Kapituła 1.
    ¶ 2. Skutek y moc słowa Bożego. 7. Pożytek ktory pochodzi z boiaźni z wiadomosci y z posłuszeństwa iego. 10. Szaleni tym gardzą ktorych się przestrzegać mamy. 20. Vskarżanie mądrosci y skutek iey. 24. A iż ona odstępuie od tych ktorzy ią gardzą.

  1. Powiesci Salomona Syna Dawidowego Krola Izraelskiego.
  2. Ku poznaniu mądrosci y nauki, y ku A zrozumieniu słow rostropnych.
      A To iest, słowa Bożego w ktorym tylko samem iest vmieiętnosć prawdziwa.

  3. Ku przyięciu B karności rostropnosci sprawiedliwosci, C sądu y prawości.
      B To iest, abysmy się poddawali w karność ludziam mądrym y rostropnym.
      C To iest, abychmy się vczyli iako przeciwko każdemu powinność swą zachować mamy.

  4. Ku podaniu prostaczkom ostrożnosci, a młodzieńcom nauki y dowcipu.
  5. Będzie słuchał mądry a będzie vczeńszy, a człowiek rostropny tym opatrznieyszym będzie.
  6. Aby rozumiał przypowieści y wykłady ich, słowa ludzi mądrych, y gadki ich.
  7. * Boiaźń Pańska iest początkiem vmieiętności, ale mądrość y ćwiczenie szaleni wzgardzaią.
      * Psalm.110.v.10.

  8. D Synu moy słuchayże ćwiczenia oyca twoiego, a nie opuszczay nauki E matki twoiey.
      D Tu mowi w osobie Bożey, okazuiąc to, iż on iest oycem nas wszytkich abo też w osobie pasterza y nauczyciela kościelnego, ktorego też tu oycem nazywa.
      E To się rozumie o wiernych pańskich ktorzy się rozmnażaią przez nasienie słowa Bożego w kościele iego, ktory iest słupē mocnym prawdy, A przetoż gi tu nazywa matką wiernych.

  9. Abowiem to będzie przypadkiem łaski głowie twoiey, y iako łańcuch kosztowny na szyi twoiey.
  10. Synu moy nie przystawayże iesliby cię F grzesznicy zwieść chcieli.
      F Tu na tym mieyscu złośniki nie maiące w sobie boiaźni Bożey, nazywa grzesznymi.

  11. Ieslićby mowili, Podź z nami a czyhaymy na rozlanie krwie, a zasadźmy się na niewinnego przez przyczyny.
  12. Pożrzymyż ie żywo iako grob, a całkiem iako ty ktorzy zstępuią w doł.
  13. Naydziemy wszelakie kosztowne maiętnosci, a napełniemy domy nasze łupow.
  14. Będziesz się z nami dzielił za rowno, a ieden mieszek wszyscy mieć będziemy.
  15. Nie chodźże w drogę z nimi synu moy, a zawściągni nogi twoiey od ścieżek ich.
  16. + Abowiem nogi ich bieżą ku złemu, a spieszne są ku rozlaniu krwie.
      + Ezai.39.v.7. Rzym.3.v.15.

  17. Zaisteć bez przyczyny stawiaią sieci na wszytki ptaki.
  18. Tak y ci czyhaią na ich krew, a zasadzaią się na zdrowie ich.
  19. Takić iest zwyczay każdego ktory zysku pragnie, abowiem dla niego odeymuie zdrowie drugiemu.
  20. Mądrość woła na dworze, a krzyczy głosem swym na vlicach.
  21. Woła na rostaniu drog y miedzy zgromadzeniem ludzi w branach y w mieściech opowieda powiesci swoie.
  22. Y G długoż głupcy będziecie się kochać w głupstwie: a pośmiewce kochać w swych śmiechowiskach: a szaleni będą mieć w nienawisci mądrosć:
      G Tu na tym mieyscu opowieda się mądrość przeciwko ludziom troiakiego stanu, Naprzod przeciw głupim, ktore wyższey nazywa prostaki. Drugie przeciwko pośmiewcom a szyderzom, ktorzy dla wrodzoney pychy, żadney karnosci ani nauki wycierpieć nie chcą. Na ostatek przeciwko szalonym ktorzy dla roskoszy y kochania ciała swego, maią w nienawisci naukę, ktora vczy o vmartwieniu ciała ich.

  23. Nawroćcież się na moie karanie, oto wam oznaymuię ducha moiego, a będziecie vmieć słowa moie.
  24. # Dla tego iżem was wzywała, a nie chcieliscie, sciągałam ku wam rękę moię, ale żaden baczyć nie chciał.
      # Ezai.64.v.11. y 66.v.4. Ierem.7.v.13.

  25. Y obrociliscie wniwecz wszytkę radę moię, a niechcieliscie przyiąć karania mego.
  26. A H przetoż ia też w waszym zginieniu śmiać się będę, y będę z was szydzić gdy na was strach wasz przypadnie.
      H Pismo swięte przypodoba się prostocie naszey, przywłaszczaiąc szyderstwo y śmiech mądrosci Bożey, aby tym lepiey okazało iakie iest mniemanie o niey ludzi zatwardziałych.

  27. Gdy prziydzie na was strach y zginienie, iakoby spustoszenie y niepogoda, y gdy was ogarnie ścisk y vtrapienie.
  28. I Tedy mię wzywać będą a nie wysłucham ich, z poranku mię szukać będą a nie naydą mię.
      I Tu na tym mieyscu okazuie iż oni nigdy sercem wiernem nie szukali Pana, aby się kiedy vznać mieli, ale czuiąc vtrapienie y ścisk swoy od Boga, wołaią: A przetoż nie może o nich być własnie rzeczono, aby mieli prawdziwie wzywać Boga, gdyż nikt go ni wzywa ktory nie ma wiary.

  29. Przeto iż mieli w nienawisci vmieiętnosć, a w boiaźni Pańskiey się nie kochali.
  30. Ani przestawali na mey radzie, owszem gardzili wszelkim karaniem moim.
  31. A przetoż będą vżywać owocu spraw swoich, a nasycą się radami swemi.
  32. Abowiem roskosz głupce pomorduie, a szczęscie wytraci szaleńce.
  33. Ale ten ktory mnie iest posłusznym, w bespieczeństwie mieszkać będzie, a odpoczynie sobie nie boiąc się nieszczęscia.

    Kapituła 2.
    ¶ 1.5. Mądrość wzywaiąc nas ku posłuszeństwu swemu, naucza nas prawdziwey boiaźni Bożey. 6. Ktora bywa dawana z wysokosci. 8. A za iey sprawą vczymy się pobożnych obyczaiow y sprawiedliwosci. 12. Y iako się wystrzegać mamy rad y spraw ludzi złosciwych.

  1. Iesliż synu moj prziymiesz słowa moie, a zachowasz sam v siebie roskazania moie.
  2. Abyś pilnie przykłonił vcha twoiego ku mądrosci, a przyłożył serce swe ku rostropnosci.
  3. Iesliż też wzowiesz mądrosci, a głosem twym zawołasz rostropnosci.
  4. Iesli iey szukać będziesz iako srebra, a będziesz iey pilnował iako skarbow.
  5. Tedy zrozumiesz boiaźń Pańską, a znaydziesz znaiomosć Bożą.
  6. Abowiemci Pan dawa mądrosć, a z vst iego przychodzi poznanie y rozumienie.
  7. Tenci zachowywa pobożne w doskonałosci, a iest tarczą tym ktorzy chodzą w szczyrosci.
  8. Ku strzeżeniu sądow sprawiedliwych, y drogi miłosnikow swoich.
  9. Tedy zrozumiesz sprawiedliwosć y sąd, prawosć y wszytki scieżki dobre.
  10. Gdy prziydzie mądrosć do serca twego, a vmieiętność będzie wdzięczna duszy twoiey.
  11. Tedy cię ostrożnosć strzedz będzie, a zrozumienie zachowa cię.
  12. Aby cię wyrwało od drogi złey, y od człowieka przewrotnie mowiącego.
  13. Y od tych A ktorzy opuszczaią scieżki proste, vdawaiąc się drogami ciemnemi.
      A To iest, ktorzy opuściwszy słowo Boże vdawaią się za swymi wymysły.

  14. Y od tych ktorzy się kochaią źle czyniąc, a weselą się w złosciwych przewrotnosciach.
  15. Ktorych scieżki są krzywe, a oni są przewrotnemi na drogach swych.
  16. Aby cię wyrwał od niewiasty postronney y obcey, ktora pochlebuie łagodnemi słowy.
  17. Ktora opuszcza B wodza młodosci swoiey, a zapomniała C przymierza Boga swoiego.
      B Tym przezwiskiem nazywa męża, iż iest głową żony swey y wodzem. C To iest, obietnice małżeńskiey.

  18. Abowiem dom iey iest bliski smierci, a ścieszki iey wiodą do vmarłych.
  19. Wszyscy ktorzy do niey wnidą, nie wrocą się, a nie trafią do scieszki żywota.
  20. A przetoż chodź drogami ludzi pobożnych, a strzeż ścieszki sprawiedliwych.
  21. Boć ludzie cnotliwi będą mieszkać na ziemi, a ludzie szczyrzy pozostaną na niey.
  22. * Aleć złosnicy będą wykorzenieni z źiemie, a niewiernicy będą z niey wygładzeni.
      * Iob.18.v.7.

    Kapituła 3.
    ¶ 1. Słowo Pańskie dawa żywot. 3. Miłosierdzie y prawdę. 5. Vfanie y boiaźń. 9. Pożytek ktory przychodzi z chwały Pańskiey. 13. Wysławianie mądrosci. 21. Wszytko się obraca ku dobremu tym ktorzy nasladuią słowa Bożego. 27. Zaleca miłość. 31. Złosnikow nasladować nie mamy.

  1. * Nie zapominay Synu moy zakonu mego, a serce twoie niechay strzeże roskazania moiego.
      * W.5.Mo.8.v.1. y 30.v.16.

  2. Abowiem długie czasy y lata żywota twoiego, y pokoy przyniosą tobie.
  3. Miłosierdzie y prawda A niechay się nie puszczaią ciebie, a vwiąż ie sobie v szyie, y napisz ie na tablicy serca twoiego.
      A W tych słowiech zaleca iaką wielką pilność y staranie mieć mamy około roskazania Pańskiego.

  4. Tedy naydziesz łaskę y rozum dobry, tak v Boga iako y v ludzi.
  5. Vfayże Panu ze wszytkiego serca twego, a nie spuszczay się na twoię rostropnosć.
  6. Na wszytkich drogach twoich poznaway go, a onci wyprostuie scieżki twoie.
  7. * Nie chciey być mądrym sam v siebie, ale się boy Pana y vchodź złosci.
      * Rzym.12.v.16.

  8. Abowiem z tąd ozdrowieie B żywot twoy, a napełnią się kosci twe.
      B W Zydowskim stoi, pępek, w ktorych słowiech vkazuie, iż ni na czym nie ma zeydź potrzebam ciała człowieczego.

  9. + Czci Pana z bogactw twoich, y z pierworodztw wszytkich dochodow twoich.
      + Luk.14.v.12.

  10. Y będą obficie napełnione gumna twoie, a od wina nowego będą się padać prasy twoie.
  11. # Nie odrzucayże synu moy karania Pańskiego, a nie bądź tęskliw przed tresktaniem iego.
      # Zyd.12.v.5. Ziaw.3.v.17.

  12. Abowiem kogo Pan miłuie tego karze, a iak ociec ktory barzo syna miłuie.
  13. Szczęsliwyż to iest człowiek ktory naydzie mądrosć, y ten ktory w sobie okazuie rostropnosć.
  14. Abowiem ona lepszem iest kupiectwem niż kupiectwo śrebra, a lepsze są pożytki iey niż szczyre złoto.
  15. Droższa iest niźli perły, a żadne y nakosztownieysze twe rzeczy z nią nie zrownaią.
  16. W prawicy iey są czasy długo trwaiące, a w lewey ręce iey bogactwa y zacnosci.
  17. Drogi iey są drogi roskoszne, a na wszytkich iey ścieszkach pokoy.
  18. Tym ktorzy iey dostąpią iest drzewem żywota, a szczęsliwi są ktorzy się iey trzymaią.
  19. Pan w mądrosci vgruntował ziemię, a w rostropnosci vmocnił niebiosa.
  20. W vmieiętnosci iego rozstąpiły się przepasci, a obłoki pokrapiaią rosą.
  21. Synu moy niechayżeć tedy od oczu twych nie odstępuią, a strzeż zakonu y ostrożnosci.
  22. Y będą żywotem duszy twoiey, a łaską szyi twoiey.
  23. Tedy będziesz chodził bespiecznie drogami twemi, a nie potknie się noga twoia.
  24. Iesliż się vkładziesz, nie prziydzie na cię strach, a leżąc nie zatrwożysz się, y gdy się vpokoisz, wdzięczny będzie sen twoy.
  25. Nie vlękniesz się postrachu gwałtownego, ani vpadku gdy prziydzie na złośniki.
  26. Abowiem Pan będzie vfaniem twoim, a będzie strzegł nogi twey od samołowki.
  27. Nie zawściągay dobra od tego komu należy, gdyż to masz w mocy swey iż ie dać możesz.
  28. Nie mowi bliźniemu twemu, Idź a wrocisz się, y dam ci iutro, a zwłaszcza gdy masz to v siebie.
  29. Nie mysl nic złego przeciw bliźniemu twemu, gdyż on z tobą mieszka beśpiecznie.
  30. Nie wadź się z człowiekiem przez przyczyny, iesliżeć nic złego nie zawinił.
  31. o Nie bądź zazdrosciw człowiekowi niesprawiedliwemu, ani sobie obieray żadney drogi iego.
      o Psalm.38.v.1.

  32. Abowiemci iest obrzydłym przed Panem przewrotnik, ale on cnotliwym oznaymuie taiemnice swe.
  33. Przeklęctwo Pańskie iest w domu złosnikowym, a mieszkaniu sprawiedliwych błogosławi.
  34. Zaprawdęć on szydzi z pośmiewcow, ale pokornym okazuie łaskę.
  35. Otrzymaią mądrzy dziedzicznie chwałę, a szaleni acz się wywyższaią odniosą na sobie zelżywosć.

    Kapituła 4.
    ¶ 1. Napomina każdego ku słuchaniu mądrosci y drog iey. 6.22. Dla rozmaitych pożytkow ktore z niey przypadaią. 14. Przy tym roskazuie się strzedz skażoney drogi złosnikow. 23. Y pilną straż mieć około serca swego, a chodzić w vprzeymey szczyrosci.

  1. Słuchaycie synowie przestrogi oycowskiey, a nakłońcie vcha ku vmieniu rostropnosci.
  2. Abowiemci wam podawam naukę dobrą, a przetoż nie opuszczaycie zakonu mego.
  3. Y ia gdym był młodzieńczykiem synaczkiem v oyca mego, a iedynaczkiem miedzy syny matki moiey.
  4. Onci mię vczył powiedaiąc mi, Niechay się serce twoie trzyma powieści moich, strzeżże roskazania moiego, a będziesz żył.
  5. Staray się o mądrosć y nabyway rostropnosci, a nie zapominay, ani się vchylay od powiesci vst moich.
  6. Nie opuszczay iey a będzie cię strzegła, rozmiłuy się iey a zachowa cię.
  7. Mądrosćci ma przodek przed wszytkim, a przetoż szukay mądrosci, a nad wszytkę twą maiętność nabyway sobie rostropnosci.
  8. Miey ią w powadze a wywyższy cię, a gdy się iey rozmiłuiesz vczyni cię zacnym.
  9. Da głowie twey pomnożenie łaski, a poda tobie koronę ochędożną.
  10. Słuchayże synu moy, a prziymi powiesci moie, y przedłużą się tobie lata we zdrowiu.
  11. Nauczyłem cię chodzić drogą mądrosci, a prowadziłem cię po scieszkach prostych.
  12. Gdy poydziesz, nie będzie vciśniony chod twoy, a iesli pobieżysz, nie potkniesz się.
  13. Prziymiż karanie a nie opuszczay go, strzeż go, abowiemci ono iest żywotem twoim.
  14. Nie vdaway się ścieszką złośnikow, ani chodź drogą niepobożnych.
  15. Opuść ią ani chodź przez nię, odchyl się od niey a omiń ią.
  16. Abowiemci oni nie zasną iesli czego złego nie vczynią, ani się vpokoią aż kogo w vpadek przywiodą.
  17. Abowiem pożywaią chleba nabytego złościwie, a piią wino z drapiestwa.
  18. Aleć ścieszka sprawiedliwych iest iako światła gwiazda iutrzenna, ktora wszedszy świeci aż do białego dnia.
  19. A droga złościwych iestci ciemnosć, ani wiedzą na czym się potkną.
  20. Pilnuyże synu moy słow moich, a ku powieściam moiem nakłoń vcha twoiego.
  21. Niechayżeć nie odstępuią od oczu twoich, ale ie zachoway w sercu twoiem.
  22. Abowiemci są zdrowiem tym ktorzy ie nayduią, a vzdrowieniem wszelkiemu ciału.
  23. Zachowywayże w pilney straży serce twoie, abowiemci z niego pochodzi żywot.
  24. Oddal od siebie vsta przewrotne, a odiymi precz od siebie wargi złościwe.
  25. Oczy twe niechay patrzą na to co iest dobrego, a powieki twoie niechać wyprostuią drogę twoię przed tobą.
  26. Wymierz ścieszkę nogam twoim, a wszytki drogi twoie wyprostuy.
  27. Nie vchylay się ani na prawo ani na lewo, owszem odchyl nogę twoię od złego.

    Kapituła 5.
    ¶ 2. Wszelka nieszystota iest szkodliwa. 9. Także y o marnotractwo. 15. Mamy żyć poczciwą pracą swą. 16. Wspomagaiąc potrzebne. 18. Zonę miłować mamy. 20. A cudzey się strzedz. 22. Złośnicy złości nasladuią.

  1. Bądź pilen synu moy mądrości moiey, a ku moiey rostropności nakłoń vcha twoiego.
  2. Abyś strzegł rady, a wargi twe aby zachowywały vmieiętność.
  3. Abowiem niewiasty obcey rospływaią się A wargi iako plastr miodu, a vsta iey są słodsze niż oliwa.
      A To iest, łudarstwa niewiasty niewstydliwey.

  4. Ale koniec rzeczy iey iest gorzki iako piołyn, a ostry iako miecz po obu stron ostrze maiący.
  5. Nogi iey zstępuią do śmierci, a chod iey ciągnie się do piekła.
  6. Ieslibyś chciał rozważyć ścieszkę żywota iey, tedyć są nie pewne drogi iey ani ich poznasz.
  7. A przetoż teraz synowie bądźcie mi posłusznymi, a nie odstępuycie od powieści vst moich.
  8. Z daleka idź od niey drogą twoią, a nie chodź blisko ku drzwiam domu iey.
  9. Byś snadź nie dał obcym B chwały twoiey, a lat twoich okrutnikom.
      B To iest, mocy y młodości twoiey.

  10. By się snadź nie nasycili obcy mocą twoią, a praca twoia nie została w domu cudzym.
  11. Y będziesz narzekał w ostateczne twoie czasy, kiedy zniszczy czerstwość y ciało twoie.
  12. Y rzeczesz, O iakożem miał w nienawiści przestrogę, a serce moie wzgardzało karaniem.
  13. A nie chciałem być posłusznym głosu ćwiczących mię, a tym ktorzy mię vczyli nie nakłaniałem vcha mego.
  14. Maluczkom nie przyszedł we wszytko nieszczęscie, w pośrzod zebrania y zgromadzenia.
  15. C Piyże wody cysterny twoiey, y wody płynące z stołu twoiego.
      C Tu nam zaleca trzeźwość y pracą własciwą rąk naszych z ktorey żyć mamy.

  16. D Źrzodła twoie niechać się precz rozeydą, a po vlicach strumienie wod.
      D Zaleca miłość społeczną ku bliźniemu, y iałmużnę.

  17. Niechayżeć tobie samemu będą, a E nie cudzym z tobą.
      E Chce tego po nas abysmy z ludźmi wszetecznemi y cudzołożnymi nie miewali towarzystwa.

  18. Źrzodło twe niechay będzie błogosławione, a kochay się w żenie młodości twoiey.
  19. F Niechayżeć będzie iako łani wdzięczna, y łaniątko roskoszne, niechay cię na każdy czas piersi iey nasycaią a vstawicznie się kochay w miłości iey.
      F Tu vkazuie wielkie błogosławieństwo w małżeństwie, tak iako w nieczystocie przeklęctwo.

  20. Y przeczże się masz kochać Synu moy w obcey, a przecz masz obłapiać niewiastę postronną:
  21. Gdyż drogi człowiecze są przed oczyma Pańskiemi, a on rozmierza wszytki ścieszki iego.
  22. Złośnika tedy poimaią złosci iego, będzie związan powrozy grzechu swoiego.
  23. Onci vmrze przeto że nie prziymował karania, a zabłądzi dla wielkiego głupstwa swoiego.

    Kapituła 6.
    ¶ 1. Nie mamy ręczyć ni za kogo nie rozmyslnie. 3. Y co czynić ieslibychmy tak vczynili. 6. Przekładaiąc na przykład mrowkę napomina wszech ku pracy. 12. Wypisuie przyrodzenie złośnikow. 16. Y to czym się Bog brzydzi. 20. Słowo Pańskie przed oczyma ystawicznie mieć mamy. 24. Cudzołowstwa się strzedz.

  1. Synu moy, iesliż przyrzeczesz za bliźniego twoiego, y dasz zań rękę twą komu obcemu.
  2. Iużeś się vwikłał słowy vst twoich, a podchwycon iesteś powieściami vst twoich.
  3. A przetoż vczyń tak miły synu, chceszli być wolen, gdyżeś wpadł w ręce bliźniego twego, idźże a vpokorz mu się wźiąwszy z sobą do tego twe przyiacioły.
  4. Nie dopuszczayże snowi ociążać oczu twoich, ani dosypiać powiekam twoim.
  5. A Wymkni się iako sarna z ręku mysliwcowych, a iako ptak z rąk ptasznikowych.
      A W podobieństwie mysliwcow okazuie ty ludzi ktorzy komu czego pożyczaią, a w podobieństwie sarn rękoymie, w ktorych słowiech dawa znać być wielkie niebeśpieczeństwo tych co za kogo ręczą, A wszakoż takowe przypadki maią być miłością krzesciańską hamowane.

  6. Idźże leniwcze do mrowki, a obacz drogi iey, y bądź mędrszym.
  7. Ktora gdyż nie ma wodza przełożonego ani pana.
  8. A wszakoż poki lecie, gotuie sobie pokarm, a we żniwa zgromadza żywność sobie.
  9. Y długoż tak będziesz dosypiał leniwcze: y kiedyż się ocucisz ze snu swoiego:
  10. B Mało spiąc, mało spiąc, a nie długo ręce swe składaiąc ku spaniu.
      B Tu się rozumie o ludziach leniwych, ktorzy zawżdy powiedaią że mało dosypiaią, chociaż są w vstawicznym ospalstwie y prożnowaniu.

  11. Otoć prziydzie iako gość niedostatek twoy, a vbostwo twoie iako C mąż zbroyny.
      C Abo iako zboyca ktorego rą vydź nie może.

  12. Człowiek niepobożny a mąż złościwy chodzi z przewrotnemi vsty.
  13. D Mruga oczyma a prawie y nogami mowi, okazuiąc palcy swemi.
      D To iest, człowiek przewrotny chociaż nie śmie mowić, a wszakoż niepobożnosć swoię okazuie wszytkiemi członkami swemi.

  14. Przewrotności są w sercu iego, a na każdy czas zmysla złosci wszczynaiąc zwady.
  15. A przetoż natychmiast prziydzie vpadek iego, a z trzaskiem się obali nie maiąc lekarstwa.
  16. Sześć są rzeczy ktorych Bog nie nawidzi, y owszem siedmi ktoremi się brzydzi dusza iego.
  17. To iest, oczyma wyniosłemi, ięzykiem kłamliwym, y rękami krewi niewinną wylewaiącemi.
  18. Sercem ktore wynayduie mysli złosciwe, y nogami ktore się kwapią bieżeć ku złemu.
  19. Świadkiem fałszywym ktory powieda kłamstwo, y tym ktory sieie niesnaski miedzy bracią.
  20. Strzeżysz synu moy roskazania oyca twoiego, a nie opuszczay napominania matki swoiey.
  21. Więżysz ie zawżdy v serca twego a wieszay ie v szyie twoiey.
  22. Abowiem gdy się przechadzać będziesz poprowadzi cię, a gdy zasniesz będzie cię strzedz, gdy się ocucisz, będzie rozmawiać z tobą.
  23. Abowiem roskazanie iest iako pochodnia, a napominanie iako światłosć, a karanie z ćwiczeniem iest droga żywota.
  24. Aby cię strzegły od niewiasty złey, y od łagodnego ięzyka niewiasty postronney.
  25. Nie chwytayże się w sercu twem cudności iey, a nie day się poimać ochędostwu iey.
  26. Abowiem dla E niewiasty wszeteczney prziydzie człowiek w niedostatek chleba, a niewiasta zacną mysl człowieczą vłowi.
      E Ktory się stowarzyszy z niewiastą wszeteczną, nie tylko iż prziydzie w vbostwo docześne, ale też y duszę swą zaprzeda dyabłu w niewolą.

  27. Izaż człowiek nabierze ognia do zanadr swoich, aby nie miał spalić szaty swoiey:
  28. Izaż kto będzie chodzić po rospalonem węglu, aby niemiał sobie nog poparzyć:
  29. Takżeć ktory wnidzie do żony bliźniego swego, a ktokolwiek się iey dotknie, zostawa winnym.
  30. Y złodzieiać nie winuią iesliż co vkradnie czasu głodu ku zachowaniu zdrowia swoiego.
  31. Ale gdy znaleźion będzie, czyni nagrodę po siedmi kroć, abo zapłaci wszytką maiętnością domu swego.
  32. Ale F ktory się cudzołostwa dopuści z niewiastą, iest serca szalonego, a ktory się dopuści tego, traci duszę swoię.
      F Tu hańbi cudzołostwo, abowiem cudzołożnik z vporney złosci grzesząc, gorszy iest niźli złodziey ktory potrzebą przymuszony kradnie.

  33. G Karanie y zelżywość odniesie, a pohańbienie iego nie będzie zatarte.
      G Abowiem wedle zakonu Bożego y praw pospolitych cudzołożnik śmiercią ma być karan.

  34. Abowiem mąż poruszony popędliwoscią miłości podeyźraney, nie pofolguie czasu pomsty.
  35. Nie prziymie ni od kogo iednania, ani przestanie chociażby mu też dawano nawięcsze dary.

    Kapituła 7.
    ¶ 1.24. Napomina ku vmiłowaniu mądrości y słowa Bożego. 5. Za ktorem możem się vwiarować niewiast wszetecznych. 6. Opowieda chytrosci niewiast cudzołożnych, ktoremi przywodzą ku zginieniu ludzi młode.

  1. Synu moy, powiesci moich strzeż a roskazania moie zachoway v siebie.
  2. Strzeż mego roskazania, y będziesz żył, a zakonu mego iako źrzenice w oczach twoich.
  3. Vwięź ie na palcach twoich, a napisz ie na tablicach serca twego.
  4. Powiedz mądrości iżeś ty iest siostra moia, a rostropność nazyway powinowatą swoią.
  5. Aby cię strzegły od niewiasty cudzey, y od obcey ktora w sobie ma łagodne słowa.
  6. Bo gdym patrzał oknem z domu mego y przez kratę moię.
  7. Tedym widział miedzy głupiemi, a vpatrzyłem miedzy młodzieńcy iednego z nich szalonego.
  8. Ktory szedł vlicą podle węgłu iey, a prosto szedł ku iey domowi.
  9. Zmierzkiem, a pod wieczor w ciemności nocney.
  10. A oto wyszła przeciwko niemu niewiasta w vbiorze wszetecznym, a barzo chytra.
  11. Szczebietliwa, przewrotna, a ktorey nogi nie mogą się ostać w domu swym.
  12. Ale pod czas na dworze, nikiedy na vlicach, czyhaiąc po wszytkich kąciech.
  13. Y vchwyciła się go, a pocałowała go, a odłożywszy wstyd od twarzy, rzekła ku niemu.
  14. A Odprawiłam dzisia ofiary za pokoy, y vczyniłam dosyć slubom moim.
      A Tu się ogląda na Cerymonie zakonne, Iakoby rzec chciała, iżemci iest szysta, aby pod tą pokrywką świątości zakryła swoię wszeteczność.

  15. A przetożem wyszła przeciw tobie abym cię szukała, y nalazłam cię.
  16. Łoże moie przykryłam kołdrą, y dałam ie pięknie wyrzezać rzemieśnikowi, vsznurowawszy ie sznurmi Egiptskimi.
  17. Pościel moię okurzyłam mirą, Aloe, y Cynamonem.
  18. A przetoż podź nasycimy się miłości aż do iutra, a nakochamy się w miłości.
  19. Abowiemci męża mego nie masz w domu, wyiechał na daleką drogę.
  20. Wźiął z sobą worek pieniędzy, a nie wroci się do domu aż na czas naznaczony.
  21. A tak go zwyciężyła wielem łagodnych słow swych, a swemi wdzięcznemi wargami przypędziła go ku sobie.
  22. Idzie wnet za nią iako woł ktorego wiodą ku zabiciu, y iako szalony spętany ku skaraniu.
  23. Y zrani strzała wnętrzności iego, gdy się kwapi iako ptak do sidła, nie wiedząc iż ie zgotowano na iego gardło.
  24. A przetoż teraz synowie słuchaycie mię, a bądźcie pilni powieści vst moich.
  25. Serce twe niechay się nie vchyla za drogami iey, a nie obłądzay się na ścieszkach iey.
  26. Abowiemci przed nią wiele rannych poległo, a wszyscy mocarze dla niey są pomordowani.
  27. Dom iey iest prosta droga do niskości, a wiodący do gmachu śmierci.

    Kapituła 8.
    ¶ 1.8. Mądrość okazuiąc za zacność swoię. 11. Y bogactwa. 16. Moc. 22. Y wieczność. 2.10.32. Napomina wszytki ludzi aby ią vmiłowali, y nasladowali iey. 34. Szczęście tych ktorzy się w niey kochaią, a nieszczęście tych ktorzy się ią brzydzą.

  1. Izali mądrosć nie woła: a rostropność izali nie podnosi głosu swego:
  2. Stanęła na wierzchu pagorkow podle drogi, y na rozstaniu drog.
  3. Zawołała v bran przed miastem, y w weściu v drzwi.
  4. Ia wołam na was o mężowie, a głos moy wychodzi do synow ludzkich.
  5. Wy A prostaczkowie zrozumieycie radę, a wy głupi bądźcie serca rozumnego.
      A To iest, szaleni, iako wyższey Kap.1.v.22.

  6. Słuchaycie, abowiem będę mowiła rzeczy znamienite, a wargi swoie otworzę, abych vczyła rzeczy sprawiedliwych.
  7. Gdyż vsta moie będą mowić prawdę, a wargi moie będą się brzydzić złością.
  8. Wszytki powieści vst moich są sprawiedliwe, a nie masz w nich nic nieprawego ani przewrotnego.
  9. Wszytki są łatwie vmieiętnemu, y proste tym ktorzy się obieraią około nauki.
  10. * Prziymuycież tedy ćwiczenie moie a nie śrebro, y vmieiętność radszey niż szczyre złoto.
      * Wyższey 3.v.14. Iob.28.v.15.

  11. Abowiem mądrosć lepsza iest nad perły, a wszytki roskoszne rzeczy nie mogą iey być przyrownane.
  12. Ia mądrość mam z sobą dowcip, y nayduię naukę dobrey rady.
  13. Boiaźń Pańska iest brzydzić się złością, pychą, hardością, y złą sprawą, a mam w nienawiści vsta przewrotne.
  14. Przy mnie rada y rozum, iam iest rostropność, a moc iest moia.
  15. Przez mię Krolowie kroluią, a Książęta sprawiedliwie rozkazuią.
  16. Przez mię przełożeni panuią, a wszyscy sędziowie ziemscy są sprawiedliwemi.
  17. Ia miłuię tych ktorzy mnie miłuią, a ci ktorzy się o mnie pytaią nayduią mię.
  18. Przy mnie są bogactwa y zacnosć, y trwała maiętność, y sprawiedliwość.
  19. Owoc moy lepszy iest niż złoto szczyre y kamienie drogie, a dochody moie lepsze są niż wyborne srebro.
  20. Prowadzę ścieszką sprawiedliwości y w pośrzod ścieżek sądu.
  21. Abych ty ktorzy mię miłuią vczyniła dziedzicmi na wieki, a iżbych napełniła skarby ich.
  22. Pan miał mię z sobą na początku B drogi swey, a ieszcze od wieka przed sprawami swemi.
      B To iest, stworzenia świata.

  23. + Od wieku byłam postanowiona, y od początku niźli była ziemia.
      + Ekkl.24.v.14.

  24. Gdy ieszcze nie były przepaści iestem narodzona, y poki ieszcze źrzodła nie obfitowały wodami.
  25. Przed tym niźli gory były vgruntowane, y przed wszytkimi pagorkami narodzonam iest.
  26. Ieszcze był nie sprawił ziemie, ani kończyn iey, ani wierzchu, ani prochu świata.
  27. Gdy gotował niebiosa tamem była, y gdy w krąg rospisował wierzch przepasci.
  28. Gdy z gory vtwierdzał obłoki, y gdy vmacniał studnie przepaści.
  29. Gdy zakładał morzu kres iego, y wodam aby z brzegow swych nie wychadzały, także gdy rospisował grunty ziemie.
  30. Iam była v niego sprawcą vżywaiąc vstawicznych roskoszy, a graiąc przed nim na każdy czas.
  31. Graiąc na okręgu ziemie iego, a D kochanie moie iest być z syny ludzkiemi.
      D Okazuie iż dla narodu ludzkiego w ktorym się zawsze Bog kochał, chciał Ociec Boską mądrość swą okazać w ciele, aby mieszkała miedzy nami, y aby nas vbogacił wszelakiemi dobrami. A toć iest kochanie mądrosci Bożey y granic iey.

  32. A przetoż teraz synowie bądźcie mi posłusznymi: Szczęsliwiż to są ktorzy strzegą drog moich.
  33. Słuchaycie ćwiczenia a bądźcie mądrymi, nie odpądzaycież go od siebie.
  34. Błogosławionysz to iest człowiek ktory mię słucha, vstawicznie czuiąc v wrot moich, a strzeże podwoiow drzwi moich.
  35. Abowiem kto mnie nayduie znaydzie żywot, a otrzyma łaskę v Pana.
  36. Ale ktory grzeszy przeciwko mnie, zostawa winien duszy swoiey, a wszyscy ktorzy mię w nienawiści maią, kochaią się w smierci.

    Kapituła 9.
    ¶ 1. Mądrość namawia do siebie wszytki ku dobram swoim. 7. Szyderz nie może cierpieć karania. 9. Mądry miłuie takiego ktory go przestrzega. 10. Dobra ktore pochodzą z boiaźni y z mądrosci Bożey. 13. Obyczaie y postawki niewiasty wszeteczney.

  1. Mądrość A zbudowała sobie dom, y wyciosała B siedmi słupow swoich.
      A Aczkolwiek wszytki rzeczy są Pańskie, ale iednak sobie zbudował dom ku swemu osobliwemu mieszkaniu. Wszakże nie mamy nic cielesnie a zwierzchownie rozumieć o tym domu, Bowiem gdy Bog iest Duch tedy y dom iego iest duchowny, to iest, kościoł abo zebranie wiernych, w ktorych on mieszka, kędy każdy sobie mądrosci szukać ma. B Pod tą liczbą siedmi słupow według zwyczaiu Pisma swiętego rozumie liczbę miezliczoną, przez ktore rozumie patryarchy, Proroki, Apostoły, y sługi słowa Bożego.

  2. C Zgotowała pokarmy swoie, natoczyła wina swego, y przygotowała stoł swoy.
      C W tych słowiech okazuie szczodrobliwość mądrosci Bożey, ktorą przyrownywa ku zacnem Książętom ktorzy sprawuią biesiady hoyne.

  3. Rozesłała D panny swe aby wołały na wysokich wierzchoch murow mieyskich.
      D Rozumie sługi Boże ktorzy opowiedaią Słowo iego, abowiem namawiaią y wzywaią na onę vcztę niebieskiey mądrosci, ludzi ty ktorzy niedbaią o zbawienie swoie.

  4. Ktożkolwiek iest prostakiem, niechay tu zstąpi, y do głupich też mowiła.
  5. Zeydźcież się a pożywaycie E chleba moiego, y piycie wino ktoregom wam nalała.
      E Ci ktorzy są wezwani do stołu niebieskiego, bywaią posilani chlebem y winem, ktore są znaki taiemnic y dobrodzieystw ktore bierzemy z mądrosci Bożey.

  6. Opuśćciesz prostaczkowie drogę waszę, a będziecie żyć, a chodźcie drogą rostropności.
  7. Ten ktory sztrofuie szyderza, odnosi na sobie zelżywość, a ktory sztrofuie złośnika, odnosi ohydzenie.
  8. A przetoż nie sztrofuy szyderza by cię snadź nie miał w nienawiści, karz mądrego a będzie się kochał w tobie.
  9. Nauczay mądrego a będzie tym rostropnieyszy, vcz sprawiedliwego a będzie tym vczeńszy.
  10. * Początkiem mądrości iestci boiaźń Pańska, a vmieiętność święta iest rostropnością.
      * Wyższey 1.v.7. Psal.111.v.10. Ekkl.2.v.16.

  11. Abowiem przez mię przybędzie tobie dni twoich, a przedłużą się lata żywota twego.
  12. Iesli będziesz mądrym, sam sobie będziesz mądrym, ale iesli szyderzem sam odniesiesz na sobie karanie.
  13. Niewiasta szalona, swarliwa, głupia, nic nieumieiąca.
  14. Ta siedzi na stołku v drzwi domu swego, a na mieyscach wysokich w mieście.
  15. Wołaiąc ku sobie tych ktorzy idą drogą, a ktorzy idą prostemi ścieszkami.
  16. Ktożkolwiek iest prostakiem niechay tu zstąpi, a do szalonych tak mowi.
  17. E Wody kradzione są słodkie, a chleb przekryty iest smacznieyszy.
      E Przez ty rzeczy rozumie nauki fałeszne tego swiata, ktore się więcey ciału podobaią niźli nauka zbawienia.

  18. Y nie wie prostak że tam są vmarli, a oni ktorzy są od niey wezwani, są w głębokich przepaściach.

    Kapituła 10.
    ¶ Tu są rozmaite przypowiesci, dla ktorych rożnice pewny ich argument być nie może. A przeto ktoby się im lepiey przypatrzył, tedy są iako krociuchne zamknienie wszytkiego Pisma swiętego, A tak miasto argumentu napominamy każdego żeby się ich radszey na pamięć nauczył.

  1. Przypowieści Salomonowe. Mądry syn rozwesela oyca, a syn szalony frasuie matkę swą.
  2. Nie pomogą skarby źle nabyte, ale sprawiedliwość wyrwie od śmierci.
  3. Nie da Pan cierpieć głodu sprawiedliwemu, ale maiętności złosnikow rosproszy.
  4. Ręka leniwa przywodzi w vbostwo, ale ręka pilna vbogaci.
  5. Człowiek rostropny zbiera lecie, ale ten ktory dosypia we żniwa, będzie zawstydzon.
  6. Błogosławieństwa są nad głową sprawiedliwego, A ale złość vsta złośnikow pokrywać będzie.
      A To iest, gdy się okaże złosć niepobożnych, tedy się nie będą vmieć obmowić.

  7. Pamiątka sprawiedliwego będzie błogosławiona, a imię złośnikow będzie przemierzłe.
  8. Człowiek serca rostropnego prziymie roskazanie, a ktory iest B szalonych warg, będzie skaran.
      B To iest, ktory nie rozmyslnie mowi, ten nie vydzie karania.

  9. Ktory się szczyrze obchodzi, chodzi w szczyrości beśpiecznie, a ktory iest przewrotnym w swoich drogach, będzie C doznan w nich.
      C Abo skruszon y podeptan.

  10. * Ktory D mruga okiem, przynosi frasunek, a kto głupie mowi będzie karan.
      D To iest obłudny człowiek.

      * Ekkl.27.v.25.

  11. Vsta sprawiedliwego są źrzodło żywota, ale vsta złośnikowe kryią w sobie lekkość.
  12. Nienawiść wzbudza swary, a E miłość pokrywa wszytki przestępstwa.
      E To mieysce niema być rozumiane tak iako ie niektorzy wykładaią, iakoby grzechy przez miłosć miały być odpuszczane, gdyż tylko przez wiarę w Kristusa są nam odpuszczone. Ale tu Salomon rozumie o tym, abysmy cierpliwie znosili występki bliźnych.

  13. W wargach człowieka rostropnego znayduie się mądrość, ale szalony odniesie rozgę na grzbiecie.
  14. Mądrzy okazuią w sobie mądrość, a vsta szalonego przynoszą sobie prętki vpadek.
  15. Maiętność bogatego iest iako miasto mocne, a vbostwo czyni człowieka boiaźliwego.
  16. Sprawa człowieka sprawiedliwego przynosi żywot, a dochody niepobożnego idą ku grzechu.
  17. Ten ktory prziymuie karanie, idzie iako ścieszką ku żywotowi, ale ktory gardzi przestrzeżeniem błądzi.
  18. Wargi kłamliwe pokrywaią nienawiść, a ten ktory czyni obmowiska, iest szalony.
  19. W wielkości słow musi być przestępstwo, ale ten iest rostropnym ktory zawsciąga warg swoich.
  20. Ięzyk sprawiedliwego iest iako srebro wyborne, ale serce złośnikow iest niczemne.
  21. Wargi sprawiedliwego wiele ich żywią, a szaleni bez rozumu vmieraią.
  22. Błogosławieństwo Pańskie bogaci, a nie przynosi z sobą żadnego frasunku.
  23. Złosnik czyniąc obrzydłosci obraca ie sobie w śmiech, ale mądrość czyni człowieka rostropnego.
  24. To czego się złośnik boi prziydzie nań, a czego sprawiedliwi sobie winszuią, dawa im Bog.
  25. Iako wicher przemiia, także się y złośnik nie ostoi, ale sprawiedliwy iest iako grunt wieczny.
  26. Iako ocet przykry iest zębom, a dym oczom, tak leniwy przykry iest tym ktorzy go gdzie posyłaią.
  27. Boiaźń Pańska przyczynia dni, a lata złośnikow skrocą się.
  28. Oczekawanie sprawiedliwych iest z weselem, a nadzieia niepobożnych zginie.
  29. Droga Pańska iest mocą człowiekowi szczyremu, a strachem tym ktorzy broią złosci.
  30. Sprawiedliwy na wieki wzruszon nie będzie, a złośnicy nie zbędą się na ziemi.
  31. Vsta sprawiedliwego opowiedaią mądrość, a ięzyk przewrotny będzie wykorzenion.
  32. Wargi sprawiedliwego znaią to co się podoba Bogu, ale vsta złośnikow są przewrotne.

    Kapituła 11.
  1. Waga zdradliwa iest obrzydła przed Panem, ale gwicht sprawiedliwy podoba się mu.
  2. Gdzie iest pycha tam iest y wzgardzenie, ale mądrosć iest w ludziech pokornych.
  3. Szczyrość ludzi cnotliwych przeprowadza ie, a przewrotność potraci zdrayce.
  4. * Nie pomogą bogactwa czasu gniewu, ale sprawiedliwość wyrwie od śmierci.
      * Ekkle.5.v.13. Ezech.7.v.19. Zofoniasz.1.v.18.

  5. Sprawiedliwosć człowieka szczyrego wyprowadzi go na drogę prostą, lecz niepobożny vpadnie dla złości swoiey.
  6. Ludzi cnotliwe wyrwie sprawiedliwość, a przewrotnicy będą w złościach swych poimani.
  7. Gdy vmrze człowiek niepobożny zginie nadzieia iego, a oczekawanie złośnikow zginie.
  8. Sprawiedliwy będzie wybawion z vtrapienia swego A a złośnik prziydzie na mieysce iego.
      A Złośnik nastąpi na iego mieysce, to iest wpadnie w ono vtrapienie z ktorego iest wybawion sprawiedliwy.

  9. Człowiek vst obłudnych iest skażca przyiaciela swego, ale sprawiedliwi vmieiętnością swoią bywaią wybawieni.
  10. Z szczęścia sprawiedliwych weseli się miasto, ale bywa radość gdy złośnicy giną.
  11. Dla błogosławieństwa sprawiedliwych bywa wywyższone miasto, ale dla B vst ludzi niepobożnych bywa podwrocone.
      B To iest dla rady ich złey.

  12. Człowiek bezrozumny gardzi bliźnim swoim, ale człowiek rostropny milczy.
  13. Ten ktory iest szczebietliwy obiawia taiemnice, ale ktory iest wierny tai każdey rzeczy.
  14. Vpada lud kędy nie masz rady, ale się tam dobrze dzieie gdzie iest wiele ludzi poradnych.
  15. Człowiek ktory ręczy za obcego barzo vtrapion będzie, ale ten ktory się chroni rękoiemstwa beśpieczny iest.
  16. Niewiasta wdzięczna doydzie chwały, a mocarze dostąpią bogactwa.
  17. Człowiek miłosierny dostawa sobie nagrody, ale okrutnik sam sobą trfoży.
  18. Złosnik zaczyna sprawę fałeszną, ale ci ktorzy sieią sprawiedliwość maią zapłatę trwałą.
  19. Iako iest sprawiedliwość ku żywotowi, tak ten ktory nasladuie złości bliżek iest śmierci.
  20. Ci ktorzy są serca przewrotnego są obrzydłemi Panu, ale ci ktorzy są szczyrymi w drogach swych podobaią się iemu.
  21. Złośnicy chociaż sobie ręce dawaią iednak pomsty nie vydą, ale potomstwo sprawiedliwych vydzie niebespieczeństwa.
  22. Iako kolce złote w pysku v świnie, tak iest niewiasta cudna, a obyczaiow niewstydliwych.
  23. Żądza sprawiedliwych iest zawżdy ku dobremu, a staranie niepobożnych iest popędliwość.
  24. Iest niektory co hoynie rzeczami swemi szafuie, a wżdy mu przybywa, a drugi iest ktory skąpi więcey niż przystoi, a wżdy vbożeie.
  25. Człowiek dobrotliwy będzie obfituiącym, a ktory nasyca sam też nasycon będzie.
  26. Ktory chowa zboże tego przeklina lud, ale nad tym ktory ie przedawa iest błogosławieństwo.
  27. Ktory się stara ocz dobrego nabywa przyiaźni, a ktory się stara ocz złego stanie się mu.
  28. Ktory vfa w bogactwach swych vpadnie, ale sprawiedliwi zaźielenieią się iako gałązki.
  29. C Ktory rosprasza maiętność swoię w wietrze będzie dziedziczył, a on szalony będzie sługą człowiekowi mądremu.
      C Ludzie łakomi ktorzy skąpią bogactw swoich ku szkodzie swego narodu obrocą się w niwecz, tak iż potomstwo ich nie będzie w nich dziedziczyć.

  30. Owoc sprawiedliwego iest iako drzewo żywota, a ktory ludzi vczy, iest mądrym.
  31. # Otoć iesliż sprawiedliwemu zstawa się nagroda na ziemi, tedy daleko więcey złośnikowi y grzesznikowi.
      # 1.Piotr.4.v.18.

    Kapituła 12.
  1. Ktory karanie miłuie, miłuie też mądrość, ale ten ktory ma karanie w nienawisci, szalony iest.
  2. Pobożny vprosi łaskę v Pana, ale potępi człowieka ktory mysli złościwie.
  3. Nie będzie trwały człowiek złościwy w niepobożności, ale korzeń sprawiedliwych nie będzie naruszony.
  4. Stateczna żona iest koroną męża swego, ale ta ktora go sromoci, iest iako sprochniałosć w kosciach iego.
  5. Mysli sprawiedliwych są sprawiedliwe, ale rada niepobożnych iest zdradliwa.
  6. Słowa złośnikow czyhaią na krewi, ale vsta sprawiedliwych wybawią ie.
  7. Podwroceni będą złosnicy, tak iż ich nie będzie, a dom sprawiedliwych zostanie.
  8. Człowiek chwalon bywa dla swego dowcipu, a serce przewrotne będzie na pohańbienie.
  9. * Lepszy iest człowiek niskiego stanu ktory sobie robi, niźli chlubny ktoremu nie zstawa chleba.
      * Ekkl.10.v.31.

  10. Sprawiedliwy ma pracą o bydlątku swoim, ale życzliwość niepobożnych iest okrutna.
  11. + Ktory orze ziemię swą, będzie miał dosyć chleba, ale ten ktory nasladuie prożnuiących, szalony iest.
      + Niżey.28.v.19. Ekkle.20.v.30.

  12. Pożądliwość złośnikow iest siecią wszego złego, ale korzeń sprawiedliwych będzie rodzayny.
  13. Przewrotnymi wargami swemi vsidli się złośnik, a sprawiedliwy wynidzie z vcisku.
  14. Będzie nasycon człowiek dobrami z owocu vst swoich, a będzie dana nagroda każdemu wedle spraw iego.
  15. Szalonego droga zda się prosta przed oczyma iego, lecz ten ktory słucha rady, mądrym iest.
  16. Szalonego natychmiast poznać z gniewu iego, ale ktory pokrywa zelżywość swą, ostrożny iest.
  17. # Ktory powieda prawdę, oznaymuie sprawiedliwość, ale świadek kłamliwy, iest zdrayca.
      # Niżey.14.v.5.

  18. Iest niektory co ma słowa iako miecz przerażaiący, a ięzyk mądrych iest zdrowiem.
  19. Prawdziwe wargi trwałe są na wieki, a ięzyk kłamliwy vstanie w oce mgnieniu.
  20. Zdrada iest w sercu tych, ktorzy źle myslą, ale ci ktorzy radzą ku pokoiowi, maią wesele.
  21. Sprawiedliwego nie potka żadne nieszczęście, ale złośnicy pełni będą wszego nieszczęscia.
  22. Wargi kłamliwe są obrzydłemi Panu, ale ty ktore się prawdziwie obchodzą, podobaią się iemu.
  23. Człowiek ostrożny tai w sobie vmieiętność, ale serce szalonych dawa się vznawać w głupstwie.
  24. Ręka pracowita będzie panowała, ale zdradliwa będzie dań dawała.
  25. Frasunek serdeczny skurczy człowieka, ale z powieści wesołych rozraduie się.
  26. Sprawiedliwy zacnieyszy iest niźli bliźni iego, a złośnicy zbłądzą na drodze swey.
  27. Nie A vpiecze zdrayca obłowu swoiego, ale maiętnosci człowieka sprawiedliwego są kosztowne.
      A To iest, nie doydzie tego czego łowi chytrością.

  28. Na ścieszce sprawiedliwych iest żywot, a na prostey ścieszce iey nie masz śmierci.

    Kapituła 13.
  1. Mądry Syn słucha przestrzeżenia oycowskiego, ale szyderz karania nie prziymuie.
  2. A Każdy z vst swoich będzie pożywał dobra, a dusza przewrotnych będzie się karmiła krzywdą.
      A To iest, ludzie przewrotni będą karani dla krzywd ktore czynią Bogu y ludziom.

  3. Ktory strzeże vst swoich, strzeże dusze swoiey, ale ktory nieobacznie otwarza wargi swe, będzie stłumion.
  4. Leniwiec łaknie, a nie nasyci się dusza iego, ale dusza pracowitych będzie obfituiąca.
  5. Człowiek sprawiedliwy ma w nienawiści powieści kłamliwe, ale złościwy stawa się smrodliwym, y pohańbienia godnym.
  6. Sprawiedliwość strzeże człowieka szczyrego, ale złość podwroci grzesznika.
  7. Iest ieden co się czyni bogaczem, a nie ma nic, a drugi czyni się vbogim choć ma wiele bogactw.
  8. Bogactwa okupuią człowieka, B a vbogi ni kogo nie winuie.
      B Vbogi dla swego niedostatku nie śmie się przeciwić nikomu chocia ma krzywdę.

  9. * C Światłość rozwesela sprawiedliwe, a pochodnia złośnikow zgaśnie.
      C To iest szczęście.

      * Niżey.24.v.20.

  10. Zaiste człowiek hardy wszczyna zwady, ale przy radnych iest mądrość.
  11. * Bogactwa prędko nabyte niszczeią, ale ktory ie zgromadza własnymi rękami przyczyni ich.
      * Niżey.28.v.20.

  12. Oczekawanie ktore się przedłuża iest teskliwe sercu, ale gdy się to wypełni czego żądamy, iest iako drzewo żywota.
  13. Ktory sobie lekce waży zakazanie, prziydzie w vpadek, a ktory się boi roskazania weźmie nagrodę.
  14. Nauka mądrego iest źrzodłem żywota, ku vchronieniu sidł śmierci.
  15. Dobry rozum sprawuie łaskę, ale droga przestępcow iest przykra.
  16. Każdy ostrożny rostropnie sobie poczyna, ale szalony okazuie swoie głupstwo.
  17. Poseł złościwy vpada w nieszczęście, ale poseł prawdziwy iest zdrowiem.
  18. Vbostwo y posromocenie przychodzi na tego ktory niedba na karanie, ale ktory przestrzega vpominania będzie w vczciwości.
  19. Rzecz ktorey pragnie człowiek iest wdzięczna duszy, ale szaleni brzydzą się gdyby mieli odstąpić złości.
  20. Ktory chodzi z mądrymi, mądry iest, ale ten ktory się stowarzyszył z szalonym zginie.
  21. Za grzesznikiem tuż chodzi vtrapienie, ale sprawiedliwym nagradza się dobrem.
  22. Pobożny człek zostawi dziedzicmi syny swoie, a maiętności grzesznikow zostawaią sprawiedliwym.
  23. Wielka żywność iest na polu vbogich, D ale iest ten ktory ginie co iey nie może dosyć vczynić.
      D Drudzy czytaią, Ale są ci co ie niepobożnie bieraią, to iest, żywność ludzi vbogich możnieyszy wydzieraią.

  24. Ktory folguie E rozdze swey, ma w nienawisci syna, ale ktory go miłuie w czas go karze.
      E Przez rozgę rozumie nie tylko karanie, ale też y wszytko wychowanie od młodości.

  25. Sprawiedliwy vżywa wszytkiego w dostatku duszy swey, ale żywot złosnikow iest zgłodniały.

    Kapituła 14.
  1. Mądra niewiasta A buduie dom swoy, a szalona psuie gi rękami swemi.
      A Tu zaleca gospodarstwo niewiasty, za ktorey sprawą porządnie dom bywa zachowan.

  2. Ktory chodzi w szczyrosci swoiey boi się Pana, ale ten ktory podwraca drogi swoie gardzi im.
  3. W vsciech szalonego iest rozga hardosci, a wargi mądrych strzegą ich.
  4. Kędy niemasz wołow tedy y żłob prożny, a gdzie iest moc wołow tam iest obfitosć zboża.
  5. Prawdziwy świadek nie kłama, * a fałszywy świadek opowieda kłamstwa.
      * Wyższey.12.v.17.

  6. Szuka szyderz mądrości a nie naydzie iey, ale rostropnemu łacna iest vmiejętnosć.
  7. Idź precz od człowieka szalonego gdy nie baczysz w wargach iego mądrosci.
  8. Mądrość człowieka rostropnego iest zrozumiewać drogi swoie, a głupstwo szalonych iest zdradliwe.
  9. Szaleni raduią się z złosci, a miedzy cnotliwemi iest dobrowoleństwo.
  10. Każdy poznawa gorzkość dusze swey, a iego wesela nikt iny vczestnikiem nie będzie.
  11. Dom niepobożnych będzie wygładzon, ale przybytek cnotliwych zakwitnie.
  12. + Iest droga ktora się zda prosta przed człowiekiem, ale koniec iey prowadzi ku śmierci.
      + Niżey.16.v.25.

  13. Czasem y w śmiechu boleie serce a na końcu wesela smutek.
  14. Człowiek serca szalonego będzie syt drog swoich, a odłączy się od niego człowiek dobry.
  15. Prostaczek wierzy każdemu słowu, ale ostrożny zrozumiewa postępki swoie.
  16. Mądry się lęka y chroni złosci, ale szalony gniewa się, a vfa sobie.
  17. Ktory się prędko rozgniewa, dopuszcza się szaleństwa, a człowiek wielkich mysli iest przemierzły.
  18. Sprosnicy dziedzicznie otrzymaią szaleństwo, a ostrożni będą koronowani vmieiętnoscią.
  19. Kłaniaią się źli przed dobremi, a złosnicy stoią v drzwi sprawiedliwego.
  20. Vbogi iest w nienawisci y v przyiaciela swego, ale wiele tych iest ktorzy miłuią bogacze.
  21. Grzesznik wzgardza bliźniego swego, ale ten iest szczęsliwy ktory ma litosć nad vbogim.
  22. Izali nie błądzą ci ktorzy zmyslaią złosci: ale ci ktorzy dobrze myslą otrzymaią miłosierdzie y prawdę.
  23. W każdey pracy iest obfitość, a tylkoż z słow prożnych przychodzi vbostwo.
  24. Korona mądrych iest bogactwem ich, a głupstwo szalonych iest szaleństwem.
  25. Wyzwala duszę świadek prawdziwy, a człowiek przewrotny opowieda kłamstwo.
  26. W boiaźni Pańskiey iest mocne vfanie, a synowie iego zostaną w nadziei.
  27. Boiaźń Pańska iest źrodło żywota, abychmy vszli od sidł śmierci.
  28. W wielkosci ludu iest zacnosć Krolewska, a gdzie niemasz ludu tam wątleie Książę.
  29. Ten iest barzo rozumnym ktory iest nierychłym ku gniewu, ale ten ktory iest skwapliwy, wywyższa szaleństwo swoie.
  30. Serce skromne iest zdrowiem ciału, ale zazdrosć iest sprochnieniem kosciam.
  31. # Ktory czyni krzywdę vbogiemu ten lży Stworzyciela iego, ale ktory iest litosciwym nad vbogim czyni mu poczciwosć.
      # Niżey.17.v.5.

  32. Niepobożny będzie wygnańcem dla złosci swoich, a sprawiedliwy będzie miał nadzieię vmieraiąc.
  33. W sercu człowieka rostropnego odpoczywa mądrosć, a znać ią y w posrod szalonych.
  34. Sprawiedliwosć wywyższa narody, ale grzech iest posromoceniem ludu.
  35. Sługa rostropny iest kochaniem krolewskiem, a gniew iego iest przeciwko sprosnemu.

    Kapituła 15.
  1. Skromna odpowiedź vśmierza gniew, a słowa vszczypliwe wzruszaią popędliwosć.
  2. Ięzyk mądrych nadobnie vżywa vmieiętnosci, a vsta szalonych głupie mowią.
  3. Na wszelkim mieyscu oczy Pańskie vpatruią złe y dobre.
  4. Zdrowy ięzyk iest iako drzewo żywota, ale w ktorym iest przewrotnosć trfoży vmysłem.
  5. Szalony wzgardza karaniem oyca swego, ale ktory prziymuie vpominanie zstanie się mądrym.
  6. W domu sprawiedliwego iest skarb wielki, ale w dochodziech złosnikowych iest rosproszenie.
  7. Wargi mądrych sieią vmieiętnosć, ale serce szalonych nie tak.
  8. * Ofiara niepobożnych iest obrzydła Panu, a modlitwa sprawiedliwych podoba się iemu.
      * Ekkl.34.v.23.

  9. Droga złosnika iest obrzydła Panu, ale on miłuie nasladowcę sprawiedliwości.
  10. Ten ktory się puści ścieszki, będzie srodze karan, a ktory ma przestrzeżenie w nienawiści vmrze.
  11. Niskości y zatracenie są przed Panem, a daleko więcey serca synow ludzkich.
  12. Szyderz niemiłuie tego ktory go sztrofuie, ani chodzi do mądrych.
  13. Serce wesołe czyni piękną twarz, ale z boleści serdeczney bywa duch smętny.
  14. + Serce rostropne szuka vmieiętności, ale vsta szalonych karmią się głupstwem.
      + Niżey.17.v.22.

  15. Wszytki czasy vbogiego są nędzne, ale wesoła mysl iest iako vstawiczne gody.
  16. Lepszy iest kąsek z boiaźnią Pańską, niźli wielki skarb z kłopotem.
  17. Lepsza iest biesiada leda o źiołku ogrodnym kędy iest miłosć, a niźli o karmnym wole kędy iest nienawisć.
  18. Człowiek gniewliwy wszczyna zwady, ale ten ktory iest cierpliwy vśmierza niesnaski.
  19. Droga leniwego iest iako płot cierniowy, ale ścieszka cnotliwych iest rowna.
  20. Syn mądry rozwesela oyca, a człowiek szalony lekce waży matkę swoię.
  21. Ten ktory iest nierozumny kocha się w głupstwie, a człowiek rostropny prosto idzie.
  22. Gdzie nie masz rady tam się rozsypuią mysli, a mocne bywaią kędy wiele radziec.
  23. A Weseli się człowiek w odpowiedzi vst swoich, a słowo rzeczone swego czasu iakoż iest dobre:
      A Iakoby rzec chciał, Iesli chcemy mieć pociechę z powieści vst naszych, tedy potrzeba aby nasze słowo było dobre, a iżbychmy mowili czasu przystoynego.

  24. Ścieszka żywota prowadzi rostropnego wzgorę, aby nieszedł w niskości na doł.
  25. Pan obala dom pysznych, a potwierdza granic wdowie.
  26. Mysli złościwego są obrzydłe Panu, ale powieści czystych są wdzięczne.
  27. Ktory chciwie nasladuie łakomstwa, zborzy dom swoy, ale ktory ma w nienawiści dary, będzie żył.
  28. Serce sprawiedliwego mysli co ma dać za odpowiedź, ale vsta złośnikow źle mowią.
  29. Dalekim iest Pan od niepobożnych, ale wysłuchawa modlitwy sprawiedliwych.
  30. Iasność oczu rozwesela serce, a dobra sława tuczy kości.
  31. Vcho ktore słucha przestrzeżenia żywota mieszka w pośrodku mądrych.
  32. Ktory o karność nie dba wzgardza duszę swoię, ale ktory słucha napominania, ten iest baczny.
  33. Boiaźń Pańska iest ćwiczenie mądrosci, a za pokorą idzie chwała.

    Kapituła 16.
  1. Człowiek pomyslawa w sercu swoim, ale od Pana iest to co ięzykiem opowiada.
  2. Wszytki drogi ludzkie zdadzą się im być czyste, ale Pan iest ktory vważa duchy.
  3. * Poruczay Panu sprawy twe, a będą vtwierdzone mysli twoie.
      * Psal.37.v.5. 1.Piotr.5.v.7.

  4. Pan wszytko sprawił sam dla siebie, a złośnika także na czas nieszczęścia.
  5. Każdy ktory iest serca wyniosłego przemierzłem iest Panu, a przyrzeczenie z daniem ręki nie vydzie karania.
  6. Miłosierdziem y prawdą będzie odkupiona nieprawość, a w boiaźni Pańskiey odstępuiemy od złosci.
  7. Gdy się Panu vpodobaią drogi człowiecze, tedy mu też vpokoi y nieprzyiacioły iego.
  8. Lepszy iest kąsek sprawiedliwy, niźli wielkie dochody z besprawiem.
  9. Serce człowiecze wymysla drogę swoię, ale Pan sprawuie ście iego.
  10. A Wieszczba iest w wargach Krolewskich, a w sądzie nie są przewrotne vsta iego.
      A Tu nie rozumie o wieszczbie, ktorey zakon broni, Ale dawa znać o rzeczy pewney y prawdziwey przez słowo Boże vtwirdzoney.

  11. Wagi y szale sprawiedliwe są od Pana, a wszytki gwichty w worku są za sprawą iego.
  12. Obrzydła rzecz iest v krolow dopuszczać się nieprawości, abowiem w sprawiedliwości będzie vtwierdzona stolica ich.
  13. Wargi sprawiedliwe są kochaniem Krolewskiem, a miłuią tego ktory prawdę mowi.
  14. Gniew Krolewski iest posłem śmierci, a wszakoż człowiek mądry pohamuie gi.
  15. Gdy się roźiaśni oblicze Krolewskie tedy będzie zdrowie, a łaska iego iest iako obłok pogodny deszcz wylewaiący.
  16. Daleko iest rzecz zacnieysza nabyć mądrości niźli złota kosztownego, a daleko iest rzecz zacnieysza nabyć rostropności niźli śrebra wybornego.
  17. Droga ludzi sprawiedliwych iest odchylić się od złego, a ten dusze swey strzeże ktory strzeże drogi swoiey.
  18. Przed zginieniem iest pycha, a przed vpadkiem wywyższenie ducha.
  19. Lepiey iest być pokornym w duchu z pokornymi, a niźli dzielić łupy z hardemi.
  20. Ktory iest rostropny w swey rzeczy znaydzie dobra, a szczęsliwy iest ten ktory vfa Panu.
  21. Ten iest rostropnym ktory iest mądrym w sercu, a wdzięczność mowy przydawa nauki.
  22. Ten w ktorym iest rostropność ma źrzodło żywota, ale ćwiczenie szalonych iest głupstwem.
  23. Serce mądre czyni vsta rostropne, a wargam swym przydawa nauki.
  24. Powieść wdzięczna iest iako plastr miodu, a przyiemna duszy a zdrowa B kościam.
      B To iest, ciału wszytkiemu.

  25. Iest niektora droga co się człowiekowi zda prosta, ale koniec iey prowadzi ku śmierci.
  26. Człowiek pracowity robi sobie, bo go ktemu pędzą vsta iego.
  27. Człowiek złościwy wynayduie złość, a wargi iego są iako ogień pałaiący.
  28. Człowiek przewrotny wszczyna zwady, a zausznik rozłącza książęta.
  29. Człowiek złościwy zwodzi bliźniego swoiego, a prowadzi go na drogę nie dobrą.
  30. Ktory mruga oczyma, mysli przewrotności, a ktory gryźie wargi swe, broi złości.
  31. C Szedziwosć iest korona chwały, a nayduią ią na drodze sprawiedliwey.
      C Nie o każdey tu szedziwości abo starości znać dawa, ale tylko o tey ktora w sobie ma mądrosć y skormnosć.

  32. Lepszy iest cierpliwy niźli mocarz, a ktory vmysł swoy hamuie, niżeli ten ktory miasto weźmie.
  33. D Los miecą w podołek, ale od Pana iest wszytek skutek iego.
      D Nic fortunie przyczytać nie mamy, abowiem Bog iuż postanowił z iakiem ma dokończeniem szczęscie przypadać.

    Kapituła 17.
  1. Lepsza iest parteka sucha z pokoiem, niźli dom pełny bydł pobitych z poswarkiem.
  2. Sługa rostropny będzie panował nad synem przemierzłym, a będzie dzielił dziedzictwa miedzy bracią.
  3. Iako w tyglu probuią śrebra, a w piecu doświadczaią złota, także Pan doświadcza serc.
  4. Złośnik pilen iest warg złościwych, a kłamca słucha ięzyka złościwego.
  5. Ktory szydzi z vbogiego, czyni zelżywość Stworzycielowi iego, a ktory się kocha z czyiego zginienia, nie vydzie karania.
  6. Korona ludzi starych są wnukowie ich, a chwałą synowską są oycowie ich.
  7. Iako nie przystoi rzecz poważna szalonemu, tak daleko więcey książęciu vsta kłamliwe.
  8. Kamień drogi, iest iako wdzięczny vpominek v tego co gi ma, a gdzie się iedno obroci, poszczęsci się mu.
  9. Ktory pokrywa przewrotnosć, szuka przyiaźni, A ale ktory przypomina rzeczy, rozłącza pany.
      A To iest, ktory przestrzega Pana z występku iego, przychodzi do niego w niełaskę, y bywa wyłączon od niego.

  10. Rostropny więcey się boi fukania, niźli szalony, choćbyś go bił stokroć.
  11. Zaiste odporny szuka złosci, a B poseł okrutny będzie wysłan przeciw iemu.
      B Tu dawa znać wszytki sposoby ktoremi Bog karze ludzi odporne.

  12. Lepiey iest potkać się człowiekowi z osierociałą niedźwiedzicą, a niźli z szalonym w szaleństwie iego.
  13. * Temu ktory złym za dobre oddawa, nie wynidzie nieszczęscie z domu.
      * Rzym.12.v.17. 1.Tes.5.v.15. 1.Piotr.3.v.9.

  14. Ten ktory wywiera wody, iest początkiem swaru, a przetoż pirwey niż się zamiesza zwada, zaniechay iey.
  15. Ten ktory vsprawiedliwia złosnika, y ten co sprawiedliwego winuie, obadwa są ci obrzydłemi Panu.
  16. Coż po maiętnosci w ręku szalonego, ktory nie ma z to rozumu aby kupił mądrosć:
  17. Przyiaciel zawżdy miłuie, a rodzi się iako brat czasu trapienia.
  18. Człowiek bezrozumny dawa rękę czyniąc rękoiemstwo za przyiaciela swego.
  19. Ktory się kocha w zwadach, miłuie przewrotnosć, C a ktory podnosi drzwi swoich, szuka vpadku.
      C To iest, ktory nazbyt wysoko buduie.

  20. Ten ktory iest serca przewrotnego, nic dobrego nie naydzie, a ktory iest ięzyka złościwego, vpadnie w nieszczęscie.
  21. Komu się vrodzi szalony, będzie ku smętkowi iego, ani się rozweseli ociec szalonego.
  22. * Serce wesołe czyni dobre zdrowie, a duch smętny wysusza kosci.
      * Wyższey.15.v.13.

  23. Złosnik wyimuie dar z zanadrz ku podwroceniu rzeczy sprawiedliwey.
  24. * Przed rostropnym tuż iest mądrosć, a oczy szalonego szukaią iey po ziemi.
      * Ekkl.2.v.14. y 8.v.1.

  25. Syn szalony iest zatrwożeniem oycu swemu y matce swoiey.
  26. Nie dobrze iest winować sprawiedliwego, y bić przełożone dla sprawiedliwości.
  27. * Ten ktory iest rostropny, zawsciąga powiesci swoich, a człowiek mądry iest bacznego vmysłu.
      * Iak.1.v.29.

  28. Szalony gdy też milczy, tedy bywa mian za mądrego, a ktory zatula wargi swe, iest rostropny.

    Kapituła 18.
  1. A Ktory się chciwie stara wyłęczyć z towarzystwa, vżywa do tego wszelakiego sposobu.
      A Abo tak, ktory iest wolnym, tedy żywie według mysli swey, a chce o wszytkim rozumieć.

  2. Szalony nie roskocha się w rostropnosci, iedno w tym co mysli w sercu swym.
  3. Gdzie rostą złosci, roscie y wzgardzenie, a gdzie pohańbienie, tam y zelżywosć.
  4. Słowa człowieka mądrego są iako woda głęboka, a źrzodło mądrosci iest potokiem wylewaiącym.
  5. Nie dobrze iest brakować osobą złośnikową, abyś miał podwrocić sprawiedliwego w sądzie.
  6. Wargi szalonego przychodzą z swarem, a vsta iego wyzywaią ku bitwie.
  7. Vsta szalonego są ku vpadkowi iego, a wargi iego są sidłem duszy iego.
  8. Słowa zausznikowe są iakoby rany taiemne, ktore przenikaią aż y do wnętrznosci.
  9. Ten ktory iest niedbały w sprawach swych, iest bratem vtratnego.
  10. Imię Pańskie iest wieżą mocną, a sprawiedliwy ktory się tam vcieka, zostawa beśpiecznym.
  11. Maiętnosci bogaczowe są iego miastem mocnym, y iako mur wysoki, według iego mnimania.
  12. Przed vpadkiem chłubi się serce człowiecze, a za pokorą idzie chwała.
  13. * Kto pirwey odpowieda niźli rzeczy wysłucha, odnosi wstyd y głupstwo na sobie.
      * Ekkl.11.v.13.

  14. Mysl człowiecza wycierpi chorobę cielesną, ale mysl zbolałą ktoż wycierpieć może:
  15. Mysl rostropna nabywa vmieiętnosci, a vcho mądrych pilnuie nauki.
  16. Dar człowiekowi czyni wolny przystęp, a przed ludzi zacne prowadzi go.
  17. Ten ktory pirwey rzecz swą mowi, ma sprawiedliwosć, ale gdy druga strona przydzie, rozbiera ią.
  18. Los vśmierza zwady, a rostrzygnie vporne.
  19. B Brat obrażony iest twardszy niż miasto mocne, a zwady takowe są iako zatwory na zamkoch.
      B Iako bywa mocne spowinowacenie miedzy bracią, tak kiedy bywa naruszone, tym bywa ich sroższe zaiątrzenie.

  20. Człowiek z owocu vst swoich nasyci żywot swoy, a pożytki warg C swych będzie napełnion.
      C To iest, iako kto będzie mowił abo źle abo dobrze, tak się mu też stanie.

  21. Śmierć y żywot iest w mocy ięzyka, a kto gi miłuie, vżywa owocu iego.
  22. Ktory nalazł D żonę, nalazł rzecz dobrą, y otrzymał łaskę v Pana.
      D To należy na swięty małżeński stan, w ktorym żona dobra iest szczęsciem mężowi swemu.

  23. Vbogi pokornie mowi, a bogacz przykro odpowieda.
  24. Człowiek ktory ma przyiacioły, niechay trwa w przyiaźni ich, gdysz przyiaciel bywa pewnieyszy, niźli brat.

    Kapituła 19.
  1. Lepszy iest vbogi ktory chodzi w szczyrosci swey, niźli człowiek warg przewrotnych a głupi.
  2. Chuć nie dobra iest A bez vmieiętnosci, a kto z prędka bieży, potknie się.
      A To iest, gdy kto żąda a sam nie wie czego y ku ktoremu pożytkowi.

  3. Głupstwo człowiecze podwraca drogi swe, a gniewa się na Pana w sercu swoim.
  4. Bogactwa czynią wiele przyiacioł, ale vbogiego opuszczaią przyiaciele iego.
  5. * Fałszywy swiadek nie vydzie karania, a ktory powieda kłamstwo nie vydzie.
      * W.5.Mo.19.v.19.

  6. Wiele się ich kłania przed książęciem, a szczodremu każdy iest przyiacielem.
  7. Vbogiego nienawidzą wszyscy bracia iego, a daleko więcey chronią się go przyiaciele, vpomina B się słowa, ale nic nimasz.
      B To iest, stara się aby wżdy z nim łaskawie mowili.

  8. Człowiek rozumny miłuie duszę swoię, a strzeże rostropnosci aby nalazł co dobrego.
  9. Świadek kłamliwy nie vidzie karania, a ktory powieda kłamstwa, zginie.
  10. Iako nie przystoi roskosz szalonemu, tak daleko mniey słudze panować nad książęty.
  11. Człowiek rostropny powsciąga gniewu swego, a C przebaczać złość iest cześć iego.
      C To przebaczenie ma zachowane być wedle boiaźni Bożey, y wedle powinności ku bliźniemu.

  12. Gniew krolewski iest iako ryk lwięcy, a łaska iego iest iako rosa na trawie.
  13. Syn głupi iest żałoscią oycu swemu, a niewiasta swarliwa iako dach kapaiący vstawicznie.
  14. Dom y bogactwa ostawaią się dziedzicznie po oycu # ale żona rostropna od Pana.
      # Wysz.18.v.22.

  15. Za lenistwem przypada ospałość, a człowiek niedbały będzie łaknął.
  16. Ktory strzeże roskazania, strzeże dusze swoiey, a ktory wzgardza drogi swe vmrze.
  17. Pożycza Panu ten ktory iest szczodrobliwym na vbostwo, a on mu vczyni nagrodę iego.
  18. Karz syna swoiego poki ieszcze masz o nim nadzieię, a D nie przykładay mysli twey abyś go miał zamordować.
      D Abo, nie przepuszczay mu chociaż woła, ale iesli mu folgować będziesz, będzie niecnotą, y tak zginie.

  19. Człowiek barzo gniewliwy sobie szkodzi, a chocia go raz pohamuiesz, tedy po wtore w toż prziydzie.
  20. Słuchay rady, a prziymuy napomnienie, abyś był mądry na potym.
  21. Wieleć mysli iest w sercu człowieczym, ale rada Pańska iest trwała.
  22. Ma się człowiek kochać w miłosierdziu, a lepszy iest człowiek vbogi niźli człowiek kłamliwy.
  23. Boiaźń Pańska wiedzie ku żywotowi, a ktory w niey mieszka iest nasyconym, y nie potka go nieszczęscie /
  24. o Leniwy kryie w zanadrza rękę swą, a ledwo ią y do gęby doniesie.
      o Niżey.26.v.15.

  25. E * Iesli vderzysz szyderza tedy prostak stanie się opatrznieyszy, a iesli kto sfuka rostropnego nauczy się vmieiętności.
      E To iest, gdy kto karze karde y podniosłey mysli ludzi, tedy z tąd prostaczkowie stawaią się rostropnemi y bacznieyszemi.

      * Niżey.21.v.11.

  26. Syn ktory nie czci oyca wygania matkę a iest haniebny y bezecny.
  27. Nie słuchay synu moy vpominania, ktore by cię odwodziło od słow mądrych.
  28. Świadek złosciwy szydzi z sprawiedliwości, a vsta złosnikow nieprawość pokrywaią.
  29. Na szyderze zgotowane iest karanie, a guzy na grzbiet szalonych.

    Kapituła 20.
  1. Wino czyni człowieka szyderzem, a picie swarliwym, każdy co się w nim kocha, niema rozumu.
  2. Strach Krolewski iest iako ryk lwięcy, kto go na się obruszy występnym iest przeciw duszy swoiey.
  3. Poczciwosć iest człowiekowi wscięgać się od zwady, w ktorą się wtrąca każdy szalony.
  4. Leniwy dla zimna nie orze, a przetoż gdy przydzie czas żniwa nie będzie miał nic.
  5. Rada w sercu człowieczym iest iako woda głęboka, a mądry człowiek wyczyrpnie ią.
  6. Wiele ich powiedaią o ludziech miłosiernych, ale ktoż znaydzie człowieka prawdziwego:
  7. Człowieka sprawiedliwego ktory chodzi w szczyrosci swoiey, dziatki co po nim będą są szczęsliwymi.
  8. Krol ktory siedzi na stolicy sprawiedliwości rosprasza wszytko złe oczyma swymi.
  9. * Ktoż może rzec, Oczyściłem serce swe, a iestem czyst od grzechu moiego:
      * 1.Krol.8.v.46. 2.Kron.6.v.36. Ekkl.7.v.21. 1.Ian.1.v.8.

  10. Dwoiaka waga, y dwoiaka miara, to oboie obrzydłem iest Panu.
  11. Poznać y dzieciątko w sprawach iego, iesli iest czysta y sprawiedliwa sprawa iego.
  12. Vcho ku słuchaniu, y oko ku widzeniu, oboie to sam Pan stworzył.
  13. Nie kochay się w ospalstwie byś snadź nie zubożał, otworz oczy swoie a nasyć się chlebem.
  14. Ten ktory kupuie, wszytko gani, a odszedszy chwali.
  15. Chociasz iest wiele złota, y wiele kamienia drogiego, a wszakoż nakosztownieysze klenoty są vsta rostropne.
  16. + A Od tego ktoryć ręczył za obcego, weźmi fant, a iż ręczył za obcą weźmi zakład od niego.
      A W tych słowiech dawa znać w iakie vbostwo przychodzą ci co za kogo ręczą.

      + Niżey.27.v.13.

  17. Wdzięcznyć iest człowiekowi chleb kłamliwie nabyty, ale potym gęba iego B napełniona będzie piasku.
      B To iest, będzie mu to potym szkodzić.

  18. Mysli ludzkie radą vtwierdzay, a z rostropnoscią poczynay walkę.
  19. # Ktory obiawia taiemnice, zdradliwie się sprawuie, a przetoż nie miey towarzystwa z tym ktory cię ku sobie łudzi wargami swemi.
      # Wyższey.11.v.13.

  20. # Tego ktory przeklina oyca y matkę swoię zagaśnie C pochodnia w wielkich ciemnościach.
      C Przez pochodnią rozumie wesele y szczęście, a przez ciemnosci smutek y żałosci.

      # W 2.Mo.21.v.17. W 3.Mo.20.v.9. Mat.15.v.4.

  21. Dźiedzictwo z przodku prętko nabyte nie poszczęści się na ostatek.
  22. o Nie powieday abyś miał komu złem płacić, ale oczekaway Pana, a on ciebie wybawi.
      o W 5.Mo.32.v.35. Wyższey.17.v.13. Niżey.24.v.29. Rzym.12.v.17. 1.Tes.5.v.15. 1.Piotr.3.v.9.

  23. Nie rowne gwichty są obrzydłe Panu, a szale fałszywe nie są mu wdzięczne.
  24. Pan sprawuie postępki ludzkie, a człowiek iakoż może zrozumieć drogi swoie:
  25. D Rzeczy poświęcone są sidłem człowiekowi temu ktory ie pożera, a vczyniwszy slub potym szukać iakoby go vydź.
      D To rozumie o tych rzeczach ktore nacz inego bywaią obracane niż na to coby ich słusznie miano vżywać.

  26. Krol mądry rosprasza złośniki, a E toczy imi w około.
      E To iest, karze ie wedle zasługi.

  27. Rozum ludzki iest F pochodnią Pańską, ktory doznawa wszytkich wnętrzności.
      F Ta pochodnia iest słowo z mocą Ducha S. za ktorego sprawą stawaią się mądre serca ludzkie, ktore z przyrodzenia swego są tępe y ciemne.

  28. Miłosierdzie y prawda strzegą krola, a dobrotliwością bywa podparta stolica iego.
  29. Moc ludzi młodych iest poczciwością ich, G a szedziwość iest ochędostwem ludzi starych.
      G To iest mądrosć statecznosć, y baczenie.

  30. Złego człowieka leczą razy zasiniałe, a H rany aż w wnętrznosciach żywota.
      H Złośnicy ledwie się za karaniem polepszaią.

    Kapituła 21.
  1. Serce Krolewskie w ręku Pańskich iest iako źrodło wod, a na wszytko gdzie iedno chce obroci ie.
  2. Każda sprawa człowiecza zda się być dobrą przed oczyma iego, ale Pan vważa serca.
  3. Więcey się Panu podoba czynić sąd y sprawiedliwość niźli ofiary.
  4. Oczy wyniosłe, y serce nadęte, y A szczęście złośnikow, iest grzech.
      A W Zydowskiem stoi, pochodnia.

  5. Człowieka pracowitego mysli zaisteć ciągną się ku dostatkowi, ale kto iest skwapliwy, przychodzi w vbostwo.
  6. Kto sobie zbiera skarby ięzykiem kłamliwym, iest to rzecz prożna, ktora się rosproszy z tymi ktorzy idą ku śmierci.
  7. Drapiestwo niepobożnych potraci ie, abowiem nie chcą czynić sprawiedliwości.
  8. Przewrotna iest droga ludzi niektorych y obłędna, ale człowieka czystego prosta iest sprawa.
  9. * Lepiey iest mieszkać w kąciku pod dachem, niźli z niewiastą swarliwą w domu przestronym.
      * Niżey.25.v.24.

  10. Vmysł złośnika pragnie złego, ani iest przyiaciel wdzięcznym v niego.
  11. B Kiedy karzą szyderza, tedy prostak stawa się mędrszym, a gdy mądrego vpominaią stawa się rostropnieyszym.
      B O tym iuż masz wyższey w.19.v.25.

  12. Przypatruie się sprawiedliwy domowi złośnikowemu, gdy niepobożni dla złości podwracani bywaią.
  13. Kto zatula vcho swe przed wołaniem vbogiego, gdy też on będzie wołał nie będzie wysłuchan.
  14. Dar potaiemnie dany vśmierza popędliwość, a gniew srogi vpominek do zanadr włożony.
  15. Wesele ma sprawiedliwy czyniąc sąd, ale vpadek tym ktorzy broią złość.
  16. Człowiek ktory vbłądzi z drogi mądrości odpoczywa w zebraniu vmarłych.
  17. Człowiek vbogi co się kocha w weselu, a co się kocha w winie y w oleykach wonnych, nie zbogacieie.
  18. + C Złośnik będzie dan na okup sprawiedliwego, a za ludzi sprawiedliwe przestępca.
      C Pociecha sprawiedliwych, iż oni z niebespieczeństwa każdego wybawieni będą, a złośnicy w nim zostaną.

      + Wyższey.11.v.8.

  19. # Lepiey iest mieszkać w źiemi spustoszałey, niż z niewiastą swarliwą y gniewliwą.
      # Niżey.25.v.24. Ekkl.25.v.23.

  20. D Skarb kosztowny y wonne oleyki są w domu człowieka mądrego, ale człowiek szalony rosproszy.
      D To iest, człowiek mądry poczciwie vżywa swoich bogactw, a szalony źle ich vżywa.

  21. Ktory nasladuie sprawiedliwosci y miłosierdzia, ten naydzie żywot, sprawiedliwość, y chwałę.
  22. Mądry bierze miasta ludzi walecznych, y psuie moc vfania ich.
  23. Ktory strzeże vst swoich y ięzyka swego, ten strzeże od vtrapienia dusze swoiey.
  24. Człowieka pysznego y chlubnego nazywaią szyderzem, abowiem się sprawuie hardzie y pysznie.
  25. Leniwego zabiia chuć iego, abowiem ręce iego nic robić nie chciały.
  26. Iest niektory co vstawicznie pragnie w pożądliwości, ale sprawiedliwy iest szczodrobliwym, a niczego nie skąpi.
  27. * Ofiara ludzi niepobożnych iest obrzydła, a daleko więcey gdy z grzechem bywa sprawowana.
      * Ekkl.34.v.21. Ezai.1.v.13.

  28. Świadek fałszywy zginie, ale człowiek sprawiedliwy co słyszy stale zeznawa.
  29. E Złośnik iest niewstydliwy w twarzy swey, ale sprawiedliwy porządnie sprawuie drogę swą.
      E Złośnik pokrywa nieprawość swą ochotną twarzą y postawą.

  30. Nie masz mądrości ani rostropności, ani rady przeciwko Panu.
  31. + Konie gotuią na dzień bitwy, ale zwycięstwo iest od Pana.
      + Psal.33.v.17.

    Kapituła 22.
  1. * Płatnieyszać iest dobra sława niźli wiele bogactw, a wdzięczność niźli śrebro y złoto.
      * Ekkl.7.v.2.

  2. A Potkał się vbogi z bogaczem, ale Pan wszytki stworzył.
      A Abo, rozny iest bogaty od vbogiego.

  3. Człowiek ostrożny widząc nieszczęście chroni się go, ale głupi bieżąc przedsię wpadaią w szkodę.
  4. Dla skromności y boiaźni Pańskiey, bogactwa, chwała, y żywot przypada.
  5. Na drodze złosciwego człeka iest B ciernie y sidła, ale kto przestrzega dusze swey chroni się ich.
      B Rozumie tu mysli y rady taiemne ludzi niepobożnych przeciw sprawiedliwym.

  6. Wprawuy dzieciątko w poczciwe życie, tak iż gdy się też ostarzeie nie odstąpi go.
  7. Bogacz panuie nad vbogimi, a dłużnik vsługuie temu v kogo pożycza.
  8. Ktory sieie złość, żnie nieszczęście, a C rozga zagniewania iego zniszczy go.
      C Przez tę rozgę znaczy moc, ktorey niepobożni vfaiąc powstawaią przeciw dobrym.

  9. + Oko dobrotliwe będzie vbłogosławione, abowiem vdziela vbogiemu chleba swego.
      + Ekkl.31.v.28.

  10. Odrzuć szyderza, a wnet zeydzie poswarek, vstanie zwada y pohańbienie.
  11. Ktory miłuie D szczyrość serdeczną, a iest wdzięcznych vst, temu krol będzie przyiacielem.
      D Tu dawa znać o takiem Krolu ktory panuie w sprawiedliwości.

  12. Oczy Pańskie strzegą vmieiętnosci, a on podwraca rzeczy ludzi przewrotnych.
  13. Mowi E leniwiec, Iest lew ma dworze, y zabiie mię w posrod vlice.
      E Sztrofuie tu człowieka leniwego, ktory rozmaite wymowki nayduie pokrywaiąc lenistwo swoie.

  14. F Vsta obcey niewiasty, są iako głęboki doł, a G ten weń wpadnie na ktorego się Pan rozgniewa.
      F W tych słowiech rozumie piękne a pochlebne słowa niewiast nie wstydliwych, ktore wszędy zowie obcemi. G Vkazuie iako zawżdy Pan grzech grzechem karze.

  15. Wpoione iest głupstwo w serce dziecęce, ale ie rozga karania oddali od niego.
  16. Ktory wydziera vbogiemu sobie przyczyniaiąc, a dawa bogaczowi sam się vboży.
  17. Nakłoń vcha twoiego, a słuchay słow ludzi mądrych, a przyłoż serce twe ku vmieiętności moiey.
  18. Abowiem są roskoszne, iesli ich będziesz strzegł H w żywocie twoim, a iesli będą sprawione porządnie w vstach twoich.
      H To iest, w sercu twoim.

  19. Otoż ci to dziś okazuię, abyś miał vfanie swe w Panu.
  20. Izalim ci iusz nie wypisał I trzy kroć, y w radach y w nauce.
      I To iest, wiele kroć, gdyż ten zawżdy iest zwyczay zachowany w Piśmie Swiętym, iż pewną liczbę na miesce niepewney kładzie.

  21. Abychci oznaymił pewność powieści prawdziwych, iżbyś vmiał dać odpowiedź prawdziwą tym ktorzy ku tobie poslą:
  22. Nie zdzieray vbogiego boć iest vbogi, ani vciskay niedostatecznego w J branie.
      J To iest, pod pokrywką sprawiedliwości.

  23. Abowiem Pan mścić się będzie ich krzywdy, a wyrwie od łupiescow duszę ich.
  24. Nie bądź przyiacielem gniewliwemu, a nie chodź z człowiekiem popędliwym.
  25. Byś się snadź nie przyuczył scieszkam iego, a wźiąłbyś vpadek na duszę twoię.
  26. Nie byway miedzy tymi ktorzy za kogo przyrzekaiąc rękę daią, ani miedzy tymi ktorzy za cziy dług ręczą.
  27. Bo ieslibyś snadź czym płacić nie miał, tedy ten ktory pożycza mogłby wźiąć pod tobą posciel twoię.
  28. Nie przenoś starey granice ktorą vczynili przodkowie twoi.
  29. Widzisz li człowieka biegłego w sprawach swoich: takowyć będzie służył krolom, a nie komu podłego stanu.

    Kapituła 23.
  1. Gdy siędziesz z panem ieść, baczże na to pilnie co iest przed tobą.
  2. Abo A radszey sobie wraź noż w gardło, niźli byś miał folgować obżarstwu swemu.
      A To iest, zawściągni obżarstwa swego.

  3. Nie pragni roskosznych potraw iego, gdyż są pokarmem obłudnym.
  4. Nie pracuy dla tego abyś się zbogacił, radszey odłoż na stronę takową opatrzność twoię.
  5. Nie vdaway oczu twoich za nimi B / gdyż są niczemne, a maią skrzydła podobne orlem, vlatuiąc na powietrze.
      B To iest, za bogactwy.

  6. Nie iedz chleba człowieka zazdrościwego, ani pragni potraw iego.
  7. Abowiem on na vmysle swoim tak się okaże, mowiąc do ciebie, iedz y piy, aleć on nie ma serca do ciebie.
  8. C Partękę tę ktorą ziesz, zrzucisz, a wdzięczne twe słowa stracisz.
      C To iest, v człowieka skąpego żadney smaczno potrawy nie ziesz, chociaż ią wdzięcznemi słowy cukrować będzie.

  9. Nie mow nic kiedy słucha szalony, abowiemci wzgardzi rostropność powieści twoich.
  10. * Nie przenaszay granic staradawnych, a D nie postoy na roli sierotek.
      D To iest, nieprzywłaszczay iey sobie.

      * Wyższey.22.v.28.

  11. Abowiemci obrońca ich mocny iest, a on się nad tobą pomści krzywdy ich.
  12. Podday pod karność serce twoie, a vszy twoie przykłoń ku powieściam vmieiętności.
  13. + Nie zdeymuy grozy z dzieciątka, bo ieśli go będziesz karał rozgą nie vmrze.
      + Wyższey.13.v.24. Ekkle.30.v.10.

  14. Biyże go rożczką, a wyrwiesz duszę iego od E dołu.
      E Abo od zginienia.

  15. Synu moy iesli serce twe rostropne będzie, tedy się rozraduię y ia y serce moie.
  16. Rozweselą się też y wnętrzności moie, gdy wargi twe prawdę mowić będą.
  17. # Serce twe niechay się nie towarzyszy z grzeszniki, ale owszem chodź w boiaźni Pańskiey po wszytki dni.
      # Psal.37.v.1. Niżey.24.v.1.

  18. Abowiem za to weźmiesz prawdziwą nagrodę, a nadzieia twoia niebędzie wykorzeniona.
  19. Słuchayże tego synu miły, y będziesz mądrym, a poprowadzisz serce twe prostym gościńcem.
  20. Nie zasiaday s piianicami, ani z tymi ktorzy się obżeraią mięsem.
  21. Abowiem opilca y ożralca prziydzie w vbostwo, a ospały chodzi w zdartym odzieniu.
  22. Bądź posłuszen oycu twemu z ktoregoś poszedł, a nie chciey gardzić matką twą gdy się starzeie.
  23. F Staray się o prawdę, a nie opuszczay iey, także o mądrość, o rostropność y o ćwieczenie.
      F W Zydowskiem stoi, Dokupuy się prawdy, a nie zaprzedaway iey.

  24. Rozweseli się barzo ociec sprawiedliwego, a ten ktoremu się vrodzi syn mądry, roskocha się w nim.
  25. Staray się aby się weselił ociec twoy y matka twoia, a iżby się rozradowała rodzicielka twoia.
  26. Synu moy day mi w moc serce twoie, a oczy twe niechay strzegą drog moich.
  27. G Abowiem niewiasta wszeteczna iest iako doł głęboki, a niewiasta obca iako ciasna studnia.
      G W tych podobieństwach okazuie, iako iest rzecz szkodliwa parać się niewiastami wszetecznemi, ktorymi gdy się kto zabawi iuż trudno ma od nich wynidź iako z głębokiego dołu, abo ciasnego studniska.

  28. Iest też ona iako zboyca czyhaiąc na kogo, a ma około siebie ludzi złościwe.
  29. Komuż biada, komuż biada, o kim poswarki, na kogosz skargi na kim razy bez pomsty, komu zapalenie w oczu:
  30. Iedno tym, ktorzy się bawią winem, a ktorzy chodzą szukaiąc gdzie więcey dolewaią.
  31. Nie patrzayże kędy iest czerwone wino, a ktore iest piękney barwy w kubku okazuiąc glanc nadobny.
  32. Boć na ostatku vkąsi iako wąż, a iako Bazyliszek, zaraźi iadem swym.
  33. Tedy oczy twe będą rady widzieć niewiasty cudze, a serce twe będzie opowiedać przewrotności.
  34. H Y będziesz iako ten ktory vsnął na głębokości morskiey, a iako ten ktory vsnie na wierzchu masztu.
      H Piiany straciwszy rozum y czuyność, bywa w wielkim niebespieczeństwie.

  35. I Tedy rzeczesz vbito mię, a nie stękałem, stłuczono mię, a nie czułem, a tak się ocuciwszy, ieszcze go znowu poszukam.
      I Okazuie piianice, iż się tak kochaią w opilstwie, że więc zapominaią przygod złych ktore na nie przychodzą, a wnet się zasię do tegoż wracaią.

    Kapituła 24.
  1. * Niekochay się w złych ludziach, ani się wdaway w towarzystwo z nimi.
      * Psalm.37.v.1. Wyższey.23.v.17.

  2. Abowiem serce ich myśli o drapiestwie, a wargi ich mowią nieprawości.
  3. Mądrością dom zbudowan będzie, a rostropnością wystawion.
  4. Vmieiętnością spiżarnie napełnione będą wszytkiemi bogactwy kosztownemi y wdzięcznemi.
  5. Człowiek mądry okazuie się mocnym, a człowiek vmieiętny nabywa siły.
  6. Abowiem z dobrą radą bywaią zaczynane walki, a zwycięstwo stawa się kędy wiele radziec.
  7. Mądrość iest trudna szalonemu, tak iż w A zebraniu mądrych nie śmie otworzyć vst swoich.
      A W Zydowskiem stoi, w branie.

  8. Tego ktory zawżdy myśli złe czynić, zową zmyslaczem złosci.
  9. Myśl zła szalonego iest grzech, a pośmiewca iest obrzydłym v ludzi.
  10. B Ieśli będziesz złey myśli czasu vtrapienia, tedyć się zacieśni moc twoia.
      B Napomina abychmy byli dobrey mysli czasu trapienia.

  11. + Wybawiay ty ktore C porywaią na śmierć, a tych ktorzy się vdawaią za morderstwem zawściągay możesz li.
      C To iest, ktorzy niewinnie bywaią na śmierć podawani.

      + Psal.82.v.4.

  12. D Bo ieślibyś rzekł, Otochmy o tym nie wiedzieli, Izali ten ktory rozważa serca sam nie rozumie, a ten ktory strzeże dusze twoiey izali nie rozezna a nie nagrodzi człowiekowi wedle sprawy iego.
      D Vpomina każdego by sobie żadnych wymowek nie szukał, gdy ma być na pomoc bliźniemu ktory iest w iakiem niedostatku.

  13. Pożyway E miodu synu moy, boć iest dobry, y plastru ktory iest słodki vstam twoim.
      E Iako rzeczy słodkie y tłuste są smaczne ciału, także też mądrość ludziom tym ktorzy się w niey kochaią.

  14. Gdyż także poznanie mądrości będzie słodkie duszy twoiey gdy ią naydziesz, y będziesz miał słuszną nagrodę, a oczekawanie twe nie zginie.
  15. O złośniku nie czyhayże na mieszkanie sprawiedliwego, ani mu przekażay pokoiu iego.
  16. Bo chociaż sprawiedliwy siedmkroć F vpada, a wszakoż powstawa, aleć złośnicy w nieszczęście vpadaią.
      F To słowo vpadku nie rozumie się o grzechu, ale o przygodach y kłopocie, Przetoż tu dawa znać, iż przygody złośnikow nie są podobne przygodam ludzi cnotliwych.

  17. Gdy vpadnie nieprzyiaciel twoy niekochay się z tego, y gdyby się potknął niechay sie serce twe nie raduie.
  18. By snadź Pan nie obaczył, a niepodobało by się to przed oczyma iego, y G odwrocił by od niego popędliwość swoię.
      G To iest, by się nie mścił nad tobą.

  19. # Nie miey towarzystwa z złośniki, a niekochay się w niepobożnych.
      # Psal.37.v.1.

  20. o Abowiemci nie weźmie końca dobrego złośnik, a H pochodnia niepobożnych będzie zgaszona.
      H To iest szczęście y sława.

      o Wyższey.13.v.9.

  21. Boy się synu moy Pana y Krola, a nieprzyłączay się do tych ktorzy są niestatecznemi.
  22. Abowiem ich prętkie zginienie prziydzie, I a ktoż wie o vpadku obudwu:
      I To iest, ktory vpadek, y Pan y Krol zgotowali na przestępce swe. Niektorzy tak czytaią, ktoż zna srogość obudwu: to iest Bożą y Krolewską.

  23. J Y to też na mądre należy. * Niedobrze iest folgować czyiey osobie przy sądzie.
      J Czyni tu krociuchną przedmowę, pobudzaiąc nas ku temu, abychmy nie byli teslkiwemi tak wiele przypowieści czytaiąc.

      * W 3.Mo.19.v.15. w 5.Mo.1.v.17. Ekkl.42.v.1.

  24. + Temu ktory mowi złośnikowi, iesteś sprawiedliwym, będzie lud złorzeczył, a będą się im brzydzić narodowie.
      + Ezai.5.v.23.

  25. Ale ci ktorzy go fukaią, będą wdzięczni, a przyidzie na nie błogosławieństwo zacne.
  26. K Pocałuią wargi tego ktory powiada słowa prawdziwe.
      K To iest, ktory prawdę mowi wszyscy się w nim kochać będą.

  27. L Sprawuy robotę twą na stronie, a vpraw rolą twoię, potym buduy dom twoy.
      L Naucza nas abychmy się o tym starali co iest nam potrzebnieyszego, aby się iakie omieszkanie nie działo w naszym gospodarstwie.

  28. Nie bądź fałesznym świadkiem przeciw bliźniemu swemu, a nie omylay nikogo wargami twoimi.
  29. Nie mow tak. Iako on mnie vczynił, tak y ia vczynię iemu, a oddam każdemu wedle sprawy iego.
  30. Szedłem przez pole człowieka leniwego, y podle winnice człowieka niedbałego.
  31. A oto wszędy na nich zrosło ciernie, a wierzch ich okryły pokrzywy, y obalił się płot kamienny.
  32. Co gdym ia widział, rozmyslałem to, a widząc karałem się z tąd.
  33. # Mało dosypiay, nie wiele się snem baw, ani składay rąk ku ospalstwu.
      # Wyższey.6.v.10.

  34. Bo za tym przyidzie vbostwo iako gość, a niedostatek twoy iako człowiek M zbroyny.
      M To iest zboyca.

    Kapituła 25.
  1. A Tyć też są przypowieści Salomonowe, ktore przepisali mężowie Ezechiasza Krola Iudskiego.
      A Ten wiersz przydany iest od pisarza, ktorego mniemaią być Sobna, y z inemi niektoremi co byli przy Ezechiaszu, ktorzy ty przypowieści przepisowali z wiela ksiąg Salomonowych.

  2. W tymci iest B chwała Boża taić słowo, a w tym iest chwała krolow badać się powieści.
      B Zgadza się z słowy Ezaiaszowemi ktore są napisane Kap.45.v.15. kędy mowi, Zaprawdęś ty iest Bog ktory się taisz, A na ten czas ci się tai Pan Bog, kiedy oczekawa niewiernikow aby się vznali, a nie karze ich zarazem. Także gdy nie zarazem czyni dosyć obietnicam swoim ktore przyrzekł wiernym, A w tymci się wszytkim okazuie możność iego: A zasię wielka iest w tym chwała krolewska, kędy się ludzie badaią o ich zacnych sprawach y sądziech.

  3. Wysokosci niebieskiey, y głębokosci ziemie, także y C serc krolewskich nikt doscignąć nie może.
      C Okazuie iż to nie nasza rzecz pytać się iakie iest serce krolewskie, iżbychmy ie ku naszym pożądliwościam przywodzili.

  4. Odeymi żużelicę od srebra, a okaże się złotnikowi klenot.
  5. Także odeym złośnika od oblicznosci krolewskiey, a vmocni się w sprawiedliwosci stolica iego.
  6. Nie czyń się zacnieyszym przed krolem, ani staway na mieyscu ludzi zacnych.
  7. * Abowiem lepiey iest isz ci rzeką, Przystęp tu, a niźli by cię kto miał zelżyć przed książęciem na ktorego patrzyły oczy twoie.
      * Luk.14.v.10.

  8. D Nie poryway się prędko ku swarowi, gdyż niewiesz co byś czynić miał gdyby cię zawstydził bliźni twoy.
      D Tu na tym mieyscu vpomina nas abychmy skwapliwie ni kogo ku prawu nie wyzywali.

  9. Sprawuy rzecz twą z bliźnim swoim, a nie obiawiay taiemnice drugiemu.
  10. By snadź ten ktory słucha nie zestromocił cię, a nie mogł byś vydź pohańbienia twego.
  11. Iakie są iabłka złote srebrną robotą oprawione, takieć iest słowo k rzeczy powiedziane.
  12. Napominanie człowieka mądrego temu ktory go słucha iest iak nausznica złota, y klenoty złote.
  13. Iako przyiemne iest mroźne zimno czasu żniwa, tak wierny poseł temu ktory go posyła, bo ochładza myśl pana swoiego.
  14. Człowiek ktory się fałszywie chłubi z swey szczodrobliwosci, iest iako obłok y wiatr oprocz dżdża.
  15. + Książę cierpliwoscią bywa vbłagane, a ięzyk wdzięczny kruszy kosci.
      + Wyższey.15.v.1.

  16. Iesli naydziesz miod, E iedzże ileć potrzeba, byś się snadź obiadszy nie zrzucił go.
      E To iest, nie baday się tych rzeczy ktore są nad rozum twoy, Ale miey na tym dosyć co rozum twoy ogarnie.

  17. Nie vcząszczay nazbyt do domu bliźniego twego, by cię snadź nie miał w nienawiści z częstego bywania.
  18. Człowiek ktory fałszywie świadczy przeciw bliźniemu swemu, iest iako młot, miecz, y ostra strzała.
  19. Vfanie w człowieku przewrotnym czasu vtrapienia, iest iako ząb wyprochniały, y noga ślizaiąca się.
  20. F Iako ten ktory z siebie zwłoczy odzienie czasu zimna, abo leie ocet na mydło, takowyć ten iest ktory śpiewa piosnki sercu vtrapionemu.
      F Dawa znać w tych słowiech, abychmy niepotrzebnych żartow zaniechawali widząc ludzi sfrasowane, Abowiem iako ocet mydłu szkodzi, także żarty nieprzystoyne więcey frasuią człowieka strapionego.

  21. # Iesliże będzie łaknął ten ktory cie nienawidzi, nakarmi go chlebem, a iesliby pragnął, day mu pić wody.
      # Rzym.12.v.20.

  22. Abowiem G węgle rospalone zgromadzisz na głowę iego, a Pan to tobie nagrodzi.
      G To iest, twą dobrotliwoscią vchodzisz serce iego, tak iż będzie stresktan świadectwē sumnienia swego, y będzie pobudzon nie iako ku twoiey miłosci.

  23. Iako wiatr pułnocny rospądza deszcz, tak oblicze srogie ięzyk vsczypliwy.
  24. o Lepiey iest siedzieć w kącie pod dachem, niż z niewiastą swarliwą w domu przestronym.
      o Wyższey.21.v.9. y 19.

  25. Poselstwo dobre z źiemie dalekiey, iest iako woda chłodna człowiekowi pragnącemu.
  26. Iako studnica zamącona y źrzodło zepsowane, tak iest człowiek sprawiedliwy vniżaiący się przed złośnikiem.
  27. * Iako nie iest rzecz dobra iesć wiele miodu, tak wywiadowanie własney chwały nie iest chwalebne.
      * Ekklez.3.v.22.

  28. Człowiek ktory nie zawsciąga H ducha swego, iest iako miasto około ktorego obalą mury.
      H W tych słowiech dawa znać, iż wszytki wnętrzności są zepsowane w człowieku z przyrodzenia, a zawżdy się ku wszemu złemu chylą.

    Kapituła 26.
  1. Iako śniegowi lecie, a dżdżowi czasu żniwa być nieprzystoi, tak szalonemu nie przystoi chwała.
  2. Iako wrobl y iaskołka lataiąc vciekaią, tak przeklęctwo bez przyczyny vczynione, nie przyidzie.
  3. Iako bicz na konia, a vzda na osła, tak rozga potrzebna iest na grzbiet szalonego.
  4. Nie swarz się z szalonym wedle szaleństwa iego, abyś nie był przyrownan iemu.
  5. Karz szalonego z szaleństwa iego, aby się snadź sam sobie mądrym nie zdał.
  6. Ktory co posyła przez szalonego, iest iako ten ktory vcina nogi posłowi A a piie z tego krzywdę.
      A To iest, miewa z tąd szkodę.

  7. Iako są nie proste golenie chromego, tak iest przypowieść w vściech szalonych.
  8. Iako kamyk drogi wrzucony miedzy kupę kamienia, tak iest chwała ktorą kto czyni szalonemu.
  9. Iako ciernie ktore przebiją rękę pijanicy, tak przypowiesć iest w vsciech szalonego.
  10. Nawyższy stwarza wszytko, a czyni nagrodę szalonemu y przestępcy.
  11. * Iako pies ktory się wraca do zmiećyska swego, tak szalony ktory powtarza szaleństwo swoie.
      * 2.Piotr.2.v.22.

  12. Widziałeś człowieka ktory iest mądrym w oczach swoich: więcszać iest nadzieia o szalonym a niźli o nim.
  13. + Mowi leniwiec, Lew na drodze, lew na vlicach.
      + Wyższey.22.v.13.

  14. Iako się drzwi obracaią na hakoch, tak leniwiec na łożku swoim.
  15. # Kryie leniwiec rękę do zanadrz swoich, a spracuie się niosąc ią do gęby.
      # Wyższey.19.v.24.

  16. Mędrszy iest leniwiec sam przed sobą, niźli siedmi mężow ktorzy mowią k rzeczy.
  17. Iako ten ktory chwyta psa za vszy, tak iest ten ktory się wrywa do zwady ktora nań nie należy.
  18. Iako ten ktory się kryiąc wypuszcza iskry, strzały y śmierć.
  19. Takowyć iest ten ktory zdradza przyiaciela swego, a mowi, Żartuiącci ia to czynię.
  20. Gdzie nie masz drew zgasnie ogień, także gdzie nie masz potwarce vstanie zwada.
  21. o Iako wągl w rzeżatku a drwa na ogniu, tak człowiek swarliwy łatwie roznieci zwadę.
      o Ekkle.28.v.12.

  22. * Słowa pochlebcowe są iako rany taiemne, a wszakoż przenikaią aż do wnętrzności.
      * Wyższey.18.v.8.

  23. Wargi pobudzaiące zwady y serce złe, są iako żużelica z srebra, ktorą naczynie gliniane polewaią.
  24. Ktory kogo nienawidzi, poznać go z warg iego, a kryie w sercu swoim zdradę.
  25. Gdy z tobą mowi łaskawie, nie wierz mu, abowiem wiele ma obrzydłości w sercu swoim.
  26. Ktory zdradnie pokrywa nienawiść, takiego złość będzie iawna w zebraniu.
  27. + Ktory kopa doł drugiemu, wpadnie sam weń, a ktory na drugiego kamień toczy, obroci się na samegoż.
      + Psal.7.v.16. Ekkl.10.v.8. Ekkl.27.v.29.

  28. Ięzyk kłamliwy ma w nienawisci vtrapionego, a vsta obłudne czynią wzruszenie.

    Kapituła 27.
  1. Nie chlub się ze dnia iutrzeyszego, gdyż niewiesz coć przyniesie przyszły dzień.
  2. Niechay cię kto iny chwali, a nie vsta twoie, kto obcy, a nie wargi twoie.
  3. * Cięszkić iest kamień a ważny piasek, ale gniew szalonego iest cięższy niż to oboie.
      * Ekkl.22.v.18.

  4. Okrutnyć iest gniew, a gwałtowna popędliwość, ale przed zazdroscią ktoż się ostoi:
  5. Lepsze iest iawne karanie, a niźli skryta miłość.
  6. Wdzięcznieysze są rany miłuiącego, a niżeli łagodne pocałowanie człowieka nienawidzącego.
  7. + Człowiek nie łaczny depce plastr, a człowieku głodnemu chociaż iest co gorzkiego, zda się mu słodko.
      + Iob.6.v.6.

  8. Iako się tuła ptak od gniazda swoiego, tak się człowiek tuła od mieysca swoiego.
  9. Iako maść y rzeczy wonne rozweselaią serce, tak iest rzecz wdzięczna człowiekowi przyiaciel wiernie radzący.
  10. Nie opuszczay przyiaciela twego, y przyiaciela oyca twego, a nie wchodź do domu brata twego, czasu vtrapienia twego, abowiem lepszy iest sąsiad bliski, niż brat daleki.
  11. Bądź mądrym synu moy, a rozweselay serce me, abych mogł odpowiedzieć temu ktory mi wyrzuca przed oczy.
  12. Chytry widząc nieszczęscie kryie się, a prostaczkowie niedbale miiaiąc szkodę podeymuią.
  13. # Weźmi szatę tego ktoryć ręczył za obcego, a ktoryć przyrzekał za obcą, weźmi zakład od niego.
      # Wyższey.20.v.16.

  14. Ktory wielkim głosem wstawszy A rano błogosławi swemu przyiacielowi, temu będą B przyczytać złorzeczeństwo.
      A To iest, vkwapnie a nieprzystoynie. B To iest, nie będą mu tego mieć za dobre, ale za rzecz niesłuszną.

  15. Niewiasta swarliwa iest podobna dżdżowi przez cały dzień kapaiącemu.
  16. Ktory ią kryie, kryie wiatr, a nie zatai się iako oleiek wonny w prawey ręce iego.
  17. Żelazo żelazem bywa naostrzone, także człowiek C zaostrza oblicze przyiaciela swego.
      C To iest, pobudza ku gniewu.

  18. Ktory strzeże figi pożywa owocu iey, także ktory strzeże pana swego będzie w vczciwości.
  19. o Iako w wodzie każdy może oglądać twarz swoię, tak się człowiek w sercu swym poznawa.
      o 1.Kor.2.v.15.

  20. Grob y zatracenie nie mogą być nasycone, * także y oczy ludzkie nie są nasycone.
      * Ekkl.14.v.9.

  21. + Co iest tygel srebru, a piec złotu, to są człowiekowi vsta tego ktory go chwali.
      + Wyższey.17.v.3.

  22. Szalonego byś stłukł w moźdźerzu miedzy pszenicą stłuczoną, przedsię D go nie ominie szaleństwo iego.
      D To iest, szalony z żadnego się karania nie polepszy.

  23. Obaczay pilnie bydlę twoie, a opatruy trzodę twoię.
  24. Abowiem bogactwa nie będą trwać na wieki, E ani korona na potomne czasy.
      E Niektorzy wykładaią, Ani chwała.

  25. F Wschodzi trawa a wyrastaią zioła, y bywaią zbierane zioła po gorach.
      F Od tego wiersza aż do końca, okazuie wielką dobrotliwość Pańską przeciw narodowi ludzkiemu.

  26. # Wełna owcza będzie szata twoia, a za kozły nakupisz rol.
      # 1.Tym.6.v.8.

  27. Dostatek mleka koźiego, będzie ku pokarmowi twemu, a ku żywności domu twego, a ku pożywieniu służebnic twoich.

    Kapituła 28.
  1. Vciekaią złośnicy chociaż ich nikt nie goni, a sprawiedliwi są bespiecznymi iakoby lew.
  2. Dla przestępstwa krainy często się odmieniaią Książęta, ale dla ludzi rostropnych y vmieiętnych długo trwa krolestwo.
  3. Człowiek vbogi ktory wydziera potrzebuiącym, iest podobien dżdżowi gwałtownemu ktory psuie zboża.
  4. Ktorzy opuszczaią zakon chwalą złosnika, ale ci ktorzy strzegą zakonu, wadzą się z nim.
  5. Ludzie źli nie rozumieią sprawiedliwości, ale ktorzy szukaią Pana rozumieią wszytko.
  6. * Zacnieyszy iest vbogi w szczyrości swoiey, niźli przewrotny na drogach swych, chociaż iest bogaty.
      * Wyższey.19.v.1.

  7. Ktory strzeże zakonu iest synem rostropnym, ale ktory chowa obżerce czyni zelżywość oycu swoiemu.
  8. Ktory zbiera bogactwa swe A z lichwy y z płatow, zbiera ie ku rozdaniu miedzy vbogie.
      A Lichwiarz chociaż bogactwa zbierze, iednak ie zostawi inemu komu ie Bog naznaczy ku rozszafowaniu vbogim.

  9. Ktory odchyla vcho swe aby zakonu nie słuchał, tedy też y modlitwa iego będzie obrzydła.
  10. Ktory zawodzi ludzi cnotliwe w złe drogi, ten sam wpadnie w doł swoy, ale ludzie szczerzy dziedzicznie otrzymaią szczęscie.
  11. Człowiek bogaty zda się sobie być mądrym, a wszakoż vbogi ktory iest rostropny doswiadcza go.
  12. Wielka iest chwała gdy się raduią sprawiedliwi, ale gdy złośnicy bywaią wywyższeni kryie się człowiek.
  13. Ktory tai złości swe nigdy mu się szczęścić nie będzie, ale ten ktory wyznawa, a opuszcza ie, miłosierdzia dostąpi.
  14. Szczęśliwysz to iest człowiek ktory się zawżdy lęka, ale ten ktory zatwardza serce swe vpadnie w nieszczęscie.
  15. Iako lew ryczący, y niedźwiedź łaknący, takoweć iest złe książę nad ludem vbogim.
  16. Książę ktore nie ma rostropności przyczynia łupiestwa, ale ten ktory ma w nienawiści łakomstwo będzie długo żyw.
  17. Człowiek B ktory dostawa czego przez morderstwo, chociażby też vciekł do grobu, nikt go niezatrzyma.
      B Iako tego mamy przykład w Kainie, Faraonie, y w Saulu.

  18. Ktory się szczyrze obchodzi będzie zbawion, ale ktory iest przewrotnym na drogach zarazem vpadnie.
  19. + Ktory orze ziemię swoię będzie miał dosyć chleba, ale ktory się bawi prożnuiącymi będzie syt vbostwa.
      + Wyższey.12.v.11. Ekkl.20.v.30.

  20. Człowiek wierny będzie obfitował w błogosławieństwach, # ale ten ktory się prędko chce zbogacić zostanie winien.
      # Wyższey.13.v.11.

  21. o Nie dobrze iest folgować czyiey osobie przy sądzie, gdyż dla kęsa chleba zstawa się przewrotnym człowiek.
      o Wyższey.24.v.23.

  22. Człowiek zazdrościwy, iest skwapliwym do bogactw, nie mysląc iż nań ma przyść vbostwo.
  23. Ten ktory karze człowieka występnego, więcszą łaskę v niego znaydzie, niźli by mu pochlebował ięzykiem swoim.
  24. Kto rozrywa dobra oyca y matki swoiey, opowiedaiąc iż to nie grzech, ten iest towarzyszem człowieka zbiiaiącego.
  25. Człowiek nadętey mysli wszczyna zwady, ale ktory vfa Panu, będzie obfituiącym.
  26. Szalony iest ten ktory vfa sercu swemu, ale ten ktory sobie mądrze poczyna, będzie wybawion.
  27. Ten ktory dawa vbogiemu, nie zubożeie, ale ktory od niego odwraca oczy swoie, przyidzie w wielkie przeklęctwa.
  28. Gdy złośnicy bywaią wywyższeni tedy się kryie człowiek, a w ten czas gdy oni giną, przymnaża się sprawiedliwych.

    Kapituła 29.
  1. Człowiek ktory w karaniu zatwardzon bywa, z nagła będzie zatłumion oprocz lekarstwa żadnego.
  2. Raduie się lud gdy panuią sprawiedliwi, ale gdy złośnicy panuią, żałościwym iest lud.
  3. Człowiek ktory mądrość miłuie, rozwesela oyca swego, * ale ten ktory chowa niewiasty wszeteczne, traci maiętność.
      * Luk.15.v.13.

  4. Krol sprawiedliwością postanawia ziemię, a człowiek ktory A podatkom przywykł, psuie ią.
      A Abo ktory marnie rozdawa maiętność swoię.

  5. Człowiek ktory drugiemu pochlebuie, stawia sieci nogam iego.
  6. Zły człowiek vsidli się w przewrotności swoiey, ale sprawiedliwy z weselem śpiewać będzie.
  7. Sprawiedliwy rozeznawa krzywdę vbogiego, ale złośnik nic nierozumie.
  8. B Szyderze wprawuią miasto w zginienie, ale mądrzy zawściągaią popędliwości.
      B Kiedy ktory lud gardzi karaniem paraiąc się chytrościami, tedy miedzy nimi bywa pełno zwady y zamieszania: A przetoż musi przychodzić zginienie na lud takowy.

  9. Człowiek mądry ktory się wadzi z szalonym, chociaż się gniewa, chociaż się śmieie, przedsię nie ma odpoczynku.
  10. Morderze nie nawidzą człowieka szczerego, ale cnotliwi pracuią się o zdrowie iego.
  11. Szalony okazuie wszytko co ma na mysli, ale mądry zawsciąga go na potym.
  12. Pan ktory się kocha w kłamstwie ma wszytki sługi złościwe.
  13. C Vbogi y lichwiarz rożni są, a Pan oświeca oczy obudwu.
      C To iest, Pan Bog nie brakuie osobami, ale prziymuie kogo raczy.

  14. Stolica Krolewska ktory sądzi w prawdzie vbogie, na wieki vtwirdzona będzie.
  15. Rożczka y karanie daie mądrosć, ale dziecię swowolne iest ku posromoceniu matce swey.
  16. Im się więcey przymnaża niepobożnych, tym się więcey rozmnażaią złosci, ale sprawiedliwi oglądaią vpadek ich.
  17. Karz syna twego, a będziesz miał odpoczynienie, y będzie ku roskoszy duszy twoiey.
  18. Kędy niemasz D proroctwa, rosproszy się lud, ale ten iest błogosławiony ktory strzeże zakonu.
      D W Zydowskiem stoi, widzenia, iż przed tym Prorocy przez widzenie rzeczy przyszłe opowiedali: A tu okazuie, iż gdzie nie vczą słowa Bożego, tam iest lud beśpieczny y prożnuiący, żywąc oprocz boiaźni Bożey. A tak nie może przydź na ludzi więcsze vtrapienie, iako kiedy im bywa odięte słowo Boże.

  19. Niewolnik nie będzie słowy vkaran, a chociaż rozumie, wszakoż nie vsłucha.
  20. Widziałeś człowieka prędkiego w mowie swey: ale więtsza iest nadzieia o szalonym, niźli o nim.
  21. Ktory za młodu chowa w roskoszy sługę swego, na ostatek będzie chciał być za E syna.
      E To iest, będzie chciał roskazować.

  22. Człowiek gniewliwy wzrusza zwady, a popędliwy dopuszcza się wiele złosci.
  23. Pycha vniża człowieka, a pokornego w duchu podpiera chwała.
  24. Ktory się dzieli z złodzieiem, ma w nienawisci duszę swoię, słucha przeklęctwa, ani go oznaymuie.
  25. Ktory się boi ludzi, vpadnie, ale ktory vfa Panu, będzie F wywyszszon.
      F To iest, będzie beśpieczny.

  26. Wiele ich ktorzy się chcą przypodobać panom, G ale sąd Pański iest o każdym.
      G Lepiey iest podobać się Panu Bogu niźli panom tego świata, ktory nas sam sądzić będzie.

  27. Człowiek złościwy iest obrzydłym v ludzi sprawiedliwych, a zaś brzydzi się tym człowiek złosciwy ktory żywie pobożnie.

    Kapituła 30.
    ¶ 2. Vczy nas iż się mamy pokorzyć przed maiestatem Bożym / 5. Słowo Pańskie doskonałe iest, ktoremu nie mamy nic przydawać, ani vmnieyszać od niego. 11. O nie pobożnych y o ludziach obłudnych / 25. O niektorych rzeczach ktore nie bywaią nasycone. 18. O niektorych rzeczach barzo dziwnych, y o tych rzeczach ktore wzruszaią wszytkę ziemię, a o niektorych też rzeczach ktore są maluczkie, a wszakoż pełne mądrości / 29. O tych rzeczach ktore nadobnie idą.

  1. Słowa A Agurowe syna Iachego. Proroctwo ktore powiedział on człowiek do Itiela y do Vchala.
      A Ten Agur był człowiekiem zacnym w nauce y w mądrosci, ktory żył za czasu Salomonowego, ktorego słowa y sentencye zebrał był Salomon w księgi swoie, ktore tu nazywa Pismo proroctwē, A ten miał towarzysze y słuchacze Itiela y Vchala.

  2. Zaiste B iestem głupszy niż kto iny, a rostropnosci człowieczey niemasz we mnie.
      B Tu Agur czyniąc rzecz ku towarzyszom swoim, vżywa skromności tey gdy mowi, Ia iestem głupszy, okazuiąc w tym wielkie swe vniżenie, a vznawa to, iż żaden mądrym nie iest okrom samego Boga ktory wszytko zna.

  3. Nie vczyłem się mądrosci, anim iest świadom vmieiętności swiętych.
  4. Y ktoż wstępował do nieba, y z tamtąd zasię z stępował: Y ktoż zamknął wiatr w garsciach swoich: Y ktoż w odzienie swe wody zebrał: Y ktoż założył granice wszytki ziemie, a co za imię iego: Coż za imię syna iego, ieśli wiesz:
  5. Wszelkie słowo Boże iest czyste, y iest za tarcz tym ktorzy vfaią w nim.
  6. * Nie przydaway słowom iego, żeby cię nie skarał, a żebyś nie był naleźion kłamcą.
      * W 5.Mo.4.v.6.

  7. Żądałem od ciebie dwu rzeczy, a nie odmawiay mi ich przed tym niż vmrę.
  8. Oddalay ode mnie prożnosć y kłamliwe słowo, nie day mi vbostwa ani bogactwa, ale mi day słuszne pożywienie.
  9. Abych snadź będąc nasyconym ciebie się nie zaprzał, mowiąc, Y ktoż iest Pan: a iżbych snadź prze vbostwo nie kradł, y fałszywie nie przysięgał przez imię Boga mego.
  10. Nie oskarżay sługi przed panem iego żeby tobie nie złorzeczył, a ty abyś nie zgrzeszył.
  11. Niektory złorzeczy oycu swemu, a nic dobrego matce swey nie życzy.
  12. Niektorzy zdadzą się sobie być czystymi, chociaż nie są oczyścieni od plugastwa swego.
  13. Niektorzy ludzie maią oczy podniosłe, y powieki ich są wysokie.
  14. Niektorych zęby są iako miecze, a trzonowe iako noże, aby pożarli vbogie y vtrapione z pośrzodku ludzi.
  15. Piiawka ma dwie C corce ktore mowią D / Przynieś, przynieś, Trzy rzeczy są ktore nie bywaią nasycone, y owszem cztery ktore nigdy nie powiedaią żeby dosyć.
      C Piiawka ma ięzyk dwoisty, a tymi dwiema końcoma, ktore mędrzec nazywa corkami, wysysa krewi.
      D Tymi słowy znaczy chciwość nienasyconą piiawki, przez ktore rozumie lichwiarze, złodzieie, łupieżce, cudzołożniki, piianice, y wszytki ktorzy się za żądzami swemi vdawaią, y przirownywa ie czterem rzeczam, ktore wspomina w szostynastym wierszu.

  16. To iest E przepaść, żywot niepłodny, y źiemia ktora nie iest wodami nasycona, y ogień ktory nigdy nie mowi aby dosyć.
      E Abo grob, abo piekło.

  17. Niechay krucy rzeczni wykłuią, y orlęta niechay wyiedzą oko ktore się pośmiewa z oyca, a ktore wzgardza posłuszeństwo matczyne.
  18. Trzy rzeczy mnie są skryte, y czwarteiem nie świadom.
  19. Droga orla na powietrzu, slad wężowy po skale, droga okrętu w pośrzod morza, droga męża z dzieweczką.
  20. Ten iest obyczay niewiasty cudzołożney, naiadszy się vcierać sobie vsta, y mowić, Nie popełniłam żadney złosci.
  21. Ziemia bywa zatrwożona dla trzech rzeczy, y czwartey nie może scierpieć.
  22. Dla sługi kiedy panuie, dla szalonego kiedy iest F nasycony pokarmem.
      F To iest, kiedy iest bogatym.

  23. Dla niewiasty nienawisney gdy za mąż idzie, y dla służebnice gdy dziedziczy po swey paniey.
  24. Cztery rzeczy są maluczkie na ziemi, a wżdy są mędrsze nad mędrce.
  25. To iest, mrowki ktorych rodzay iest mdły, a wszakże gotuią sobie żywnosć lecie.
  26. Krolikowie ktorych narod iest niczemny, a wszakże czynią sobie iamy w skałach.
  27. Szarańcze ktore krola nie maią, a przedsię wszytki porządnie wychodzą w hufiech.
  28. Paiąk chwyta G rękoma y mieszka w pałacoch krolewskich.
      G To iest, nogami ktoremi on tcze swoie paięczyny.

  29. Trzy rzeczy są ktore nadobnie idą, a czwarta poważnie chodząca.
  30. Lew namocnieyszy miedzy zwierzęty, ktory się niczyiego potkania nie lęka.
  31. H Chart czerstwy y koźieł, y krol ktoremu się żaden nie sprzeciwia.
      H Drudzy czytaią Kur.

  32. Iesliś vpadł, podniosszy się w pychę, iesliś co złego myslił, I zatul sobie ręką vsta.
      I To iest, hamuy swych pożądliwości.

  33. Iako ten ktory tłucze śmiotanę masło z niey wytłacza, y ktory barzo nos wyciera, krewi wywodzi, także ten co gniew drażni, tedy zwadę wszczyna.

    Kapituła 31.
    ¶ 1. Napomina ku czystości, y sprawiedliwości / 10. Potym wypisuie iaką ma być niewiasta mądra y stateczna.

  1. Słowa A Lamuela Krola, y Proroctwo, w ktorym go ćwiczyła matka iego.
      A To słowo wykłada się, ktory iest od Boga, A iest tytuł ktory Salomonowi przywłaszczaią, abowiem miedzy syny Dawidowemi sam tylko iest obran Krolem od Boga.

  2. B Y coż synu moy: y coż synu żywota mego: y coż synu moy namileyszy:
      B Tymi słowy okazuie prawie macierzyńską miłość.

  3. Nie podaway niewiastam maiętnosci twoich, ani się vdaway tą drogą, kędy krolowie giną.
  4. Nie krolewska to rzecz iest o Lamuelu, nie krolewska, opiiać się wina, a nie iest rzecz książęca zabawiać się C Sekar.
      C O tym Sekar iuż się na wielu mieyscach przypominało, iż znamienuie wszelkie picie ktore vpaia.

  5. Byś snadź opiwszy się nie zapomniał statutow, a odmieniłby sprawiedliwosć wszytkich ludzi vtrapionych.
  6. D Daycie Sekar ginącemu, a wino tym ktorzy są frasowney mysli.
      D Tu dawa znać, iżby dla dobrey mysli picia miernego vżywano, a nie dla sprosnego opilstwa.

  7. Aby pił a zapomniał vbostwa swego, ani wspominał więcey vtrapienia swego.
  8. Mowi o krzywdę tego ktory o się mowić nie vmie, gdy ma sprawę z ludźmi śmiertelnemi.
  9. Otworz vsta twe, a sądź sprawiedliwie, broń krzywdy vbogiego i niedostatecznego.
  10. Y ktoż znaydzie niewiastę stateczną, gdyż iest daleko kosztownieysza niźli perła:
  11. Mąż iey vfa iey serdecznie, E a nie żąda łupow.
      E To iest nie żywie z łupiestwa.

  12. Odda mu dobrym, a nie złym po wszytek czas żywota swego.
  13. Szuka wełny y lnu, a robi chutliwie rękami swemi.
  14. Iest iako okręt kupiecki, w ktorym sobie z daleka żywnosć przywożą.
  15. Y wstawa ieszcze w nocy, a gotuie ieść czeladce swoiey, y obrok dziewkam swoim.
  16. Oględuie rolą y kupuie ią, a z nabycia rąk swych sadzi winnicę.
  17. Biodra swe przepasuie mocą, a posila ramiona swoie.
  18. Doswiadcza iako iest dobre F kupiectwo, a pochodnia iey nie gaśnie.
      F To iest każda robota.

  19. Bierze w ręce swe kądziel, a w ręku swych obraca wrzeciono.
  20. Rękę swą sciąga ku vbogiemu, a ręce swe sciąga ku niedostatecznemu.
  21. Nie lęka się aby miał wadzić śnieg czeladce iey, abowiem wszytka czeladka iey chodzi w szatach podszytych.
  22. Sprawuie sobie kobierce, a len cienki y szarłat iest odzieniem iey.
  23. Mąż iey znaczny iest w radzie, gdy siedzi miedzy starszemi ziemie swey.
  24. Płotna tcze y przedawa, y pasy oddawa kupcowi.
  25. G Moc y ochędostwo iest odzieniem iey, a będzie się na potym weseliła.
      G To iest cnota y stateczność.

  26. Vsta swe chowa rostropnie, a nauka pobożna w ięzyku iey.
  27. Opatruie rząd domu swoiego, a chleba swego nie vżywa w prożnowaniu.
  28. Nastawaią synowie iey ktorzy ią szczęsliwą wyznawaią, także y mąż iey chwali ią.
  29. Wiele niewiast zebrały sobie bogactwa, aleś ty wszytki przewyższyła.
  30. Omylnać iest łaska, a niczemna iest cudnosć, ale niewiasta ktora się Pana boi, otrzyma chwałę.
  31. Niechay że weźmie nagrodę z prace rąk swoich, a sprawy iey niechay ią wysławiaią w zgromadzeniu.
Spis Kapituł, Indeks Ksiąg