktoby złorzecżył oycu ábo mátce / śmierćią niecháy vmrze.
      2.Mo.20.v.12. 5.Mo.5.v.16. Efe.6.v.2.
      ¤ 2.Mo.21.v.17. 3.Mo.20.v.9.

  5. A wy powiedáćie / Kthoryby rzekł oycu ábo mátce / A Dárem ktorykolwiek będę ofiárowáł / wſpomożon będźieſz / choćby nie cżćił oycá ſwego ábo mátki ſwoiey (przedſię niewinien będźie).
      A Ci náucżyćielowie wolnemi vcżynili thy kthorzy powinnoſći rodźicom nie oddáwáli gdy ten niedoſtátek nágrádzáli dobrowolną ofiárą ktorá mogłá być opuſzcżoná bez grzechu.

  6. Y wniwecżeśćie obroćili roſkázánie Boże przez vſtáwę wáſzę.
  7. Pokryći ludźie / dobrze o wás prorokowáł Ezáiáſz / mowiąc.
  8. Przychodźi do mnie ten lud vſtámi ſwoiemi / y cżći mię wárgámi / ále ſerce ich dáleko ieſt ode mnie.
      Ezái.29.v.13.

  9. Lecż dármo mię chwálą / vcżąc náuki ktore ſą vſtáwámi ludzkimi.
  10. * A wezwáwſzy wielkiego zgromádzeniá ludźi / rzekł im / Słucháyćie á rozumieyćie.
      * Már.7.v.14.

  11. Nie to co wchodźi w vſtá / pokálá cżłowieká / ále to co wychodźi z vſt / pokálá cżłowieká.
  12. Tedy przyſtępuiąc vcżniowie iego / rzekli mu / Wieſz że Fáryzeuſzowie vſłyſzáwſzy tho ſłowo / obráżeni ſą:
  13. A on odpowiedáiąc rzekł / Wſzelkie ſádzenie ktorego nie ſádźił Oćiec moy niebieſki / wykorzenione będźie.
      Ián.15.v.2.

  14. ¤ Opuśććie ie / ſąć ſlepi wodzowie ſlepych / A ſlepy ieſliby ſlepego prowádźił / obádwá w doł wpádną.
      ¤ Luk.6.v.39.

  15. A Piotr odpowiedáiąc / rzekł mu / Roſpowiedz nám to podobieńſtwo.
  16. Y rzekł Iezus / Ieſzcżeż y wy krom porozumieniá ieſteśćie:
  17. Ieſzcżeż nie rozumiećie / iż wſzelká rzecż kthorá wchodźi w vſthá / w brzuch idźie / y do wychodu bywá wyrzuconá:
  18. Ale ty rzecży ktore wychodzą z vſt / z ſámego ſercá pochodzą / y pokáláią cżłowieká.
  19. Abowiem z ſercá wychodzą złe myſli / morderſtwá / cudzołoſtwá / niecżyſthośći / krádźieſtwá / fáłſzywe świádectwá / bluźnierſtwá.
      1.Mo.6.v.5

  20. Tyć ſą rzecży ktore pokáláią cżłowieká / ále ieść nie vmywſzy rąk / cżłowieká nie pokálá.
  21. * Y wyſzedſzy Iezus z onąd / poſzedł w ſtrony Tyru y Sydonu.
      * Már.7.v.24.

  22. A oto niewiáſthá Chánáneyſká wyſzedſzy z onych kráiow / záwołáłá mowiąc kniemu / Zmiłuy ſię nádemną Pánie Synu Dáwidow / corká moiá ćięſzko bywá ode dyábłá vdręcżoná.
  23. A on nie odpowiedźiáł iey by ſłowá: Tedy przyſtąpiwſzy vcżniowie iego prośili go mowiąc / B Odpráw ią / ábowiem wołá zá námi.
      B Nie przycżyniáią ſię zá nią / ále to cżynią iż ſię im było iuż ſprzykrzyło wołánie iey.

  24. A on iey odpowiedáiąc rzekł / Nie ieſthem poſłán / ieno do owiec ktore zginęły z domu Izráelſkiego.
  25. Ale oná przyſzedſzy / dáłá mu chwáłę / mowiąc / Pánie pomoż mi.
  26. A on iey odpowiedáiąc rzekł / Nie ieſt dobrá rzecż bráć chleb dźieći / y miotáć gi C ſzcżeniętom.
      C To ieſt / tym ktorzy nie ſą z domu Bożego.

  27. Zátym oná rzekłá / Tákći ieſt Pánie / Abowiem y ſzcżeniętá iedzą odrobiny kthore pádáią z ſthołu Pánow ich.
  28. Tedy odpowiedáiąc Iezus rzekł iey / O niewiáſto / wielkáć ieſt wiárá twoiá / niecháyći ſię ſthánie iáko chceſz / Y vzdrowioná ieſt corká iey od oney godźiny.
  29. * A Iezus poſzedſzy z támtąd przyſzedł nád Morze Gálileyſkie / Y gdy wſtąpił ná gorę ſiedźiáł tám.
      * Már.7.v.31.

  30. Tedy ſzło do niego wielkie zgromádzenie ludu / máiąc z ſobą chrome / ſlepe / nieme / niedołężne / y inſzych wiele / y miotáli ie v nog Iezuſowych / y vzdrowił ie.
  31. Ták iż ſię wielkie zgromádzenie ludu dźiwowáło / widząc iż niemi mowią / niedołężni zdrowi ſą / chromi chodzą / ſlepi widzą / Y chwálili Bogá Izráelſkiego.
  32. ¤ A Iezus wezwáwſzy vcżniow ſwoich / rzekł / Mám lithość nád tym zgromádzeniem ludu / ábowiem iuż trzy dni trwáią przy mnie / á nie máią coby iedli / A niechcę ich opuśćić bez pokármu / áby w drodze nie vſtáli.
      ¤ Már.8.v.1.

  33. Thedy mu rzekli vcżniowie iego / Z kądże możem mieć thák wiele chlebow ná puſtyni / ábyſmy ták wielkie zgromádzenie nákármili:
  34. Y rzekł im Iezus / Wiele máćie chlebow: A oni rzekli / Siedmioro / y trochę rybek.
  35. Thedy roſkázáł onemu zgromádzeniu ludu śięść ná źiemi.
  36. Y wźiął ono śiedmioro chlebá / y ryby / á gdy podźiękowáł / złámáł / y dáł vcżniom ſwoim / á vcżniowie onemu zgromádzeniu ludu.
  37. Iedli tedy wſzyſcy / á náſyceni ſą / Y zebráli co zbywáło vłomkow ſiedeḿ koſzow pełnych.
  38. A było tych kthorzy iedli cżtherzy tyſiące mężow / oprocż niewiáſth y dźiátek.
  39. Tedy opuśćiwſzy ono zgromádzenie ludu / wśiádł w łodź / y przeiecháł do kráiow Mágdálá.

    Kápitułá 16.

    ¶ 1. Kryſtus gáni ty ktorzy cudow żądáli. 6. Y náukę ich. 8. Nieumieięthność vcżniow ſwoich. 17. Chwáli práwdźiwą wiárę y zácność kośćiołá. 21. Y oznáymuie to co miáł ćierpieć. 27. Chwáłá iego. 28. Iákowi máią być vcżniowie iego.

  1. * A przyſthąpiwſzy Fáryzeuſzowie y Sáduceuſzowie kuſząc go prośili go áby im známię z niebá okázáł.
      * Már.8.v.11. Luk.12.v.29.

  2. A on odpowiedáiąc rzekł im / Wy mowićie / Gdy wiecżor ieſt / tho ná pogodę / bo ſię niebo cżerwieni.
  3. A ráno / dźiś będźie niepogodá / Abowiem niebo ſię cżerwieni pochmurne / Pokryći ludźie / Poſtáwę niebá rozſądźić vmiećie / A á známion cżáſow nie możećie.
      A To ieſt / ktore záleżą ku żywotowi niebieſkiemu y duchownemu.

  4. Rodzáy zły y cudzołożny / známieniá ſzuká / ále známię nie będźie mu dáno / iedno známię ono Ionáſzá Proroká / Y opuśćiwſzy ie poſzedł precż.
      Ion.2.v.1.

  5. ¤ A gdy vcżniowie przyſzli do drugiego brzegu / zápámiętháli wźiąć chlebow.
      ¤ Már.8.v.14.

  6. ¤ Y rzekł im Iezus / Bácżćie á ſtrzeżćie ſię kwáſu Fáryzeuſzow y Sáduceuſzow.
      ¤ Luk.12.v.1.

  7. A oni rozmáwiáli miedzy ſobą rzekąc / Nie wźięliſmy chlebá.
  8. Co wiedząc Kryſthus rzekł im / Coż miedzy ſobą mowićie / o máło vfáiący / żeśćie chlebow nie wźięli:
  9. Ieſzcżeż nie rozumiećie áni pámiętáćie onego pięćiorgá chlebá / y piąći tyſięcy ludu / y iákośćie wiele koſzow nábráli:
  10. Ani onych ſiedmiorgá chlebá y cżterech tyſięcy ludźi: A iákośćie wiele koſzow názbieráli:
  11. Iákoż nie rozumiećie / żem wám nie o chlebie powiedźiáł ábyśćie ſię ſtrzegli kwáſu Fáryzeuſzow y Sáduceuſzow:
  12. Tedy porozumieli / że nie mowił áby ſię ſtrzegli kwáſu chlebowego / ále náuki Fáryzeuſzow y Sáduceuſzow.
  13. A gdy Iezus przyſzedł w ſtrony Cezárei Filipowey / pytháł vcżniow ſwoich / mowiąc / Kiemże mię powiedáią być ludźie: Izáli Synem onym cżłowiecżym:
      Már.8.v.27. Luk.9.v.18.

  14. ¤ A oni rzekli / Iedni Iánem Krzćićielem / drudzy Eliáſzem / niekthorzy też Ieremiáſzem / ábo iednym z Prorokow.
      ¤ Ián.6.v.69.

  15. Y rzekł im / A wy kiem mię być powiedáćie:
  16. A Symon Piotr odpowiedáiąc rzekł / Tyś ieſt Kryſtus on Syn Bogá żywiącego.
  17. Tedy odpowiedáiąc Iezus / rzekł iemu / Błogoſłáwiony ieſteś Symonie Báryoná / Abowiem ćiáło y kreẃ nie obiáwiły tobie / ále Oćiec moy ktory ieſt ná niebie.
  18. * Ale iá tobie powiedám / Iżeś ty ieſt Piotr / á ná tey B opoce zbuduię kośćioł moy / y brány piekielne nie zwyćiężą go.
      B To ieſt / ná they wierze przez kthorąś mię przyiął y wyznáł / ábowiem ieſt vgruntowáná w práwdźie nieodmienney.

      * Ián.1.v.42.

  19. A C dám tobie klucże Kroleſthwá niebieſkiego / D Yż cokolwiek zwiążeſz ná źiemi / będźie związáno ná niebie: A cokolwiek rozwiążeſz ná źiemi / będźie rozwiązáno ná niebie.
      C Toć ieſt poſpolite wſzythkim Slugám Ewánieliey / á Słowo Boże ieſt klucż ktorym niebo bywá otworzone / á gdźie Słowá thego niemáſz / ći ſłudzy mocy niemáią.
      D To ieſt cobyś kolwiek oſądźił Słowem Bożym.

      Ián.20.v.21.

  20. Tedy E przykázáł vcżniom ſwoim / áby nikomu nie powiedáli / że on ieſt Iezuſem Kryſtuſem.
      E Chćiáł cżekáć cżáſu ſłuſznego / á przedſię ſwoie vcżnie vcżyć.

  21. A F od onego cżáſu pocżął Iezus oznáymiáć vcżniom ſwoim / iż muſi iść do Ieruzálem / y wiele ćierpieć od ſtárſzych / y od Kſiążąt kápłáńſkich / y od náucżyćielow / á być zábith / y trzećiego dniá wſkrzeſzonym być.
      F Chćiáł im odiąć fáłſzywe mniemánie kthore mieli o niem / mniemáiąc áby z niemi Kryſtus miáł ćieleſnie krolowáć.

  22. Y odwiodſzy go Piotr ná ſtronę / pocżął go fukáć / mowiąc / Bądź nád ſobą miłośćiw Pánie / żádnym obycżáiem nie prźiydźie to ná ćię.
  23. A on obeyzráwſzy ſię / rzekł Piotrowi / Podź ode mnie G Száthánie / ieſtheś mi ná H záwádźie: Abowiem nie rozumieſz co ieſt Bożego / ále co ieſt ludźi.
      G To ieſt / przećiwniku / Abowiem chcąc odwieść Kryſtuſá od vrzędu iego / Szátáná w tym náśládowáł.
      H To ieſt / gdy ſię ſprzećiwiáſz wezwániu memu nieiáką chućią przewrotną y głupią.

  24. Tedy Iezus rzekł vcżniom ſwoim / Ktoby chćiáł zá mną iść / Niecháy ſię ſám ſiebie záprzy / y weźmie krzyż ſwoy / á zá mną idźie.
      Már.8.v.34. Luk.9.v.23.

  25. Bo ktoby chćiáł I záchowáć duſzę ſwoię / ſtráći ią / á ktoby ſtráćił duſzę ſwoię dlá mnie / náydźie ią.
      I To ieſt / opuſzcżáiąc Kryſtuſá.

  26. Abowiem coż pomoże cżłowiekowi / ieſliby wſzythek świát zyſkáł / á ná duſzy ſwey był kárán: Abo co dá cżłowiek cżymby okupił duſzę ſwoię:
  27. ¤ Gdyż prźiydźie Syn cżłowiecży w chwále Oycá ſwego z Anioły ſwoimi / á thedy oddá káżdemu według vcżynkow iego.
      ¤ Pſál.62.v.13. Rzym.2.v.6.

  28. Zápráwdę wám powiedám / iże ſą niktorzy z tych co tu ſtoią kthorzy nie vkuſzą śmierći / áż K vyzrą Syná cżłowiecżego gdy prźiydźie do Kroleſtwá ſwego.
      K To ſię wypełniło w zmártwychwſtánie iego ktore było weśćie do iego Kroleſtwá / á ieſzcże więcey tho vtwierdźił gdy duchá święthego zeſłáł y vcżynił wielkie cudá.

      Már.9.v.1. Luk.9.v.27.

    Kápitułá 17.

    ¶ 1. Przemieniá ſię Kryſtus. 11. Spráwę dáie vcżniom ſwoim o Eliáſzu. 18. Vzdráwiá lunátyká. 20. Okázuie moc wiáry. 27. Y dáń płáći.

  1. * A ſzoſtego dniá / pothym wźiął Iezus Piotrá / y Iákubá / y Iáná bráthá iego / y wprowádźił ie oſobno ná gorę wyſoką.
      * Már.9.v.2. Luk.9.v.28.

  2. Y A przemienion ieſt przed nimi / á oblicże iego lſniáło ſię iáko ſłońce / odźienie theż iego ſtháło ſię biáłe iáko świátłość.
      A Chćiáł im oznáymić chwáłę ſwoię áby wiedźieli iż nie ćierpiáł prze niemozność / ále iż ſię ná śmierć dobrowolnie ofiárowáł.

  3. A otho vkázáli ſię im B Moiżeſz y Eliáſz z nim rozmáwiáiący.
      B Ci oznáymuią zákon y Proroki ktorzy nás wiodą do Kryſtuſá y z nim ſię theż pocżynáią.

  4. Y odpowiedáiąc Piotr rzekł Iezuſowi / C Pánie / Dobrze nám tu być / ieſli chceſz vcżynimy tu trzy przybytki / thobie ieden / Moiżeſzowi ieden / á Eliáſzowi ieden.
      C Mowi iáko cżłowiek ſzálony / życżąc przybythku docżeśnego thym kthorzy byli przyięći ku chwále wiecżney.

  5. A gdy on ieſzcże mowił / oto obłok iáſny záćmił ie / á oto głos z obłoku ták mowiący / Ten ieſt moy Syn miły ná kthorym przeſtáwám / iego ſłucháyćie.
  6. A vſłyſzáwſzy to vcżniowie / vpádli ná oblicże ſwoie / y zlękli ſię bárzo.
  7. Tedy przyſtąpiwſzy Iezus dotknął ſię ich / y rzekł / Wſtháńćie á nie boyćie ſię.
  8. A oni podniozſzy ocży ſwoie / nikogo nie widźieli / okrom Iezuſá ſámego.
  9. A gdy zſtępowáli z gory / przykázáł im Iezus / mowiąc / Nikomu nie powiedáyćie widzeniá / D áż Syn cżłowiecży zmártwych wſtánie.
      D Abowiem nie vwierzonoby im áż by Kryſtus iáśniey okázáł chwáłę ſwoię w zmártwych wſtániu.

  10. Y pytáli go vcżniowie iego / mowiąc / Coż thedy náucżyćielowie powiedáią / iż Eliáſz muśi pierwey przyść:
  11. A Iezus odpowiedáiąc / rzekł im / Eliáſzći pierwey prźiydźie / y nápráwi wſzytki rzecży.
  12. Ale iá wám powiedám * / Iż Eliáſz iuż przyſzedł / á nie poználi go / ále vcżynili nád nim cokolwiek chćieli / tákći y Syn cżłowiecży będźie od nich ćierpiáł.
      * Már.9.v.11.

  13. Thedy porozumieli vcżniowie / że im o Iánie Krzćićielu powiedźiáł.
  14. A gdy oni przyſzli do onego zgromádzeniá ludu / przyſthąpił k niemu cżłowiek y pádł mu v kolán.
      Már.9.v.14.

  15. Mowiąc / Pánie / Zmiłuj ſię nád ſynem moim / ábowiemći lunátykiem ieſt / y zle ſię má / gdyż cżęſto kroć wpádá w ogień / y cżęſto kroć w wodę.
  16. Y przynośiłem go do vcżniow twoich / ále go nie mogli vzdrowić.
  17. Tedy Iezus odpowiedáiąc / rzekł / O E rodzáiu niewierny / y przewrotny / y pokiż będę z wámi: y pokiż wás będę ćierpiáł: Przywiedźćie mi go thu.
      E Mowi do Fáryzeuſzow ktorzy ſię w pychę podnośili iákoby byli zwyćięſtwo otrzymáli y wniwecż obroćili wielmożność Kryſthuſowę w oſobie vcżniow iego.

  18. Y zfukáł go Iezus / á wyſzedł z niego diábeł / y vzdrowione ieſt dźiećię od oney godźiny.
  19. Thedy przyſzedſzy vcżniowie do Iezuſá oſobno / rzekli mu / Cżemuśmy my go wygnáć nie mogli:
  20. ¤ A Iezus rzekł im / Dlá niedowiárſtwá wáſzego / Bo wám zápráwdę powiedám / byśćie mieli wiárę iáko F źiárno gorcżycżne / G rzecżećie they gorze / Przeydźi ztąd tám / tedy przeydźie / Y nic nie podobnego wám nie będźie.
      F To ieſth / práwdźiwą y ſtátecżną y żywą.
      G Iákoby rzekł / nie podobne rzecży vcżynićie.

      ¤ Luk.17.v.6.

  21. A tenći rodzáy nie wychodźi iedno przez H Modlitwę y poſt.
      H Modlitwą wiárá mdłá bywá vthwierdzoná ktorey też y poſt przydán iáko pomoc nieiáká.

  22. Y gdy oni przebywáli w Gálileiey / rzekł do nich Iezus / Będźie Syn cżłowiecży wydán w ręce ludzkie.
      Már.9.v.31. Luk.9.v.44.

  23. Y zábiią go / ále trzećiego dniá wzbudzon będźie / Y záſmućili ſię bárzo.
  24. A gdy oni przyſzli do Kápernáum / przyſtąpili do Piotrá ći kthorzy wybieráią cłá / y rzekli / Zá Miſtrz wáſz nie płáći I cłá:
      I W Greckim ſtoi Dydráchmá co cżyni około ſiedmi groſzy Polſkich ábo dźiwiąći.

  25. Y rzekł / Płáći / A gdy wſzedł w dom / vprzedźił go Iezus mowiąc / Coż ſię tobie zdá Szymonie: Krolowie źiemſcy od ko° biorą cłá y cżynſz: cżyli od ſynow ſwoich ábo od obcych:
  26. Y rzekł mu Piotr / Od obcych / Powiedźiáł mu Iezus / Tedyć ſynowie ſą wolni.
  27. Wſzákże ábyſmy ich nie obráźili / ſzedſzy do morzá / rzuć wędę / á onę rybę ktorá nápierwey wynidźie weźmi / y othworzywſzy gębę iey náydźieſz K Státer / ktory wźiąwſzy dáy im zá mię y zá ſię.
      K Wáżył Státer dwie Dydráchmie tho ieſt cżternáśćie groſzy.

    Kápitułá 18.

    ¶ 4. Kryſthus zálecá pokorę gániąc pychę y chlubę. 6. Zákázuie zgorſzeniá. 10. Okázuie iáko mu ſą mili ſłudzy iego / y dlá cżego przyſzedł. 15. Káránie bráterſkie. 18. Moc Kośćiołá / y ſkutek modlitwy y zgromádzeniá świętego.

  1. * W on cżás przyſzli do Iezuſá vcżniowie mowiąc / Y ktoż więcżſzy ieſt w A Kroleſtwie niebieſkiem:
      A Oni rozmáwiáią o zápłaćie przed tym niż robili / ktemu pychą ſwą wzruſzeni / gdźie ieden drugiego má vprzedźić cżćią y pomocą.

      * Már.9.v.33. Luk.9.v.46.

  2. A wezwáwſzy Iezus dźiećiątká / poſtáwił ie w pośrodku ich.
  3. Y rzekł / Zápráwdę powiedám wám / ieſli ſię nie náwroćićie / y nie ſtániećie ſię iáko dźiátki / nie wnidźiećie do Kroleſtwá niebieſkiego.
  4. Kto tedy ſię vniży iáko to dźiećiątko / tenći ieſt więcżſzy w Kroleſtwie niebieſkiem.
      1.Kor.14.v.20.

  5. A ktoby przyiął B iedno dźiećiątko thákowe w imię moie / mnie prźiymie.
      B Tu zowie dźiećiątkiem tego ktory ieſth pokorny y vkłádny práwdźiwie á nie obłudnie.

  6. ¤ Ktoby záś obráźił iednego z tych to máłych ktorzy w mię wierzą / lepieyby mu było áby záwieſzono kámień młyńſki v ſzyie iego / y zátopiono go w głębokośći morſkiey.
      ¤ Már.9.v.42.

  7. ¤ Biádá świátu dlá zgorſzeniá: ábowiem muſzą przyść zgorſzeniá / á wſzákże biádá cżłowiekowi onemu przez ktorego zgorſzenie przychodźi.
      ¤ Luk.17.v.1.

  8. A ieſli ręká twoiá / ábo nogá twoiá ćiebie w zgorſzenie przywodźi / odetni ią / y zárzuć od ſiebie: Lepiey tobie chromym ábo niedołężnym wnidź do żywothá / á niżli máiąc dwie ręce ábo nodze / być wrzuconem w ogień wiecżny.
  9. A ieſli oko twoie ćiebie w zgorſzenie przywodźi / wyłup ie / y zárzuć od ſiebie / Lepieyći iednookiev wnidź do żywothá / á niżli dwie ocży máiąc być wrzuconym ná mękę ogniſtą.
  10. Bácżćież ábyśćie nie C wzgárdzáli iednego z tych to máłych / ábowiem wám powiedám / iż D Aniołowie ich ná niebie záwſze widzą oblicże Oycá mego ktory ieſt w niebie.
      C Okázuie przycżynę zgorſzeniá / to ieſt pychę y wzgárdę dlá kthorey ſobie nic nie wáżymy málucżkich.
      D To ieſt / kthorzy máią piecżą o nich á thák okázuie iż Bog ie cżći / á ieſliż by ini ludźie gárdźili bez kárániá nie ſą.

      Pſál.34.v.8.

  11. * Bo Syn cżłowiecży przyſzedł / áby záchowáł to co było zginęło.
      * Luk.10.v.12.

  12. Y coż ſię wám zdá: Ieſliby miáł kto ſto owiec / á zábłądźiłáby iedná z nich / ázáż opuśćiwſzy dźiewięćdźieſiąt y dźiewięć nie idźie ná gory / ſzukáć oney ktorá zábłądźiłá:
      Luk.15.v.4.

  13. A ieſli ſię thák trefi / iż ią náydźie / zápráwdę powiedám wám / że ſię iey więcey ráduie niżli onym dźiewiąćidźieſiąth y dźiewiąći kthore nie błądźiły.
  14. Tákći nie ieſt wolá Oycá wáſzego ktory ieſt ná niebie / áby zginął ieden z tych máłych.
  15. * A ieſliby E zgrzeſzył przećiwko tobie brát twoy / idź / á kárz go miedzy thobą y onym ſámym / Ieſli ćię vſłuchá / zyſkáłeś brátá ſwoiego.
      E Tu mowi o grzechách oſobnych y táiemnych ktoremi bywámy obráżeni / á nie poſpolitych y iáwnych.

      * 3.Mo.19.v.17. Luk.17.v.3. Iák.5.v.19.

  16. Ale ieſli ćię nie vſłuchá / weźmi z ſobą ieſzcże iednego ábo dwu / áby w vśćiech dwu ábo trzech świádkow ſtánęłá káżdá rzecż.
      5.Mo.19.v.15. Ián.8.v.17. 2.Kor.13.v.1. Zyd.10.v.28.

  17. A ieſliby ich nie vſłucháł / powiedz zgromádzeniu / A ieſliby y zgromádzeniá nie vſłucháł / niechći będźie iáko ¤ ktory pogánin y celnik.
      ¤ 1.Kor.5.v.9. 2.Tes.3.v.14.

  18. Zápráwdę powiedám wám / Cobyśćie kolwiek związáli ná źiemi / będźie związáno y ná niebie: A cobyśćie rozwiązáli ná źiemi / będźie rozwiązáno y w niebie.
      Ián.20.v.23.

  19. Záſię powiedám wám / iż gdyby ſię wás dwá zezwolili ná źiemi / o wſzelką rzecż ktoreyby prośili / ſtánie ſię im od Oycá me° ktory ieſt ná niebie.
  20. Abowiem gdźie ſą dwá ábo trzey zgromádzeni w imię moie / thámem ieſt w pośrodku ich.
  21. Tedy Piotr przyſtąpiwſzy do niego rzekł / Pánie: Ile kroć brát moy zgrzeſzy przećiwko mnie / mámli mu odpuśćić: * izáli do śiodmego rázu:
      * Luk.7.v.4.

  22. Y rzekł mu Iezus / Nie powiedámći áż do śiedmikroć / ále áż do ſiedmidźieſiąt kroć śiedmi.
  23. Dlá tego przypodobáne ieſt Kroleſtwo niebieſkie niektoremu Krolowi kthory chćiáł licżbę odbieráć od ſlug ſwoich.
  24. A gdy pocżął odbieráć ſtáwiono mu niektore° co był winien dźieſięć tyſięcy F tálentow.
      F Tálenth wáżył ſześćſet grzywien.

  25. A gdy on nie mogł zápłáćić / kázáł go Pán iego záprzedáć / y żonę iego / y dźieći / y wſzythko co miáł / y płáćić dług.
  26. A on ſługá vpádſzy kłániáł mu ſię mowiąc / Pánie / odłoż gniew ſwoy przećiwko mnie / á wſzytko tobie oddám.
  27. Tedy Pán zlitowáwſzy ſię nád onym ſługą / wypuśćił go y dług mu odpuśćił.
  28. A on ſługá wyſzedſzy / nálázł iednego z tych co z nim ſłużyli / kthory mu był winien ſtho G Groſzy / y popádſzy go / duśił gi mowiąc / Oddáy mi coś winien.
      G Tá ſummá wáżyłá około dźieſiąći cżerwonych zlotych co było bárzo máło względem thego co mu był Pán odpuśćił.

  29. Y vpádſzy mu towárzyſz iego v nog / proſił go mowiąc / Odłoż gniew ſwoy przećiwko mnie / á oddám ći wſzytko.
  30. Ale on nie chćiáł / owſzem ſzedſzy / wſádźił go do ćiemnice / mowiąc iż by mu oddáł co był winien.
  31. A vyzráwſzy towárzyſze ie° co ſię ſtáło / záſmućili ſię bárzo / y ſzedſzy oznáymili Pánu ſwemu wſzythko co ſię było ſtáło.
  32. Thedy wezwáwſzy go Pán iego / rzekł mu / Sługo złośćiwy / Iámći wſzythek on dług odpuśćił / iżeś mię prośił.
  33. Izáżeś y thy nie miáł ſię zmiłowáć nád towárzyſzem twoim / iákom ſię iá też zmiłowáł nád tobą:
  34. Y rozgniewáwſzy ſię Pán iego / podáł go opráwcom / áżby oddáł wſzytko co mu winien był.
  35. Tákći y Oćiec moy niebieſki vcżyni wám / ieſlibyśćie nie odpuśćili káżdy brátu ſwemu z ſerc wáſzych vpádkow ich.

    Kápitułá 19.

    ¶ 3. O rozwodźie. 14. Zbáwienie dźiátek. 17. Drogá ku zbáwieniu. 23. Bogáty trudno má być zbáwion. 28. Zápłátá tych kthorzy wſzytko opuſzcżáią dlá Kryſtuſá.

  1. * Y ſtáło śię gdy dokońcżył Iezus tych rzecży / poſzedł z Gálileiey / y przyſzedł do gránic Iudá zá Iordánem.
      * Már.10.v.1.

  2. Y ſzło zá nim wielkie zgromádzenie ludu / y vzdrowił ie tám.
  3. Tedy przyſzli do niego Fáryzeuſzowie kuſząc go / y mowiąc k niemu / Godźili ſię cżłowiekowi opuśćić żonę dlá káżdey przycżyny:
  4. A on odpowiedźiáwſzy rzekł im / Nie cżytáliśćie / iż Stworzyćiel od pocżątku mężcżyznę y niewiáſtę vcżynił ie:
      1.Mo.1.v.27.

  5. Y rzekł / Przetho opuśći cżłowiek oycá y mátkę / y będźie przyłącżon ku żenie ſwey / á ktorzy dwá byli / * ſtháną ſię iednym ćiáłem.
      * 1.Kor.6.v.16.

  6. A ták iuż nie ſą dwá / ále iedno ćiáło: Co thedy Bog złącżył / cżłowiek niecháy nie rozłącżá.
  7. Rzekli mu / Przecżże tedy Moiżeſz roſkázáł dáwáć liſt rozwodny / y opuśćić ią:
      5.Mo.24.v.1.

  8. A on rzekł im / Moiżeſz prze A zátwárdźiáłość ſercá wáſzego dopuśćił wám opuſzcżáć żony wáſze / ácż od pocżątku nie było ták.
      A Tho było dlá okrućieńſtwá ktorego by byli vżywáli nád żonámi ſwemi gdyby muſieli z~nimi mieſzkáć kthore ſię im nie podobáły.

  9. A iá powiedám wám / ¤ Iż ktobykolwiek opuśćił żonę ſwoię / oprocż dlá niecżyſtośći / á inſząby poiął / cudzołoży / A ktobykolwiek theż opuſzcżoną poiął / cudzołoży.
      ¤ Mar.10.v.11. Luk.16.v.18. 1.Kor.7.v.11.

  10. Rzekli mu vcżniowie iego / Ieſli ták ſię má ſpráwá cżłowieká z żoną / nie ieſt pożytecżná rzecż ſię ożenić.
  11. A on im rzekł / Nie wſzyſcy poymuią ty ſłowá / ále ktorym ieſt dáno.
  12. Abowiem ſą rzezáńcy / ktorzy z żywotá mátki ták ſię národźili / y ſą też rzezáńcy / kthorzy od ludźi ſą vrzezáni / y ſą też rzezáńcy kthorzy ſię ſámi B vrzezáli dlá Kroleſtwá niebieſkiego / ktho może C poiąć / niecháy poymuie.
      B To ieſth / máiąc dár wſtrzymáłośći kthorego vżywáią ku ſłużbie Bożey będąc wolnieyſzy.
      C Ten dár nie ieſt poſpolithy káżdemu / á przetho nie má ſię ſwowolnie wſćiągáć żáden od máłżenſtwá.

  13. Tedy mu ofiárowáno dźiátki / áby ręce włożył ná nie / y modlił ſię / á vcżniowie fukáli ie.
      Már.10.v.13. Luk.18.v.15.

  14. Ale Iezus rzekł / Zániecháyćie dźiátek / áni im zábrániáyćie przychodźić do mnie / ábowiem thákowych ieſt Kroleſtwo niebieſkie.
  15. A włożywſzy ná nie ręce / poſzedł z onąd.
  16. * Y oto ieden przyſtąpiwſzy / rzekł iemu / Miſtrzu dobry / co dobrego mám cżynić ábym miáł żywot wiecżny:
      * Már.10.v.17. Luk.18.v.18.

  17. A on rzekł iemu / Przecżże mię zowieſz dobrym: żáden nie ieſt dobry oprocż iednego / to ieſt Bogá / A ieſli chceſz do żywotá wnidź / D záchowáy przykázániá.
      D Przywodźi go ku zákonowi áby ſię poznáwſzy ſtáł ſię pokorny.

  18. Y rzekł iemu / Ktore: Y powiedźiáł Iezus / Nie będźieſz zábiiáł / nie będźieſz cudzołożył / nie będźieſz krádł / nie będźieſz mowił fáłſzywego świádectwá.
      2.Mo.20.v.13.

  19. Cżći oycá y mátkę / á bliźniego twe° miłowáć będźieſz iáko ſámego śiebie.
  20. Rzekł mu młodźieniec / Iám thego wſzytkiego E ſtrzegł z młodośći moiey / Cżegoż mi ieſzcże niedoſtáwá:
      E Wiele o ſobie trzymá dlá tego iż ieſzcże ſámego ſiebie nie poznáł.

  21. Rzekł mu Iezus / Ieſli chceſz być doſkonáłym / F idź przedáy co iedno máſz / y dáy vbogim / á będźieſz miáł ſkárb w niebie / á przyſzedſzy / podź zá mną.
      F Tho roſkázánie nie ieſtći poſpolite ále mowi do tego młodźieńcá áby odkrył obłudność iego / á żeby też niemoc ſwoię vcżuł.

  22. A gdy ty ſłowá młodźieniec vſłyſzáł / poſzedł ſmutny / ábowiem miáł máiętnośći wiele.
  23. Tedy Iezus rzekł vcżniom ſwoim / Zápráwdę powiedám wám / iż bogáthy trudno wnidźie do Kroleſtwá niebieſkiego.
  24. Záſię powiedám wám / Łátwiey ieſt Wielbłądowi przez dźiurę igielną prześć / niż bogáthemu wnidź do Kroleſtwá niebieſkiego.
  25. Co vſłyſzáwſzy vcżniowie iego / zlękli ſię bárzo mowiąc / Ktoż thedy może być zbáwion:
  26. A Iezus weyzráwſzy ná nie / rzekł im / V ludźi to niepodobno ieſt / ále v Bogá wſzytki rzecży podobne ſą.
  27. Tedy Piotr odpowiedáiąc / rzekł iemu / Otoſmy my opuśćili wſzytko y poſzlichmy zá tobą: Coż ſię nám tedy doſtánie:
  28. A Iezus rzekł im / Zápráwdę powiedám wám / iż wy ktorzyśćie zemną ſzli w G odrodzeniu / gdy vſiędźie Syn cżłowiecży ná ſtholcu chwáły ſwey / będźiećie y wy ſiedźieć ná dwunáśćie ſtholcách / ſądząc dwánáśćie pokoleniá Izráelſkie.
      G To ieſt / w they ſpráwie ktorą ieſt świát odmieniony y odnowiony.

      Luk.22.v.30.

  29. Y wſzelki kthoryby opuśćił domy / ábo bráćią / ábo śioſtry / ábo oycá / ábo mátkę / ábo żonę / ábo dźieći / ábo role dlá imieniá moiego / tyle ſtokroć weźmie / y żywot wiecżny dźiedźicżnie otrzymá.
  30. * A H wiele pierwſzych będą oſtátecżnymi / á oſtátecżnych pierwſzemi.
      H To mowi áby im okázáł iż nie doſyć ráz pocżąć ále trzebá dokońcá oſtátecżnie trwáć.

      * Már.10.v.31. Luk.13.v.30.

    Kápitułá 20.

    ¶ 1. Kryſtus okázuie iáki ieſt ſtán Kośćiołá. 17. Smierć iego. 19. Y zmártwychwſthánie iego. 22. Odwodźi ſwoie od wſzelákiey chluby y roſkoſzy / vpomináiąc ku krzyżowi. 30. Oświecá dwu ſlepych.

  1. Abowiem podobne ieſt Kroleſtwo niebieſkie cżłowiekowi goſpodárzowi / kthory wyſzedł ſkoro ná świtániu náymowáć robothniki do winnice ſwoiey.
  2. A gdy ſię zmowił z robothnikámi A z Groſzá ná dźień / poſłáł ie do winnice ſwoiey.
      A Tá monetá wáżyłá trzy groſze y kilká pieniędzy.

  3. Y wyſzedſzy około B trzećiey godźiny / vyzráł drugie ktorzy ſtáli ná rynku prożnuiąc.
      B Po wzeſćiu ſłońcá / ábowiem dźielili dźień ná dwánáſćie godźin / trzy były cżwártá cżęść dniá / ſześć południe / dźiewięc o dwudźieſtey / iedenáśćie / przed wiecżorem godźiná.

  4. Y rzekł im / Idźćie y wy do winnice / á coby ſpráwiedliwe° było / dám wám.
  5. A oni poſzli: Záſię wyſzedſzy około ſzoſtey y dźiewiątey godźiny / tákże vcżynił.
  6. Potym około iedennáſtey godźiny wyſzedſzy / nálázł drugie ktorzy ſtáli prożnuiący / y rzekł im / Przecż thu ſtoićie cáły dźień prożnuiący:
  7. Rzekli mu / Iż nás żáden nie náiął: Rzekł im / Idźćie y wy do winnice / á coby było ſpráwiedliwego / weźmiećie.
  8. A gdy wiecżor przyſzedł / rzekł pán winnice ſpráwcy ſwemu / Záwołáy robotnikow / y oddáy im zápłátę / pocżąwſzy od oſthátnich áż do pierwſzych.
  9. A gdy przyſzli oni ktorzy o iedennáſtey godźinie byli zmowieni / wźięli káżdy po groſzu.
  10. Przyſzedſzy też y pierwſzy / mniemáli żeby więcey wźiąć mieli / ále wźięli y oni káżdy po groſzu.
  11. A wźiąwſzy / ſzemráli przećiw goſpodárzowi.
  12. Mowiąc / Ci oſtátecżni iednę godźinę robili / á tyś ie nám vcżynił rownymi / ktorzyſmy ćięſzką prácą dniá y też vpálenie znośili.
  13. A on odpowiedáiąc / rzekł iednemu z nich / Thowárzyſzu nie cżynięć krzywdy / á záś ſię nie zmowił z groſzá:
  14. Weźmi co twego ieſt / á idź precż / chcęć iá temu oſtátecżnemu dáć iáko y tobie.
  15. Izáż mi ſię nie godźi vcżynić z moim co chcę: Abo oko twoie C złośćiwe ieſt / iżem iá dobry:
      C To ieſt / zázdrośćiwe.

  16. Tákći D oſtátecżni będą pierwſzemi / á pierwſzy oſtátecżnymi / Abowiem wiele ieſt wezwánych / ále máło wybránych.
      D Ty ſłowá ku temu ſię śćiągáią iż iáko iedni ſą pierwey wzwáni niż drudzy / áby też ochotniey ſię prácowáli y ſkromnie ſię z inymi obchodźili ocżekiwáiąc teyże zápłąty ktorá ieſt wſzytkim obiecáná.

  17. * A gdy ſzedł Iezus do Ieruzálem / wźiął z ſobą dwánáśćie vcżniow oſobno ná drodze / Y rzekł im.
      * Már.10.v.31. Luk.13.v.30.

  18. Otho idźiemy do Ieruzálem / á Syn cżłowiecży będźie wydán Kſiążętám kápłáńſkim / y náucżyćielom / y oſądzą go ná śmierć.
      Már.10.v.32. Luk.18.v.31.

  19. Y podádzą go pogánom ná to áby ſię z nie° nágráli / y bicżowáli go / y vkrzyżowáli go / á trzećie° dniá powſtánie.
  20. ¤ Tedy przyſzłá do niego mátká ſynow Zebedeuſzowych z ſyny ſwymi / dáiąc mu chwáłę y proſząc nieco od niego.
      ¤ Már.10.v.35.

  21. A on iey powiedźiáł / Cżego chceſz: A oná mu rzekłá / Rzecż áby śiedźieli ći dwá ſynowie moi / ieden po práwicy twoiey / á drugi po lewicy w Kroleſtwie twoim.
  22. A Iezus odpowiedáiąc rzekł / Nie wiećie cżego prośićie: E Możećieli pić kielich ktory iá będę pił: y krztem ktorym bywám krzcżon być okrzcżeni: Rzekli mu / Możemy.
      E Aby ie odwiodł od pychy / okázuie im krzyż ktory názywá kielichem / to ieſt miárą vćiſkow káżdemu od / Bogá náznácżonych ktore theż zowie krztem.

  23. Thedy im rzekł / Kielichći moy pić będźiećie / y krztem ktorym mię krzcżą okrzcżeni będźiećie / Ale śiedźieć po práwicy moiey / y po lewicy moiey / nie ieſt F moiá rzecż dáć / Ale będźie dáno tym ktorym ieſt zgothowáno od Oycá moiego.
      F To ieſt / nie ieſt mi roſkázáno od Oycá mego ábym thu vrzędy rozdáwáł.

  24. Co gdy vſłyſzeli drudzy dźieſięć / zá złe mieli onym dwiemá brátom.
      Már.10.v.41.

  25. A Iezus wezwáwſzy ich rzekł im / Wiećie iż Kſiążętá národow pánuią nád nimi / A kthorzy wielcy ſą / vżywáią zwierzchnośći nád nimi.
  26. Ale nie ták będźie miedzy wámi / owſzem ktobykolwiek miedzy wámi chćiáł wielkim zoſtáć / niech będźie ſługą wáſzym.
  27. A kthobykolwiek miedzy wámi chćiáł pierwſzym być / niech będźie ſłużebnikiem wáſzym.
  28. Iáko Syn cżłowiecży nie przyſzedł áby mu ſłużono / ále áby ſłużył / y dáł żywot ſwoy w okup zá wiele ich.
      Fili.2.v.7.

  29. ¤ A gdy oni wychodźili z Ierychá / ſzło zá nim bárzo wiele ludźi.
      ¤ Már.10.v.46. Luk.18.v.35.

  30. A oto dwá ślepi śiedząc przy drodze / vſłyſzáwſzy iż Iezus przeſzedł / záwołáli mowiąc / Zmiłuy ſię nád námi Pánie / Synu Dáwidow.
  31. Ale oná wielkość ludźi fukáłá ie áby milcżeli / A oni tym więcey wołáli / mowiąc / Zmiłuj ſię nád námi Pánie / Synu Dáwidow.
  32. A ſtánąwſzy Iezus / záwołáł ich y rzekł / Co chcećie ábym wám vcżynił:
  33. Rzekli mu / Pánie áby ſię otworzyły ocży náſze.
  34. A Iezus vlitowáwſzy ſię / dotknął ſię ocżu ich / á nátychmiáſt przeyrzáły ocży ich.

    Kápitułá 21.

    ¶ 1. Iezus iedźie do Ieruzálem. 12. Wygániá kupuiące. 14. Vzdráwiá niemocne. 21. Okázuie moc wiáry. 24. Zwierzchność ie°. 41. Káránie nieprzyiáćioł iego.

  1. * A gdy ſię przybliżáli ku Ieruzálem / y przyſzli do Bethfáge nád Gorę Oliwną / tedy Iezus poſłáł dwu vcżniow /
      * Már.11.v.1. Luk.19.v.29.

  2. Mowiąc knim / Idźćie do miáſtecżká ktore ieſt przećiwko wám / á nátychmiáſt náydźiećie oſlicę vwiązáną y oślę z nią / odwiązáwſzy / przywiedźćie mi ie.
  3. A ieſliby wám co kto rzekł / powiedzćie iż Pán tych rzecży potrzebuie / ábowiem zárázem poſle ie.
  4. A to ſię wſzytko ſtáło / áby ſię wypełniło co ieſth powiedźiáno przez Proroká mowiącego /
  5. Powiedzćie corce Syońſkiey / Oto Krol twoy idźie do ćiebie ćichy / śiedząc ná oślicy / y ná A oſlęćiu tey ktorá ieſt pod iárzmem.
      A Ieſt niekthory ſpoſob mowieniá gdźie dwie rzecży zá iednę bywáią pomienione.

      Ezá.62.v.11. Zách.9.v.9. Ián.12.v.15.

  6. Szedſzy tedy vcżniowie / ták vcżynili iáko im był roſkázáł Iezus.
  7. Y przywiedli oślicę y oſlę / á włożywſzy ná nie ſzáty ſwoie / wſádźili go ná nie.
  8. A bárzo wielkie zebránie ludu ſłáli ſzáty ſwoie ná drodze / á drudzy rąbáli gáłązki z drzew y ná drodze ſłáli.
  9. Zebránie theż ludźi ktore wprzod ſzło y zá nim / krzyknęło mowiąc / B Hoſánná Synowi Dáwidowemu / Błogoſłáwiony ten kthory idźie w imię Páńſkie / Hoſánná ktoryś ieſt w niebie C náywyżſzym.
      B To ieſth / zbáw proſzę ćię.
      C To ieſth / Bogu włáſnie má być to zbáwienie przycżytáne.

  10. A gdy wiecháł do Ieruzálem / wzruſzyło ſię wſzytko miáſto / mowiąc / Ktoż to ieſt:
  11. A poſpolity lud mowił / Tenći ieſt Iezus on Prorok z Názáreth Gálileyſkiego.
  12. ¤ Tedy Iezus wſzedł do Kośćiołá Boże° / y wygnáł wſzytki ktorzy przedáwáli y kupowáli w Kośćiele / á ſtoły bánkierzow / y ſtolice tych ktorzy przedáwáli gołębie / ſpodwrácáł.
      ¤ Már.11.v.15. Luk.19.v.45. Ián.2.v.15.
      5.Mo.4.v.25.

  13. Y rzekł im / * Nápiſáno ieſt / Dom moy / dom D modlitwy názwán będźie / á wyśćie gi E vcżynili iáſkinią zboycow.
      D To ieſt / poki Cerymonie trwáły.
      E Gdy Cerymonie od Bogá vſtáwione bywáią odwodzone od práwdźiwego wzywániá ſwego / ſtáwáią ſię lotrowſką iáſkinią. Abowiem imi wſzelákie złoſći bywáią zákrywáne.

      * Ezá.56.v.7. Luk.19.v.46.
      Iere.7.v.11.

  14. Tedy przyſtąpili kniemu ſlepi y chromi w kośćiele / á vzdrowił ie.
  15. A obácżywſzy Kſiążęthá kápłáńſkie y náucżyćielowie dźiwy ktore był vcżynił / y dźieći ktore wołáły w kośćiele / y mowiły / Hoſánná Synowi Dáwidowemu / rozgniewáli ſię.
  16. Y rzekli mu / Słyſzyſzże co ći mowią: A Iezus rzekł im / Słyſzę / Nie cżytáliśćie nigdy / ¤ iż z vſt niemowiątek y tych ktorzy zſą pierſi / wykonáłeś chwáłę:
      ¤ Pſál.8.v.3.

  17. A opuśćiwſzy ie / wyſzedł precż z miáſtá do Bethániey / y thámże nocowáł.
  18. Tedy ráno gdy ſię wroćił do miáſtá / łáknął.
  19. Y vyzráwſzy niektore figowe drzewo ná drodze / przyſtąpił kniemu / y nie nálázł nic ná nim / iedno liśćie ſámo y rzekł / Niecháy ſię więcej z ćiebie owoc nie rodźi ná wieki / y vſchło zárázem figowe drzewo.
      Már.11.v.13.

  20. To thedy vyzráwſzy vcżniowie / dźiwowáli ſię mowiąc / Iákoż nátychmiáſt vſchło figowe drzewo:
  21. A odpowiedáiąc Kryſthus / rzekł im / Zápráwdę powiedám wám / ieſlibyśćie mieli wiárę á nie wąthpili / nie tylko tho co ſię ſtáło z figowym drzewem vcżynićie / ále też gdybyśćie they gorze rzekli / Podnieś ſię á rzuć ſię w morze / zſtánie ſię.
  22. * Y wſzytki rzecży o ktore prośić będźiećie w modlitwie wierząc / weźmiećie.
      * Már.11.v.24. Ián.15.v.7.

  23. A gdy on przyſzedł do Kośćiołá / Kſiążętá kápłáńſkie y ſtárſzy z ludu / przyſtąpili k niemu gdy vcżył / y mowili / Ktorą mocą to cżyniſz: á kthoć dáł tę zwierzchność:
  24. A Iezus odpowiedáiąc / rzekł im / Spytám iá też wás o iednę rzecż / ktorą ieſli mi powiećie / iá też wám powiem ktorą mocą to cżynię.
  25. Krzeſt Iánow z kąd był / z niebá cżyli z ludźi: A oni myſlili ſámi w ſobie / mowiąc / Ieſli powiemy z niebá / rzecże nám / Cżemużeśćie tedy nie vwierzyli iemu:
  26. Ieſli záś powiemy / z ludźi / F boimy ſię zgromádzeniá ludźi / bo wſzyſcy máią Iáná zá Proroká.
      F Obłudni ludźie więcżſzy wzgląd máią ná ludźi niż ná Bogá y práwdę.

      Már.6.v.20.

  27. Y odpowiedáiąc Iezuſowi / rzekli / Nie wiemy / Rzekł im też y on / Ani iá też wám powiedám kthorą mocą to cżynię.
  28. Y coż ſię wám zdá: Niektory miáł dwu ſynu / y przyſzedſzy do pierwſzego / rzekł / Synu / idź / rob dźiś w winnicy moiey.
  29. A on odpowiedáiąc / rzekł / Nie chcę / Ale potym obácżywſzy ſię / ſzedł.
  30. Przyſzedſzy pothym do drugiego / rzekł mu tákież / A on odpowiedáiąc rzekł / Idę iá pánie / á nie ſzedł.
  31. Ktory z tych dwu vcżynił wolą oycowſką: Rzekli mu / Pierwſzy: Powiedźiáł im Iezus / Zápráwdę powiedám wám / iż celnicy y wſzetecżnice vprzedzáią wás do Kroleſtwá Boże°.
  32. Abowiem przyſzedł do wás Ián G drogą ſpráwiedliwośći / á nie vwierzyliśćie mu / Celnicy záś y wſzetecżnice vwierzyli mu / ále wy choćiáśćie to widźieli / nie vpámiętáliśćie ſię / ábyśćie mu vwierzyli.
      G Bog okázáł drogę ſpráwiedliwoſći przez poſługę Iánowę.

  33. ¤ Drugiego podobieńſtwá ſłucháyćie / Był niektory H goſpodárz / ktory náſádźił I winnicę / y płotem ią K ogrodźił / y wkopáł w niey práſę / á zbudowáł wieżę / y náiął ią robotnikom / y poiecháł precż.
      H To ieſt Bog.
      I To ieſt / lud wybrány od niego.
      K To ieſt / ſtárá ſię wſzelkim obycżáiem áby iey ſtrzegł y płodną cżynił.

      ¤ Ezá.5.v.1. Iere.2.v.21. Már.12.v.1. Luk.20.v.9.

  34. A gdy ſię przybliżył cżás owocow / poſłáł ſługi ſwoie do onych L robotnikow áby odebráli pożytki iego.
      L Są kſiążętá y kápłáni.

  35. A robotnicy poimáwſzy M ſługi ie° / iednego vbili / drugiego zámordowáli / drugiego záś vkámionowáli.
      M To ieſt Proroki.

  36. Powtore poſłáł inſze ſługi / ktorych więcey było niż pierwſzych / á oni tákże im vcżynili.
  37. Ná oſthátek poſłáł do nich N ſyná ſwego / mowiąc / Będą ſię O wſtydáć ſyná mego.
      N To ieſt / Iezuſá Kryſtuſá.
      O Abo będą mieć wzgląd.

  38. Ale robotnicy vyzráwſzy ſyná / rzekli ſámi w ſobie / Tenći ieſt dźiedźic / podźćie / zábiymy go / y poſiądźmy dźiedźictwo iego.
      Ián.11.v.53.

  39. Tedy poimáwſzy go / wyrzućili precż z winnice / y zámordowáli.
  40. Gdy tedy przyidźie pán winnice / co vcżyni robotnikom onym:
  41. Rzekli mu / Ony złe / złe potráći / á winnicę ſwoię náymie inſzym robotnikom / kthorzy oddádzą mu owoc cżáſu ſwego.
  42. Rzekł im Iezus / Nie cżytháliśćie nigdy w Piſmiech: * Kámień kthory odrzućili buduiący / ten ſię ſtáł głową v węgłá / od Páná to ieſt vcżyniono / y dźiwno ieſt przed ocżymá náſzymi.
      * Pſál.118.v.22. Dźiei.4.v.11. Rzym.9.v.31. 1.Piotr.2.v.7.

  43. A przetoż powiedám wám / iż będźie odięte od wás Kroleſtwo Boże / y będźie dáne národowi ktoryby podáł owoc iego.
  44. A kto pádnie ná ten kámień / będźie ſkruſzon / á nákogoby záś on vpádł / zetrze go.
      Ezá.8.v.14.

  45. Y vſłyſzáwſzy Kſiążętá kápłáńſkie y Fáryzeuſzowie podobieńſtwá iego / poználi iż o nich mowił.
  46. A ſzukáiąc iákoby go poimáli / báli ſię poſpolſthwá / ábowiem go iáko Proroká mieli.

    Kápitułá 22.

    ¶ 2. Okázuie ſtán kośćielny. 17. Poſłuſzeńſtwo powinne przełożonym. 23. Zmártwychwſtánie. 37. Summá zákonu. 41. Boſká iego zwierzchność.

  1. Tedy odpowiedáiąc Iezus powtore / mowił im przez podobieńſtwá / rzekąc.
  2. * Przypodobáne ieſt Kroleſtwo Niebieſkie niektoremu Krolowi ktory ſpráwił weſele ſynowi ſwemu.
      * Luk.14.v.16. Ziáw.19.v.9.

  3. Y poſłáł ſłużebniki ſwoie wzywáć tych ktorzy byli proſzeni ná weſele / A ále nie chćieli przyść.
      A Zámietuie w ocży Zydom niewdźiecżnośći ich y vporną złość iż odrzućili łáſkę Bożą ktorá im byłá ták hoynie ofiárowáná.

  4. Záſię poſłáł inſze ſłużebniki / mowiąc / Powiedzćie wezwánym / Otom nágothowáł obiád moy / woły moie y kármne rzecży ſą pobite / y wſzytki rzecży gotowe / Podźćie ná weſele.
  5. A oni nie dbáiąc ná to / poſzli precż / ieden do ſwey roley / á drugi do kupiectwá ſwego.
  6. Ktemu drudzy poimáwſzy ſłużebniki ie° / y zelżywość im vcżyniwſzy / pomordowáli ie.
  7. Co vſłyſzáwſzy Krol / rozgniewáł ſię / y poſłáwſzy woyſká ſwe / wytráćił ony zábiiácże / y miáſto ich ſpálił.
  8. Tedy rzekł ſłużebnikom ſwoim / Weſele ieſtći gotowe / lecż wezwáni nie byli godnymi.
  9. A przeto idźćie ná B roſtánie drog / á ile byśćie náleźli wzowćie ná weſele.
      B Przepowiedá wezwánie pogánow.

  10. Y wyſzedſzy ſłużebnicy oni ná drogi / zebráli wſzytki ile ich náleźli / złe y dobre / y nápełnione ieſt weſele tymi ktorzy ſiedźieli przy ſtole.
  11. A wſzedſzy Krol áby oglądáł śiedzące / obácżył tám cżłowieká / ktory nie miáł ná ſobie C ſzáty weſelá.
      C To ieſt / ktory nie miáł chući cżyſtey áni ſzcżyrego ſumnieniá.

  12. Y rzekł mu / Towárzyſzu iákoś tu D wſzedł nie máiąc ſzáthy weſelá: A on zámilknął.
      D Acżkolwiek Bog ćierpi do cżáſu obłudne w kośćiele wſzákże ie cżáſu ſwego okázuie.

  13. Tedy rzekł Krol przyſtáwom / Związáwſzy nogi y ręce iego / weźmićie go / y wrzuććie w ćiemność zewnętrzną / tám będźie płácż y zgrzytánie zębow.
  14. Abowiem wiele ieſt E wezwánych / ále máło wybránych.
      E To ieſt / wezwániem zwierzchownym y poſpolitym.

  15. Tedy odſzedſzy Fáryzeuſzowie / rádźili ſię áby go podchwyćili w mowie.
      Már.12.v.13. Luk.20.v.26.

  16. A przetho poſłáli do niego vcżnie ſwoie z Herodyány / mowiąc / Miſtrzu / Wiemy iżeś práwdźiwy / y drogi Bożey w práwdźie vcżyſz / á niedbáſz ni nákogo / ábowiem nie pátrzáſz ná oſobę ludzką.
  17. Powiedz nám thedy / co ſię thobie zdá / Godźili ſię dáć cżynſz Ceſárzowi / ábo nie:
  18. A Iezus poznáwſzy złość ich / rzekł / Cżemu mię kuśićie obłudni ludźie:
  19. Pokáżćie mi monetę cżynſzową / A oni mu przynieſli Groſz.
  20. Tedy rzekł im / Cżyi ieſt ten obráz y nápis:
  21. Rzekli mu / Ceſárſki / Tedy powiedźiáł im / ¤ Przeto oddáwáyćie Ceſárzowi / co ná Ceſárzá náleży / á Bogu co ieſt Bożego.
      ¤ Rzym.13.v.7.

  22. Co vſłyſzáwſzy / dźiwowáli ſię / A opuśćiwſzy go poſzli precż.
  23. Dniá onego przyſzli k niemu Sáduceuſzowie / * ktorzy powiedáią iż niemáſz zmártwychwſtániá / Y pytáli go /
      Már.12.v.18. Luk.20.v.27.
      * Dźiei.23.v.8.

  24. Mowiąc / Miſthrzu / Moiżeſz rzekł / Ieſliby ktho vmárł nie máiąc dźiátek / niech brát iego práwem powinowáthym poymie żonę iego / y wzbudźi potomſtwo brátu ſwemu.
      5.Mo.25.v.5.

  25. Byli tedy śiedḿ bráćiey v nás / á pierwſzy ożeniwſzy ſię vmárł / á gdy nie miáł potomſtwá / zoſtháwił żonę ſwoię brátu ſwemu.
  26. Tákże też wtory y trzeći áż do ſiodmego.
  27. A po wſzytkich vmárłá też y żoná.
  28. W zmártwych wſtániu tedy / ktorego z onych ſiedmi będźie żoná: gdyż ią wſzyſcy mieli.
  29. A odpowiedáiąc Iezus / rzekł im / Błądźićie nie vmieiąc Piſm áni mocy Bożey.
  30. Abowiem w zmártwych wſtániu áni ſię ożeniáią / áni zá mąż dáwáią / ále ſą iáko Aniołowie Boży w niebie.
  31. A o zmártwych wſtániu nie cżytáliśćie / co wám powiedźiáno ieſt od Bogá / gdźie mowi /
  32. ¤ Iám ieſt Bog Abráhámow / Bog Izáákow / y Bog Jákobow: Bog nie ieſtći Bogiem vmárłych / ále żywych.
      ¤ 2.Mo.3.v.6.

  33. A gdy to ono zgromádzenie ludu ſłyſzáło / zdumiáło ſię dlá náuki ie°.
  34. A vſłyſzáwſzy Fáryzeuſzowie / iż vſtá záwárł Sáduceuſzom / zeſzli ſię poſpołu.
  35. Tedy go ſpytáł ieden z nich doktor w zákonie / kuſząc go y mowiąc.
      Már.12.v.28.

  36. Miſtrzu / Kthore ieſt náwięcżſze roſkázánie w zákonie:
  37. A Iezus rzekł mu / * Będźieſz miłowáł Páná Bogá twego ze wſzytkiego ſercá twe° / y ze wſzytkiey duſze twoiey / y ze wſzytkiey myſli twoiey.
      * 5.Mo.6.v.5. Luk.10.v.27.

  38. Toć ieſt pierwſze y wielkie roſkázánie.
  39. A wtore podobne ieſt temu / Będźieſz miłowáł bliźniego twego iáko ſámego ſiebie.
      3.Mo.19.v.18. Már.12.v.31.

  40. Ná tym dwoygu roſkázániu wſzytek zákon y Prorocy záwiſnęli.
  41. ¤ A gdy ſię Fáryzeuſzowie zebráli / ſpytáł ich Iezus /
      ¤ Már.12.v.35. Luk.20.v.41.

  42. Mowiąc / Co ſię wám zdá o Kryſtuſie: Cżyi ieſt Syn: Rzekli mu / Dáwidow.
  43. Y rzekł im / Iákoż thedy Dáwid w Duchu zowie go Pánem: mowiąc /
  44. Rzekł Pán Pánu memu / Siedź po práwicy moiey / áż położę nieprzyiáćioły twoie podnożkiem nog twoich.
      Pſálm.110.v.1.

  45. Ieſli tedy Dáwid zowie go Pánem / iákoż ieſt Synem iego:
  46. A żáden nie mogł mu nic odpowiedźieć / áni śmiáł żáden od onego dniá ni ocż go pytáć więcey.

    Kápitułá 23.

    ¶ 3. Chwáli tho co ieſt od Bogá w przełożonych. 5. Y gáni co z nich ieſt. 25. Y opowiedá vpádek ich.

  1. Tedy Iezus mowił onemu zgromádzeniu ludu y vcżniom ſwoim /
  2. Rzekąc / *A ſtolcu Moiżeſzowym ſiedzą Doktorowie y Fáryzeuſzowie.
      A To ieſt / vcżą co Moyżeſz vcżył.

      * 2.Ezdr.8.v.4.

  3. Wſzytki tedy rzecży ktoreby wám B powiedáli ábyśćie záchowáli / záchowywáyćie y cżyńćie / ále wedle vcżynkow ich nie cżyńćie / ábowiem powiedáią / á nie cżynią.
      B To ieſth / wedle náuki Moyżeſzowey / á nie wedle wymyſłow ich.

  4. Bo wiążą brzemioná ćięſzkie / y trudne ku noſzeniu / y kłádą ie ná rámioná ludzkie / á pálcem ſwym nie chcą ich ruſzyć.
      Luk.11.v.46. Dźiei.15.v.10.

  5. Owſzem wſzytki ſpráwy ſwe cżynią áby byli widzeni od ludźi / ¤ ábowiem rozſzerzáią C brámy ſwe popiſáne / y przedłużáią podołki płáſzcżow ſwoich.
      C Ták niekthorzy wykłádáią / á drudzy rozumieią tho ſłowo być wąſkie bláſzki ábo pergámeny ktory y dźiś Zydowie ná ſkorze przyſzywſzy przywięzuią ná cżelech y ná rámionách / gdźie ſą niekthore rzecży święte nápiſáne / iáko oni mowią.

      ¤ 4.Mo.15.v.38. 5.Mo.6.v.8.

  6. Ktemu miłuią pierwſze ſiedzeniá ná wiecżerzách / y pierwſze ſtholice w bożnicách.
      Már.12.v.38. Luk.11.v.43.

  7. A w rynkách pozdráwiániá / á iżby ie ludźie zwáli Miſtrzámi.
  8. * Ale wy nie dáyćie ſię zwáć D miſtrzámi / ábowiem ieden ieſt náucżyćiel wáſz / to ieſt Kryſtus / á wy wſzyſcy ieſteśćie bráćiá.
      D Tu niepátrzá ná ſłowá / ále ná ſámę rzecż / zákázuiąc nám ábyſmy ſobie nie przywłáſzcżáli zwierzchnoſći nád bráćią náſzą / gdyż to ná ſámego Kryſthuſá náleży.

      * Iák.3.v.1.

  9. A nikogo nie zowćie oycem wáſzym ná źiemi / ábowiem ieden ieſt Oćiec wáſz ktory ieſt ná niebie.
      Mál.1.v.6.

  10. Niezowćie ſię náucżyćielámi / gdyż ieden ieſt náucżyćiel wáſz / tho ieſt / Kryſtus.
  11. ¤ Ale ten kthory ieſt náwięcżſzy z wás niecháy będźie ſługą wáſzym.
      ¤ Luk.14.v.11.

  12. Abowiem kto ſię wywyżſzá / będźie vniżon / á kto by ſię vniżył / będźie wywyżſzon.
  13. A biádá wám Doktorowie y Fáryzeuſzowie pokryći / ábowiem zámykáćie Kroleſtwo niebieſkie przed ludźmi / gdyż wy ſámi nie wchodźićie / áni wchodzącym dopuſzcżáćie wnić.
      Luk.11.v.52.

  14. * Biádá wám Doktorowie y Fáryzeuſzowie pokryći / iż do końcá pożyráćie domy wdow / á to pod pokrywką długich modlitw / dlá tego odnieśiećie ćiężſze káránie.
      * Már.12.v.40. Luk.20.v.47.

  15. Biádá wám Doktorowie y Fáryzeuſzowie pokryći / iż krążyćie morze y źiemie / ábyśćie vcżynili iedne° nowego Zydowiná / á gdy zoſthánie / cżynićie go ſynem pothępieniá dwákroć więcey niż wy ſámi ieſteśćie.
  16. Biádá wám wodzowie ſlepi / ktorzy powiedáćie / Ktoby przyſiągł ná kośćioł / nic nie ieſt / A kthoby przyſiągł ná złoto kośćielne / ieſt winien.
  17. Głupi á ſlepi / Abowiem coż więcżſzego ieſt / złoto / cży kośćioł ktory poświącá złoto:
  18. A kthoby przyſiągł ná ołtárz / nic nie ieſt / ále kthoby przyſiągł ná dár ktory ieſt ná nim / winien ieſt.
  19. Głupi á ſlepi / Abowiem / Coż więcżſzego ieſth: Dár / cżyli ołtárz ktory poświącá dár:
  20. Ktoby przyſiągł ná ołtárz / przyſięgáć náń / y ná wſzytko co ná nim ieſt.
      1.Krol.8.v.31.

  21. A kthoby kolwiek przyſiągł ná kośćioł / przyſięgáć náń / y ná tego ktory w nim mieſzká.
      2.Kron.6.v.2.

  22. Y ktoby przyſiągł ná niebo / przyſięgáć ná ſtolicę Bożą / y ná tego ktory ná niey ſiedźi.
  23. ¤ Biádá wám Doktorowie y Fáryzeuſzowie pokryći / iż dáwáćie dźieſięćinę z miętki / z ányżu y z kminu / á opuſzcżáćie powáżnieyſze rzecży zákonne / tho ieſt / ſąd / miłoſierdźie / y wiárę / tyć rzecży było cżynić / á onych nie opuſzcżáć.
      ¤ Luk.11.v.42.

  24. Wodzowie ſlepi E przecádzáćie komárá / á wielbłądá pożeráćie.
      E To ieſt / wy obácżáćie rzecży ktore nicżemne ſą / á kthore ſą potrzebne opuſzcżáćie.

  25. Biádá wám Doktorowie y Fáryzeuſzowie pokryći / iż ocżyśćiáćie kubek y miſę z wierzchu / á wewnątrz pełne ſą drápieſtwá y zbytku.
      Luk.11.v.39.

  26. Fáryzeuſzu ſlepy / Ocżyść pierwey co ieſt we wnątrz kubká y miſy / áby y to co zewnątrz ieſt cżyſtem ſię ſtáło.
  27. Biádá wám Doktorowie y Fáryzeuſzowie pokryći / iż ieſteśćie podobni grobom pobielánym / kthore z wierzchu zdádzą ſię być cudne / á wewnątrz pełne ſą kośći vmárłych / y wſzelákiey niecżyſtośći.
  28. Thákże y wy z wierzchu zdáćie ſię ludźiom ſpráwiedliwi / á wewnątrz pełni ieſteśćie obłudnośći y niepráwośći.
  29. Biádá wám Doktorowie y Fáryzeuſzowie pokryći / iż buduiećie groby F Prorokow / y przyochędożáćie pámiątkę ſpráwiedliwych.
      F To cżynili dlá pámiątki ich / á przedſię ná ich náukę niedbáli.

  30. Y powiedáćie / Byſmy my byli zá oycow náſzych / nie bylibyſmy towárzyſzmi ich we krwi Prorokow.
  31. A ták świádcżyćie ſámi ſobie / iż ieſteśćie ſynowie tych kthorzy Proroki zámordowáli.
  32. Wy theż wypełńćie miárkę oycow wáſzych.
  33. Wężowie y rodzáie żmiiow / iákoż możećie vyść przed ſądem pothępieniá:
  34. Przeto otho iá poſyłám do wás Proroki / y mędrce / y náucżyćiele / á z nich niektore zábiiećie / y vkrzyżuiećie / y z nich niektore vbicżuiećie w bożnicách wáſzych / y będźiećie przeſládowáć od miáſtá do miáſtá.
  35. Aby przyſzłá ná wás wſzytká kreẃ ſpráwiedliwá rozláná ná źiemi / ode krwie * Ablá ſpráwiedliwego / áż do krwie Zácháryáſzá ſyná Báráchiáſzowego / ktoregośćie zábili miedzy kośćiołem y ołtárzem.
      * 1.Mo.4.v.8.
      2.Kron.24.v.22.

  36. Zápráwdę powiedám wám / prźiydą ty wſzytki rzecży ná národ ten.
  37. ¤ Ieruzálem / Ieruzálem ktore zábiiáſz Proroki / y kámienuieſz ty ktorzy do ćiebie ſą poſłáni / iákożem iá chćiáł wiele kroć zgromádźić ſyny twoie / iáko kokoſz kurcżęthá ſwoie pod ſkrzydłá zgromádzá / á nie chćieliśćie:
      ¤ Luk.13.v.34.

  38. Oto wám zoſtáie dom wáſz puſty.
  39. Abowiem powiedám wám / G nie vyzryćie mię od tego cżáſu / áż rzecżećie H / Błogoſłáwiony kthory idźie w imię Páńſkie.
      G To ieſth / iż ſię Kryſthus iuż nie wroći do nich áby ie vcżył owſzem przyidźie iáko ſędźiá.
      H Nie rozumie áby Zydowie mieli go chwálić / ále oznáymuie co znimi cżynić má.

    Kápitułá 24.

    ¶ 6.29. Iezus powiedá ſwoim znáki przyśćiá ſwego. 42. A choć nie rychło prźiydźie / przedſię áby byli gotowi.

  1. * A wyſzedſzy Iezus z kośćiołá / ſzedł precż / y przyſtąpili vcżniowie iego / áby mu A vkázáli budowániá kośćielne.
      A Abowiem wątpili o zborzeniu ktore im był Kryſtus opowiedźiáł.

      * Már.13.v.1. Luk.21.v.5.

  2. Y rzekł im Iezus / A záż nie widźićie thych wſzytkich rzecży / Zápráwdę powiedám wám / że thu nie będźie zoſtáwion kámień ná kámieniu / ktoryby nie był rozwálon.
      Luk.19.v.44.

  3. A gdy on ſiedźiáł ná Gorze Oliwney / przyſthąpili kniemu oſobno vcżniowie iego / rzekąc / Powiedz nám kiedy ty rzecży będą / y co zá znák przyśćiá twego: y B dokonániá świátá.
      B Ty dwie rzecży poſpołu złącżáią / mniemáiąc iżby dokońcżenie świátá y zburzenie Ieruzálem miáło być poſpołu.

  4. Y odpowiedáiąc Iezus / rzekł im / ¤ C Pátrzćie áby wás kto nie záwiodł w błąd.
      C Nie dáie im odpowiedźi iákiey żądáli / ále ie nápominá w tym cżego im było potrzebá.

      ¤ Efes.5.v.6. Kol.2.v.18.

  5. Abowiem wiele ich przyidźie w imię moie / rzekąc / Iám ieſt Kryſtus / y wiele ich w błąd záwiodą.
  6. Y vſłyſzyćie wálki / y wieśći o wálkách / pátrzćież ábyśćie ſobą nie trwożyli: ábowiem muſzą ſię ſtáć ty wſzytki rzecży / Ale ieſzcże nie ieſt koniec.
  7. Abowiem powſtánie národ przećiwko národowi / y Kroleſtwo przećiwko Kroleſtwu / y będą mory / głody / y drżeniá źiemie po wielu mieyſcách.
  8. A ty wſzytki rzecży ſą D pocżątkiem boleśći.
      D Abowiem wiele okrutnych wálek ſtáło ſię pothym miedzy pogány dlá wzgárdzeniá Ewánieliey.

  9. Tedy podádzą wás w vdręcżenie / y zábiią wás / y będźiećie nienáwidzeni od wſzech národow dlá imieniá mego.
      Luk.21.v.12. Ián.15.v.20.

  10. A tedy wiele ſię ich obráźi / á ieden drugiego wydá / y będą ſię mieć w nienáwiśći ſpołu.
  11. Y wiele fáłſzywych prorokow powſtánie / y wiele ich w błąd záwiodą.
  12. A dlá tego iż ſię rozmnoży niepráwość / oźiębnie miłość wielá ich.
  13. A ktho wytrwá do końcá / ten będźie záchowán.
  14. Y będźie przepowiedáná thá Ewánieliá Kroleſtwá po wſzythkiey źiemi / ná świádectwo wſzytkim národom / á tedyć przyidźie E koniec.
      E To ieſt / dokońcżenie świátá nie przyidźie áż Bog náwiedźi Koſćioł dźiwnym á rozmáitym przeſládowániem.

  15. ¤ Gdy tedy vyzrzyćie F brzydliwe ſpuſtoſzenie / kthore ieſt przepowiedźiáne przez Dánielá Proroká / ſtoiące ná mieyſcu świętym / (kto cżytá niecháy rozumie).
      F To ieſt / gdy Kośćioł będźie gwáłcon y ſplugáwion będźie to znák oſtáthniego ſpuſtoſzeniá gdźie ták vſtáną ofiáry iż potym nie będą mogły być nápráwione.

      ¤ Dán.9.v.27. Luk.21.v.20.
      Már.13.v.14.

  16. Thedy ktorzyby w źiemi Zydowſkiey byli / niech vćiekáią G ná gory.
      G To ieſt / zburzenie będźie ták nágłe iż ledwo ludźie będą mogli vćiec.

  17. A ktoby był ná domie / niecháy nie zſtępuie áby co wźiął z domu ſwego.
  18. A ktoby był ná roli / niech ſię ná zád nie wrácá bráć ſzát ſwoich.
  19. Y biádá będźie brzemiennym / y pierſiámi kármiącym w ony dni.
  20. A prośćie / áby vćiekánie wáſze nie było źimie A áni w ſobotę.
      A Dźiei.1.v.12.

  21. Abowiem ná on cżás będźie wielki vćiſk / iáki nie był od pocżąthku świátá áż do te° cżáſu / áni będźie.
  22. A gdyby nie były ſkrocone ony dni / H żádne ćiáło nie było by záchowáne ále dlá wybránych będą I ſkrocone dni ony.
      H To ieſt / żádenby nie vſzedł národ / áleby wſzytek zginął.
      I To ieſth / Bog ſthrzeże wiernych ſwych w pośrzodku przeſládowániá y vćiſkow.

  23. Tedy ieſliby wám kto rzekł / Oto tu Kryſtus / ábo owdźie / nie wierzćie.
      Luk.17.v.23.

  24. ¤ Abowiem powſtáną fáłſzywi Kryſtuſowie / y fáłſzywi prorocy / y cżynić będą známioná wielkie y cudá / ták iżby zwiedli (by mogło być) y ſáme wybráne.
      ¤ Már.13.v.22.

  25. Otomći wám opowiedźiáł.
  26. Ieſliby tedy wám rzekli / Otho ná puſzcży ieſt / Nie wychodźćie / Otho w mieyſcách ſkrytych ieſt / nie wierzćie.
  27. Abowiem iáko błyſkáwicá wychodźi od wſchodu ſłońcá y okázuie ſię áż ná záchodźie / ták będźie y przyśćie Syná cżłowiecżego.
  28. * Bo gdźieby był śćierw / tám ſię orłowie zgromádzą.
      * Luk.17.v.37. Ezái.13.v.20.

  29. A nátychmiáſth po vtrápieniu K onych dni / ſłońce záćmi ſię / y kſiężyc nie dá świátłośći ſwoiey / á gwiázdy vpádną z niebá / y mocy niebieſkie poruſzone będą.
      K To ieſth / gdy Bog koniec vcżyni vćiſkom koſćiołá ſwego.

      * Ezech.32.v.7. Ioel.2.v.31. y.3.v.15. Már.13.v.24.

  30. Tedy ſię vkáże znák Syná cżłowiecżego ná niebie / y thedy też będą nárzekáć wſzythki pokoleniá źiemie / y vyzrą Syná cżłowiecże° gdy prźiydźie po obłokách niebieſkich z mocą y chwáłą wielką.
      Már.13.v.26. Ziáw.1.v.7.

  31. Y poſle Anioły ſwoie z trąbą z wielkim głoſem ¤ / y zgromádzą wybráne iego ze cżterech wiátrow / od iednego kráiu niebá áż do drugiego.
      ¤ 1.Kor.15.v.52. 1.Thes.4.v.16.

  32. A od figi vcżćie ſię podobieńſtwá / gdy iuż gáłąź iey odmłádzá ſię / y liśćie wypuſzcżá / znáćie iż bliſko ieſth láto.
  33. Thákże y wy / gdy vyzryćie thy wſzythki rzecży / poznáćie iż bliſko K ieſt v drzwi.
      K To ieſt / Kroleſtwo niebieſkie.

  34. Zápráwdę powiedám wám / L Nie przeminieć ten wiek / áżby ſię ſtáły ty wſzytki rzecży.
      L Abowiem w pięćdźieſiąt lát Ieruzálem było zborzone. Okrutne przeſládowániá też były w kośćiele / fáłſzywi Dokthorowie powſtáli / zátrzęſłá ſię chwáłá Bożá / á świát ták ſię poruſzył iákoby wſzytko zginąć miáło.

      Már.13.v.30.

  35. Niebo y źiemiá przeminą / ále ſłowá moie nie przeminą.
  36. A o onym dniu / y godźinie nikt nie wie / áni Aniołowie niebieſcy / M iedno ſám Oćiec moy.
      M Rozumie iż tho nienáleżáło ná vrząd Zbáwićielá / ktory mu był porucżon od Oycá.

  37. * Ale iáko było zá dni Noego / thák będźie y N przyśćie Syná cżłowiecże°.
      N To ieſt / gdy ludźie o tym myſlić nie będą.

      * 1.Mo.7.v.5. Luk.17.v.26. 1.Piotr.3.v.20.

  38. Abowiem iáko zá cżáſow kthore były przed potopem / iedli y pili / y ożeniáli ſię / y zá mąż dáwáli / áż do onego dniá / ktorego wſzedł Noe do Archi.
  39. Y nie poználi / áż przyſzedł potop / y zábráł wſzytki / ták też będźie przyśćie Syná cżłowiecżego.
  40. Tedy będą O dwá ná roli / z ktorych ieden bywá wźięth / á drugi zoſtáwion.
      O Tho mowi áby wſzyſcy roſtropnie ſię y pilnie záchowáli / á iżby żáden ſię nie oglądáł ná towárzyſzá ſwego.

      1.Tes.4.v.17.

  41. Dwie będą mleć we młynie / iedná bywá wźiętá / á drugá zoſtáwioná.
  42. ¤ Cżuyćie tedy / ábowiem nie wiećie ktorey godźiny wáſz Pán przyidźie.
      ¤ Már.15.v.35.

  43. A wiedzćie to / Ze goſpodárz by był wiedźiáł ktorey godźiny złodźiey miáł przyść / cżułby był / ániby domu ſwego podkopáć dopuśćił.
      Luk.12.v.39. 1.Tes.5.v.2. Ziáw.16.v.15.

  44. Przeto y wy bądźćie gothowi / bo ktorey godźiny nie mniemáćie / Syn cżłowiecży przydźie.
  45. * Y kthoryż ieſt ſługá wierny y roſtropny kthorego poſtánowił Pán nád cżeládźią ſwoią / áby im dáł pokárm wcżás:
      * Luk.12.v.42.

  46. Szcżęſliwy ſługá on kthorego przyſzedſzy Pán iego náydźie / á on ták cżyni.
  47. Zápráwdę powiedám wám / że go poſtáwi nád wſzytkimi máiętnośćiámi ſwemi.
  48. A ieſliby rzekł ſługá w ſercu ſwoim / Odwłácżá Pán moy przyśćie ſwoie.
  49. Y pocżąłby bić towárzyſze ſwoie / á ktemu ieść y pić z piiánicámi.
  50. Przyidźie Pán ſługi onego / dniá ktorego on nie ocżekáwá / y w godźinę kthorey nie wie / y odłącży go / á cżęść iego położy z obłudnymi / tám będźie płácż y zgrzytánie zębow.

    Kápitułá 25.

    ¶ 1.14. Przez podobieńſtwá. 31. Y opiſánie ſądu ſwego / Iezus przywodźi ſwoie ku dobremu vżywániu dobrodźieyſthw iego / z wielką pilnośćią y miłośćią.

  1. Tedy A podobne będźie Kroleſtwo niebieſkie dźieſiąći pánnám / kthore wźiąwſzy kágáńce ſwoie wyſzły przećiw oblubieńcowi.
      A Tho podobieńſtwo nám vkázuie iż nie doſyć żeśmy ſię ráz przygotowáli ná ſłużbę Bożą / ieſli do końcá trwáć nie będźiemy.

  2. A pięć z nich było mądrych / á pięć głupich.
  3. Kthore były głupie / wźiąwſzy kágáńce ſwoie / nie wźięły oleiu z ſobą.
  4. Ale mądre wźięły były oleiu w nácżyniá ſwoie z kágáńcámi ſwemi.
  5. A gdy oblubieniec omieſzkáwáł / zdrzymáły ſię wſzytki / y poſnęły.
  6. Y ſtáł ſię o połnocy krzyk / Oto oblubieniec idźie / wynidźćie przećiwko iemu.
  7. Tedy wſtáły ony wſzytki pánny / y nágotowáły kágáńce ſwoie.
  8. A głupie rzekły mądrym / B Dáyćie nám z oleiu wáſzego / boć kágáńce náſze gáſną.
      B Wiele ich ſzuká tych rzecży o ktore przed tym niedbáli / ále iuż pozno.

  9. Y odpowiedźiáły one mądre / mowiąc / Obáwámy ſię / żeby y nám y wám nie doſtáło / Ale C idźćie rácżey do thych co przedáią / y kupćie ſobie.
      C Tymi ſłowy okázuie ſię niedbáłość pánien ktore ſobie w cżás oleiu nie gotowáły.

  10. A gdy ony ſzły kupowáć / przyſzedł oblubieniec / A one ktore były gotowe / weſzły z nim ná weſele / y zámknione ſą drzwi.
  11. Potym przyſzły y drugie pánny / mowiąc / Pánie pánie otworz nám.
  12. A on odpowiedáiąc / rzekł / Zápráwdę powiedám wám / Nie D znám wás.
      D To ieſt / nie przyimuię wás.

  13. * Cżuyćie thedy / bo nie wiećie dniá áni godźiny ktorey Syn cżłowiecży przyidźie.
      * Már.13.v.33.

  14. E Abowiem tákie ieſt Kroleſtwo Boże / iáko gdy kto w drogę iádąc / wezwáł ſłużebnikow ſwoich / y porucżył im máiętnośći ſwoie.
      E Tho podobieńſtwo nás vcży iáko mámy trwáć ſtátecżnie w ſłużbie Bożey y dobrze vżywáć dobrodźieiſtw ktorich Bog káżdemu vdźielił.

      Luk.19.v.12.

  15. Iednemu dáł pięć tálentow / drugiemu dwá / trzećiemu ieden / káżdemu wedle godnośći iego / y wnet odiecháł precż.
  16. Potym ſzedſzy on kthory był wźiął pięć tálentow / robił imi / y zyſkáł drugie pięć tálentow.
  17. Tákże y ten ktory był wźiął dwá / zyſkáł też y on drugie dwá.
  18. A ten ktory był wźiął ieden / ſzedſzy zákopáł gi w źiemię / y ſkrył ſrebro páná ſwego.
  19. A po niemáłym cżáſie przyſzedł pán onych ſłużebnikow / y vcżynił licżbę z nimi.
  20. Tedy przyſtąpiwſzy ten ktory był wźiął pięć tálentow / przynioſł drugie pięć tálentow / mowiąc / Pánie / porucżyłeś mi pięć tálentow / othom drugie pięć tálentow zyſkáł imi.
  21. Y rzekł mu pán iego / Dobrzeć ſługo dobry y wierny / nád máłym wiernymeś był / nád wielem ćię poſtánowię / wnidź do F rádośći páná twoiego.
      F To ieſt / do domu ábyś by vcżeſtnikiem máiętnoſći y weſelá iego.

  22. A przyſthąpiwſzy then ktory był dwá tálenty wźiął / rzekł / Pánie porucżyłeś mi dwá tálenty / otom drugie dwá imi zyſkáł.
  23. Rzekł mu pán iego / Dobrzeć ſługo dobry y wierny / nád máłymeś wierny był / nád wielem ćię poſtánowię / wnidź do rádośći páná twego.
  24. A przyſtąpiwſzy y ten ktory był ieden tálent wźiął / rzekł / Pánie znáłem ćię iż ieſteś cżłowiek ſrogi / ktory żnieſz gdźieś nie śiáł / y zbieráſz z tąd gdźieś nie roſproſzył.
  25. Przeto boiąc ſię / ſzedłem / y ſkryłem tálent twoy w źiemię / Otho máſz co ieſt twego.
  26. A odpowiedáiąc pán iego / rzekł mu / Sługo zły y niedbáły / wiedźiáłeś iż żnę gdźiem nie śiáł / y z tąd zgromádzám gdźiem nie roſproſzył.
  27. Miáłeś tedy pieniądze moie porucżyć G kupcom / á iá przyſzedſzy / wźiąłbym był co moiego ieſt z lichwą.
      G Abo bánkierom / Greckie ſłowo znácży ſtolecżnikom / to ieſt tym kthorzy zá lichwę pieniądze odmieniáli.

  28. A przeto weźmićie od niego tálent / á dáyćie gi temu ktory má dźieſięć tálentow.
  29. * Abowiem wſzelkiemu ktory má / będźie dáno / y obfithowáć będźie / á ktory nie má / y H to co má będźie wźięto od niego.
      H To ieſt / dobrodźieyſtwá Boże będą odięte themu ktory ich nieobrácáł ku pożytkom bliznych ſwoich.

      * Már.4.v.25. Luk.8.v.18.

  30. A niepożytecżnego ſługę wrzuććie w ćiemność nádálſzą / thám będźie płácż y zgrzytánie zębow.
  31. Gdy tedy przyidźie Syn cżłowiecży w chwále ſwey / y wſzyſcy święći Aniołowie z nim / tedy ſiędźie ná ſtolicy chwáły ſwey.
  32. Y będą zgromádzone przedeń wſzytki národy / y odłącży iedny od drugich / iáko páſtherz odłącżá owce od kozłow.
  33. A poſtháwi owce po práwey ręce ſwoiey / á kozły po lewey.
  34. Tedy rzecże Krol tym ktorzy będą po práwicy iego / Podźćie błogoſłáwieni Oycá mego / pośiądźćie dźiedźicżnie Kroleſtwo wám zgotowáne od záłożeniá świátá.
  35. I Abowiem łáknąłem / á wyśćie mi dáli ieść / prágnąłem / y dáliśćie mi pić / byłem gośćiem / y przyięliśćie mię.
      I Niepokłádá zbáwieniá náſzego w záſłuchách vcżynkow náſzych / ále iáwnemi znáki okázuie żywot ſpráwiedliwy y pobożny / ktory miánowićie w miloſći náleży / á zápłátá kthorą Bog oddáie ſwoim / ieſthći dáremná y z łáſki / iáko też wybránie z ſzcżerey dobroći iego pochodźi.

      Ezá.58.v.7. Ezech.18.v.7.

  36. Byłem nágim / á wyśćie mię przyodźiáli / byłem niemocnym / á wyśćie mię náwiedźili / byłem w więźieniu / á wyśćie do mnie przyſzli.
  37. Tedy mu odpowiedzą ſpráwiedliwi / mowiąc / Pánie kiedyſmy ćię widźieli łáknącym / y nákármiliſmy ćię / ábo prágnącym / y dáliſmy tobie pić:
  38. Y kiedyſmy ćię widźieli gośćiem / y przyięliſmy ćię / ábo nágim / y przyodźiáliſmy:
  39. Abo kiedyſmy ćię widźieli niemocnym / ábo w więźieniu / y przyſzlichmy do ćiebie:
  40. A odpowiedáiąc Krol rzecże im / Zápráwdę powiedám wám / Ileśćie vcżynili iednemu z thych bráćiey moiey námnieyſzych / mnieśćie vcżynili.
  41. Tedy rzecże y tym ktorzy po lewicy będą / ¤ Idźćie odemnie przeklęći K w ogień wiecżny / ktory zgotowány ieſt dyábłu y ániołom iego.
      K Przez ogień wyráżá wielkie męki potępionych.

      ¤ Pſál.6.v.9. Luk.13.v.27.

  42. Abowiemem łáknął / y nie dáliśćie mi ieść / prágnąłem / y nie dáliśćie mi pić.
  43. Byłem gośćiem / á nie przyięliśćie mię / byłem nágim / á nie przyodźiáliśćie mię / byłem niemocnym y w więźieniu / á nie náwiedźiliśćie mię.
  44. Thedy mu odpowiedzą y oni / mowiąc / Pánie / kiedyżeſmy ćię widźieli łáknącym / ábo prágnącym / ábo gośćiem / ábo nágim / ábo niemocnym / ábo w więźieniu / á nie ſłużyliſmy tobie:
  45. Thedy im odpowie / mowiąc / Zápráwdę powiedám wám / Ileśćie nie cżynili iednemu z tych námnieyſzych / ániśćie mnie vcżynili.
  46. Y poydą ći ná mękę wiecżną / á ſpráwiedliwi do żywotá wiecżnego.
      Dán.12.v.2. Ián.5.v.29.

    Kápitułá 26.

    ¶ 7. Iezus broni niewiáſty ktorá náń wyláłá máść. 14. Przedáie go Iudáſz. 20. Poſtánáwiá wiecżerzą ſwoię świętą. 47. Zdrádzon od Iudáſzá y poimán / y záprzáł ſię go Piotr. 67. Rozmáite zelżywośći ćierpi.

  1. * Y ſtáło ſię gdy dokońcżył Iezus tych wſzytkich ſłow / rzekł vcżniom ſwoim.
      * Már.14.v.1. Luk.22.v.1.

  2. Po dwu dniu będźie Wielká noc / á Syn cżłowiecży będźie podán áby był vkrzyżowán.
  3. Tedy ſię zebráli Kſiążętá kápłáńſkie / Doktorowie / y ſtárſzy z ludu do dworu kápłáná / kthorego zwáno Káiáfás.
  4. Y rádźili ſię ſpołu áby Iezuſá zdrádą poimáli y zábili.
  5. Y rzekli / Nie w święto / áby ſię nie ſtáło zámieſzánie w ludu.
  6. A gdy Iezus był w Bethániey w domu Szymoná trędowátego /
  7. A Przyſzłá byłá do niego niewiáſtá máiąc ſłoiek máśći koſztowney / y wyláłá ią byłá ná głowę iego gdy śiedźiáł v ſtołu.
      A Okázuie przycżynę ktorą wźiął Iudáſz áby potym Páná ſwego wydáł.

  8. Co widząc vcżniowie iego / B rozgniewáli ſię mowiąc / Y ná coż thá vtrátá:
      B To ſię ſtáło z poduſzcżeniá Iudáſzowego ktoremu prędko byli vwierzyli.

  9. Abowiem możono tę máść drogo przedáć / y rozdáć to vbogim.
  10. Co gdy poznáł Kryſtus / rzekł im / Przecżże fráſunek zádáwáćie tey niewieśćie: gdyż dobry vcżynek przećiwko mnie vcżyniłá.
  11. Abowiem záwſze będźiećie mieć vbogie miedzy ſobą / C Ale mnie nie záwſze mieć będźiećie.
      C Ten vcżynek oſobny był / ktorego ſię ná przykłád nie godźi bráć / á ktemu iuż Kryſthus nie bywá miedzy námi ćieleſnie ábyſmy go chwálili zwierzchniem ſpoſobem.

      5.Mo.15.v.11.

  12. Bo iż thá onę máść wypuśćiłá ná ćiáło moie / to vcżyniłá dlá pogrzebu mego.
  13. Zápráwdę powiedám wám / Gdźiekolwiek będźie przepowiedáná Ewánieliá tá po wſzythkim świećie / y to co oná vcżyniłá / będźie powiedáno ná pámiątkę iey.
  14. * Tedy ſzedſzy ieden ze dwunáśćie / ktorego zwáno Iudáſz Iſkáryothes do Kſiążąt kápłáńſkich /
      * Már.14.v.10. Luk.22.v.4.

  15. Rzekł im / Co mi chcećie dáć / á iá go wám wydám: A oni mu náznácżyli trzydźieśći pieniędzy ſrebrnych.
  16. A od onego cżáſu vpátrowáł cżás áby go wydáł.
  17. Y pierwſzego dniá świętá przáśnikow / przyſzli do niego vcżniowie iego / mowiąc mu / Gdźie chceſz ábyſmyć zgotowáli ieść báránká wielkonocnego:
      Már.14.v.12. Luk.22.v.7.

  18. A on rzekł / Idźćie do miáſthá do niektorego cżłowieká / á rzecżćie mu / Miſtrz mowi / D Cżás moy bliſko ieſt / v ćiebie będę obchodźił wielką noc z vcżniámi memi.
      D Przycżynę okázuie dlá ktorey ſię kwápi / tho ieſt iż wezwán ieſth ku więtſzey ofiárze.

  19. Y vcżynili vcżniowie iáko im roſkázáł Iezus / y zgotowáli báránká wielkonocnego.
  20. A gdy był wiecżor / śiádł v ſtołu ze dwiemánáśćie.
  21. ¤ Y gdy oni iedli / rzekł / Zápráwdę powiedám wám / iż ieden z wás mnie wydá.
      ¤ Már.14.v.18. Luk.22.v.21.

  22. Tedy ſię záſmućili bárzo / y pocżęli káżdy z nich mowić iemu / A záż iá ieſt Pánie:
  23. A on odpowiedáiąc rzekł / Ktory omocżył ze mną rękę w miśie / ten mię wydá.
      Pſál.41.v.10. Ián.13.v.21.

  24. Synći cżłowiecży idźie iáko ieſt nápiſáno o nim / ále biádá cżłowiekowi onemu przez ktorego Syn cżłowiecży ieſt wydán: Dobrze mu było áby ſię był nie národźił cżłowiek ten.
  25. * A odpowiedáiąc Iudáſz ktory go wydáł / rzekł / A záż iá ieſt Miſtrzu: Rzekł mu / Powiedźiáłeś.
      * 1.Kor.11.v.23.

  26. A gdy oni iedli / wźiął Iezus chleb / á podźiękowáwſzy / łámáł y dáł vcżniom / y rzekł / Bierzćie / jedzćie / E toć ieſt ćiáło moie.
      E To ieſt / práwdźiwá piecżęć y świádeſtwo iż ćiáło moie ſtháło ſię wáſzem ku pokármowi duſz wáſzych.

  27. A wźiąwſzy Kielich / podźiękowáł / y dáł im rzekąc / Piyćie z te° wſzyſcy.
  28. Abowiem toć ieſt kreẃ moiá nowego Teſtámentu / ktorá dlá wielá ich bywá rozláná ná odpuſzcżenie grzechow.
  29. A powiedám wám / iż nie będę pił od tąd z tego to owocu winnice / F áż w on dźień gdy gi będę pił z wámi nowy w Kroleſtwie Oycá mego.
      F Tenći ieſt ſtátni ráz iż zwámi pić będę / y iuż ćieleſnym obycżáiem z wámi nie będę mieſzkáć áż ze mną będźiećie w niebie.

  30. Y záśpiewáwſzy pieśń / wyſzli ná Gorę Oliwną.
  31. Thedy im rzekł Iezus / Wſzyſcy wy G zgorſzyćie ſię mną they nocy / ábowiem ieſt nápiſáno / ¤ Vderzę páſtherzá / y będą roſproſzone owce trzody.
      G To ieſt / odſtąpićie mię.

      Már.14.v.27. Ián.16.v.32. y.18.v.17.
      ¤ Zách.13.v.7.

  32. A gdy powſtánę / poydę przed wámi do Gálileiey.
      Már.14.v.28. y.16.v.7.

  33. Y odpowiedáiąc Piotr / rzekł iemu / Choćby ſię wſzyſcy zgorſzyli tobą / iá nigdy ſię nie zgorſzę.
  34. Rzekł mu Iezus / ¤ Zápráwdęć powiedám / iż tey nocy pierwey niż kur zápoie / trzy kroć ſię mnie záprzyſz.
      ¤ Ián.13.v.38.

  35. Rzekł mu Piotr / Choćbym z tobą muśiáł vmrzeć / iá ſię ćiebie nie záprzę / tákże y wſzyſcy vcżniowie mowili.
  36. Tedy przyſzedł Iezus z nimi ná mieyſce ktore zową Gethſemáne / y rzekł vcżniom / Siedźćie thu / áż iá ſzedſzy będę ſię tám modlił.
      Már.14.v.32. Luk.22.v.39.

  37. A wźiąwſzy Piotrá y dwu ſynow Zebedeuſzowych / H pocżął ſię ſmućić y ćięſzko fráſowáć.
      H Chćiáł noſić ná ſobie wſzythki nędze y vtrápieniá y okázáć ſię być práwdźiwym cżłowiekiem / ábyſmy tym więcey w nim dufáli.

  38. Tedy rzekł im Iezus / Duſzá moiá ieſt práwie ſmęthná áż do śmierći / zoſtáńćie tu / á cżuyćie ze mną.
  39. A ſzedſzy trochę dáley / pádł ná oblicże ſwoie / modląc ſię y mowiąc / Oycże moy / ieſli I możná rzecż niecháy odeydźie odemnie kubek ten / á wſzákże nie iáko iá chcę / ále iáko ty.
      I Dobrze wiedźiáł iż ták było poſtánowiono od Oycá / y był gotow ſłucháć / ále tu ſię modlił poſpolitym obycżáiem wiernych nie pátrząc ná wiecżną rádę Bożą.

  40. Tedy przyſzedł do vcżniow / y nálázł ie ſpiące / y rzekł Piotrowi / Y thákżeśćie nie mogli iednę godźinę cżuć ze mną:
  41. Cżuyćie y modlćie ſię / ábyśćie nie weſzli w pokuſę: Duchći ieſt chutki / ále ćiáło mdłe.
  42. Y záſię powtore ſzedſzy modlił ſię / rzekąc / Oycże moy / ieſli nie może ten kubek odeydź odemnie ábych go nie pił / niech ſię dźieie wolá twoiá.
  43. Nálázł ie powthore ſpiące / ábowiem były ocży ich obćiążone.
  44. A opuśćiwſzy ie powtore odſzedł / y trzeći ráz ſię modlił tyż ſłowá mowiąc.
  45. Tedy przyſzedł do vcżniow ſwoich / y rzekł im / K Iuż teráz ſpićie y odpocżywáyćie / oto przybliżyłá ſię godźiná / á Syn cżłowiecży będźie wydán w ręce grzeſznikow.
      K To mowi chcąc im zámiáthywáć ná ocży oſpáłość ich ná then cżás gdźie mieli być bárzo cżuyni.

  46. Wſtáńćie / podźmy / oto bliſko ieſt ten ktory mię wydá.
  47. * A gdy ieſzcże mowił / oto Iudáſz ieden ze dwunáſćie przyſzedł / á z nim wielki pocżet ludźi z miecżmi y z kiymi / od Kſiążąth kápłáńſkich y ſtárſzych ludu.
      * Már.14.v.43. Luk.22.v.47. Ián.18.v.3.

  48. A ten ktory go wydáł / dáł im był znák / mowiąc / Kogobych iá cáłowáł / tenći ieſt / poimáyćie go.
  49. Y wnet przyſtąpiwſzy ku Iezuſowi / rzekł / Bądź pozdrowion Miſtrzu / y pocáłowáł go.
  50. A Iezus rzekł mu / L Towárzyſzu po coś przyſzedł: Tedy przyſtąpiwſzy / wrzućili ręce ná Iezuſá / y poimáli go.
      L Thym ſłowem wymiátá mu przed ocży nie wdźięcżność iego.

  51. A oto ieden z tych ktorzy byli z Iezuſem / wyćiągnąwſzy rękę / dobył miecżá ſwego / á vderzywſzy ſługę kápłáná náwyżſzego / vćiął mu vcho.
  52. Tedy mu rzekł Iezus / Obroć miecż ſwoy ná mieyſce iego / M Abowiem wſzyſcy kthorzyby miecż bráli / miecżem poginą.
      M Nie godźi ſię ludźiám kthorzy ná vrzędźie nie bywáią miecżem mśćić ſię / á ktemu thu Piotr chćiáł chućią ſwą głupią przekáźić ſpráwie Bożey.

      1.Mo.9.v.6. Ziáw.13.v.10.

  53. A záż mnimáſz ábym nie mogł teráz prośić Oycá mego / kthoryby mi ſtáwił więcey niż dwánáśćie woyſk Aniołow:
  54. Y iákoż ſię mogą wypełnić Piſmá: ¤ powiedáiąc iż ták ſię zſtáć muśi.
      ¤ Ezái.53.v.10.

  55. Oney godźiny mowił Iezus onemu zebrániu ludźi / Wyſzliśćie iáko ná złodźieiá z miecżmi y z kiymi poimáć mię: Siedźiáłem ná káżdy dźień v wás vcżąc w kośćiele / á wżdyśćie mię nie poimáli.
  56. A to wſzytko ſię dźiáło / áby ſię wypełniły Piſmá Prorockie / Tedy vcżniowie wſzyſcy opuſćiwſzy go / zućiekáli.
      Lám.4.v.20.

  57. * Y poimáwſzy oni Iezuſá / przywiedli do Káiáfi przednieyſzego Kápłáná / gdźie ſię byli zebráli Doktorowie y ſtárſzy.
      * Már.14.v.53. Luk.22.v.54. Ián.18.v.24.

  58. A Piotr ſzedł zá nim z dáleká / áż do dworu náprzednieyſzego Kápłáná / gdźie wſzedſzy śiedźiáł z ſługámi / áby widźiáł koniec.
  59. A przednieyſzy Kápłáni / y ſtárſzy / y wſzytko zgromádzenie / ſzukáli fáłſzywego świádectwá przećiwko Iezuſowi / áby go zámordowáli.
      Már.14.v.55.

  60. Y nie náleźli. Gdy też wiele fáłſzywych świátkow przychodźiło / nie náydowáli / A ná koniec wyſtąpiwſzy dwá fáłſzywi świádkowie /
  61. Rzekli / Then mowił / Mogę zborzyć Kośćioł Boży / á zá trzy dni zbudowáć gi.
  62. A wſtáwſzy przednieyſzy kápłán / rzekł mu / Nic nie odpowiedáſz: Y coż to ieſt co ći przećiwko tobie świádcżą:
  63. Lecż Iezus N milcżáł / A odpowiedáiąc przednieyſzy Kápłán / rzekł mu / Poprzyſięgám ćię przez Bogá żywego / ábyś nám powiedźiáł / ieſliś ty ieſt Kryſtus on Syn Boży:
      N To ieſt / lekce ſobie wáżył potwárzy ich / á nie był tám áby ſię bronił / owſzem áby był ſkázán ná śmierć.

  64. Y rzekł mu Iezus / Thyś powiedźiáł: Nád to powiedám wám / Od te° cżáſu vyzryćie * Syná cżłowiecżego śiedzącego ná práwicy mocy Bożey / y przychodzącego w obłokách niebieſkich.
      * Wyzſzey.16.v.27. Rzym.14.v.10. 1.Tes.4.v.14.

  65. Thedy przednieyſzy Kápłán rozdárł odźienie ſwoie / mowiąc / O Bluźnił / Coż dáley potrzebuiemy świádkow: Otośćie teráz ſłyſzeli bluźnierſtwo iego.
      O Nieprzyiáćiele práwdy máią práwdźiwe wyznánie zá bluźnierſtwo.

  66. Y coż ſię wám zdá: A oni odpowiedáiąc rzekli / Winien ieſt śmierći.
  67. Thedy plwáli ná oblicże iego / y policżkowáli go / á drudzy go kiymi bili.
      Ezá.50.v.6.

  68. Mowiąc / Prorokuy nám Kryſtuśie / kto ieſt ktory ćię vderzył.
  69. A Piotr śiedźiáł ze wnątrz we dworze / Y przyſtąpiłá k niemu iedná ſłużebnicá / mowiąc / Y tyś był z Iezuſem Gálileyſkim.
  70. Y P záprzáł ſię on przed wſzytkimi rzekąc / Nie wiem co mowiſz.
      P Thu ſię okázuie przykłád kreẃkoſći náſzey iżebyſmy ſię vcżyli puśćić ſię ná Bogá ſámego á nie ná śiły náſze.

  71. ¤ A gdy on wyſzedł do śieni / vyzráłá go drugá ſłużebnicá / y rzekłá tym ktorzy tám byli / Y ten był z Iezuſem Názáreyſkim.
      ¤ Már.14.v.66. Luk.22.v.55. Ián.18.v.17.

  72. Tedy powtore záprzáł ſię z przyſięgą / Nie znám cżłowieká tego.
  73. Y przyſtąpiwſzy máło potym ći ktorzy thám ſtáli / rzekli Piotrowi / Iśćieś y ty ieſt z nich / bo y mowá twoiá ćiebie iáwnie okázuie.
  74. Thedy ſię pocżął przeklináć / mowiąc / Nie znám cżłowieká tego / A zárázem kur zápiáł.
  75. Y roſpomniáł Piotr ná ſłowá Iezuſowe / kthory mu był powiedźiáł / Pierwey niż kur zápoie / trzy kroć ſię mnie záprzyſz / á wyſzedſzy precż / Q gorzko płákáł.
      Q To ieſt / był wzruſzon práwdźiwą pokutą.

    Kápitułá 27.

    ¶ 1. Wydán Piłátowi. 5. Iudás ſię zádáwił. 24. Kriſtus ſię okázuie niewinnym / á przedſię vbicżowán / y ſkázán ná śmierć. 28. Vkrzyżowán z wielką zelżywośćią. 60. Pogrzebion.

  1. * A gdy było ráno / weſzli w rádę wſzyſcy przednieyſzy kápłáni / y ſtárſzy ludu przećiwko Iezuſowi / áby go zámordowáli.
      * Már.15.v.1. Luk.22.v.66. Ián.18.v.14.

  2. Y związáwſzy go / A odwiedli y podáli go Poncyuſowi Pilátowi ſtárośćie.
      A Abowiem ſámi zwierzchnoſći żádney nie mieli.

  3. Tedy vyzráwſzy Iudáſz ktory go był wydáł iż był oſądzon / B żáłuiąc wroćił trzydźieśći ſrebrnikow przednieyſzym kápłánom y ſtárſzym.
      B Tá żáłość byłá pozná y w wiodłá go w roſpácż y w zátrácenie.

  4. Mowiąc / C Zgrzeſzyłem wydáwſzy kreẃ niewinną / Ale oni rzekli / Coż nám do tego: D ty vyzryſz.
      C Trwoży ſobą dlá grzechu ſwego nie iżby tego żáłowáł / owſzem ſię gryźie y ná Bogá ſię gniewá.
      D Iáko obłudni ludźie cżynią pochlebuiąc ſámi ſobie y wkłádáiąc winę ná towárzyſze ſwe.

  5. A porzućiwſzy ſrebniki w kośćiele / odſzedł ná ſtronę / y poſzedſzy zádáwił ſię.
  6. A przednieyſzy kápłáni wźiąwſzy ony ſrebrniki / mowili / E Nie godźi ſię ich kłáść do ſkárbu / ábowiem ieſt zápłátá krwie.
      E Obłudni ludźie w máłych rzecżách zdádzą ſię być bárzo nábożnemi / ále nie w rozlániu krwie niewinney.

  7. Y wſzedſzy w rádę / kupili zá nie rolą zduná ná pogrzeb gośći.
  8. Dlá thego oná rolá názwáná ieſt Rolą krwie áż do dniá dźiſieyſzego.
      Dźie.1.v.19.

  9. Tedy ſię wypełniło to co ieſt powiedźiáno przez Ieremiáſzá Proroká / gdźie mowi / ¤ Y wźięli trzydźieśći ſrebrnikow zá zápłátę oſzácowánego / ktory był oſzácowán od ſynow Izráelſkich.
      ¤ Zách.11.v.12 i~13.

  10. Y dáli ie ná rolą zdunową / iáko mi poſtánowił Pán.
  11. A Iezus ſtáł przed ſtároſtą / y pytáł go ſtároſtá / mowiąc / Izáś ty ieſt on Krol Zydowſki: A Iezus rzekł iemu / Ty powiedáſz.
  12. Y gdy náń ſkárżyli przednieyſzy Kápłáni / y ſtárſzy / nic nie odpowiedźiáł.
      Már.15.v.3.

  13. Tedy mu rzekł Piłát / Nie ſłyſzyſz iáko wiele przećiw tobie świádcżą:
  14. Y nie odpowiedźiáł iemu ná żádne ſłowo / thák iż ſię bárzo dźiwowáł ſtároſtá.
  15. * A w święto zwykł był ſtároſthá wypuſzcżáć poſpolitemu ludowi iednego więźniá ktoregoby chćieli.
      * Már.15.v.6. Luk.23.v.17.

  16. Y mieli ná ten cżás więźniá znácżnego / ktorego zwáno Bárábáſz.
  17. A gdy ſię byli zebráli / rzekł im Piłát / Ktorego chcećie ábym wám wypuśćił: Bárábáſzá / cżyli Iezuſá ktory ieſt rzecżon Kryſtus:
  18. Bo wiedźiáł iż go przez zázdrość byli wydáli.
  19. A gdy on śiedźiáł ná ſtolicy ſądowey / poſłáłá ku niemu żoná iego / mowiąc / Nie miey żádney ſpráwy z onym ſpráwiedliwym / ábowiem wielem ćierpiáłá dźiś we śnie dlá nie°.
  20. A przednieyſzy Kápłáni y ſtárſzy ná tho poſpolſtwo przywiedli / áby prośili o Bárábáſzá / á Kryſtuſá áby ſtráćili.
      Már.15.v.11. Luk.23.v.18. Ián.18.v.40. Dźiei.3.v.14.

  21. Y odpowiedáiąc ſtároſtá / rzekł im / Ktorego chcećie ábym wám wypuśćił z tych dwu: A oni powiedźieli / Bárábáſzá.
  22. Rzekł im Piłát / Coż tedy vcżynię Iezuſowi ktory ieſt rzecżon Kriſtus: Rzekli mu wſzyſcy / Niech będźie vkrzyżowán.
  23. A ſthároſtá rzekł / Coż wżdy złego vcżynił: A oni thym więcey wołáli / mowiąc / Niech będźie vkrzyżowán.
  24. Y widząc Piłát iż to nic nie pomogło / owſzem więcey ſię zámieſzánie mnożyło / wźiąwſzy wodę / vmył ręce przed zebrániem ludźi / mowiąc / F Iám ieſt nie winien krwie tego ſpráwiedliwego / wy ſię w tym cżuyćie.
      F Opowiedá go być niewinnym pierwey niż go ſądźi.

  25. A odpowiedáiąc wſzytek lud / rzekł / Kreẃ iego niech będźie ná nás y ná ſyny náſze.
  26. Tedy im wypuśćił Bárábáſzá / á vbicżowáwſzy Iezuſá / podáł go ná vkrzyżowánie.
  27. Tedy żołnierze ſtárośćini wźiąwſzy Iezuſá do rátuſzá / zebráli do niego wſzytkę rotę.
  28. A gdy go zewlekli / oblekli go w ſzátę G ſzárłátową.
      G Aby z niego ſzydźili / przeto iż ſię mienił być Krolem.

  29. Y vplotſzy koronę z ćierniá / włożyli ná głowę iego / y trzćinę w práwicę iego / á kłániáiąc ſię przed nim / nágráwáli go / mowiąc / Bądź pozdrowion Krolu Zydowſki.
  30. A gdy náń plwáli / wźięli trzćinę y bili go w głowę iego.
  31. A gdy go nágráli / zwlekli go z oney ſzáty / y vbráli go w odźienie iego / y wiedli go ná vkrzyżowánie.
  32. A wychodząc / náleźli niekthorego Cyreneycżyká imieniem Symoná / tego przymuśili áby nioſł krzyż iego.
  33. Y przyſzedſzy ná mieyſce rzecżone Golgothá / ktore ieſt mieyſcem trupich głow.
  34. Dáli mu pić H ocet zmieſzány z żołćią / á ſkoſztowáwſzy / nie chćiáł pić.
      H Tákowe pićie poſpolićie tym dáwáno / ktorych chćiáno áby rychley vmárli / á dáne ieſt Pánu náſzemu gdy iuż był ná krzyżu.

  35. Potym vkrzyżowáwſzy go / rozdźielili ſzáty iego rzućiwſzy los / áby ſię wypełniło to co ieſt rzecżono przez Proroká / ¤ Rozdźielili ſobie ſzáty moie / y ná odźienie moie los miotáli.
      ¤ Pſálm.22.v.19.

  36. A śiedząc / ſtrzegli go tám.
  37. Y włożyli nád głowę I winę iego opiſáną: Tenći ieſt Iezus on Krol Zydowſki.
      I Był ten obycżáy iż ná krzyżu opiſáná byłá przycżyná śmierći tego ktorego ná gárdle káráno / ále thu widźiemy iż Bog ręką Piłátową włádáł áby inácżey piſáł niż on chćiáł.

  38. Tedy byli vkrzyżowáni z nim dwá zboyce / ieden ná práwey á drugi ná lewey ręce.
  39. A ći ktorzy przechodźili támtędy / bluźnili go kiwáiąc głowámi ſwemi.
  40. Y mowiąc / Tyś on ktory borzyſz Kośćioł / á przez trzy dni zbuduieſz gi / Záchowáy ſám ſiebie / ieſliś Syn Boży / zſtąp z krzyżá.
  41. Tákże przednieyſzy kápłáni z doktormi / y z ſtárſzymi nágráwáiąc / mowili /
  42. Inſze záchowáł / á ſám śiebie záchowáć nie może: Ieſli ieſt Krol Izráelſki niech teráz zſtąpi z krzyżá / á vwierzymy iemu.
  43. K Dufá w Bogu / niech go teráz wybáwi / ieſli ſię w nim kochá; boć powiedźiáł: Jeſtem Synem Bożym.
      K Ciężká to ieſt pokuſá ktorą chcą go przywieść w roſzpácż y odiąć mu dufánie kthore miáł w Bogu.

      Pſál.22.v.9.

  44. Toż też L y zboyce ktorzy byli z nim vkrzyżowáni / wyrzucáli mu ná ocży.
      L Wedle poſpolitey mowy przycżytá dwiemá zboycom co iednemu tylko náleży.

  45. A od M ſzoſthey godźiny / ſtáłá ſię ćiemność po N wſzey źiemi / áż do dźiewiątey godźiny.
      M To ieſt / od południá áż do trzech godźin przed wiecżorem.
      N To ieſt / Zydowſkiey y okolicżney.

  46. A około dźiewiątey godźiny / záwołáł Iezus wielkim głoſem / rzekąc / Eli / Eli / lámá ſábáchtáni: to ieſt / Boże moy Boże moy cżemuś mię opuśćił:
  47. Tedy niektorzy z tych co tám ſtáli / vſłyſzáwſzy to / rzekli / O Eliáſzá ten wołá.
      O Aby ſzydźili z modlithwy iego iákoby prożná byłá.

  48. A náthychmiáſt bieżáwſzy ieden z nich / y wźiąwſzy gębkę / nápełnił ią octem / y włożywſzy ná trzćinę / podáł mu áby pił.
      Pſál.69.v.22.

  49. A drudzy mowili / Zániecháy / pátrzáymy ieſli prźiydźie Eliáſz áby go wybáwił.
  50. Y gdy powtore Iezus wołáł wielkim głoſem / wypuśćił duchá.
  51. A oto ¤ P záſłoná kośćielná przepádłá ſię ná dwoie / od wierzchu áż do dołu / y zádrżáłá źiemiá / á ſkáły ſię pádáły.
      P Tym ſię okázáł koniec wſzythkich Cerymoniy zákonnych.

      ¤ 2.Kron.3.v.14.

  52. Groby theż otworzyły ſię / y wiele ćiáł świętych ktorzy byli poſnęli / powſtáło.
  53. Y wyſzedſzy z grobow po zmártwychwſtániu iego / weſzły do Q miáſtá święte° / y wielám ſię ich okázáły.
      Q Ieruzálem.

  54. A ſetnik y ći ktory z nim byli ſtrzegąc Iezuſá / vyzráwſzy trzęśienie źiemie y to co ſię było ſtáło / zlękli ſię bárzo / mowiąc / R Záiſteć ten był Synem Bożym.
      R Ty ſłowá cżłowieká pogániná doſyć wáżne ſą ku potępieniu zákámáłego ſercá ludu Zydowſkiego.

  55. Y było tám wiele niewiáſt z dáleká pátrzących / ktore były ſzły zá Iezuſem od Gálileiey poſługuiąc mu.
  56. Miedzy ktorymi byłá Máryá Mágdálená / y Máryá mátká Iákobá y Iozefá / y mátká ſynow Zebedeuſzowych.
  57. A gdy był wiecżor / przyſzedł bogáty cżłowiek z Arymáthiey / imieniem Iozef / kthory też był vcżniem Iezuſowym.
      Már.15.v.42. Luk.23.v.50. Ián.19.v.38.

  58. Ten ſzedł do Piłátá / y proſił go o ćiáło Kryſtuſowe / tedy Piłát kázáł oddáć ćiáło.
  59. A Iozef wźiąwſzy ćiáło / vwinął ie w cżyſte prześćierádło.
  60. Y położył ie w nowym grobie ſwoim / kthory był w ſkále wykowáł / y thámże przywáliwſzy ku drzwiám grobu kámień wielki / odſzedł.
  61. A byłá tám Máryá Mágdálená / y drugá Máryá śiedząc przećiwko grobowi.
  62. Názáiutrz ktory ieſt dźień po dniu przygotowániá / zebráli ſię przednieyſzy Kápłáni y Fáryzeuſzowie do Piłátá.
  63. Mowiąc / Pánie / roſpomnieliſmy iż on zwodźićiel powiedźiáł ieſzcże będąc żyw / Po trzech dni powſtánę.
  64. Roſkáż tedy obwárowáć grob áż do dniá trzećiego / by ſnádź przyſzedſzy vcżniowie iego nocą nie vkrádli go / y nie powiedźieli ludowi iż powſtáł z mártwych / y będźie oſtátecżny błąd gorſzy niż pierwſzy.
  65. Powiedźiáł im Piłát / Máćie ſtráż / idźćie obwáruyćie iáko vmiećie.
  66. S A oni ſzedſzy / obwárowáli grob / zápiecżętowáwſzy kámień y z ſtráżą.
      S Wſzytkie ich ſtáránie obroćiło ſię im ku więcżſzemu poháńbieniu / y ku potępieniu.

    Kápitułá 28.

    ¶ 1. Niewiáſty przyſzły do grobu. 6. Anioł im oznáymuie zmártwychwſtánie Kryſtuſowe. 9. Kriſtus ſię im okázuie. 12. Kſiężá dármi przenáymuią ſtroże. 17. Kriſtus ſię okázuie Apoſtołom oznáymuiąc im moc ſwoię. 20. Obiecuie być przy kośćiele ſwym ná wieki.

  1. * A w oſtátnią ſobotę gdy świtáło nápirwſzy dźień po ſoboćie / przyſzłá Máryá Mágdálená / y drugá Máryá / áby grob oglądáły.
      * Már.16.v.2. Ián.20.v.1.

  2. A oto ſię ſtáło wielkie drżenie źiemie / ábowiem A Anioł Páńſki zſtąpiwſzy z niebá / przyſtąpił y odwálił kámień ode drzwi / y ſiedźiáł ná nim.
      A Było ich dwá iáko Ián Swięthy świádcży.

  3. Y było weyzrenie iego iáko błyſkáwicá / á odźienie ie° biáłe iáko śnieg.
  4. A od boiáźni iego ſtroże przeſtráſzeni ſą / y ſtáli ſię iákoby vmárli.
  5. Y odpowiedáiąc Anioł / rzekł niewiáſthám / Nie boyćie ſię wy / boć iá wiem iż Iezuſá vkrzyżowánego ſzukáćie.
  6. Nie máſzći go tu / ábowiem wſtáł z mártwych iáko powiedźiáł / chodźćie oglądáyćie mieiſce gdźie leżáł Pán.
  7. A prędko idąc / powiedzćie vcżniom iego iż powſtáł z mártwych / á oto idźie przed wámi do Gálileiey / thám go vzryćie / otomći wám powiedźiáł.
  8. Tedy wyſzedſzy rychło z grobu B z boiáźnią y z rádośćią wielką / bieżáły áby oznáymiły vcżniom iego / A gdy ſzły áby tho opowiedźiáły vcżniom iego /
      B Abowiem ſię były zátrwożyły weyzreniem Aniołá onego / á nie mogły ieſzcże przyść ku ſobie.

  9. Oto Iezus záſzedł im drogę / mowiąc / Bądźćie pozdrowione / A ony przyſthąpiwſzy vchwyćiły ſię nog iego / y chwáłę mu dáły.
  10. Thedy im rzekł Iezus / Nie boyćie ſię / idźćie / oznáymićie bráćiey moiey áby ſzli do Gálileiey / támże mię vyzrą.
  11. A gdy ony ſzły / oto niektorzy z ſtráżey przyſzli do miáſthá / y oznáymili przednieyſzym kápłánom wſzytki rzecży ktore ſię ſtáły.
  12. Tedy ſię zebráli z ſtárſzymi / y porádźiwſzy ſię / wiele pieniędzy dáli żołnierzom.
  13. Mowiąc / Powiedáyćie iż vcżniowie iego nocą przyſzedſzy / vkrádli go nám gdyſmy ſpáli.
  14. A ieſliby to ſtároſty doſzło / my go ná tho námowiemy / á beśpiecżnymi wás vcżyniemy.
  15. A oni wźiąwſzy pieniądze / vcżynili iáko ie náucżono / C y roznioſłá ſię tá powieść miedzy Zydy áż do dniá tego.
      C Ciężkie to káránie Boże / ktorem Zydowie tym więcey byli záſlepieni.

  16. Iedennáśćie theż vcżniow ſzli do Gálileiey / ná gorę gdźie im poſtánowił Iezus.
  17. Y vyzráwſzy go / dáli mu chwáłę / á niektorzy wątpili.
  18. A przyſtąpiwſzy Iezus / mowił im rzekąc / Dáná mi ieſt wſzytká zwierzchność ná niebie y ná źiemi.
      Ián.17.v.2. Zyd.2.v.8.

  19. Idąc tedy vcżćie wſzytki národy / ¤ krzcżąc ie w imię Oycá y Syná y Duchá świętego.
      ¤ Már.16.v.15.

  20. Vcżąc ie chowáć wſzytkich rzecży D com wám przykázáł / A oto iá E ieſtem z wámi po wſzytki dni áż do ſkońcżeniá świátá.
      D Niechce tedy áby ludźie vſtháw nowych wymyſlili.
      E Mocą moią / y ſpráwą Duchá ś.


Spis Kapituł, Indeks Kſiąg