Kapituła 1.
    ¶ 1. 5. Wielmożność y vrząd Syna Bożego. 12. Widzenie siedmi lichtarzow y gwiazd.

  1. Ziawienie Iezu Krista ktore mu dał Bog, aby okazał sługam swoim rzeczy ktore się maią zstać A rychło, a on posławszy ie przez Anioła swego, oznaymił Ianowi słudze swemu.
      A Gdyż Ian święty opisuie co się miało stać wiekow przyszłych, dawa znać iż skutek tych rzeczy ktore tu są oznaymione miał się rychło począć, ale nie zarazem wszytko miało być dokończono, a Piotr święty pisze że v Pana dzień ieden iest iako tysiąc lat, a tysiąc lat iako dzień ieden.

  2. Ktory świadczył słowo Boże, y świadectwo Iezu Krysta, y ktorekolwiek rzeczy widział.
  3. Błogosławiony ktory czyta, y błogosławieni ktorzy słuchaią słowa proroctwa tego, y chowaią ty rzeczy ktore w nim są opisane, abowiem czas blisko iest.
  4. Ian siedmi kościołom ktore są w Azyiey, łaska y pokoy niech wam będzie od tego * ktory iest, y ktory był, y ktory prziydzie, y od B siedmi duchow ktorzy są przed oblicznością stolice iego.
      B Tak też mowi Paweł 1.Tym.5.v.22. gdzie świadczy Bogiem, Krystusem, Anioły, nie iżeby byli rowni Bogu y Krystusowi, ale iż vstawicznie stoią przed maiestatem Bożym gotowi czynić roskazanie Boże, a ci siedmi Duchowie niżey Kap.5.v.6. nazwani są rogami y oczyma barankowemi, to iest sługami.

      * 2.Mo.3.v.14.

  5. Y od Iezu Krysta, + ktory iest wierny on świadek * pierworodny z vmarłych, y Książę krolow ziemie, Temu ktory nas vmiłował, y omył nas z grzechow naszych + krwią swoią.
      + Psalm.89.v.38.
      * 1.Kor.15.v.21. Kol.1.v.18
      + Zyd.9.v.14. 1.Piotr.1.v.19. 1.Ian.1.v.9. 1.Piotr.2.v.3.

  6. Y ktory nas vczynił krolmi y kapłany Bogu y Oycu swemu, temu niech będzie chwała y moc na wieki wiekow, Amen.
  7. o Oto idzie z obłokami, y vyzry go każde oko, ktemu y ci ktorzy go przebili, y będą narzekać C przed nim wszytki pokolenia ziemie, Tak, Amen.
      C Abo dla niego, Abowiem na on czas gdy przyidzie na sąd poznaią go ktorego przed tym gardzili y okrutnie przesladowali.

      o Eza.3.v.14. Mat.24.v.30.

  8. * Iam iest Alpha D y Omega, to iest, początek y koniec, mowi Pan, ktory iest y ktory był, y ktory prziydzie, to iest, on wszechmogący.
      D Są litery obiecadła Greckiego pirwsza y ostatnia.

      * Niżey 21.v.6 y 22.v.13.

  9. Ia Ian ktorym iest bratem waszym, y towarzyszem w vcisku, y w krolestwie, y w cierpliwości Krystusa Iezusa, byłem na oney E wyspie ktorą zową Patmos, dla słowa Bożego, y dla świadectwa Iezusa Krystusa.
      E To iest, gdzie był wygnan od Cesarza Rzymskiego, a iż w tym wygnaniu miał to ziawienie od Pana, tedy z tąd pociechę mamy iż tym więcey będziemy nauczeni od Pana gdy dla prawdy iego cirpieć będziemy.

  10. Y byłem zachwycony od ducha w dzień F Niedzielny, y słyszałem G za sobą głos wielki iako H trąby.
      F W Grec. stoi pański, ktori był od Apostołow postanowion ku słuchaniu słowa Bożego y vżywaniu wieczerzey Pańskiey.
      G Dawa znać iż Pan vstawicznie woła za wiernemi swemi słowem swym, y pobudza ie ku słuchaniu prawdy.
      H To mowi iż głosem Bożym święci ktorzy na tym świecie boiuią, bywaią pobudzeni przeciwko nieprawosci ludzkiey.

  11. Mowiąc: Iam iest Alpha y Omega, pierwszy y ostatni, a co widzisz napisz w księgi, y posli I siedmi kościołom ktore są w Azyiey, w Efeźie, y w Smirnie, y w Pergamie, y w Tyatyryiey, y w Sardziech, y w Filadelfijey, y w Laodycei.
      I Zaiste to zależy y wszytkim kosciołom wiernym gdy się to ziawienie stało dla wszech wiernych Bożych.

  12. Obrociłem się tedy abym obaczył K głos ktory był mowił ze mną, a obrociwszy się, vyzrzałem siedmi L lichtarzow złotych.
      K To iest, tego ktory mowił.
      L To iest, zborow świętych, pod tą liczbą rozumie się wszytek koscioł Krzesciański ktory Krystus rządzi, co się rozumie przez ty słowa, Y był w pośrzodku.

  13. A w pośrzodku siedmi lichtarzow złotych niektorego podobnego synowi człowieczemu, obleczonego w długą M szatę, y opasanego aż pod N piersi o pasem złotym.
      M Ta szata znaczy sprawiedliwość Boża, ktorą otrzymamy wiarą w Krystusa.
      N Przez ty piersi rozumieią się pociechy duchowne y dary, ktoremi Pan koscioł swoy obdarza, a tych piersi żąda oblubienica w pieśni Salomonowey, powiedaiąc: Iż lepsze są piersi twoie niż wino pachnące masciami wybornemi, to iest, dobrodzieystwy Ducha S.

      o To iest, prawdziwą miłoscią, gdyż żaden miłosci więtszey mieć nie może, iedno aby położył duszę swą za przyiacioły swoie.

  14. A P głowa iego y włosy były białe iako wełna biała, iako śnieg, a Q oczy iego iako płomień ognia.
      P To iest, Bostwo iego ktore iest tak białe iako śnieg, przeto oczyma ludzkiemi nie może być ogarnione, ale gdy się zstał człowiekiem tedy się nam dał widzieć y przistęp do niego mamy beśpiecznieyszy, na koniec to znaczy iż Bog iest światłoscią, y ciemnosci w nim nie masz.
      Q Ty znaczą mądrość Krystusowę przed ktorą nic się ostać nie może, y ktora świeci iako pochodnia.

  15. R Nogi też iego podobne mosiądzowi, iakoby w piecu goraiące, a głos iego iako głos wiela wod.
      R To iest, smysły y chuci cźiste, a zdało się Ianowi iakoby gorzały w piecu dla tego iż nas tak zapalczywą chucią vmiłował iż nas śmiercią swą odkupił.

  16. Y miał na S prawicy swey siedmi T gwiazd, a z vst iego V miecz z obu stron ostry wychodził, y X oblicze iego było na kształt słońca, gdy w swoiey mocy świeci.
      S To iest, w mocy swey.
      T To iest, wszystki Ministry Słowa Bożego, a na ostatek wszytki rzeczy.
      V To iest, Słowo iego przerażaiące aż do rozdzielenia ducha y dusze. Zyd. 4.
      X Gdyż światłoscią Krystusową wszyscy wierni bywaią oświeceni wedle woley iego.

  17. A gdym go vyzrzał, vpadłem v nog iego iakoby vmarły, tedy włożył prawicę swą na mię, mowiąc mi: Nie boy się, Iamci iest pierwszy y ostatni.
  18. Y ktory żywę chociam był vmarł, a oto żywę na wieki wiekow Amen, Y mam Y klucze piekła y śmierci.
      Y To iest, moc.

  19. Napisz ty rzeczy ktoreś widział, y ktore są, y ktore na potym być maią.
  20. Taiemnicę siedmi gwiazd ktoreś widział na prawicy moiey, y siedmi lichtarzow złotych. Siedmi gwiazd, sąć Z Aniołowie siedmi kościołow, A siedmi lichtarzow ktoreś widział, są siedmi kościołow.
      Z To iest, Pastyrze y ministrowie od Boga posłani.

    Kapituła 2.
    ¶ 1. Napomina kościoły niektore ku stateczności, y ku pokucie, tak groźbami iako y obietnicami.

  1. Napisz A Aniołowi Kościoła Efeskiego: Ty rzeczy mowi ten ktory trzyma siedmi gwiazd w prawicy swey, y chodzi miedzy siedmią lichtarzow złotych.
      A T.i. Pasterzowi.

  2. Wiem sprawy twoie, y pracą, y cierpliwość twoię, a iż nie możesz znosić złych, y doświadczyłeś tych ktorzy się mienią być Apostoły, a nie są, y nalazłeś ie kłamcami.
  3. Y byłeś vciśnion, y cierpisz: Y pracowałeś dla imienia mego, a nie vstałeś.
  4. Ale mam nieco przeciwko tobie, żeś miłość twoię pierwszą B opuścił.
      B Winni bywaią przed Bogiem nie tylko ci w ktorych wiara y miłość gaśnie, ale też y ci w ktorych tych rzeczy vbywa przez ich niedbałość, a tak gdy miłości vbywa iestci to początkiem ku zatraceniu, a gdyż ona iest ogniem, tedy płomień iey ma brać moc a nie ma być vmnieyszon.

  5. A tak pamiętay skądeś wypadł, y pokutuy, a pierwsze vczynki działay, a gdzieby inaczey, prziydę przeciwko tobie rychło, a ruszę C lichtarz twoy z mieysca iego, ieslibyś się nie vpamiętał.
      C Vrząd pasterski przypodoban iest lichtarzowi, przeto iż ma świecić przed ludzmi iako lampa.

  6. Ale iednak to masz, iż nienawidzisz vczynkow D Nykolaitow, ktorych y ia nienawidzę.
      D Ci byli odszczepieńcy ktorzy chcieli aby y żony były pospolite, y tak byli nazwani od niektorego Nykolausa, ktory onę sectę począł, a wedle mnimania wiela ich był ieden z Dyakonow, o ktorych mowi Łuk. w Dźie. 6.

  7. Ktory ma vcho, niech słucha co Duch mowi kościołom: E Temu ktoryby zwyciężył, dam ieść z drzewa żywota, ktore iest w pośrzodku F sadu Bożego.
      E Temu ktoryby przez ducha Bożego y wiarę zwyciężył grzech, śmierć y piekło, y wrocił się do pirwszych vczynkow, Krystus da pożywać drzewa żywota, to iest samego siebie ktory iest żywotem, to iest ożywi go, y napełni radością y pociechą.
      F To iest, Kościoła.

  8. A Aniołowi kościoła Smirneńskiego napisz: Ty rzeczy mowi pierwszy y ostatni, ktory był vmarły y żywie.
  9. Znam sprawy twoie, y vcisk, y vbostwo (acz iesteś bogaty) y bluźnierstwo tych ktorzy się powiedaią być G Zydmi, a nie są, ale są bożnicą szatańską.
      G To iest, ludem Bożym.

  10. Nic się nie boy tych rzeczy ktore masz cierpieć, oto wrzuci dyabeł niektore z was do ciemnice, abyscie byli doświadczeni, a będziecie mieć vcisk H dziesiąci dni: Bądź wierny aż do śmierci, a damci koronę żywota.
      H To iest, przez mały czas.

  11. Ktory ma vcho, niechay słucha co Duch mowi kościołom: Ktoby zwyciężył, nie będzie obrażon I od wtorey śmierci.
      I Pierwsza śmierć iest ktora na nas przychodzi dla grzechu od ktorey wierni przez Krystusa bywaią zbawieni, a wtora śmierć należy niewiernikom ktorzy wiecznie będą potępieni z Szatanem y z Anioły iego.

  12. Przytym napisz Aniołowi kościoła Pergameńskiego: Ty rzeczy mowi ten ktory ma miecz oboiętny y ostry.
  13. Wiem ci vczynki twoie, a gdzie mieszkasz, to iest, gdzie iest stolica szatańska, J a iż trzymasz imię moie, y nie zaprzałeś się wiary moiey, ani w ony dni w ktore Antypas świadek moy wierny zabit iest v was, gdzie szatan mieszka.
      J Zaleca stateczność ich w wierze iż nie strwożyli sobą w onym wielkim przesladowaniu.

  14. Ale mam przeciwko tobie trochę, iż tam masz ty ktorzy dzierżą naukę Balaamowę * / ktory vczył Balaka, aby wrzucił zgorszenie przed syny Izraelskie, żeby iedli z tych rzeczy ktore bywaią bałwanom ofiarowane, y aby K nieczystości się dopuścili.
      K Prawie tu Duch święty oznaymuie y wyraża obyczaie sług Antykrysta dzisieyszego.

      * 4.Mo.24.v.14 y 15.v.1.

  15. Także też masz ty ktorzy trzymaią naukę Nykolaitow, co mam w nienawiści.
  16. Vpamiętay się, bo gdzieby inaczey, prziydę na cię rychło, y będę walczył z nimi mieczem vst moich.
  17. Ktory ma vcho, niech słucha tego co Duch mowi kościołom: Temu ktoryby zwyciężył, dam ieść z oney skrytey L manny, y dam mu M kamyk biały, y na kamyku imię N nowe napisane, ktorego nikt nie zna, O iedno ten ktory ie bierze.
      L Czytay v Iana kap.6 y w Psalm.105.v.40.
      M Ten vpominek dawano zapaśnikom y szermierzom a tu Krystus obiecuie dać samego siebie.
      N To imię iestci nowe względem ciała, ale nie względem Boga, a to imię znaczy cokolwiek o dobrodzieystwach Krystusowych może być rzeczono.
      O Zaden nie wie iako iest wielka dobroć, mądrość, y możność Pana naszego, iedno ten ktory iest nauczony przez ducha S. 1 Kor. 12.

  18. Napisz też Aniołowi kościoła Tyatyreyskiego: Ty rzeczy mowi Syn Boży, ktory ma oczy iako płomień ogniowy, a ktorego nogi podobne są mosiądzowi.
  19. Wiemci vczynki twoie, y miłość, y P posługowanie, y wiarę, y cierpliwość twoię, y sprawy twoie, y ostatnie rzeczy więtsze niż pierwsze.
      P To iest, około vbogich.

  20. Ale mam trochę przeciwko tobie, iż niewieście + Q Iezabeli, ktora się mieni być Prorokinią, dopuszczasz vczyć y zwodzić sługi moie, aby się nieczystości dopuszczali, y iedli z tych rzeczy ktore bałwanom bywaią ofiarowane.
      Q Tym przezwiskiem rozumie każdego zwodziciela y fałszywego Proroka.

      + 1.Krol.16.v.31.

  21. Y dałem iey czas aby się vpamiętała od złości swoich, ale nie pokutowała.
  22. Oto ia porzucę ią na R łoże, y ty ktorzy z nią cudzołostwa się dopuścili w vcisk wielki, iesliby się nie vpamiętali z vczynkow swoich.
      R To iest, na pokoy ktory iest przeklęty, bo przez łoże pokoy się rozumie w piśmiech.

  23. A syny iey potracę śmiercią, y poznaią wszytki kościoły iżem ia iest ten # ktory badam się nerek y serc, y dam każdemu z was wedle vczynkow iego.
      # 1.Sam.16.v.7. Psalm.7.v.10. Iere.11.v.20 y 17.v.10.

  24. A wam mowię drugim Tyatyreńczykom, ktorzykolwiek nie maią tey nauki, ani poznali S głębokości szatańskich, iako powiedaią, nie włożę na was inego brzemienia.
      S Tak nazywali swoie błędy iako by się w nich zamykało poznanie głębokie rzeczy Boskich, iako dziś czynią Nowokrzczeńcy.

  25. A wszakże tego się dzierzcie co macie, aż prziydę.
  26. Abowiem iesliby kto zwyciężył, y zachował aż do końca vczynki moie, o dam mu zwierzchność T nad pogany.
      T To iest, będą pany wszytkich rzeczy przez Krystusa.

      o Psalm.2.v.9.

  27. Y będzie ie rządził laską żelazną, y iako naczynia gliniane będą skruszeni.
  28. Iakom ia też wźiął od Oyca mego, y dam mu U gwiazdę zaranną.
      U Obiecuie wiernym samego siebie dać, y zowie się zaranną gwiazdą.

  29. Ktory ma vcho, niechay słyszy co Duch mowi kościołom.

    Kapituła 3.
    ¶ 1. Napomina kościoły niektore ku prawdziwemu wyznaniu wiary, y ku czuyności.

  1. Y napisz Aniołowi kościoła ktory iest w Sardziech: To mowi ten ktory ma siedmi duchow Bożych, y siedmi gwiazd: Wiem vczynki twoie, iż iest sława że A żywiesz, aleś vmarł.
      A A Zywy kościoł iest gdy na kształt dobrego drzewa podawa owoce dobre, A tu mowi przeciwko wszem obłudnym, ktorzy się tak sprawuią iakoby ich Bog nie widział, y mysli ich nie był świadom.

  2. Bądź czuyny, a vtwirdź drugie rzeczy ktore pomrzeć maią, abowiemem nie nalazł vczynkow twoich zupełnych przed Bogiem.
  3. Pamiętay tedy coś wźiął y słyszał, a tak zachowyway y pokutuy. A * iesli czuć nie będziesz, przyidę do ciebie iako złodziey, a nie zrozumiesz ktorey godziny prziydę do ciebie.
      * Wyższey 16.v.15. 1.Tes.5.v.2. 2.Piotr.3.v.10.

  4. Iednak masz kilka imion też w Sardziech, ktore nie pokalały szat swoich, przeto będą ze mną chodzić w białych szatach, abowiem godni są.
  5. Ktoby zwyciężył, ten będzie obleczon w szaty białe, a nie wymażę imienia iego + z ksiąg żywota, ale będę wyznawał imię iego przed Oycem moim, y przed Anioły iego.
      + Filip.4.v.3. Niżey 20.v.12 y 21.v.27.

  6. Kto ma vcho, niech słyszy, co Duch mowi kościołom.
  7. A pisz Aniołowi kościoła Filadefijeńskiego: To mowi święty y prawdziwy on # ktory ma klucz B Dawidow, ktory otwiera a żaden nie zamyka, zamyka a żaden nie otwiera.
      B Dom Dawidow iest kościoł w ktorym kroluie sam Pan Iezus Krystus, y do niego przyimuie kogo chce, a kogo chce odrzuca.

      # Iob.12.v.14. Eza.22.v.22.

  8. Wiem vczynki twoie: Otom postawił przed tobą drzwi otworzone, a żaden nie może ich zamknąć, bo masz nieiaką moc, y zachowałeś słowo moie, aniś się zaprzał imienia moiego.
  9. Oto C podam ty ktorzy są z bożnice szatańskiey, to iest, ty ktorzy się powiedaią być Zydmi, a nie są, ale kłamaią, Oto przymuszę ie przyść, y kłaniać się przed nogami twemi, y wiedzieć iżem ciebie vmiłował.
      C W Grec. stoi Daie, Gdzie rozumie iż ma im naznarzyć vrząd ktoregoby pilnowali.

  10. Abowiemeś zachował słowo D cierpliwości moiey, ia też ciebie wybawię z czasu pokusy co prziydź ma na wszytek świat, ku doświadczeniu obywatelow ziemie.
      D To iest, byłeś tak cierpliwym iako ia po swoich wiernych chcę.

  11. Oto idę rychło, trzymay co masz, aby żaden nie wźiął korony twoiey.
  12. Iesliby kto zwyciężył, vczynię to aby był słupem w kościele Boga moiego, ani z niego iuż wynidzie, Y napiszę na nim imię Boga mego, y imię miasta Boga mego, to iest nowego Ieruzalem, ktore zstąpiło z nieba od Boga mego, y imię moie nowe.
  13. Kto ma vcho, niech słyszy co Duch mowi kościołom.
  14. A Aniołowi kościoła Laodyceńskiego napisz: To mowi Amen świadek on wierny y prawdziwy, E początek stworzenia Bożego.
      E Od ktorego początek maią wszytki rzeczy stworzone.

  15. Znam sprawy twoie, iżeś nie iest ani F źimny ani gorący, Boże day abyś był zimny, abo G gorący.
      F Nie prawie iesteś przeciwny słowu memu, y owszem na nie przyzwalasz zwierzchnym obyczaiem.
      G To iest, stateczny w wierze, a napełniony miłoscią y dobremi vczynkami.

  16. A tak ponieważeś H letni, a nie zimny, ani gorący, wyrzucę cię z vst moich.
      H To iest, obłudni: a takowi ludzie dla zwierchnich spraw nie maią być nazwani prawie gorącemi, przeto iż prawdziwa gorącość, to iest wnętrzna y duchowna daleko iest od nich, a zasię dla nie szczyrey y obłudney wiary ich, nie mogą być nazwani prawie zimnymi, iż nie iawnie ganią słowa Bożego, a będąc slepymi, rozumieią o sobie iakoby wiernymi bić mieli.

  17. Abowiem powiedasz: Iestem bogaty, y zbogaciłem się, a w żadney rzeczy niedostatku nie cierpię, a nie wiesz iżeś nędzny, mizerny, y vbogi, y slepy, y nagi.
  18. Radzęć abyś I kupił v mnie złota w ogniu doświadczonego, żebyś był bogatym, y szat białych abyś się przyoblekł, żeby się nie okazowała sromota nagości twoiey, a pomaż wodką oczy twoie abyś widział.
      I Obłudnych wzywa ku pokucie, a Ezaiasz vczy iako to złoto kupić mamy ka. 55. mowiąc Ktorzy nie macie śrebra kwapcież się, kupcie, a iedzcie, podźcież, kupcież bez żadnego frymarku wino y mleko, a co o winie y mleku słyszysz, toż o złocie rozumiey, gdzie tu złoto znaczy słowo Boże szczyre, y ogniem Ducha świętego dobrze wypławione.

  19. o Ia ktorekolwiek miłuię, ty karzę y nauczam, ruszże się y vpamiętay.
      o Przyp.3.v.11. Zyd.12.v.5.

  20. Oto stoię v drzwi y kołacę, iesliby kto vsłyszał głos moy, y otworzył drzwi, wnidę do niego, y będę z nim wieczerzał, a on ze mną.
  21. Iesliby kto zwyciężył, dam mu siedzieć zemną na stolcu moim, iakom ia też zwyciężył, y siedzę z Oycem moim na stolcu iego.
  22. Kto ma vcho, niech słyszy co Duch mowi kościołom.

    Kapituła 4.
    ¶ Widzenie Maiestatu Bożego, wysławionego ode czterzech zwierząt, y ode dwudziestu starszych y czterzech.

  1. Zatymem widział, a oto A drzwi otworzone w niebie, a głos pierwszy ktorym słyszał iako trąby mowiącey zemną, rzekł: Wstąp sam, a pokażęć ty rzeczy ktore muszą być potym.
      A Niebo iestci figura Koscioła, a drzwi otworzone znaczą obiawienie taiemnic Bożych.

  2. Natychmiast tedy byłem zachwycon od Ducha, a oto stolec był postawion na niebie, a niektory na stolcu siedział.
  3. A ten ktory siedział, poyzrzeniem był podobny kamieniu Iaspisowemu y Sardynowemu, a wszędy około stolca była B tęcza, poyzrzeniem podobna Smaragdowi.
      B Koscioł Boży iest zewsząd obtoczony pokoiem prawdziwym w sumnieniu wiernych, a ten pokoy znaczy się tu przez Tęczą ktora Noemu była dana na znak pokoiu y przymierza.

  4. A wszędy około stolca było stolcow czterzy a dwadzieścia, a na stolcach widziałem dwadzieścia y czterzech C starszych siedzących, obleczonych w szaty białe, y maiących na głowach swych korony złote.
      C Patryarchowie, Prorocy y Apostołowie, na koniec y wszyscy wierni ktorzy pod tą pewną liczbą się rozumieią, A przez korony rozumie się to iż wierni będą krolować z Krystusem Panem, a szaty białe dawaią znać o czystosci y szczyrosci ich.

  5. A z stolca wychodziły D łyskawice, y gromy, y głosy, a siedmi lamp ognistych goraiących przed stolcem, ktore są siedmi duchow Bożych.
      D Tu rozumie słowo Boże ktore pod czas iest iako piorunem, gdy odrzuca y potępia: pod czas gromem gdy straszy, groźi, y naucza, roskazuiąc ty rzeczy ktore są ciału przeciwne, a pod czas głosem gdy cieszy.

  6. Było też przed stolcem E morze śklane podobne Kryształowi, a w pośrzodku y wszędy około stolca czworo F zwierząt pełnych G oczu z przodku y z tyłu.
      E Tu dawa znać o barzo obfitym poznaniu prawdy, ktorą Krystus od Oyca wźiąwszy vżycza kosciołowi swemu.
      F Tu się rozumieią wszyscy wierni ktorzy statecznie stoią przy prawdzie, a nie może się to stosować czterem Ewanielistam, iako pospolicie prostacy wykładaią, a dla tego się iemu czworo źwierząt okazało, aby sami wierni ktorzy są po wszytkim świecie właśnie się rozumieć mogli.
      G Oko znaczy rozumienie, a dawa znać iż wierni tylko sami widzą y znaią Boga y prawdę iego, a drudzy są zaslepieni.

  7. A pierwsze źwierzę było podobne H Lwowi, a wtore źwierzę podobne I Cielcowi, a trzecie źwierzę miało oblicze iako K człowiek, a czwarte źwierzę podobne L Orłowi lecącemu.
      H Krystus iestci lwem z pokolenia Iuda, iako niżey vsłysźisz, a tak ci są iemu podobni ktorzy starego człowieka z sprawami iego zwlokszy nowego oblekli, ktory bywa odnowion ku poznaniu y wyobrażeniu tego ktory go stworzył.
      I Cielec iestci bydlę ku ofiaram naznaczone przez ktorego się rozumie vmartwienie y ofiara, gdiż się wierni Panu ofiaruią zaprzawszy samych siebie y vkrzyżowawszy ciało swe z pożądliwosciami iego.
      K Wierni maią oblicze człowiecze, abowiem w nich iest mądrość świętych, przez ktorą oni wszytki rzeczy ku dobremu obracaią.
      L Iako Orzeł iest pktak chwytaiąc y lecąc wysoko, y gniazdo maiąc na wysokich opokach, także y wierni każdą rzecz przez wiarę ku dobremu chwytaią w Krystusie, ktory iest onym węgielnym kamieniem nadzieię maiąc, a choć ieszcze żywą w ciele na tym świecie, iednak sercem swym w niebie mieszkaią.

  8. A to czworo źwierząt każde z nich miało po M sześci skrzydeł wkoło, a wewnątrz były pełne oczu, we dnie y w nocy bez przestanku mowiąc: Święty, święty, święty Pan Bog wszechmogący, ktory był, y iest, y prziydzie.
      M Ty skrzydła znaczą, wiarę, miłość, sprawiedliwość, y prawdę, ktoremi wierni bywaią daleko od rzeczy świetskich oddaleni, y przychodzą do odpoczynienia Bożego.

  9. A gdy ony źwierzęta dawały chwałę, y cześć, y dziękczynienie, temu ktory siedział na stolcu, y żywie na wieki wiekow.
  10. Vpadali czterzey a dwadzieścia starszjch przed onym ktori siedział na stolcu, y chwałę dawali żywiącemu na wieki wiekow, y zarzucali korony swe przed stolec, mowiąc:
  11. Godzieneś Panie wźiąć chwałę, y cześć, y moc, abowiemeś ty stworzył wszytki rzeczy, a dla woley twoiey zstały się, y stworzone są.

    Kapituła 5.
    ¶ 1. O Księgach zapieczętowanych y otworzonych przez baranka. 8. Chwały ktore mu dawaią ony czworo źwierząt, ze cztermi y dwudziestem starszych dla ich zbawienia, y inszych dobrodzieystw od niego wźiętych.

  1. A zatymem widział na prawicy tego ktory siedział na stolcu A księgi napisane wewnątrz y z wierzchu, zapieczętowane siedmią pieczęci.
      A Ty księgi znaczą to wszytko co Pan sprawił y obiawił, aby ludzie y samego y wolą iego poznali, a dwoiakim się sposobem Pan obiawił, przez stworzenie świata y w piśmiech świętych, a ty księgi są w prawicy iego, przeto iż wyrozumienie ich od niego samego bywa dane komu raczy, gdyż człowiek sam z siebie w rzeczach Boskich iest slepym, a prawie nic nie poymuie, Dla tego tu mowi że są zapieczętowane, y dobrze obwarowane kilkiem pieczęci, to iest, dekretem Bożym ktory przed wieki postanowił, iż żaden nie może tych ksiąg czytać, to iest, mieć wyrozumnienie ich oprocz Ducha Krystusowego.

  2. Y widziałem Anioła mocnego, ktory głosem wielkim opowiedał: Ktoż iest godzien otworzyć księgi, y odiąć pieczęci ich:
  3. A żaden nie mogł ani w niebie, ani na ziemi, ani pod ziemią otworzyć ksiąg, ani na nie patrzył.
  4. Iam tedy barzo płakał, iż żaden nie był naleźion godnym aby otworzył y czytał księgi, ani na nie patrzyć.
  5. Tedy ieden z starszych rzekł mi: Nie płacz, oto zwyciężył on Lew z pokolenia Iuda plemię Dawidowe, aby otworzył księgi, y odiął ich siedmi pieczęci.
  6. A takem patrzył, a oto miedzy stolcem y cztermi źwierzęty, y miedzy starszemi baranek stoiąc iako zabity, maiąc siedmi rogow, y oczy siedmi, ktorzy są siedmi duchow Bożych, posłanych na wszytkę ziemię.
  7. Ten przyszedł, y wźiął księgi z prawice tego ktory na stolcu siedzi.
  8. A gdy wźiął księgi, ony czworo źwierząt y oni czterzey a dwadzieścia starszy vpadli przed Barankiem, maiąc każdy B Arfy y bańki złote pełne kadzenia, ktore są modlitwy świętych.
      B Ty Arfy znaczą duchowne śpiewania y wesele, a bańki złote są serca wiernych, y to barzo kosztowne y miłe przed Bogiem, a z tego naczynia to iest, z serca pochodzą modlitwy ktore się znaczą przez rzeczy wonne, A obaczże tu że ci wszyscy maią Arfy y bańki, gdyż iedna z tych rzeczy nie może być bez drugiey, bo y zgodne ono śpiewanie y wesele bez modlitwy być nie może, a zasię modlitwa prawdziwa bez onego wesela duchownego.

  9. Y zaspiewali nową pieśń mowiąc: Godzieneś wźiąć księgi, y otworzyć pieczęci ich, abowiem zabit iesteś, y odkupiłeś nas Bogu przez krewi twoię, ze wszytkiego pokolenia, y ięzyka, y ludu, y narodu.
  10. Y vczyniłeś nas Bogu naszemu Krolmi y Kapłany, y będziem krolować na ziemi.
  11. Tedym patrzył, y słyszałem około stolca, y źwierząt, y starszych, głos wiela Aniołow, ktorych było tysiąc kroć sto tysięcy, y dziesięć kroć sto tysięcy.
  12. Mowiących głosem wielkim: Godzien iest baranek on zabity wźiąć moc, y bogactwa, y mądrość, y siłę, y cześć, y chwałę, y błogosławieństwo.
  13. A wszelkie stworzenie ktore iest na niebie, y na ziemi, y pod ziemią, y w morzu, y wszytki rzeczy ktore w nich są, słyszałem mowiące: Siedzącemu na stolcu y Barankowi niech będzie błogosławieństwo, y cześć, y chwała, y moc, na wieki wiekow.
  14. A czworo źwierząt mowiły: Amen. A czterzey y dwadzieścia starszy vpadli na oblicze swoie, y chwałę dawali temu ktory żywie na wieki wiekow.

    Kapituła 6.
    ¶ 1. Nieszczęścia przywiedzione przez czterzy konie rozmaitey sierści, gdy otworzono czterzy pieczęci ksiąg. 9. Wołanie męczennikow y odpoczynienie, gdy otworzono piątą pieczęć. 12. Znaki okazane na niebie y na ziemi, gdy otworzono szostą pieczęć.

  1. Zatymem patrzył gdy otworzył Baranek pierwszą z pieczęci, y słyszałem A iedno ze czterzech źwierząt, mowiące iakoby głos gromu: Chodź a ogląday.
      A To iest, Lwa ktory znaczy wszytki wierne, a ci wołaią głosem wielkim wzywaiąc nieumieiętnych ku poznaniu taiemnic Bożych, gdiż wierni z wielką chucią pragną aby wszyscy byli vczestnikami rzeczy niebieskich y woley Bożey.

  2. Vyzrzałem tedy, a oto B koń biały, a ten ktory na nim siedział, miał C łuk, y dana mu iest korona, y wyszedł zwycięzca aby zwyciężył.
      B Ci są Apostołowie y pirwszy zwolennicy Zach. 10. a są biali, to iest, oczyścieni y vsprawiedliwieni przez Krystusa ktorego oni noszą, to iest wyznawaią.
      C To znaczy serca Apostołow z ktorych Pan wystrzelił słowo swoie ktore pismo zowie strzałami, a co tu powiedamy o Apostolech, ściąga się y na wsźitki Ministry wierne słowa Bożego.

  3. A gdy otworzył wtorą pieczęć, słyszałem wtore źwierzę mowiące: Chodź, a ogląday.
  4. Y wyszedł drugi koń D rydzy, a temu ktory na nim E siedział F dano iest aby odiął pokoy z źiemie, aby iedni drugie zabijali, a dan mu iest miecz wielki.
      D Ten iest figurą okrutnikow ktorzy święte wyznawce Krystusowe zamordowali, y prawie brodzili we krwi sprawiedliwych.
      E Ten iest Czart ktory iest wodzem wszytkich okrutnikow.
      F To iest, od Pana bez ktorego woley nie może nic Szatan przeciw kosciołowi Bożemu.

  5. A gdy otworzył trzecią pieczęć, słyszałem trzecie źwierzę mowiące: Chodź a ogląday. Patrzyłem tedy, a oto koń G wrony, a ktory na nim siedział, miał H szale w ręce swoiey.
      G To znaczy fałszywe nauki y odszczepieństwa, a na tym koniu też Szatan siedzi, od ktorego pochodzą fałeszne nauki, y błędy, y kłamstwa.
      H To iest fałszywe, przez ktore rozumiemy rozsądek przewrotny. 1 Tym. 4.

  6. Y słyszałem I głos w pośrzodku czworga źwierząt mowiąc: J Ćwierć pszenice za K grosz, a trzy ćwierci ięczmienia za grosz, a nie czyń szkody oleiowi y winu.
      I Ten głos iest wszech prawdziwych Ministrow Bożych, a tu ten głos mowi koniowi wronemu y temu ktory na nim siedzi aby się strzegł rozsądku przewrotnego y fałszywego wykładu pism świętych, A tu pszenica znaczy nowy testament, a ięczmień stary: Przipomina też trzy korce ięczmienia, dawaiąc znać iż pisma starego zakonu są dłuższe y trudnieysze niż nowego, a wszakże oboyga iednaż iest cena: gdyż w oboygu iednaż iest prawda ktora się znaczy przez ten grosz, a przez wino y oley rozumie się szczyre słowo Boże.
      J W Grec. stoi Chenix, ktorą miarę dawano na ieden dzień robotnikom abo sługom.
      K Ten grosz ważył trzy grosze monety Polskiey y kilka pieniędzy.

  7. A gdy otworzył czwartą pieczęć, słyszałem głos czwartego źwierzęcia, mowiąc: Chodź a ogląday.
  8. Tedym patrzył, a oto L płowy koń, a tego ktory siedział na nim imię było śmierć, a piekło szło za nią, y dana iest im moc nad M czwartą częścią ziemie, aby mordowali mieczem, y N głodem, y śmiercią, y O źwierzęty ziemskiemi.
      L W Greck. stoi Zielony, a ten koń iest figurą wszytkich pokrytych y obłudnych ludzi y Antykrystow, nad ktorem siedzi śmierć a piekło idzie za nimi, to iest, są na wieczne potępienie skazani.
      M Dawa znać o wielkiey liczbie tych ktorzy od Antykrysta bywaią zamordowani rozmaitemi mękami, a nawięcey o tych się rozumie, ktorzy mieczem fałszywey nauki bywaią zabici, ktorych nie rowno więtsza iest liczba niż tych ktorzy mieczem poginęli. N To się rozumie o głodzie słowa Bożego, oprocz ktorego niemasz żywota iedno śmierć. O Tu rozumie ludzi cielesne y okrutne iako bestye frogie, ktorzy dla brzucha swego wydzieraią, zabiiaią, zwodzą, y gubią, a takowe bestyie znacznieysze są niżbysmy ie mianowicie przypominać mieli.

  9. Potym gdy otworzył piątą pieczęć, widziałem pod P ołtarzem dusze tych ktorzy zabici byli dla słowa Bożego, y dla świadectwa ktorego bronili.
      P Ten ołtarz iest Krystus ktory ie ma pod sobą, a w ktorego nadziei odpoczywaią.

  10. Y wołały głosem wielkim mowiąc: Pokiż Panie ktoryś iest święty y prawdziwy, nie sądzisz y nie Q mścisz się krwie naszey, nad tymi ktorzy mieszkaią na ziemi:
      Q Pomsta ktorey pragną iest tą, aby okrutnicy zawstydzili się za swoie złosci, y nawrocili się aby byli trapieni ażby się vznali, a iesliby się vznać nie mieli tedy aby rychło zginęli, y vstąpili prawdziwym chwalcam Bożym.

  11. Tedy dane są każdemu szaty białe, y powiedziano im aby odpoczywali ieszcze przez mały czas, ażby się też napełnili towarzysze ich y bracia ich, ktorzy maią być zabici iako y oni.
  12. Zatymem weyzrzał gdy otworzył R szostą pieczęć, oto S trzęsienie ziemie wielkie zstało się, a T słońce było czarne iako wor włosiany, a U księżyc zstał się iako krewi.
      R Ta szosta pieczęć znaczy obiaśnienie prawdy ktora za czasow naszych okazała się.
      S To znaczy rozruch y zamieszanie y trwogi ludzi cielesnych ktore vczynili nie chcąc przyiąć słowa Bożego iako się y dziś okazuie.
      T To iest, Krystus y nauka iego była zaćmiona od ludzkich wymysłow.
      U Koscioł był cielesny wszytek y był rządzon od tych ktorzy Ducha S. nie mieli.

  13. Y V gwiazdy z nieba vpadły, iako figowe drzewo porzuca niedoyzrzałe figi swe, gdy od wiatru wielkiego zatrzęsione bywa.
      V Wszyscy nauczycielowie odpadli od nauki niebieskiey y vdali się za cielesnemi y źiemskiemi wynalaski.

  14. A niebo W vstąpiło iako księgi zwinione, a wszelka gora y wyspy z swoich mieysc X przeniesione są.
      W To iest, Prawda Boża zakryta była, także wiara y dobre vczynki.
      X To iest, zatrwożone.

  15. A krolowie ziemie, y książęta, y bogaci, y rotmistrze, y mocarze, y wszyscy tak słudzy iako y wolni pokryli się w iamy, y w skały gor.
  16. Y rzekli goram y skałam: Vpadnicie na nas, y zakriycie nas od oblicza tego ktory siedzi na stolcu, y od gniewu baranka.
  17. Abowiem przyszedł dzień on wielki, A ktoż się ostać może:

    Kapituła 7.
    ¶ 1. Wielka liczba wybranych, ktorzy zachowani będą od pomsty Bożey. 13. Chwała ich y pociecha.

  1. Potymem widział czterech A Aniołow stoiących na czterech węgłoch ziemie, a oni B trzymaią cztery wiatry ziemie, aby nie wiał wiatr na ziemię, ani na morze, ani na żadne drzewo.
      A Ci Aniołowie znaczą ty ktorzy po wszytkim świecie przeciwiaią się prawdzie Bożey.
      B Bronią y zakazuią tego, aby słowo Boże nie było opowiedziane. A tu przez morze rozumie wyspy, a przez drzewo ludzi.

  2. Y widziałem Anioła wstępuiącego od wschodu C słońca, maiącego D pieczęć Boga żywego, ktory E wołał głosem wielkim ku czterem Aniołom, ktorym dano iest F szkodzić ziemi y morzu.
      C To Słońce iest Krystus, od ktorego są posłani za czasow naszych prawdziwi nauczycielowie, a niktorzy tu rozumieią przez Anioła tego ktory tych ostatecznych wiekow napierwey był od Pana naszego Iezu Krysta posłan ku oznaymieniu prawdy iego, wszak o nim wszyscy wiedzą.
      D Słowo Boże y wiarę prawdziwą.
      E To wołanie iest vprzeyme a stateczne wyznanie prawdy tak głosem iako pisaniem.
      F Czytay wyższey w wierszu 1 y 2.

  3. Mowiąc: G Nie szkodźcie ani ziemi, ani morzu, ani drzewam, aż zapieczętuiemy sługi Boga naszego na czelech ich.
      G Iakoby rzekł, Wy nieprzyiaciele Boży szaleycie iako chcecie, iednak nie będziecie mogli zawściągnąć Ducha Bożego, aż my wybranym Bożym oznaymiemy prawdę, a iżby oni wierząc iey, byli zapieczętowani.

  4. Y słyszałem liczbę zapieczętowanych, H sto y czterdzieści y cztery tysiące były zapieczętowane, z wszelkiego pokolenia synow Izraelskich.
      H Bogci tylko wie iaka iest liczba wiernych iego, a tu pod tą pewną liczbą rozumie się niezliczona wielkość, o ktorey my nic pewnego nie mamy.

  5. Z pokolenia Iuda dwanascie tysięcy zapieczętowanych, Z pokolenia Ruben dwanascie tysięcy zapieczętowanych, Z pokolenia Gad dwanascie tysięcy zapieczętowanych.
  6. Z pokolenia Asser dwanascie tysięcy zapieczętowanych, Z pokolenia Nephtali dwanascie tysięcy zapieczętowanych, Z pokolenia Manasse dwanascie tysięcy zapieczętowanych.
  7. Z pokolenia Symeon dwanascie tysięcy zapieczętowanych, Z pokolenia I Lewi dwanascie tysięcy zapieczętowanych, z pokolenia Isaschar dwanascie tysięcy zapieczętowanych.
      I Pokolenie Dan przestąpiono.

  8. Z pokolenia Zabulon dwanascie tysięcy zapieczętowanych, Z pokolenia Iozef dwanascie tysięcy zapieczętowanych, Z pokolenia Beniamin dwanascie tysięcy zapieczętowanych.
  9. Potymem patrzył, a oto było zgromadzenie wielkie, ktorego nie mogł nikt zliczyć, ze wszech narodow, y pokolenia, y ludzi, y ięzykow, ktorzy stali przed stolcem, y przed oblicznością baranka, obleczeni w szaty białe, a palmy w ręku ich.
  10. Y wołali głosem wielkim mowiąc: Zbawienie iest od Boga naszego ktory siedzi na stolcu, y od baranka.
  11. A wszyscy Aniołowie stali wszędy około stolca, y starszych, y czworga źwierząt, y vpadli przed stolcem na oblicze swe, y chwałę dali Bogu.
  12. Mowiąc: Amen, dobrorzeczenie, y chwała, y mądrość, y dziękczynienie, cześć, y moc, y siła Bogu naszemu na wieki wiekow, Amen.
  13. Y odpowiedział mi ieden z starszych, mowiąc mi: Ci ktorzy są obleczeni w szaty białe, ktorzyż są, y skąd przyszli:
  14. Y rzekłem mu: J Panie ty wiesz. Y powiedział mi: Ci są ktorzy przyszli z vcisku wielkiego, y omyli szaty swoie, y K pobielili ie we krwi barankowey.
      J Tu Ian S. iest figurą tych ktorzy nie są świadomi taiemnic Bożych.
      K Oczyscieni są wiarą przez krewi Krystusowę.

  15. A przeto są przed stolcem Bożym, y służą mu we dnie y w nocy w kościele iego, a ten ktory siedzi na stolcu będzie mieszkał z nimi.
  16. * Nie będą daley łaknąć, ani będą więcey pragnąć, ani na nie słońce vderzy, ani żadna gorącość.
      * Eza.49.v.10.

  17. Abowiem baranek ktory iest w pośrzodku stolca, będzie ie pasł, y będzie ie prowadził do żywych źrzodeł wod, + y otrze Bog wszelaką łzę z oczu ich.
      + Eza.25.v.8. Niżey 21.v.4.

    Kapituła 8.
    ¶ 1. Otworzenie siedmi pieczęci. 3. Modlitwy świętych ofiarowane. 5. Niepogody poruszone od tegoż Anioła. 6. Siedmi Aniołow z trąbami. 13. Troiakie nieszczęście opowiedziane przez Anioła.

  1. A zatym gdy otworzył siodmą pieczęć, zstało się milczenie na niebie, iakoby A pułgodziny.
      A Niżey kapit. 20. vsłyszym o pokoiu tysiąca lat, ktory się tu rozumie przez milczenie puł godziny, a wyrozumienie tego iest iż wierni przez niemały czas wolnieyszy będą y w pokoiu, a ludzie rozmiłuią się prawdy gdy związan będzie Smok wielki, o ktorym niżey vsłyszysz.

  2. Y vyzrzałem siedmi onych Aniołow ktorzy stoią przed Bogiem, a dane im są siedmi trąb.
  3. Tedy drugi Anioł przyszedł, y stanął przed ołtarzem, maiąc kadzilnicę złotą, a dano mu wiele kadzenia, aby B ofiarował z modlitwami wszech świętych na ołtarzu złotym, ktory iest przed stolcem.
      B To iest, Iezus Krystus ktory ofiaruie Bogu modlitwy nasze.

  4. Y wstąpił dym kadzenia z modlitwami świętych z ręki Anioła do obliczności Bożey.
  5. Potym wźiął Anioł kadzilnicę, y napełnił ią C ogniem z ołtarza, y porzucił na ziemię, y D zstały się głosy, y gromy, y łyskawice, y trzęsienia ziemie.
      C Ten ogień znaczy łaskę Bożą ktorą bywamy oczyścieni, iako v Ezaiasza w kap. 6.
      D Gdy się okazuie ta łaska Boża, wszczynaią się trwogi dziwne dlatego iż się iey niepobożni sprzeciwiaią, to iest, gdy prawda Boża bywa obiawiona.

  6. A siedmi Aniołow ktorzy mieli siedmi trąb, nagotowali się, aby trąbili.
  7. E Pierwszy tedy Anioł zatrąbił, y F zstał się grad y ogień zmieszane ze krwią, y zrzucone są na ziemię, a trzecia część drzew spalona iest, y wszelkie siano zielone spalone iest.
      E Ten Anioł znaczy Apostoły y wszytki wierne Ministry ktorzy za nich byli.
      F Tymi słowy znacźi się niezbożność, gwałtowne okrucieństwo, y zamordowanie, ktorym poginęli niewierni Zydowie ktorzy nie przyięli nauki Apostolskiey, także też y pogani ktorzy się rozumieią przez trzecią część ziemie, drzew, y siana spalonego, bo co się w nich zdało być zielonym, ogień niepobożności wszytko pożarł.

  8. Potym wtory Anioł zatrąbił, a iakoby wielka G gora ogniem pałaiąca rzucona iest H w morze, y zstała się I krwią trzecia część morza.
      G Ta gora iest figura Szatana y książąt niewiernych.
      H To iest, miedzy narody aby ie poduszczył przeciwko wiernym, a trzecia część morza znaczy niewierne y odrzucone.
      I To iest, niewierni zamordowali wierne.

  9. Y pozdychała trzecia część rzeczy stworzonych, ktore były w morzu, J dusze maiących, y trzecia część K okrętow poginęła.
      J Obłudni ktorzy się zdali być wiernymi pozdychali, to iest, odstępuiąc od wiary.
      K T.I. zborow, co prze boiaźń mąk y vciskow odstąpili od wiary.

  10. Tedy Anioł trzeci zatrąbił, y spadła z nieba L gwiazda wielka, na kształt pochodniey goraiąca, y vpadła na M trzecią część rzek, y na źrzodła wod.
      L Przednieyszy z odszczepieńcow.
      M Ty rzeki są szczere słowa Boże ktore gdy z nimi zmieszany bywa piołun to iest, fałszywa nauka tedy się stawaią śmiertelne, nie dla nich samych ale dla kłamstwa przymieszanego.

  11. A imię gwiazdy iest rzeczono Piołyn, Obrociła się tedy trzecia część wod w piołyn, a wiele ludzi pomarło od N wod, iż się były gorzkiemi zstały.
      N To iest, od fałszywey y skażoney nauki.

  12. Potym czwarty Anioł zatrąbił, y O vderzona iest trzecia część słońca, y trzecia część miesiąca, y trzecia część gwiazd, tak iż zaćmiona iest trzecia część ich, y dnia aby nie świecił, y nocy także.
      O Tymi słowy dawa znać iż się sekty barzo rozmnożyły, przeto iasność słońca sprawiedliwosci, to iest Kristusa, vmnieyszona iest, nie sama w sobie, ale względem ludzi dla kłamliwych nauk, iż też koscioł mniey wiedział o Krystusie niż przed tym, a iż barzo mało prawdziwych nauczycielow zostało.

  13. Y patrzyłem a vsłyszałem Anioła lecącego w pośrzodku nieba, a on rzekł głosem wielkim: P Biada, biada, biada mieszkaiącym na ziemi od inych głosow trąby trzech Aniołow ktorzy zatrąbią.
      P Ty są straszliwe grozy naprzeciwko odpornym y niewiernym ludziom.

    Kapituła 9.
    ¶ 1. Na trąbienie piątego y szostego Anioła szarańcza wychodzi z studniey przepaści. 14. Rozwiązani są czterey Aniołowie, a iezni posłani ku karaniu złych ludzi.

  1. Tedy piąty Anioł zatrąbił, y widziałem gwiazdę ktora A spadła z nieba na ziemię, a dan iest iey klucz studniey przepaści.
      A Nauczycielowie odszczepieńcy vdali się za mądroscią ludzką y źiemską, ktora prawie iest klucz do piekła, a Paweł tę mądrość zowie śmiercią do Rzym. 8.

  2. Otworzyła tedy studnię przepaści, y wstąpił B dym z studnie iako dym pieca wielkiego, y zaćmione iest słońce y powietrze od dymu studniey.
      B Nauka fałszywa ktorą iest koscioł obrażon y zaćmion.

  3. Y C wyszła z dymu studniey szarańcza na ziemię, a dana iest iey moc, D iaką maią moc niedźwiadkowie ziemscy.
      C O tey szarańczey to iest, fałesznych Prorocech masz v Pawła 1 Tym. 4. 2 Tym. 3. 2 Piotr 3 kapitu.
      D Tu się okazuie przyrodzenie obłudnych ludzi ktorzy pokrycie przesladuią wierne, a iako niedźwiadkowie ogonem obrażaią.

  4. A zakazano iey iest żeby nie szkodziła E trawie ziemie, ani żadney rzeczy zieloney, ani żadnemu drzewu, ale tylko ludziam F ktorzy nie maią pieczęci Bożey na czelech swoich.
      E To iest wiernym, ktorych się wiara zielenieie y kwitnie miłoscią y sprawiedliwoscią.
      F To iest niewiernym, nad ktoremi ma moc Szatan 2 Tes. 2.

  5. A dano iey iest aby ich nie zabijała, ale aby byli męczeni G przez pięć miesięcy, a iżby męczenie ich było, iako męczenie niedźwiadkowe gdy człowieka obraźi.
      G To iest, do czasu pewnego, a ta męka naszym zdaniem nic inszego nie iest, iedno trapienie sumnienia, ktorym przez zdradę oney szarańczey bylismy długo vtrapieni.

  6. H A tak onych dni ludzie śmierci szukać będą, ale nie naydą iey, y będą żądać vmrzeć, ale vciecze śmierć od nich.
      H Takowa będzie trwoga na sumnieniu niewiernych vstraszonych sądem Bożym, nic pewnego niemaiących.

  7. I A kształty szarańczey były podobne koniom gotowym ku bitwie, a na głowach iey były korony podobne złotu, y oblicza iey iako oblicza człowiecze.
      I Tu się wypisuią obłudni y nieprzyiaciele wiary, a tak iest iawne ich opisanie iż o nich żaden wątpić nie może, Naprzod są waśniwi, pyszni, a zwłaszcza książę ich dzisieyszy Antykrist, obłudni, nieczysci, okrutni, vporni w złosci, iawnie swoich niecnot broniący, y swoim maiętnosciam tak wiele dufaiący iż się każdey złosci y niecnoty ważą, Boga bluźniąc, y ludzi przywodząc k temu iż im służyć muszą, na ostatek kłamliwi y iadowici iako niedźwiadkowie.

  8. Y miała włosy iako włosy niewieście, a zęby iey były iako Lwie.
  9. Miała też pancerze iako pancerze żelazne, a głos skrzydeł iey iako tęten wozow, gdy wiele koni zbiegaią się ku bitwie.
  10. A miała ogony podobne niedźwiadkom, y były żądła w ogoniech iey, a moc iey była szkodzić ludziam przez pięć miesięcy.
  11. Przytym ma nad sobą krola postawionego Anioła przepaści, ktoremu imię po Zydowsku J Abbadon, a po Grecku Apollyon.
      J To iest, Gubiący, a tenci iest Szatan krol wszech synow pychy, iako Iob mowi 41 Ka. a biada tym ktorzy takowemu krolowi służą.

  12. Biada iedna przeszła, a oto idą ieszcze dwie biedy potym.
  13. Tedy szosty Anioł zatrąbił, y słyszałem K głos ieden ze czterech rogow ołtarza złotego, ktory iest przed oczyma Bożemi.
      K Dawa znać iż Krystus roskazuie wszytkim swoim sługam aby rozwiązali czterech aniołow ktorzy są v Eufrates, gdzie rozumie aby wierni Ministrowie iawnie a statecznie, nie żarty abo dworstwem iakim mowili przeciw Aniołom, to iest tym fałesznym nauczycielom, ktorzy są v rzeki Eufrates, to iest, ktorzy mieszkaią w wielkiey obfitosci y dostatku wszech rzeczy, y w roskoszach, w ktorych prawie vwięzli, a gdy słowem Bożym z tąd bywaią ruszeni, tedy iak szaleni tym więcey się bogu przeciwią.

  14. Mowiący szostemu Aniołowi ktory miał trąbę: Rozwiąż onych czterech Aniołow vwiązanych v wielkiey rzeki Eufrates.
  15. Rozwiązani są tedy oni czterey Aniołowie zgotowani na godzinę, y na dzień, y na miesiąc, y na rok, aby pomordowali trzecią część ludzi.
  16. Y była liczba woyska iezdnego L dwieście kroć tysiąc tysięcy, abowiemem słyszał liczbę ich.
      L Niezliczona liczba Antykrystow y obłudnikow zawżdy gotowych ku zatraceniu wiernych, o ktorich też mowi w v. 19.

  17. Takżem też widział M konie w widzeniu, y ty ktorzy na nich siedzieli maiąc N pancerze ogniste, y Hiacyntowe, y siarczane, a były głowy koni iako O łby Lwie, a z gęby ich wychodził P ogień, y dym, y siarka.
      M Ty konie są nauczycielowie Antykrystowi, a ci ktorzy na nich siedzą, są książęta niepobożne, A iż ty konie są bez vzdy opisane, tedy dawa znać Duch S. iż nie władną imi ci co na nich siedzą, owszem od nich bywaią rządzeni, tak iż pod czas y zacne książęta przez iednego spowiednika bywaią od prawdy odwiedzione.
      N Ten vbior znaczy niesprawiedliwość, obłudę, y obrzydłą a mierzioną mądrość ludzką, A tą zbroią bywaią vzbroieni niewierni panowie, ktorzy k woli Antykrystowi powstawaią przeciw Kristusowi y wiernym iego.
      O Miały pirwey łeb człowieczy, ale teraz Lwi, to iest, są okrutni, y mocą się bronią, gdyż im niestawa sprawiedliwosci.
      P To iest, powiesci niepobożne, niczemne y sprosne a przemierzłe.

  18. Od tych trzech zamordowana iest Q trzecia część ludzi, to iest, od ognia, y od dymu, y od siarki, ktore wychodziły z gęby ich.
      Q To iest, wszyscy odrzuceni poginęli zezwoliwszy na kłamstwo, y nasladowawszy niecnoty Antykrystowey.

  19. Abowiem ich moc iest w R gębie ich, y w S ogonach ich, bo ich ogony wężom są podobne, maiąc głowy ktoremi szkodzą.
      R Powieścią tylko zarażać mogą.
      S W nauce fałszywey.

  20. A ini ludzie ktorzy nie są pobici tymi plagami, nie vpamiętali się od vczynkow rąk swych, aby się nie kłaniali dyabłom, y * bałwanom złotym, y srebrnym, y miedzianym, y kamiennym, y drewnianym, ktorzy ani widzieć mogą, ani słyszeć, ani chodzić.
      * Psalm.115.v.4 y 133.v.15.

  21. Ani się vpamiętali od mężoboystw swoich, ani od trucizn swoich, ani od nieczystości swoich, ani od złodzieystw swoich.

    Kapituła 10.
    ¶ 1. Anioł trzyma książki w ręce, 10. Ktore Ian ziadł, a znaczył skończenie świata. 4. Głosy siedmi gromow zapieczętowane.

  1. Tedym widział drugiego Anioła mocnego A zstępuiącego z nieba, obłokiem obleczonego, B a tęcza była na głowie iego, a oblicze iego było iako słońce, a nogi iego iako C słupy ogniste.
      A Fałszywi nauczyciele padaią z nieba, a prawdziwi zstępuią, będąc posłani od Boga.
      B O tym patrz wyższey kapitu. 4.
      C To znaczy wielka statecznosć w posługowaniu słowa Bożego, y tudziesz chuć zapalczywa.

  2. K temu miał w ręce swey D książki otworzone, E y postawił nogę swoię prawą na morzu, a lewą na ziemi.
      D To iest, osobliwą wiadomosć około taiemnic Bożych.
      E To iest, oznaymuie Kristusa na wyspiech y na ziemi, abowiem gdy się ludzie prawdzie poddawaią, tedy to iest iakoby nogę na nich postawili słudzy Boży, ktorzy im słowo iego opowiedaią.

  3. Y zawołał głosem wielkim, iako F lew ryczy, a gdy zawołał, mowiły siedmi G gromow głosy swoie.
      F Słowo boże ktore opowiedaią słudzy iego, iest straszliwe niepobożnym y cielesnym ludziam.
      G Sądy Boże dla wzgardzenia słowa iego, a przez siedmi rozumie wiele ich, a tak woyny, rosterki, niesnaski, są prawie iako gromy Boże, ktoremi on karze y gromi ty ktorzy o iego słowo niedbaią.

  4. A gdy siedm gromow mowiły głosy swoie, miałem był napisać, alem vsłyszał głos z nieba, mowiąc mi, * H Zapieczętuy co mowiły siedmi gromow, a tego nie pisz.
      H Pan sobie zostawuie to, iż komu a ile raczy, oznaymuie przyczyny sądow swoich.

      * Daniel.12.v.7.

  5. A Anioł ktoregom widział stoiącego na morzu y na ziemi, podniosł rękę swoię ku niebu.
  6. Y przysiągł na tego ktory żywie na wieki wiekow, ktory stworzył niebo y to co w nim iest, y źiemię y to co w niey iest, y morze y to co w nim iest, że I czasu iuż nie będzie.
      I To iest, nie tak wiele będą przewodzić niewierni gdi prziydzie siodmy Anioł, abowiem oni będą powściągnieni z szaleństwa ich, A gdy ten Anioł prziydź ma, żaden grzeszny niewie, ani się o tym pytać ma.

  7. Ale we dni głosu Anioła siodmego, gdy pocznie trąbić, ma się dokonać taiemnica Boża, iako to oznaymił sługam swoim Prorokom.
  8. A głos ktorym był słyszał z nieba, powtore mowił zemną, y rzekł: Idź a weźmi książki otworzone ktore są w ręce Anioła stoiącego na morzu y na ziemi.
  9. Poszedłem tedy do Anioła, mowiąc mu aby mi dał książki, Y rzekł mi: + Bierz, a J źiedz ie, y będąć K gorzkie żołądkowi twemu, ale w vściech twych słodkie będą iako miod.
      J Ieść księgi, znaczy pilne a pobożne rozmyslanie słowa Bożego.
      K Ta gorzkość iest chutliwa y zapalcźiwa miłość ku Bogu, napełniona gorzkości na tym swiecie, bo ci ktorzy przy słowie Bożym stoią, wiele przykrości od niewiernych cierpieć muszą.

      + Ezechi.3.v.1.

  10. Wźiąłem tedy książki z ręki Anioła, y źiadłem ie, y były w vściech moich słodkie iako miod, ale gdym ie ziadł, brzuch moy zstał się gorzkim.
  11. Tedy rzekł mi: L Musisz zasię prorokować przed narody y Pogany, y ięzyki, y wielem krolow.
      L Za Apostołow było opowiedane słowo Boże wszytkim narodom y wielem krolow, ale to ieszcze powtore ma być. Lecz Pan sam wie gdy to być ma, y przez kogo to vczynić vmyslił.

    Kapituła 11.
    ¶ 1. Roskazanie do Iana aby mierzył kościoł. 3. Dwa świadkowie Pańscy zabici od bestyiey y potym wskrzeszeni ku chwale. 15. Na trąbienie siodmego Anioła Krystus iest wywyższon. 16. A Bog chwalon ode dwudziestu y czterzech starszych.

  1. Potym dana mi iest A trzcina podobna lasce, y stanął przy mnie Anioł, mowiąc: Wstań, a zmierz kościoł Boży y ołtarz, y ty ktorzy w nim chwalą.
      A To znaczy słowo Boga żywego, wedle ktorego koscioł ma być rozsądzon.

  2. Ale B sień ktora iest przed kościołem, wyrzuć precz, a nie mierz iey, abowiem C dana iest poganom, a D miasto święte podepcą przez czterdzieści y dwa miesiące.
      B Ta sień znamionuie obłudne ludzi ktorych zdrada słowem Bożym bywa okazana y wyrzucona z koscioła Bożego, bo sami się dosyć wyrzucaią gdy na słowo Boże nie chcą przyzwalać.
      C To iest, Dana iest obłudnym mysl przewrotna, pogańska, y oddalona od chwały Bożey prawdziwey.
      D To iest, koscioł Boży, a o tych miesiącach nie mam nic pewnego cobych twierdzić miał, to tylko wiemy że dni będą skrocone dla wiernych o czym masz Mat. 24.

  3. Lecz dam ie E dwiema świadkom moim, ktorzy prorokować będą przez F tysiąc dni dwie ście y siedmidziesiąt, G obleczeni w wory.
      E Dwa świadkowie znaczą ty wsźitki ktorzy świadectwo daią o prawdzie przeciwko Antykrystowi.
      F Powinno być 1260 dni zamiast 1270, por. niżey w. 12.v.6.
      G To iest, nizacz sobie mieć nie będą vbiory kostowne y zbyteczne, y stroy ktory sługam Bożym nie należy.

  4. H Ty są ony dwoie drzewa oliwne, y dwa lichtarze postawione przed oblicznością Pana ziemie.
      H Tymi podobieństwy iest oznaymion zacny stan tych ktorzy świadectwo wydawaią prawdzie Bożey, A przystoynie złączone są oliwa y lichtarze, abowiem gdzie iest oliwa Ducha Bożego, tamże zawżdy iest światłość prawdy iego.

  5. A iesliby im kto chciał I szkodzić, ogień wychodzi z vst ich ktory pożyra nieprzyiaciele ich, abowiem iesliby im kto chciał szkodzić, tak musi być J zabit.
      I To iest, rozumem ludzkim y chytrością ie odwodzić od prawdy, będą zniszczeni od ognia, to iest, od słowa Bożego, ktore wychodzi z vst ich.
      J Osądzon, gdyż osądzonym być słowem Bożym nic inszego nie iest iedno śmierć, choć inaczey niepobożni rozumieią.

  6. Ci maią moc K zamykać niebo aby deszcz nie szedł we L dni proroctwa ich, y maią moc nad M wodami, aby ie w krewi odmieniali, y vderzyć N źiemię wszelaką plagą ileby kroć chcieli.
      K To się rozumie Duchownym obyczaiem iż prawdziwi słudzy Boży słowem Pańskim y mocą Ducha S. otworzą koscioł y krolestwo Boże wiernym, a niewiernym zamykać ie będą.
      L Gdy klucza słowa Bożego będą vżywać.
      M Niepobożnym wody, to iest słowo Boże bywa w krewi odmienione, gdy onym bywaią osądzeni, a to przez wierne Ministry Krystusowe ktorzy szczyrze opowiedaią.
      N To iest, ludzi ziemskie y cielesne, ktorzy słowem Bożym vderzeni bywaią ile kroć ministrowie prawdziwi ie karzą, abowiem iako światłosć wadzi oczom chorym, także też y prawda ludziam ziemskim y cielesnym.

  7. A gdy dokończą świadectwa swoiego, bestya wstępuiąc z przepaści podniesie walkę przeciwko nim, a zwycięży ie y podbije ie.
  8. Trupi też ich polegą w vlicach miasta wielkiego, ktore iest O duchownie rzeczono, Sodoma y Egipt, gdzie też Pan nasz był P vkrzyżowan.
      O Służyć Bogom obcym y skaźić się fałszywą nauką, iestci Sodoma duchowna.
      P Gdziekolwiek nie bywa Pan nasz przyimowan, tedy tam vkrzyżowan bywa.

  9. Y vyzrą ludzie z pokolenia, y z narodow, y z ięzykow, y z poganow Q trupy ich przez R pułczwarta dnia, a nie dadzą trupow ich skłaść w groby.
      Q Znak niewymownego okrucieństwa Antykrystowego przeciw wiernym.
      R Przez mały czas, gdiż koscioł nie może długo być oprorz swych świadkow.

  10. A obywatele ziemie będą się S weselić z nich, y radować się będą, y vpominki poślą iedni drugim, iż ci dwa prorocy T trapili mieszkaiące na ziemi.
      S Przeklęte wesele Antykrystowe nad zamordowaniem świadkow prawdy Bożey.
      T Niewierni trapieni bywaią przepowiedaniem prawdy.

  11. Ale po pułczwartu dniu U duch żywota od Boga wychodząc, wnidzie w nie, y będą stać na nogach swoich, V a boiaźń wielka przypadnie na ty ktorzy ie oglądali.
      U Zawżdy to Pan Bog czyni, iż wiele ich ku wyznaniu prawdy nastawa, gdy się zda iakoby wszyscy zgładzeni byli, gdzie tu znamienitą pociechę mamy, iż Pan koscioła swego nigdy nie opuści.
      V Nieprzyiaciele prawdy vlękną się widząc moc y ducha swiadkow pierwszych, iż się w inszych zasię po nich okazuie.

  12. Potym słyszeli głos wielki z nieba mowiąc do nich: Wstąpcie owdzie, Y wstąpili na niebo przez obłok, a oglądali ie nieprzyiaciele ich.
  13. Y zstało się oney godziny wielkie W trzęsienie ziemie, a X dziesiąta część miasta vpadła, y pobite są w onym trzęsieniu ziemie imion ludzi siedmi tysięcy, drudzy przestraszeni są, y dali chwałę Bogu niebieskiemu.
      W O trzęsieniu ziemie masz wyższey w 6 kapit.
      X Wybrani ktorzy pierwey byli w mieście Sodomie, to iest, miedzy niewiernymi, przystaną do Krysta Pana, a wiele wybranych ktorych imiona Bogu są swiadome polęgą, a drudzy z nich w wielkim strachu y przesladowaniu będą wedle krewikości ciała, a wszakże w duchu swym Panu chwałę dadzą.

  14. Biada wtora przeszła, a oto biada trzecia przyidzie rychło.
  15. A tak siodmy Anioł zatrąbił, y zstały się głosy wielkie na niebie mowiąc: Y Krolestwa świata zstały się krolestwy Pana naszego, y Krysta iego ktory będzie krolował na wieki wiekow.
      Y Choć szatan barzo się sprzeciwia prawdzie, iednak Kristus krolować musi.

  16. Tedy oni czterzey a dwadzieścia starszy ktorzy przed oblicznością Bożą siedzą na stolcach swych, vpadli na oblicza swe, y chwałę dali Bogu.
  17. Mowiąc: Dźiękuiemy tobie Panie Boże wszechmogący ktory iesteś, ktoryś był, y ktory masz przyść, iżeś wźiął moc twą wielką, y krolowałeś.
  18. Y rozgniewali się pogani, y przyszedł gniew twoy, y czas vmarłych aby byli sądzeni, y abyś oddał zapłatę sługam twoim prorokom y świętym, y tym ktorzy się boią imienia twego małym y wielkim, y abyś zagubił ty ktorzy psuią ziemię.
  19. Z Tedy otworzon iest kościoł Boży na niebie, y widziana iest skrzynia przymierza iego w kościele iego, y zstały się łyskawice, y głosy, y gromy, y trzęsienia ziemie, y grad wielki.
      Z Ty słowa ściągaią się ku pirwszemu prziściu Pana naszego, ktory gdy przyszedł w ciele, raczył niebo otworzyć, ktore iakoby zamknione było, a skoro było otworzone, tedy się skrzynia przymierza okazała, to iest sam Pan Iezus Krystus przez ktorego mamy przymierze y prawdziwy pokoy z Bogiem, a iako na on czas wielkie się zamieszania, rozruchy, y przeciwieństwa stały, gdyż świat nie mogł znosić prawdy Bożey, także y teraz dosyć tego bywa, gdy prawdziwi nauczyciele prawdę opowiedaią, przeciwko ktorey Antykryst y pomocnicy iego się gwałtownie zastawuie, co Duch święty na tym mieyscu rozumie przez łyskawice, gromy, y ine takowe podobieństwa.

    Kapituła 12.
    ¶ 1. O niewieście brzemienney, na ktorą czyhał smok. 7. Zwycięstwo otrzymane przeciwko niemu przez Michała ku pożytkowi wiernych.

  1. Y widzian iest znak wielki na niebie, A Niewiasta obleczona B słońcem, pod ktorey nogami był C księżyc, a na głowie korona D z gwiazd dwunaście.
      A Tu się wypisuie koscioł krzesciański przesladowany od Szatana, gdzie tu barzo ci błądzą ktorzy przez niewiastę Pannę Maryą rozumieią.
      B Krystusem słońcem sprawiedliwosci.
      C Wszytki rzeczy docześne y nietrwałe: abowiem Koscioł przez Krystusa iest ci dziedzicem wszytkich rzeczy ktore Bog poddał pod nogi iego Psal. 8.
      D Wszyscy nauczycielowie prawdziwi tu się rozumieią, bo Kristus kroluie przez słowo swoie.

  2. Y będąc E brzemienna, F wołała G boleiąc, y ciężkości cierpiała ku rodzeniu.
      E Maiąc Krystusa w sobie od nasienia obiecanego, chocia nie tak znacznie iako potym było.
      F To wołanie znaczy chuć zapalczywą ku chwale Bożey y zbawieniu wszytkich przez Krystusa.
      G Ten bol iest figurą wszytkich doległosci ktore cierpią święci rodząc Krystusa w inych, iako mowi Paweł do Gal: w 4. co nic inszego nie iest, iedno się vprzeymie starać aby weń vwierzono.

  3. Y widzian iest drugi znak na niebie, a oto H smok I wielki, J rydzy, maiąc K siedmi głow y L rogow dziesięć, a na głowach iego M siedmi koron.
      H To iest Szatan.
      I Mocny y hardy.
      J Okrutny, vkrwawiony krwią niewinną.
      K Rozmaite zdrady y chytrości przeciw prawdzie Bożey.
      L Wiele krolestw, y krolow, y panow swiata tego.
      M Kroluie nad swoimi.

  4. Ktorego N ogon O ciągnął trzecią część gwiazd niebieskich, ktore P zrzucił na ziemię, y Q stanął on smok przed niewiastą ktora miała porodzić, aby po porodzeniu syna iey R pożarł.
      N Fałszywa nauka.
      O Zwiodł niemało ministrow, ktorzy mieli świecić w kosciele iako gwiazdy.
      P Czynił ie cielesnymi, y napełnił mądrością ziemską.
      Q Z wielkim staraniem zawżdy tego pilnował.
      R Aby Herod Krystusa zabił skoro się narodził, a teraz y zawżdy na to czyha aby słowo Krystusowe zgładził y wiarę wniwecz obrocił.

  5. Y porodziła syna S mężczyznę, ktory miał rządzić wszytki pogany laską żelazną, y zachwycon iest syn iey do Boga, y do stolice iego.
      S Każdy syn iest mężczyzną, ale tu dawa znać iż ten syn, to iest Krystus będzie mocny y niezwyciężony, a to się też sciągać może do wiernych ktorzy się w kosciele przez słowo Boże, mocą Ducha S. rodzą, to iest, bywaią odrodzeni.

  6. A niewiasta T vciekła na pustynią, gdzie ma U mieysce zgotowane od Boga, aby ią tam V karmili przez W tysiąc dni y dwieście y sześćdziesiąt.
      T Koscioł po wniebowstąpieniu Pana Krystusowym do Boga samego się vciekał z wzdychaniem y z płaczem, oddaliwszy się od wszech rzeczy świetskich y cielesnych.
      U Odpoczynienie pod pomocą y obroną Bożą.
      V To się y wedle pisma rozumieć może, abowiem gdy wierni vciekaiąc przed Smokiem, choć maiętności swoie vtracili, iednak ie Pan Bog zawżdy żywi y opatruie.
      W Przez ty dni rozumie się wszytek czas odtąd iako Pan w niebo wstąpił.

  7. Y zstała się X bitwa na Y niebie, Michał y Aniołowie iego walczyli z smokiem, a smok też walczył y aniołowie iego.
      X Tu dawa znać o przeciwieństwie ktore iest między świętymi y niepobożnymi, a ten spor abo woyna iest vstawiczna, gdzie wierni po sobie maią Anioły, a niewierni Szatana y towarzysze iego, a przez Anioły Michałowe rozumiemy szczyre Ministry słowa Bożego, a przez Anioły Smokowe fałszywe Proroki ktorzy z wiernymi ciężką bitwę wiodą.
      Y W kościele, gdzie wierni walczą statecznym wyznaniem dla prawdy, a niewierni kłamstwem, zdradami, y wszelakim okrucieństwem.

  8. Ale nie wygrali, Z ani mieysce ich daley znaleźione iest na niebie.
      Z Zdrady szatańskie iuż nie mogą nic przeciwko wybranym Bożym, gdy raz szczyrą wiarą zwycięscami się zstali.

  9. Y zrzucon iest smok wielki, wąż on starodawny, ktory iest rzeczon Diabeł y szatan, ktory zwodzi wszystek okrąg ziemie, y zrzucon iest na ziemię, y aniołowie iego z nim są zrzuceni.
  10. A słyszałem głos wielki mowiący na niebie: Terazci się zstało zbawienie, y moc, y krolestwo Boga naszego, y zwierzchność Krysta iego, ponieważ zrzucon iest oskarżyciel braciey naszey ktory ie oskarżał przed oblicznością Boga naszego we dnie y w nocy.
  11. Ale oni zwyciężyli go dla krwie baranka, y dla słowa świadectwa, y nie litowali dusz swjch aż do śmierci.
  12. A przeto weselcie się nieba y wy ktorzy mieszkacie na nich, Biada obywatelom ziemie y morza, abowiem zstąpił czart ku wam z gniewem wielkim, przeto iż wie że mało czasu ma.
  13. Gdy tedy widział smok iż był zrzucon na ziemię, przesladował niewiastę ktora była porodziła mężczyznę.
  14. Ale dane są niewieście skrzydła dwie, orła wielkiego, aby AA leciała od obliczności wężowey BB na puste mieysce swoie, gdzie iest CC karmiona DD przez czas y czasy, y przez połowicę czasu.
      AA Dla przesladowania.
      BB Do tych ktorzy ieszcze nie są w słowie Bożym ćwiczeni.
      CC To iest, słowem Bożym.
      DD O tym masz wyższey w wier. 6.

  15. Y wypuścił wąż z gęby swoiey za niewiastą EE wodę iako rzekę, aby ią rzeka porwała.
      EE Ta woda iest fałszywa y dyabelska nauka, ktorą szatan wypuścił przeciwko kościołowi przez odszczepieńce.

  16. Ale ratowała FF źiemia niewiastę, y otworzyła ziemia vsta swe, y pożarła rzekę ktorą był wypuścił smok z gęby swoiey.
      FF To iest, Poczet niewiernych y odrzuconych wypił rzekę ktorę smok był wypuścił z gęby, gdyż im ta rzeka obłudney nauki barzo zasmakowała, stąd ona niewiasta, to iest, poczet wiernych, barzo była pocieszona, y nieiakim sposobem ratowana.

  17. Rozgniewał się tedy smok na niewiastę, y szedł aby walczył z GG drugimi z plemienia iey ktorzy zachowywaią przykazania Boże, y maią świadectwo Iezusa Krystusa.
      GG Nie mogąc zepsować głowy ani ciała kościoła, kusi się o członki iego.

  18. Y stanąłem na HH piasku morskim.
      HH Ten piasek iest figurą niewiernych ktorzy owocu nie czynią y są niepłodni, a tak nie mamy się temu dziwować iesli ci niewierni wszelakim obyczaiem się targaią na wierne, gdyż w nich on Smok mieszka, a oni są przybytkiem iego.

    Kapituła 13.
    ¶ 1. O bestyiey ktora zwodzi wszytki odrzucone, y iest potwierdzona od drugiey bestyiey.

  1. Tedym A widział bestyą a ona z morza występuie, ktora miała siedmi B głow y rogow dziesięć, a na rogach iey było dziesięć koron, a na głowach iey imię bluźnierstwa.
      A Tuć iest obraz Antykrystow.
      B O tych głowach vsłyszym niżey ka. 17. A w głowach Smokowych y tey Bestyiey tać iest rozność, iż Smok korony ma na głowach, a bestya na rogach, ale na głowach miasto koron ma napisane imię bluźnierskie, co znaczy vpornie y iawnie bluźnierstwa iakiego bronić, y w bluznierstwie się kochać, iako ten czyni ktory się namiastkiem Krystusowym być mieni, naświętszym, głową koscielną, y szafarzem skarbow iego, iako też czynią y oni obłudni biskupowi, ktorzy się powiedaią być oblubieńcami kosciołow.

  2. Y była ta bestya ktorąm widział podobna C Lampartowi, a nogi iey iako nogi D Niedźwiedze, a E gęba iey iako gęba Lwia, y dał iey smok F moc swoię, y G stolicę swoię, y zwierzchność wielką.
      C Lampart iż iest pstry, tedy znaczy nieustawiczność y rozność, co iście obłudnikom słusznie należy dla rozmaitych vstaw y wymysłow ich, y reguł mnichow y księżey.
      D To znaczy drapiestwo y okrucieństwo Antykrystowe:
      E Przeto iż Antykryst zawżdy ryczy swemi klątwami, obietnicami, żegnaniem, censurami etc. A iest iako on Lew Kaldeyski ktory zbudował pałace krolewskie ze krwie etc.
      F Antykrystowi Szatan dał moc ku czynieniu cudow, aby ci byli zwiedzieni ktorzy prawdy przyiąć nie chcieli.
      G Antykryst kroluie na mieyscu Szatańskim.

  3. A widziałem H iednę z głow iey I iakoby na śmierć zabitą, ale rana iey śmiertelna iest J vleczona, y dziwuiąc się K wszytka ziemia szła za bestyą.
      H To znaczy Antykrysta dzisieyszego.
      I Zgładzon będzie.
      J Miasto Antykrysta dzisieyszego ktory zginie, nastanie inszy Antykryst gorszy.
      K Sami tylko odrzuceni, będą tego Antykrysta chwalić iako Boga.

  4. Y kłaniali się smokowi ktory da moc bestyiey, y kłaniali się bestyiey, mowiąc: Ktoż podobny iest bestyiey: ktoż z nią walczyć będzie mogł:
  5. Y dane są iey vsta mowiące wielkie rzeczy y bluźnierstwa, y dana iey iest moc poczynać przez L * czterdzieści y dwa miesiące.
      L 42 miesiące prorocze po 30 dni to 1260 rzeczywistych lat, licząc dzień za rok.

      * Ezechie.4.v.6.

  6. Otworzyła tedy vsta swoie ku bluźnierstwu przeciwko Bogu, aby złorzeczyła imię iego, y przybytek iego, y ty ktorzy na niebie mieszkaią.
  7. Ktemu dano iest iey walczyć z świętymi, y M zwyciężyć ie, dana też iest iey moc nad N wszelkim pokoleniem, y ięzykiem, y narodem.
      M To iest, wedle ciała, a nie wedle dusz ich.
      N Tu się znaczy ono odstąpienie wiary, o ktorym mowi Paweł S. do Tessalon.

  8. A tak będą się iey kłaniać wszyscy obywatele ziemie, * ktorych O imiona nie są napisane w księgi żywota, baranka onego zabitego od P + założenia świata.
      O Antykryst nie ma mocy iedno nad odrzuconymi.
      P To iest, ktorego był Bog od początku przeyzrzał, y ktorego zabiciem wszyscy wierni od założenia świata są zbawieni.

      * Wyższey 3.v.5. Niżey 20.v.12 y 21.v.25. Filip.4.v.3.
      + 1.Peter.1.v.19.y.20

  9. Iesli kto ma vcho, niech słucha.
  10. Iesli kto wiedzie w niewolą, w niewolą poydzie, + Iesliby kto mieczem zabił, musi ten być mieczem zabit, Tuć iest Q cierpliwość y wiara świętych.
      Q Wybranym na on czas wiara y cirpliwość będzie barzo potrzebna, iako Ian święty mowi: Toć iest zwycięstwo nasze ktore świat zwycięża, to iest wiara nasza.

      + 1.Moiżeszo.9.v.6. Mat.26.v.52.

  11. Zatymem widział drugą R bestyią, a ona wstępuie z źiemie, ktora miała dwa S rogi podobne barankowym, ale mowiła T iako smok.
      R Tu się znaczy nauka diabelska ktorą krolestwo Antikrystowe iest vmocnione, a iż wstępuie z źiemie, tedy znaczy to iż iest ziemska y cielesna: co się iawnie w Rzymskiey nauce okazuie, aczkolwiek się to rozumie y o inszych Antykrystach, iaki był Machomet, a ta bestya wstąpiła z źiemie od początku świata aż się tak barzo rozszyrzyła iako dziś widziemy, a ieszcze więczsza będzie gdy ku swemu kresowi przyidzie.
      S Antykryst broni się starym y nowym zakonem ktore tu znaczą ty dwa rogi, ale iż duchownego wyrozumienia nie ma, tedy to pismo iemu iest martwe, gdyż on ie przewrotnie y cielesnie wykłada y rozumie: A sprawiedliwym sądem Bożym to się zstało, aby naszy biskupowie na głowie swey infułę o dwu rogach nosili, aby się ta bestya w nich okazała.
      T Antykryst ma naukę kłamliwą, y prawdę Bożą fałszuie, iako y ociec iego szatan, ktory się tu przez smoka rozumie.

  12. A sama vżywa wszelkiey mocy bestyiey przed nią, sprawuiąc to iż ziemia y obywatele iey kłaniaią się bestyiey oney pierwszey, ktorey śmiertelna rana była vleczona.
  13. Y czyni U cuda wielkie, tak iż też z nieba ogień zwodzi na ziemię przed ludźmi.
      U Czytay 2.Tess.5.v.9.

  14. Y zwodzi obywatele ziemie przez znaki, ktore dano iey czynić przed bestyą, mowiąc obywatelom ziemie aby czynili obraz bestyiey ktora mieczem raniona była, ale ożyła.
  15. Y dano iest iey, aby ducha wlała w bestyią, żeby też mowił obraz bestyiey, y czynił to, ktorzybykolwiek nie kłaniali się obrazowi bestyiey, aby byli zabici.
  16. Czyni też to, iżby wszyscy mali y wielcy, bogaci y vbodzy, wolni y niewolnicy, brali piątno na V ręce swoiey prawey, abo na W czelech swoich.
      V Aby się sprawowali y żyli wedle vstaw iey.
      W Aby ią iawnie wyznawali.

  17. A iżby żaden nie mogł X kupić ani przedać, iedno ten ktory ma piątno, abo imię bestyiey, abo liczbę imienia iey.
      X Choć Antykrist dzisieyszy iest figurą inszego ieszcze gorszego nieprzyiaciela Bożego, ktory snadź z narodu Zydowskiego powstanie, a wszakże to kupiectwo okazuie iawnie iż tu po części Duch S. o Antykryscie dzisieyszym y rozmaitym handlowaniu iego mowi.

  18. Tu iest mądrość, Ktory ma rozum, niech obliczy liczbę bestyiey: abowiemci iest liczba Y człowieka, a Z liczba iey sześć set sześćdziesiąt y sześć.
      Y Abowiem Antykryst nie iest Bog, dla tego nie iest wszechmogący ani wieczny.
      Z Ta liczba iest figurą wszytkich wiekow świata od Adama aż do zatracenia y zginienia tey bestyiey.

    Kapituła 14.
    ¶ 1. Zacny poczet Baranka. 6. Anioł opowieda Ewanielią, a drugi vpadek Babiloniiey. 9. Trzeci aby się strzeżono bestyiey. 13. Szczęście tych ktorzy w Panie vmieraią. 15. Zniwo Pańskie.

  1. Potymem patrzył, a oto Baranek stoiąc na gorze Syon, a z nim A sto czterdzieści y cztery tysiące, maiąc imię Oyca iego napisane na czelech swych.
      A Ci są ktorzy po zginieniu wielkiego Antykrysta nawrocą się z Zydow gdzie się też wszyscy wierni ktorzy są plemieniem Abrahamowym pod figurą zamykaią.

  2. Y słyszałem głos z nieba iako głos wiela wod, y iako głos gromu wielkiego, y słyszałem głos śpiewakow graiących na arfach swoich.
  3. Y śpiewaiących iakoby nową pieśń przed stolicą, y przed czworgiem zwierząt, y starszymi, ani się żaden mogł oney pieśni nauczyć, B oprocz onych sta czterechdziesiąt y czterzech tysięcy, ktorzy są z źiemie kupieni.
      B Tylko sami wybrani y odkupieni od Krystusa mogą Pana prawdziwie chwalić.

  4. Cić są ktorzy się z C niewiastami nie pokalali, bo dziewicami są, cić D idą za barankiem gdziekolwiek szedł, cić są z ludzi kupieni, pierworodztwo Bogu y Barankowi.
      C Ktorzy małżeństwa świętego nie gwałcili, a tu zasię duchownym obyczaiem przez niewiasty rozumieią się fałsźiwe nauki, do ktorych iż wierni Boży nie przystali, tedy są dziewicami niepokalanemi.
      D Statecznie weń wierzą, choć na żywot, choć na śmierć.

  5. A w ich vściech nie nalazła się zdrada: Abowiem E nie naganieni są przed stolicą Bożą.
      E Przeto iż grzechy ich odpuszczone im są, y obleczeni są sprawiedliwoscią Krystusową.

  6. Zatymem widział drugiego Anioła lecącego przez pośrodek nieba, a on miał Ewanielią wieczną, aby ią oznaymił obywatelom ziemie, y wszelkiemu narodowi, y pokoleniu, y ięzykowi, y ludowi.
  7. Mowiąc wielkim głosem: * BOYCIE SIE BOGA, a chwałę mu daycie, abowiemci przyszła godzina sądu iego, a chwałę daycie + temu ktory czynił niebo y źiemię, y morze, y źrzodła wod.
      * Psalm.145.v.6.
      + Dźie.14.v.25.

  8. A za nim szedł drugi Anioł, mowiąc: # Vpadłoć, vpadło Babilon, miasto ono wielkie, przeto iż winem gniewu nieczystości swey napoiło wszytki narody.
      # Eza.22.v.9. Ierem.51.v.8. Niżey 18.v.8.

  9. A trzeci Anioł szedł za nimi, mowiąc głosem wielkim: Iesliby kto chwałę dał bestyiey y obrazowi iey, y przyiął piątno w czele swoim abo w ręce swey.
  10. Napije się też ten wina gniewu Bożego, owszem szczerego nalewanego w kubku gniewu iego, y będzie męczon ogniem y siarką przed Anioły świętymi, y przed Barankiem.
  11. A dym męki ich wstępuie na wieki wiekow, ani będą mieć odpoczynienia we dnie ani w nocy, ktorzy się kłaniaią bestyiey y obrazowi iey, y ktoby przyiął piątno imienia iey.
  12. Tuć iest cierpliwość świętych, tuć są ci ktorzy chowaią przykazania Boże, y wiarę Iezusowę.
  13. Tedym słyszał głos z nieba, mowiąc mi: Napisz, Błogosławieni napotym vmarli, ktorzy vmieraią F dla Pana, Takci, mowi Duch, ponieważ odpoczywaią od prac swoich: a G vczynki ich za nimi idą.
      F Drudzy czytaią w Panie.
      G To iest, biorą zapłatę, ktorą Bog obiecał sobie posłusznym.

  14. Zatymem patrzył, a oto obłok biały, a na obłoku siedział niektory podobny H człowiekowi, maiąc na głowie swey koronę złotą, a w ręce swey I sierp ostry.
      H Ten był Krystus.
      I Słowo Krystusowe.

  15. A drugi J Anioł wyszedł z kościoła, wołaiąc głosem wielkim ku temu ktory siedział na obłoku, Zapuść * sierp twoy, a żni, abowiemci przyszła godzina abyś żął, gdyż vschło żniwo ziemie.
      J Ten Anioł iest figurą wszech wiernych, przy skończeniu świata, gdi potłumion będzie Antykryst, a ci wierni zawołaią ku Kristusowi: Panie zapuść sierp twoy, to iest, żeńce do żniwa twoiego, gdyż iuż blisko iest dokończenie świata, a tak ci będą prosić, aby sierpem słowa Bożego wszyscy wybrani byli żęci, y zebrani ku społeczności świętich, przed sądnym dniem, ktorego oni vprzeymie pożądaią, nic nie wątpiąc iż iuż blisko iest, co się rozumie przez ty słowa, gdzie mowi: Iż vschło żniwo.

      * Ioel.3.v.23. Mat.13.v.39.

  16. Zapuścił tedy ten ktory siedział na obłoku sierp swoy na ziemię, y iest pożęta ziemia.
  17. A drugi Anioł wyszedł z kościoła ktory iest w niebie, y ten maiąc sierp ostri.
  18. Potym K drugi Anioł wyszedł z ołtarza, ktory miał moc nad ogniem, y zawołał wielkim głosem ku temu ktory miał sierp ostry, mowiąc: Zapuść sierp twoy ostry, y zbieray L grona winnice ziemie, bo doyźrzały iagody iey.
      K Tenci iest Pan nasz Iezus Krystus, Anioł przymierza, ktory ma moc czynić sąd, ktory mu dał Ociec, y będzie sądził świat przez ogień, to iest, straszny będzie sąd iego.
      L Ty grona znaczą niewierne.

  19. Zapuścił tedy Anioł sierp swoy ostry na ziemię, y zbierał winnice ziemie, y wrzucił M w wielką kadź gniewu Bożego.
      M Do piekła.

  20. Y iest deptana kadź przed miastem: y wyszła krewi z kadzi aż do N wędzidł końskich, przez tysiąc y sześćset staiań.
      N Dawa znać o wielkim karaniu Pańskim nad potępionymi, a przypomina wędzidła, okazuiąc iż niepobożni karani będą iako pod miarą według wielkości y cięszkości grzechow ich.

    Kapituła 15.
    ¶ 1. O siedmi Aniołach ktorzy ostatnie plagi mieli. 3. Pieśń tych ktorzy bestyą zwyciężyli. 7. Siedmi baniek gniewu Bożego.

  1. A zatymem widział drugi znak w niebie wielki y dziwny, siedmi A Aniołow maiących siedmi plag ostatecznych, a to iż przez nie wypełnion iest gniew Boży.
      A Ci Aniołowie znaczą dziwne dekrety Boże o sądziech iego.

  2. Y widziałem iakoby B morze śklane zmieszane z ogniem, y ty ktorzy zwycięstwo otrzymali nad bestyą, y nad obrazem iey, y nad piątnem iey, y nad liczbą imienia iey, stoiące v morza śklanego, y maiąc Arfy Boże.
      B To morze śklane, to iest iasne a przezroczyste, iest figurą obfitego vznania prawdy żywey y skuteczney, co się też przez ogień znaczy.

  3. Ktorzy też śpiewali pieśń Moiżesza sługi Bożego, y pieśń Barankowę, mowiąc: Wielkieć y dziwne są sprawy twoie Panie Boże wszechmogący, * sprawiedliweć są y prawdziwe drogi twoie Krolu świętych.
      * Psalm.144.v.17.

  4. + Ktoż się ciebie bać nie będzie Panie, a nie vwielbi imienia twego: abowiemeś sam święty, Boć wszyscy narodowie prziydą, y przed tobą się kłaniać będą: ponieważ sądy obiawione są.
      + Ierem.20.v.6.

  5. A potymem patrzył, a oto C otworzon iest kościoł przybytku świadectwa na niebie.
      C To otworzenie znaczy ziawienie Boga y Krystusa, y czasu ktorego sądy Boże są wypełnione.

  6. Y wyszło z kościoła siedmi Aniołow, maiąc siedmi plag, obleczonych szatami ze lnu czystego y białego, y przepasanych około piersi złotemi pasy.
  7. A iedno ze D czworga źwierząt dało siedmiam Aniołom siedmi E baniek złotych pełnych gniewu Boga ktory żywie na wieki wiekow.
      D Iawna rzecz iest że ty źwierzęta znaczą kościoły, iako o tym mamy wyższey ka. 4. y Ezech. 1. A przez ieden kościoł rozumieią się wszyscy święci, ktorzy to nieiakim sposobem sprawuią modlitwami swemi, aby niepobożni według dekretow Bożych byli osądzeni, co rozumie Duch S. gdy tu mowi: Iż źwierzę dało bańki Aniołom.
      E To iest, niewierne odrzucone. A dla tego złotemi bywaią rzeczone, iż wedle rozsądku ludzkiego zdadzą się być czym: Lecz napełnieni są gniewu, to iest, przewrotną myslą, y dyabelską mądroscią y złoscią, dla tego też słusznie są rzeczeni naczyniem gniewu.

  8. Y napełnion iest F kościoł G dymu ktory wyszedł od maiestatu Bożego, y od mocy iego, H a nie mogł nikt wnidź do kościoła, ażby się wypełniły siedmi plag siedmi Aniołow.
      F Ten koscioł iest Bog ktorego sądy gdy się okazuią, tedy się w kosciele kurzy, to iest, zda się iakoby wszytki rzeczy na świecie były zaćmione y pomieszane.
      G Ten dym iest znak oblicznosci Pańskiey, maiestatu, y mocy, ktora gdy sądy swe wypuszcza, nieznacznie bywa poznana y to od wybranych tylko, Ale niewierni choć dym widzą, a wszakże Boga nie znaią w sprawach iego.
      H Acz wierni Boga znaią, iednak zupełną wiadomość taiemnic iego nie bywa im dana, iedno po wszytkich plagach, to iest, po sądnym dniu, co się rozumie przez to co mowi: Wnidź do koscioła.

    Kapituła 16.
    ¶ 1. O bańkach wylanych tam y sam przez Anioły. 15. Napominanie ku wiernym, aby czuli y ostrożnymi byli.

  1. Tedym słyszał A głos wielki z kościoła, mowiąc siedmi Aniołom, Idźcie, wylejcie siedmi baniek gniewu Bożego na ziemię.
      A Ten głos iestci głos Boży straszliwy, ktory znaczy iż Bog vmyslił aby czasu zamierzonego wypełnione były sądy iego nad tymi ktorzyby prawdy przyiąć niechcieli.

  2. Wyszedł tedy B pierwszy, y wylał bańkę swoię na ziemię, y zstała się wielka y szkodliwa C rana w ludziech ktorzy mieli piątno bestyiey, y w tych ktorzy się kłaniali obrazowi iey.
      B To się zstało czasu pierwszey pieczęci, gdy Zydowie vporni są zaslepieni.
      C Ci są ktore niepobożni Rabinowie Zydowscy zwiedli bądź z narodu ich, bądź z poganow, w ktorych było piątno bestyiey, to iest, duch Antykrystow.

  3. Zatym D wtory Anioł wylał bańkę swoię na morze, y zstało się iakoby krewi trupia, y każde E zwierzę ktore było żywe w morzu F zdechło.
      D To widzenie iuż się wyprawiło wyższey 6 kap. gdzie o koniu rydzym powieda, a Morze tu znaczy książęta niewierne y okrutne ktorych się okrucienstwo rozumie przez krewi.
      E Wszyscy obłudnicy y ktorzy się w prożnosci kochaią, co się przez Morze rozumie.
      F Poginęli ci ktorzy nie prawdziwie w Panu żyli, abo nie smieiąc dla okrucieństwa tyranow przyiąć prawdy Bożey, abo dla boiaźni od niey odstępuiąc.

  4. Potym trzeci Anioł wylał bańkę swoię na G rzeki y na źrzodła wod, H y zstały się krwią.
      G To się rozumie o pismie ktore było fałszywie wykładane przez odszczepieńce.
      H Cielesnym sposobem były rozumiane y wykładane mądroscią ludzką, ktora się w pismiech częstokroć przez krewi rozumie.

  5. Y słyszałem Anioła I wod ktory mowił: Sprawiedliwyś Panie ktoryś iest, y ktoryś był, y święty przeto iżeś ty rzeczy osądził.
      I Ci są Aniołowie abo posłowie ktorym wola Boża y słowo iego iest zwierzone, aby ie wiernym oznaymili.

  6. Iż krewi świętych y prorokow wylali, y napoiłeś ie J krwią, boć godni są.
      J Miasto wod iasnych y przezroczystych prawdy, napoiłeś ie krwią odszczepieństwa y wymysłow ludzkich.

  7. Y słyszałem drugiego z przybytku świętego ktory mowił, Y owszem Panie Boże wszechmogący, Prawdziwe y sprawiedliwe są sądy twoie.
  8. Potym czwarty Anioł wylał bańkę swoię na K słońce, y dano mu iest L gorącością trapić ludzie przez ogień.
      K To proroctwo iest o przednieyszym zbuntowaniu Antykrystowym, iako o Machomecie y inszych, ktorzy są przeciw słońcu, to iest Krystusowi.
      L Ta wielka gorącość iest vdręczenie sumnienia, ktore prawa y vstawy Antykrystowe pod imieniem Krystusowym podane vczyniły.

  9. Y zapalili się ludzie wielkim zapaleniem, y bluźnili imię Boga, ktory ma moc nad tymi plagami, a nie M vpamiętali się aby mu chwałę dali.
      M W krolestwie Antikristowym było rzkomo vpamiętanie y pokuta za grzech, y rozmaite dosyć vczynienie, lecz to wszytko przed Panem nizacz nie stało, gdyż wymyslone było przeciw woley iego.

  10. Zatym piąty Anioł wylał bańkę swoię na stolicę bestyiey, y zstało się krolestwo iey N ciemne, y żwali ięzyk swoy od boleści.
      N Bez światłosci prawdy Bożey, patrz o tym wyższey kapit. 9.

  11. Y bluźnili Boga niebieskiego dla boleści swoich y wrzodow swoich, ani się vpamiętali od vczynkow swoich.
  12. A szosty Anioł wylał bańkę swoię na onę wielką rzekę O Eufrates, y P wyschła woda iey, aby była nagotowana droga Q krolom przychodzącym od R wschodu słońca.
      O Byli podani w pożądliwosci serc ich, aby się prawie vdali za roskoszami y zbytki świata tego, o czym masz wyższey kap. 9.
      P Odięte są im y vstały ich roszkoszy, gdy się słowo Boże ziawiło.
      Q Ci Krolowie są naprzednieyszy w krolestwie Antykrystowym, a nawięcey to się sciąga ku Rzymskim Kardynałom y im podobnym.
      R To się iawnie okazuie dziś, abowiem gdy ci krolowie przerzeczeni wierne wyznawce słowa Bożego morduią y okrutnie nad nimi przewodzą, gdy ich kto pyta iakim to duchem czynią, odpowiedaią iż ie rusza miłość Krystusowa y koscioła iego, owa tę sprawę o sobie dawaią iakoby wszytko dla chwały Krystusowey czynili, co nic inszego nie iest, iedno przychodzić od wschodu słońca, ktory iest Krystus etcet.

  13. Y widziałem z vst smokowych, y z vst bestyey, y z vst onego fałszywego proroka trzy nieczyste S duchy wychodzące podobne T żabam.
      S Ci trzy duchowie są nauki niepobożne, fałszywe, y obrzydłe.
      T To iest, świegotliwe iako żaby.

  14. Abowiem są duchy czartow tych ktorzy czynią cuda, y ktorzy odchodzą do Krolow ziemie, y wszytkiego świata, aby zebrali ie ku bitwie onego wielkiego dnia Boga wszechmogącego.
  15. * Oto idę iako złodziey, błogosławiony ktory czuie y chowa szaty swoie, aby nie chodził nago, a iżby iego sromoty nie widziano.
      * Wyższey 3.v.7. Mat.24.v.44.

  16. Zebrali ie tedy na mieysce, ktore iest rzeczono po Zydowsku U Armagedon.
      U Niektorzy wykładaią to słowo Gorę owocow, a rozumieią koscioł Boży, a drudzy zasię rozumieią mieysce niektore gdzie przywiedzione będą niewierne książęta, aby tam zdradą Diabelską zginęli.

  17. Zatym siodmy Anioł wylał bańkę swoię na V powietrze, y wyszedł głos wielki z kościoła niebieskiego od stolice, mowiąc: W Zstało się.
      V Przeciwko złym duchom y wszem fałszywym nauczycielom to pisze.
      W To znaczy iż ty rzeczy będą gdy ostatni czas prziydzie, a gdy vstaną wszytki diabelskie nauki y wymysły, tedy Krystus sam krolować będzie, acz bez obłudnikow nigdy koscioł nie będzie na tym świecie.

  18. Y zstały się głosy, y gromy, y łyskawice, y zstało się wielkie trzęsienie ziemie iakie nigdy nie było, odkąd ludzie byli na ziemi, a to trzęsienie ziemie było tak wielkie.
  19. Y rozerwane iest X miasto ono wielkie na Y trzy części, Z y miasta poganow vpadły, y Babilon wielkie przyszło na pamięć przed Boga, + aby iemu dał kubek wina popędliwości gniewu swego.
      X Krolestwo Antykrystowe.
      Y Dwie częsci znaczą niewierne y odrzucone, a trzecią wierne y wybrane ktorzy zostaną, a choć ieszcze będą niektorzy niewiernicy, iednak nie będą się śmieli targać na wierne Boże.
      Z Koscioły pogańskie.

      + Ierem.25.v.15.

  20. Y AA wszelka wyspa vciekła, a nie nalazły się gory.
      AA Zaden się nie będzie mogł kryć przed oblicznoscią Bożą, abowiem niewierni radzi nie radzi muszą przed sąd iego stanąć.

  21. Y BB wielki grad iako cetnarowy spadł z nieba na ludzi, a ludzie bluźnili Boga dla plagi gradu, przeto iż plaga iego barzo wielka była.
      BB Ciężkość sądu Krystusowego tu się zamyka.

    Kapituła 17.
    ¶ 1. Opisanie wielkiey nierządnice. 6. Złości iey y karanie. 14. Zwycięstwo Barankowe.

  1. Przyszedł tedy ieden z siedmi Aniołow, ktorzy mieli siedmi baniek, y mowił ze mną, rzekąc mi: Chodź sam, Okażęć potępienie wielkiey A nierządnice ktora B siedzi nad wodami wielkiemi.
      A Antykryst iest podobny nierządnicy przeto iż zwodzi świat łagodnemi y fałszywemi naukami y postawą zwierzchnią obłudnych Ceremoniy swoich.
      B Ma w mocy swoiey wiele narodow.

  2. Z ktorą nieczystości C popełnili krolowie ziemie, y vpili się winem D nieczystości iey obywatele ziemie.
      C Zstali się cielesnymi y odrzuconemi.
      D Kłamstwa, zdrady, y obrzydłosci iey.

  3. A gdy mię przez Ducha na E puszczą przeniosł, widziałem niewiastę ktora siedziała na F czerwoney bestyiey, pełney imion bluźnierstwa, maiącey siedmi głow, y rogow dziesięć.
      E Antykryst mieszka na puszczy tylko, to iest w niepobożnych, ktorzy są bez owocu sprawiedliwosci Bożey.
      F Ta farba znaczy okrucieństwo Antykrystowe, a nie bez przyczyny oycowie oni Rzymscy tak barzo się w niey kochaią.

  4. A była niewiasta ona obleczona w szarłatne a czerwone szaty, y vzłocona złotem y drogim kamieniem y perłami, maiąc kubek G złoty w ręce swey, pełny brzydliwości y plugactwa nieczystości iey.
      G Ten znaczy obłudność y zdradliwe vżywanie imienia Bożego, od ktorego Antykryst fałszywie się mieni być posłan.

  5. A na czele swoim imię napisane, TAIEMNICA, H Babilon wielkie, matka nieczystości y brzydliwości ziemie.
      H Zamieszanie y prawie źrzodło wszytkich obrzydłosci na świecie.

  6. Y widziałem niewiastę onę, pijaną krwią świętych, y krwią męczennikow Iezusowych, a obaczywszy ią, zadziwowałem się podziwienim wielkim.
  7. Tedy rzekł ku mnie Anioł, Czemu się dziwuiesz: Powiemci ia tobie taiemnicę niewiasty, y bestyiey ktora ią nosi, y ktora ma siedmi głow y rogow dziesięć.
  8. I Bestiya ktorąś widział, byłać J a nie iest, y mać wstąpić z przepaści a iść na zginienie, y zadziwuią się ktorzy mieszkaią na ziemi (ktorych imiona nie są napisane w księgach żywota od założenia świata) widząc bestyą, ktora była, a nie masz iey, a wżdy iest.
      I To iest, państwo duchowne Rzymskie, ktore gdy vpadnie, bestya się wywyższy wzgorę, to iest, on wielki Antykryst, o ktorymechmy przed tym pisali.
      J Nie długo będzie trwać:

  9. Tuć rozum, ktory ma mądrość, Siedmi głow, iestci siedmi gor, na ktorych niewiasta siedzi, a sąć siedmi K Krolowie.
      K Przednieyszy forytarze Antykr.

  10. L Pięć ich vpadło, M ieden iest, a ieszcze N drugi nie przyszedł, a gdy przyidzie, ma trwać przez O mały czas.
      L Od posłuszeństwa Antykrystowego odstąpili Azya y Afrika, tylko została przy nim Europa y to nie wszytka.
      M Prawie czasom naszym to należy, gdzie Antykryst ieszcze nie iest zgładzony, ani od nierządnice odstąpił, y owszem ią nosi, y od niey bywa vtwierdzon, acz oboie nie daleko są od vpadku.
      N Wielki on Antykryst, ktory przyidzie gdy państwo Rzymskie y papiestwo vstanie.
      O To się ma dziać dla wybranych Bożych Mat. 24.

  11. A bestyia ktora była, a nie iest, ten iest P osmy, y iest ieden z siedmi, a idzie na zginienie.
      P Gdi zgładzone będzie rzimskie państwo y Antykrystowe, tedy przedsię duch iego w niektorych odrzuconych żyć będzie, dla tego tu mowi że będzie osmym.

  12. A dziesięć rogow ktoreś widział, iestci dziesięć Krolow ktorzy krolestwa ieszcze nie wźięli, ale wezmą moc iako krolowie Q na iednę godzinę R z bestyią.
      Q Na mały czas.
      R Krolowie niektorzy w Europie, antikristowi moc swoię nieiako podali, gdyż wedle iego woley y roskazania kroluią zbuntowawsźi się przeciw P. Kristu. y członkam iego.

  13. Cić iednę mysl maią, y moc y zwierzchność swoię bestyiey podadzą.
  14. Cić z Barankiem walczyć będą, a Baranek ie zwycięży, przeto iż iest Panem panow, y Krolem krolow, a ktorzy z nim wezwani, y wybrani, y wierni.
  15. Potym rzekł mi, Wody ktoreś widział, gdzie nierządnica siedzi, sąć ludowie, y tłuszcze, y narody, y ięzyki.
  16. A dziesięć rogow ktoreś widział na bestyiey, cić w nienawiści mieć będą nierządnicę, y vczynią ią S spustoszoną, y nagą, y ciało iey ziedzą, y ogniem ią spalą.
      S Zgładzą y wniwecz obrocą, gdzie oto proroctwo iest o zepsowaniu wszytkich fałszywych nauk Antykrystowych, Rzymskich y Tureckich, ktore przez wielkiego Antykrysta zgładzone będą, aż y sam na ostatek zginie do szczątka ze wszytkiemi swoiemi.

  17. Abowiem Bog dał w serca ich, aby czynili co się mu podoba, y aby się zgadzali, y dali krolestwo swoie bestyiey, ażby się wypełniły słowa Boże.
  18. A T niewiasta ktorąś widział, iest ci miasto ono wielkie, ktore ma krolestwo nad krolmi ziemie.
      T Rzym.

    Kapituła 18.
    ¶ 1. Vpadek Babilonu, złym ku żałości, a dobrym ku pociesze. 20. Napominanie ku ludowi Bożemu, aby z Babilonu wyszedł.

  1. Potymem widział drugiego Anioła zstępuiącego z nieba, ktory miał moc wielką, tak iż się ziemia oświeciła od chwały iego.
  2. A zawołał barzo wielkim głosem, mowiąc: * Vpadłoć vpadło Babilon ono wielkie, y zstało się mieszkaniem A Czartow, y ciemnicą wszego ducha nieczystego, y ciemnicą wszelkiego B ptaka nieczystego y nienawidzonego.
      A Także ludzi niepobożnych y pełnych wszelkiey niecnoty.
      B Fałszywych prorokow tam y sam lataiących.

      * Eza.21.v.9. Ierem.51.v.8. Wyższey 14.v.8.

  3. Przeto iż wino gniewu nieczystości iey piły wszytki narody, a krolowie ziemie nieczystość z nią popełnili, y C kupcy ziemie z maiętności rozkoszy iey wzbogacieli.
      C Ktorzy duszami kupczą y chlebem, iako mowią duchownym.

  4. Y słyszałem drugi głos z nieba, mowiąc: Wynidźcie z niey ludzie moy, abyście nie byli vczestnikami grzechow iey, y aby się wam z plag iey nie dostało.
  5. Abowiemci zgromadzone grzechy iey doszły aż do nieba, y wspomniał Bog na nieprawości iey.
  6. D Oddaycie iey iako też ona wam dała, y E we dwoy nasob iey nagrodźcie wedle vczynkow iey: w kubku w ktorym wam pić dała, tyle iey dwakroć pić daycie.
      D Ona was przed tym zdradziła, teraz osądźcież ią słowem moim okazuiąc iawnie zdrady iey.
      E Duchownym sposobem hołduycie ią iako ona was była zwyciężyła kłamstwy swemi y wymysły.

  7. Iako się wiele chwaliła, y vrozkoszowała, tak wielkie F męczenie y smętek iey daycie, przeto iż w sercu swym mowi, G Siedzęć krolową, y nie iestemci wdową, y żałości nie vyzrzę.
      F To należy w tym aby iey fałsz się okazał, co gdy bywa, tedy też y możność y roszkoszy iey vstać muszą, z kąd iey wielki frasunk roscie y vdręczenie.
      G Tak o sobie trzymaią wszyscy słudzy Antykrystowi mnimaiąc nędznicy iż zbuntowania ich rosproszone być nie mogą, nie bacząc na to iż Baranek z ktorym walczą możnieyszy iest niż oni.

  8. Dla tego w ieden dzień przyidą plagi iey, śmierć y smętek y głod, y ogniem będzie spalona, iż mocny iest Pan Bog ktory ią osądzi.
  9. Tedy iey będą płakać y narzekać na nię krolowie ziemie ktorzy z nią nieczystości się dopuścili, y rozkoszowali, gdy vyzrą dym zapalenia iey /
  10. Z daleka stoiąc prze boiaźń męki iey, y mowiąc: Biada, biada, miasto ono wielkie Babilon, miasto ono mocne, ktorego sąd w iednę godzinę przyszedł.
  11. Ktemu y kupcy ziemie będą płakać y narzekać na nię, przeto iż towaru ich żaden nie kupuie.
  12. Towaru złota, y śrebra, y kamienia drogiego, pereł, lnu cienkiego, szarłatu, iedwabiu, y kosztowney farby czerwoney, y wszelkiego drzewa Tyinowego, y wszelkiego naczynia z kości słoniowey, y wszelkiego naczynia z drzewa nakosztownieyszego, y z miedzi, y z żelaza, y z marmoru.
  13. Y Cynamonu, y kadzenia, y maści, y kadzidła, y wina, y oleiu, y mąki czystey, y pszenice, y dobytku, y owiec, y koni, y kolebek, y niewolnikow, y dusz ludzkich.
  14. Y H owoce pożądliwości dusze twey odeszły od ciebie, y wszytki rzeczy tłuste y znamienite odeszły od ciebie, ani ich daley znaydziesz.
      H To iest, rzeczy w ktorycheś się nawięcey kochała.

  15. A tak kupcy tich rzeczy wzbogaciwszj się, od niey z daleka będą stali, dla boiaźni męki iey płacząc y lamentuiąc.
  16. Y mowiąc: Biada, biada, Miasto ono wielkie, ktore było obleczone cienkim lnem, y szarłatem, y iedwabiem czerwonym, y było vzłocone złotem, y kamienim drogim, y perłami.
  17. Iakoż iedney godziny opuszczone są tak wielkie bogactwa: Ktemu wszelki sprawca, y wszelkie zgromadzenie ktore bywa na okręciech, y żeglarze, y ktorzykolwiek z morza zysku nabywaią, z daleka stać będą.
  18. Y zawołaią, widząc dym zapalenia iego, y rzeką: Ktoreż podobne było miastu temu wielkiemu?
  19. Y posypawszy głowy prochem, zawołaią płacząc y narzekaiąc, y mowiąc: Biada, biada, miasto ono wielkie, w ktorym się wzbogacili wszyscy ktorzy okręty na morzu mieli, z zacności tego, ktore iedney godziny spustoszało.
  20. I Rozraduy się nad nim, Niebo, y święci Apostołowie y Prorocy, iż Bog sądził, y z niego dla was pomstę wźiął.
      I Napominanie ku kosciołowi Bożemu aby się radował dla sprawiedliwego sądu Bożego nad Antykrystem.

  21. J Tedy podniosł niektory Anioł mocny kamień, iakoby młyński wielki, y wrzucił w morze, mowiąc: Takim gwałtem wrzucono będzie ono miasto wielkie Babilon, y iuż daley nie będzie naleźiono.
      J Ten Anioł iest figurą tego, iako możnie y rychło będzie porażon Antykrist, a iż tego vczyć mieli szczyrzy a prawdziwi nauczyciele czasow naszych co Prorocy prorokowali przeciw Babilonowi onemu staremu y ludowi iego, czytay sobie Ezai.21.v.47. Ierem.5 y 51. y Habakuka od początku aż do końca.

  22. Y głos Lutnistow y śpiewakow, y piszczkow, y trębaczow daley w tobie słyszan nie będzie, y żadny rzemieśnik ktoregokolwiek rzemiosła nie będzie daley naleźion w tobie, y głos młyna nie będzie daley słyszan w tobie.
  23. A światłość lampy nie będzie się daley świeciła w tobie, y głos oblubieńca y oblubienice nie będzie daley słyszan w tobie, przeto iż kupcy twoi byli książęta ziemie, y czarami twemi są wszytki narody zwiedziony.
  24. Ktemu w nim iest naleźiona krewi prorokow y świętych, y wszytkich ktorzy są pobici na ziemi.

    Kapituła 19.
    ¶ 1. Zacne dziękowanie pocztow zabitych, tak dla karania nierządnice, y wszytkich zwodzicielow niepobożnych, iako dla wesela Baranka, y zwycięstwa słowa Bożego. 10. Anioł nie chce być chwalon od Iana.

  1. A zatymem słyszał głos wielki zgromadzenia wielkiego mowiącego w niebie: A Halleluia, Zbawienie, y cześć, y chwała, y moc Panu Bogu naszemu.
      A To iest, chwalcie Pana.

  2. Przeto iż prawdziwe y sprawiedliwe są sądy iego, a nierządnicę onę wielką ktora psowała ziemię nieczystością swą, osądził, y z ręki iey pomścił się krwie służebnikow swych.
  3. A powtore rzekli, Halleluia, a B dym iey wstąpił na wieki wiekow.
      B To znaczy wieczne potępienie niewiernych.

  4. Y vpadli czterzey y dwadzieścia starszych, y czworo źwierząt, y chwalili Boga ktory siedzi na stolicy, mowiąc, Amen, Halleluia.
  5. Tedy głos z stolice wyszedł, mowiąc: Chwalcie Boga naszego wszyscy słudzy iego, y ktorzy się go boicie mali y wielcy.
  6. Y słyszałem iako głos wielkiego zgromadzenia, y iako głos wiela wod, y iako głos wielkich gromow, mowiąc: Halleluia, abowiem krolował Pan Bog nasz wszechmogący.
  7. Weselmy się y raduymy się, a iemu chwałę daymy, iż przyszło wesele barankowe, a C żona iego D zgotowała się.
      C To iest, Koscioł iego.
      D Nie vczynkami swemi ale sprawiedliwoscią Bożą przez Krystusa ktorą otrzymawa wiarą prawdziwą, a to wesele o ktorym tu mowi ma być w zmartwichwstaniu, gdy chwała sprwiedliwych się okaże.

  8. Y dano iest iey aby była obleczona lnem czystym y znamienitym, bo ten len są E vsprawiedliwienia świętych.
      E To iest, dobre vczynki ktore są świadectwa wiary.

  9. Tedy mi rzekł: * Napisz, Błogosławieni ktorzy na wieczerzą wesela Barankowego wezwani są, Y rzekł mi: Tyć słowa Boże są prawdziwe.
      * Mat.22.v.2. Wyższey 14.v.13.

  10. + Y vpadłem przed nogi iego abym go chwalił, Ale on mi rzekł, Patrz abyś nie czynił, Iestemci sługa z tobą ieden z braciey twoiey, ktorzy maią świadectwo Iezusowe, Chwal Boga: abowiem świadectwo Iezusowe iest duchem F proroctwa.
      F Swiadczyć o Krystusie, iest to być Prorokiem.

      + Niżey 22.v.9.

  11. G Zatymem widział niebo otworzone, a oto koń biały, a ktory na nim siedział, był rzeczon wierny y prawdziwy, a ktory sprawiedliwie sądzi y walczy.
      G Aż dotąd mowił o potępieniu Babilońskim, a teraz okazuie potępienie dwu bestyi onych a zwłaszcza pierwszey, a ku temu naprzod się Krystus okazuie z swoiemi iakoby gotow ku bitwie, potym okazuie się ona bestya straszliwa z woyski swoiemi, iakoby miała z Krystusem y z iego wiernemi walczyć, na ostatek oznaymuie się sławne zwycięstwo Krystusowe.

  12. A oczy iego były iako płomień ogniowy, a na głowie iego było wiele koron, y miał imię napisane, ktorego nikt nie wie, iedno sam.
  13. # A był obleczon w szatę farbowaną krwią, a imię iego rzeczone iest słowo Boże.
      # Ezai.63.v.2.

  14. Y szły za nim woyska ktore są na niebie na koniech białych, obleczone lnem białym y czystym.
  15. A z vst iego wychodził miecz ostry aby im bił narody: abowiemci o ie on będzie rządził laską żelazną, gdyż iest ten ktory depce kadź wina popędliwości y gniewu Boga wszechmogącego.
      o Psalm.2.v.9.

  16. Y miał na szacie, y na vdzie swym imię napisane, * Krol krolow y Pan panuiących.
      * Wyższey 17.v.14. 1.Tym.6.v.15.

  17. Tedym widział Anioła H stoiącego na słońcu, ktory zawołał głosem wielkim, mowiąc wszem ptakom ktore latały przez pośrodek nieba, Chodźcie y zbieraycie się na wieczerzą wielkiego Boga.
      H Słońce to iest Krystus, a ci ktorzy w słońcu stoią są figurą Ministrow y sług Bożych ktorzy statecznie słowo iego opowiedać y w wierze trwać będą.

  18. Abyście iedli ciała krolow, y ciała rotmistrzow, y ciała mocarzow, y ciała koni, y tych ktorzy na nich siedzą, y ciała wszytkich wolnych y niewolnikow, małych y wielkich.
  19. Zatymem widział bestyią onę, y krole ziemie, y woyska ich zebrane aby walczyli z tym ktory siedział na koniu, y z woyskiem iego.
  20. Ale vchwycona iest bestyia, y z nią fałszywy prorok ktory czynił cuda przed nią, ktoremi zwodził ty ktorzy przyięli piątno bestyiey, y ktorzy się kłaniali obrazowi iey, Ci dwa zrzuceni byli żywi w ieźioro ognia goraiące siarką.
  21. A drudzy pobici są mieczem tego ktory siedzi na koniu wychodzącym z vst iego, a wszyscy ptacy nasyceni są mięsem ich.

    Kapituła 20.
    ¶ 1. Szatan iest związan do czasu, a potym będąc rozwiązany, kościoł barzo przesladuie, a po sądzie wszech ludzi z swym pocztem wrzucon iest w ieźioro ogniste.

  1. A potymem widział A Anioła zstępuiącego z nieba, ktory miał klucz przepaści, y łańcuch wielki w ręce swoiey.
      A Przez Anioła rozumie się Duch Anielski ktorym obdarzeni będąc Ministrowie Krystusowi, Smoka, to iest Szatana ze wszytką iego ordą przez słowo Boże mocnie zwiążą.

  2. Y vchwycił smoka węża onego starego ktory iest diabeł y szatan, y B związał go na tysiąc lat.
      B Przekaźił mu aby się na wierne nie targał iako pierwey.

  3. A wrzucił go w przepaść y zamknął go, y zapieczętował nad nim aby nie zwodził daley narodow, ażby się wypełniły C tysiąc lat, abowiem musi potym być rozwiązan na D mały czas.
      C Tu znaczy czas nieiaki długi, a tak mamy się strzedz błędu niektorych ludzi ktorzy rozumieią iż po zmartwychwstaniu ty rzeczy się stać maią.
      D Gdyż Szatan dłużey iest związany a niźli rozwiązany, tym beśpiecznieyszy być mamy.

  4. Zatymem widział stolice y siedzieli na nich, a sąd iest im dan, y dusze tych ktorzy E pościnani są dla świadectwa Iezusowego y dla słowa Bożego, a ktorzy nie chwalili bestyiey, ani obrazu iey, ani przyięli piątna na czelech swych, abo na rękach swoich, y będą żyć y krolować z Krystusem F tysiąc lat.
      E To iest, samych siebie zaprzedali, aby żyli Bogu y sprawiedliwosci iego.
      F Przez ten czas znaczy się on wiek w ktory będzie spokoyny koscioł Pański po zgładzeniu wielkiego Antykrysta.

  5. A drudzy G z martwych nie ożywą aż się wypełnią tysiąc lat, toć iest H pierwsze zmartwych wstanie.
      G Rozumie o tych ktorzy duchownie pomarli, abowiem gdy Szatan w nas żywie iestesmy vmarli Bogu.
      H To iest, ktorym nas Bog ożywia ku nowosci żywota, Rzym. 6.

  6. Błogosławiony y święty, ktory ma część w pierwszym zmartwychwstaniu: abowiem nad tymi I wtora śmierć nie ma mocy, y owszem będą kapłany Boga y Krystusa, y będą krolować z nim tysiąc lat.
      I To iest, potępienie wieczne.

  7. * A gdy się wypełnią tysiąc lat, będzie rozwiązan szatan z ciemnice swoiey.
      * Ezech.39.v.2.

  8. Y wynidzie, aby zwodził narody ktore są na czterzech węgłoch ziemie J Gog y Magog, aby ie zbierał na walkę, ktorych liczba iest iako piasek morski.
      J Przez ty znaczą się rozni nieprzyiaciele koscioła Bożego, o tym masz v Ezechiela 36.v.39.

  9. Wstąpili tedy na szerokość ziemie, y obstąpili woysko świętych, y miasto vmiłowane, ale zstąpił ogień od Boga z nieba ktory ie pożarł.
  10. A dyabeł ktory ie zwodził wrzucon iest w ieźioro ognia y siarki, gdzie też bestyia y fałszywy prorok będą męczeni we dnie y w nocy na wieki wiekow.
  11. Tedym widział K stolicę wielką białą, y niektorego siedzącego na niey, przed ktorego obliczem vciekła ziemia y niebo, a mieysce ich nie iest znaleźione.
      K Opisanie maiestatu Krystusowego gdy przyidzie na sąd.

  12. Y widziałem vmarłe wielkie y małe stoiące przed oblicznością Bożą, + a otworzone są L księgi, y M drugie księgi otworzone są, to iest, księgi żywota, Y byli osądzeni vmarli wedle tych rzeczy ktore były napisane w księgach podług vczynkow ich.
      L To się znaczy iż wszytki rzeczy obiawione będą.
      M Okaże się ktorzy są wybrani do żywota wiecznego.

      + Filip.4.v.4. Wyższey 3.v.5. Niżey 21.v.27.

  13. Y wrociło morze vmarłe ktore miało, śmierć też y piekło wrociły vmarłe ktore miały, y był sąd o każdym wedle vczynkow ich.
  14. A piekło y śmierć wrzuceni są w ieźioro ognia, y tać iest śmierć wtora.
  15. A ktory nie iest znaleźion napisany w księgach żywota, wrzucon iest w ieźioro ognia.

    Kapituła 21.
    ¶ 1. Szczęsliwy stan pobożnych ludzi, a nędzny niepobożnych po sądzie.

  1. Potymem * widział A niebo nowe y źiemię nową, abowiem + pierwsze niebo y pierwsza ziemia odeszła była, a morza iuż nie było.
      A Niebo, ziemia, y Morze nowe będą nie insze, to iest acz teraz skażeniu podane, na on czas mocą Pańską ta wada y niedostatek z nich odięt będzie, rownie iako ciała wiernych ktore teraz śmiertelne a stare są, ale na on czas nowe y nieśmiertelne będą.

      * Eza.66.v.17 y 66.v.21.
      + 2.Piotr.2.v.13.

  2. A ia Ian widziałem B święte miasto Ieruzalem nowe C zstępuiące z nieba, od Boga zgotowane, iako oblubienicę vbraną mężowi swemu.
      B To iest, zbor wiernych wybranych.
      C Koscioł Boży bywa rządzon niebieskim słowem y Duchem iest vtwierdzon.

  3. Y słyszałem głos wielki z nieba, mowiąc: Oto przybytek Boży iest z ludźmi, y będzie mieszkał z nimi, a oni będą narodowie iego, a sam Bog będzie z nimi bogiem ich.
  4. # Y otrze Bog wszelką łzę z oczu ich, a śmierć daley nie będzie ani smętek, ani krzyk, y boleść daley nie będzie. Abowiem pierwsze rzeczy przeszły.
      # Ezai.25.v.8. Wyższey 7.v.17.

  5. Y rzekł mi ten ktory siedział na stolicy, o Oto nowe czynię wszytki rzeczy, Y rzekł mi: Napisz, abowiem ty słowa wierne są y prawdziwe.
      o Ezai.43.v.19. 2.Koryn.5.v.17.

  6. * A rzekł mi, Zstałoć się, Iam iest Alpha y Omega początek y koniec, Ia pragnącemu dam darmo źrzodła wody żywey.
      * Wyższey 1.v.8. Niżey 22.v.13.

  7. Ktoby zwyciężył, ten otrzyma dziedzicznie wszytki rzeczy, y będę iemu Bogiem, a on mi będzie synem.
  8. A boiaźliwym, y niedowiarkom, y obmierzłym, y mężoboycam, y nieczystym, y truiącym, y bałwochwalcam, y wszytkim kłamcam część będzie w ieźierze goraiącym ogniem y siarką, a tać iest śmierć wtora.
  9. Tedy przyszedł do mnie ieden z onych siedmi Aniołow, ktorzy mieli siedmi baniek pełnych siedmi plag ostatecznych, y mowił ze mną, rzekąc: Chodź sam, okażęć oblubienicę żonę barankowę.
  10. Y wźiął mnie przez ducha na gorę wielką y wysoką, y okazał mi D miasto wielkie święte ono Ieruzalem zstępuiące od Boga z nieba.
      D Opisuie koscioł Boży iaki będzie po zmartwichwstaniu, to iest, niebieski, Duchowny, iasny, dziwny, mocny, wesoły, kosztowny, co się rozumie przez to rozmaite kamienie drogie, a tak opuszczaiąc niepotrzebne badanie o tym kamieniu z osobna y o własnosci iego, mieymy tu na tym dosyć, iż wiemy że Pan Krystus ktory iest fundamentem tego miasta ma w sobie zupełny dostatek wszelakich dobrodzieystw niebieskich, co się przez to kamienie okazuie, a co się tycze chwały Boskiey tedy ią po zmartwychwstaniu vyzrzemy, ile każdemu Pan nasz vżyczyć będzie raczył.

  11. Maiące chwałę Bożą, ktorego światłość podobna była kamieniowi nadroższemu Iaspisowi na kształt Krzyształu.
  12. Y miało mur wielki y wysoki, maiący bran dwanaście, y w branach dwanaście Aniołow, y imiona napisane, ktore są imiona dwunaście pokolenia synow Izraelskich.
  13. Od wschodu trzy brany, od pułnocy brany trzy, od południa brany trzy, od zachodu brany trzy.
  14. A mur miasta miał gruntow dwanaście, w ktorych były imiona dwanaście Apostołow Barankowych.
  15. A ten ktory mowił ze mną, miał trzcinę złotą, aby mierzył miasto, y brany iego, y mur iego.
  16. Miasto też iest na cztery węgły, ktorego dłuż tylka iest iako y szerz, y mierzył miasto trzciną na dwunaście tysięcy staiań, y rowne są długość, szerz, y wysokość iego.
  17. Y mierzył mur iego, sto czterdzieści y cztery łokcie E miary człowieczey ktora iest Aniołowa.
      E To przydał iż ten Anioł był podobien człowiekowi.

  18. A budowanie muru iego był Iaspis, samo też miasto złote szczyre, podobne śkłu czystemu.
  19. A grunty muru miasta ozdobione wszelakim kamieniem drogim: Pierwszy grunt Iaspis, wtory szafir, trzeci Kalcedon, czwarty Smaragd.
  20. Piąty Sardonix, szosty Sardyus, siodmy Krysolitus, osmy Beryllus, dziewiąty Topaźius, dziesiąty Chrysoprassus, iedennasty Hiacynt, dwanasty Ametyst.
  21. A dwanaście bran, dwanaście pereł, a każda brana z iedney perły była, a rynek mieyscki złoto szczyre iako śkło przezroczyste.
  22. Y nie widziałem kościoła w nim, abowiem Pan Bog wszechmogący iest kościołem iego y baranek.
  23. * A nie potrzebuie to miasto ani słońca ani miesiąca aby świeciły w nim: abowiem chwała Boża oświeciła ie, a baranek iest kagańcem iego.
      * Eza.60.v.13.

  24. + Narodowie też ktore były zachowane, będą chodzić przy światłości iego, a F krolowie ziemie chwałę swoię y cześć do niego przyniosą.
      F Pobożni y wierni Krolowie w chwale oney przyszłey osobliwszą zacność otrzymaią, iako Dawid, Iozafat, Ezechiasz, acz y drudzy wierni nie będą podleyszemi, także też y w mękach piekielnych srożey karani będą krolowie y przełożeni, ktorzy nie słusznie się w tak zacnym swym powołaniu sprawowali, A ci ktorzy w tym żywocie czci swoiey do koscioła Bożego nie przynoszą, tedy y na on czas nie przynoszą gdy się chwała iego okaże.

      + Eza.60.v.5.

  25. # A brany iego nie będą zamknione we dnie, abowiem nocy tam nie będzie.
      # Eza.60.v.11.

  26. Y będzie przyniesiona cześć y chwała poganow do niego.
  27. Nie wnidzie do niego nic co pokala, abo czyni co brzydliwego, abo kłamstwo, ale ci ktorzy napisani są w o księgach żywota baranka.
      o Filip.4.v.4.

    Kapituła 22.
    ¶ 1. Szyrzey opisuie chwałę wiernych, okazuiąc vrząd ich y karanie złościwych, y powagę proroctwa tego.

  1. Zatym vkazał mi A czystą rzekę wody żywey przezroczystą iako Krzyształ, wychodzącą z stolice Bożey y Barankowey.
      A Ta rzeka znaczy wielką a nieogarnioną obfitość wszelakich dobrodzieystw duchownych w onym żywocie wiecznym.

  2. A w pośrodku rynku iego y z obudwu stron rzeki było B drzewo żywota noszące C owocow dwanaście D / na każdy miesiąc podawaiąc owoc swoy, y E liście swoie, ku vzdrowieniu poganow.
      B Krystus ożywiaiąc swoie wierne, ktorzy są iako brzegi v rzeki Bożey.
      C To znaczy wszytki sprawy Pana Krystusowe ktore dla zbawienia naszego vczynił, iako gdy się wcielił, vrodził, cierpiał, wstał zmartwych etc. Dwa ty owoce są wybrane, wezwanie, vwielbienie, vsprawiedliwienie etc. ktore się pod liczbą 12 zamykaią, dla tego iż żaden nie może być zbawion, iedno ten ktori wedle ducha iest z dwoyganaście pokolenia Izraelskiego, a sprawuie się wedle słowa ktore opowiedzieli dwanaście Apostołow.
      D Często a obficie.
      E To znaczy opowiedanie slowa bożego, ktoremu gdy vwierzą pogani, będą vleczeni, to iest zbawieni.

  3. Y nie będzie daley żadne przeklęctwo, ale stolica Boża y Barankowa w nim będzie, y słudzy iego iemu służyć będą.
  4. A oglądaią oblicze iego, a imię ich na czelech ich będzie.
  5. Nocy też tam nie będzie, ani im potrzeba będzie światłości kagańcowey, ani światłości słoneczney, przeto iż Pan Bog ie oświeca, y krolować będą na wieki wiekow.
  6. Tedy mi rzekł, Ty słowa wierneć są y prawdziwe, a Pan Bog świętych prorokow posłał Anioła swego, aby okazał sługam swym ktore rzeczy rychło się zstać maią.
  7. Oto idę rychło, Błogosławiony ktory zachowywa słowa proroctwa ksiąg tych.
  8. A ia Ian słyszałem y widział ty rzeczy, A gdym słyszał y widział, vpadłem przed nogami Anioła ktory mi ty rzeczy okazował.
  9. A on mi rzekł, Patrz abyś nie czynił, abowiem iestem towarzyszem twoim y braciey twey prorokow, y tych ktorzy zachowywaią słowa ksiąg tych, Bogu chwałę daway.
  10. Potym rzekł ku mnie: F Nie pieczętuy słow proroctwa ksiąg tych, G abowiem czas blisko iest.
      F Tym ktorzy od Boga nie są nuczeni, księgi ty są zamknione, ale są wiernym otworzone.
      G Iakoby rzekł, Nie potrzeba tych rzeczy zapieczętować, iakoby się nie rychło wypełnić miały, bo iuż blisko iest czas gdi się wypełnią.

  11. H Ktory szkodzi, niech ieszcze szkodzi, a ktory iest plugawym niech ieszcze będzie plugawym, a ktory iest sprawiedliwym, niech ieszcze będzie vsprawiedliwion, a święty niech ieszcze będzie poświęconym.
      H Dźiwne są ty słowa, okazuiąc srogi sąd pański nad niewierniki, a wielkie miłosierdzie iego nad wiernymi, A tak Pan Bog odrzucoym, y tim ktorzy się w złości kochaią, dopuszcza iż się na każdi dzień gorszymi zstawaią aby tym sroższy sąd na sobie odniesli: A wierne zasię tak sprawuie Duchem swym, iż się na każdy dzień zstawaią lepszymi etc.

  12. Oto idę rychło, a zapłata moia ze mną iest, abym oddał każdemu iako będzie vczynek iego.
  13. Iam iest Alpha y Omega, początek y koniec, pierwszy y ostateczny.
  14. Błogosławieni ktorzi zachowywaią przykazania iego, aby prawo mieli w drzewie żywota, y weszli branami do miasta.
  15. A zewnątrz będą I psi y ci ktorzy truią, y nieczyści, y mężoboyce, y bałwochwalce, y ktorykolwiek miłuie y dopuszcza się kłamstwa.
      I Nie czyści y okrutni.

  16. Ia Iezus posłałem Anioła mego, aby wam świadczył o tych rzeczach w kościelech: Iam iest korzeń y rodzay on Dawidow, gwiazda iasna j zaranna.
  17. A duch y J oblubienica mowią, Podź, a ktory słucha, niech rzecze, Chodź, a ktory pragnie, niech przyidzie, a kto chce, niech bierze wodę żywota darmo.
      J Koscioł Boży z nadchnienia Ducha świętego.

  18. Iać oświadczam każdemu ktory słucha słow proroctwa ksiąg tych, iesliby kto przydał tym rzeczam, włoży nań Bog plagi napisane w księgach tych.
  19. A iesliby kto viął co z słow ksiąg proroctwa tego, odeymie Bog część iego z ksiąg żywota y z miasta świętego, y z tych rzeczy ktore są napisane w księgach tych.
  20. Powieda ten ktory o tych rzeczach świadczy: K Zaiste, Idęć rychło. Amen. Takci. Chodź Panie Iezusie.
      K Gdyż Pan iest bliski, mamy sobie statecznie poczynać y cieszyć się, a wszakże nie mamy sobie szacować krotkosci abo długosci czasu.

  21. Łaska Pana naszego Iezusa Krystusa z wami wszytkimi. Amen.
Spis Kapituł, Indeks Ksiąg