Kapituła 1.
    ¶ 1. Wywyższywszy łaskę Bożą ku Koryntom. 10. Napomina ie ku zgodzie y ku pokorze. 19. Gani wszelaką zacność ktora nie iest vgruntowana w Bogu. 26. Okazuiąc ktorzy ludzie są wezwani od Boga, aby wniwecz obrocił mądrość świata tego.

  1. Paweł powołaniem Apostoł Iezu Krysta, przez wolą Bożą, y Sostenes brat.
  2. Kościołowi Bożemu ktory iest w Koryncie, * poświęconym w Iezusie Krystusie, + A wezwanym świętym, # ze wszytkimi ktorzy wzywaią imienia Pana naszego Iezu Krysta na wszelkim mieyscu, tak ich iako y B naszego.
      A Ktore sobie Bog z swey dobrotliwey łaski odłączył abo ktorych wezwał ku świątobliwosci.
      B To iest, Pana ktorego opowieda być wszytkich wiernych, a iż ieden iest tedy słusznie się Koryntczycy wstydać maią za swe niesnaski, iakoby Krystus był rozdzielon, o czym niżey vsłyszemy.

      * Dźiei.15.v.9. 1.Tes.4.v.7.
      + Rzym.1.v.7. Efes.1.v.1. Kol.1.v.22. 2.Tym.1.v.9.
      # 2.Tym.2.v.22.

  3. Łaska wam y pokoy od Boga Oyca naszego y Pana Iezu Krysta.
  4. Dźiękuię Bogu moiemu zawsze za was, dla łaski Bożey ktora iest wam dana w Iezusie Krystusie.
  5. o Iż we wszytkich rzeczach iesteście vbogaceni w nim, wszelką C powieścią, y wszelką vmieiętnością.
      C Przez powieść y vmieiętność rozumie zacne poznanie rzeczy Boskich ktore dary Apostoł zaleca w Koryntczykoch, aby miał przyczynę słusznie ie sztrofować iż ich źle vżywali, obracaiąc ie tylko na prożną chwałę a okazuiąc iż tylko o tym cudnie mowić vmieli.

      o Kol.1.v.10.

  6. D Iako świadectwo Krystusowe potwierdzone iest w was.
      D Wszytko to cokolwiek dawa świadectwo o Kristusie to się w was okazuie, to iest ony wszytki dary Ducha S.

  7. Tak iż wam na żadnym darze nie schodzi, * oczekawaiąc ziawienia Pana naszego Iezu Krysta.
      * Tyt.2.v.11. Fili.3.v.20.

  8. Ktory (Bog) też was + vtwierdzi aż do końca, abyście byli nie naganionymi w dzień Pana naszego Iezu Krysta.
      + 1.Tes.3.v.12.

  9. # Wiernyć Bog, przez ktorego iesteście wezwani ku społeczności Syna iego Iezu Krysta Pana naszego.
      # 1.Tes.5.v.24.

  10. Proszę was tedy bracia przez imię Pana naszego Iezu Krysta, o abyście toż mowili wszyscy, a iżby nie były miedy wami rozerwania, ale żebyscie byli spoieni iednakimże vmysłem y zdaniem.
      o Rzym.15.v.5. Fili.3.v.16.

  11. Abowiemci iest oznaymiono o was bracia moi, Od domownikow Chloi, iż poswarki bywaią miedzy wami.
  12. A to powiedam, iż każdy z was mowi, Iam iest Pawłow, a ia Apollow, ia zasię Cefy, a ia Krystusow.
  13. Izali iest rozdzielon Krystus: Azaż Paweł iest vkrzyżowan za was: abo w imię Pawłowe iesteście pokrzczeni:
  14. Dźiękuię Bogu memu iżem nikogo z was nie krzcił, iedno * Kryspa y Gaiusza.
      * Dźiei.18.v.14.

  15. Aby żaden nie rzekł żebych krzcił w imię moie.
  16. Okrzciłem też dom Stefanin, za tym niewiem ieslim kogo drugiego krzcił.
  17. Boć Krystus nie posłał mię abym krzcił, ale bym Ewanielią przepowiedał, a wszakoż + nie zacną wymową, aby się nie stał prożnym krzyż Krystusow.
      + Iak.5.v.4. 2.Piotr.1.v.16.

  18. Abowiem powieść ona o krzyżu tym ktorzy giną, iest głupstwem, a nam ktorzy bywamy zbawieni, iestci # mocą Bożą.
      # Rzym.1.v.16.

  19. Bo iest napisano, o Wytracę mądrość mądrych, a zrozumienie rozumnych odrzucę precz.
      o Eza.29.v.14.

  20. * Gdzież mądry: Gdzież nauczyciel: gdzież E badacz świata tego:
      E To iest, ktory wszytek swoy wiek na tym trawiąc, wszczyna gadki trudne, badaiąc się o skrytych rzeczach świata tego.

      * Eza.33.v.18.

  21. Abowiem gdyż w F mądrości Bożey, świat nie poznał Boga przez mądrość, podobało się Bogu przez głupie przepowiedanie zachować wierzące.
      F To iest, przez stworzenie świata tego ktory iest iasne okazanie mądrosci Bożey.

  22. Gdyż y + Żydowie cuda żądaią, a Grekowie mądrości szukaią.
      + Mat.12.v.38.

  23. Ale my przepowiedamy Krystusa vkrzyżowanego, ktory iest Żydom zgorszeniem, a Grekom głupstwem.
  24. Samymci wezwanim tak Żydom iako y Grekom przepowiedamy Krystusa, moc Bożą, y mądrość Bożą.
  25. Abowiem G głupstwo Boże iest mędrsze niż ludzie, a mdłość Boża iest możnieysza niż ludzie.
      G Tu wedle mniemania ludzkiego mdłość porzypomina y głupstwo Boże, wielce w tym y srodze sztrofuiąc ludzi ktorzy to wolą przyczytać Bogu przeciw własnemu sumnieniu niźliby mieli vznać swą mdłość własną y głupstwo a o odpuszczenie prosić.

  26. Bo widzicie powołanie wasze bracia, iż nie wiele was mądrych iest wedle ciała, nie wiele możnych, nie wiele zacnego narodu.
  27. Ale wybrał Bog rzeczy głupie tego świata, aby zawstydził mądre, a mdłe rzeczy świata wybrał Bog, aby zawstydził ty ktore są mocne.
  28. A podłe rzeczy świata y ktorych za nic nie maią wybrał Bog, y ty ktorych H nie masz, aby zniszczył ty I ktore są.
      H To iest, ktore wedle mnimania ludzkiego są niczemne.
      I To iest, ktore sobie ludzie zacnie ważą.

  29. Aby się żadne ciało przed nim nie chłubiło.
  30. Ale z niego wy iesteście w Krystusie Iezusie, ktory się nam stał * mądrością od Boga y sprawiedliwoscią, y poświęceniem y odkupieniem.
      * Iere.23.v.5.

  31. Aby iako iest napisano, + Kto się chłubi, niech się w Panu chłubi.
      + Iere.9.v.24. 2.Kor.10.v.17.

    Kapituła 2.
    ¶ 1. Przywodzi na przykład sposob przepowiedania swego. 4. Ktore się zgadzało z Ewanielią. 8. Ktora iest wzgardzona. 14. Y skryta cielesnym ludziam, y zacnym wedle świata. 11.15. A oznaymiona duchownym.

  1. Ia tedy idąc do was bracia nie przyszedłem z zacną wymową abo mądrością, opowiedaiąc wam świadectwo Boże.
  2. Abowiem nie A obrałem sobie nic miedzy wami cobych vmiał, iedno Iezusa Krystusa, y tego vkrzyżowanego.
      A To iest niemiałem sobie nic nad to ważnieyszego.

  3. * A iam był ze mdłością, z boiaźnią, y ze drżeniem wielkim v was.
      * Dźiei.18.v.1.

  4. A mowa moia y przepowiedanie moie nie parało się słowy + przyłudzaiącemi mądrości ludzkiey, ale było w okazaniu duchowney mocy.
      + 2.Piotr.1.v.16.

  5. Aby wiara wasza nie była w mądrości ludzkiey, ale w mocy Bożey.
  6. A my powiedamy B mądrość miedzy doskonałymi, mądrość nie świata tego, ani Książąt świata tego ktorzy bywaią zniszczeni.
      B To iest, ktora smakuie doskonałym, gdyż oni sami tę mądrość poznać mogą, ktorą drudzy za głupstwo maią, a doskonałemi nazywa nie ty ktorzy iuż dostąpili doskonałosci, ale ty ktorzy się ku niey maią, iako o tym y do Fil. pisze w 3.v.15. ale ktorzy są czystego rozsądku będąc oswieceni wiarą.

  7. Ale powiedamy mądrość skrytą w taiemnicy, ktorą Bog przeyzrał przed wieki ku chwale naszey.
  8. Ktorey żaden C z książąt świata tego nie poznał, bo gdyby byli poznali, nie vkrzyżowaliby byli Pana chwały.
      C To iest, tych ktorzy miedzy ludźmi abo mądroscią, abo możnoscią, abo dostatkiem są zacnieyszemi.

  9. Ale przepowiedamy iako iest napisano, # Czego oko nie widziało, y vcho nie słyszało, y w serce człowiecze nie wstąpiło, co nagotował Bog tym ktorzy go miłuią.
      # Eza.64.v.4.

  10. Ale nam to Bog obiawił przez Ducha świętego, abowiemci duch wszytkich rzeczy się wywiaduie, też y głębokości Bożych.
  11. Bo ktoż z ludzi wie rzeczy ktore są człowiecze ieno duch człowieczy ktory w nim iest: także też rzeczy Bożych nikt nie wie iedno Duch Boży.
  12. A my nie wźięlismy ducha świata, ale Ducha ktory iest z Boga, abysmy wiedzieli co nam Bog darował.
  13. Ktore rzeczy też opowiedamy, nie słowy ktorych vczy ludzka mądrość, ale ktorych vczy Duch S. D duchowne rzeczy z duchownemi stosuiąc.
      D To iest, iako są rzeczy duchowne, ktorych vczemy, tak też duchowny iest sposob nauki naszey.

  14. A człowiek E z przyrodzenia swego nie poymuie tych rzeczy ktore są Ducha Bożego, abowiem są iemu głupstwem, a nie może ich poznać, gdyż F duchownym obyczaiem bywaią rozsądzone.
      E W Greckim stoi człowiek duszą żywiący, co znamionuie tego ktory nie inym iedno tym doczesnym oświecon iest rozumem, ani też znaczy co inego iedno człowieka tego docześnego, ktorego Paweł do Rzym. pisząc nazywa ciałem abo w ciele żywiącym.
      F To iest, z natchnienia Ducha świętego a nie ludzkim rozumem.

  15. o Ale duchowny G rozsądza wszytki rzeczy, a sam od H żadnego nie bywa rozsądzon.
      G To iest, rozumie y przepatruie wedle zamierzenia Ducha świętego.
      H To iest, człowieka, gdyż taka iest zacność nauki Ewanieliey, iż gdy prorok o proroku rozsądek dawa nie pochodzi to z rozumu y z rozsądku ludzkiego ale z Ducha świętego, y dawa znać że wszytki rzeczy poddane są Duchowi świętemu y słowu iego.

      o Przyp.27.v.19.

  16. * Abowiem ktoż poznał vmysł Pański żeby go nauczyć miał: a myć I vmysł Krystusow mamy.
      I To iest, ducha Krystusowego, ktory ony taiemnice niedoscignione y wszytkę prawdę oznaymić raczył, o czym pisze Ian.16.v.13. Rzym.8.v.9.

      * Eza.40.v.13. Rzym.11.v.34.

    Kapituła 3.
    ¶ 1. Okazuie iż wzgardzenie przepowiedania iego nie przychodzi z niego, ale z skażenia ich. 5. Napomina ie aby się nie chłubili z Ministrow zbawienia swego. 7. Ale w Bogu. 10. Y aby się nie dali zwodzić nauką fałszywą.

  1. Y ia bracia nie mogłem wam mowić iako duchownym, ale iako cielesnym y prawie iako niemowniątkam w Krystusie.
  2. Karmiłem was napoiem mleka, a nie pokarmem, boście byli ieszcze tego nie mogli znosić, a owszem y teraz ieszcze nie możecie.
  3. Bo ieszcze cielesni iestescie, abowiem gdyż miedzy wami są zadrosć, swar, y niesnaski, Azaż nie iesteście cielesni y według człowieka postępuiecie:
  4. Abowiem gdy niektory powieda, Ia iestem Pawłow, a drugi, Iam iest Apollow, a zaż cielesnymi nie iesteście:
  5. Czymże tedy iest Paweł: a czym iest Apollo: iedno słudzy przez ktorescie vwierzyli, a iako każdemu Pan dał.
  6. Iamci wsadził, Apollo polewał, ale Bog pomnożył.
  7. A tak ani ten ktory sadzi iest czym, ani ten ktory polewa, ale Bog ktory pomnaża.
  8. A ten ktory sadzi, y ten co polewa, iedno są, a każdy swoię zapłatę weźmie według pracey swoiey.
  9. Abowiem iestesmy pomocniki Bożymi, rolą Bożą, y budowaniem Bożym iesteście.
  10. Wedle łaski Bożey ktora mi iest dana, iako mądry budowniczy założyłem grunt, a A drugi na nim buduie, a wszakoż każdy niech baczy iako na nim buduie.
      A Tu Paweł sztrofuie niektore Koryntskie nauczyciele nie iżby vczyli iakich fałesznych nauk, ale iż się parali ludzkiemi zbytecznemi wywody a ludzką Mądroscią więcey niż Bożą, z kąd się ony niesnaski miedzy niemi zaczynały, błądząc tedy ci ktorzy tu o fałeszney nauce rozumieią abo życiu człowieka pospolitego, ale ci ieszcze daley od kresu vbłądzili, ktorzy z tego mieysca gdzie Paweł ogień przypomina, niewiem co za czyściec zmyslaią o ktorym się Pawłowi nie śniło.

  11. Abowiem gruntu inego nikt nie może założyć, oprocz tego co iest założon, ktory iest Iezus Krystus.
  12. A iesliby kto budował na tym gruncie złoto, śrebro, kamienie drogie, drwa, siano, ścierń.
  13. Każdego robota iawna będzie, bo B dzień okaże, gdyż przez ogień obiawiona będzie, a każda robota iaka iest, ogień doświadczy.
      B To iest, czas w ktory Bog prawdę swą oznaymi, bo to co teraz za złoto y za śrebro z podziwieniem macie, to iest, zbyteczne to okazanie mądrosci ludzkiey, to się na on czas okaże nieczemną rzeczą gdy Pan Bog oświeciwszy serca wasze będzie ich probował iako w ogniu tak iż muszą spłonąć iako drwa abo siano abo słoma.

  14. Iesli ktorego robota zostanie ktorą zbudował, zapłatę weźmie.
  15. Iesli ktorego robota zgore, C szkodę popadnie, a on D będzie zachowan, ale tak iako przez E ogień.
      C To iest, prożna będzie praca y robota iego.
      D Iakoby rzekł, acz będzie pokaran na nagrodzie ktorey się spodziewał, wszakoż żywota pozbawion nie będzie gdyż nie odstąpił gruntu nauki prawdziwey, ale się tylko zabawił mądroscią ludzką.
      E To iest, nie vydzie onego srogiego doświadczenia.

  16. A zaż nie wiecie, iż Kościołem Bożym iesteście, a Duch Boży mieszka w was:
  17. A iesli kto gwałci Kościoł Boży, tego straci Bog, * abowiem kościoł Boży święty iest ktorym iestescie wy.
      * 2.Kor.6.v.16.

  18. Niech żaden samego siebie nie oszukawa, Iesli kto zda się sobie być mądrym miedzy wami na F tym świecie, niech się stanie głupim, aby został mądrym.
      F To iest, wedle mnimania ludzkiego.

  19. Abowiem mądrość świata tego głupstwem iest v Boga, bo napisano iest, + Podchwytawa mędrce w chytrości ich.
      + Iob.5.v.13.

  20. Y zasię, # Pan zna iż mysli mędrcow są prożne.
      # Psał.94.v.11.

  21. A tak niech się nie chłubi żaden w ludziach, abowiem wszytki rzeczy są wasze.
  22. Choć Paweł, choć Apollo, choć Cefas, choć świat, choć żywot, choć śmierć, choć teraznieysze rzeczy, choć przyszłe, wszytki rzeczy wasze są.
  23. A wy Krystusowi, a Krystus Boży.

    Kapituła 4.
    ¶ 1. Okazuie vrząd prawdziwego Apostoła. 7. Gani pychę ich. 16. Okazuie czego chce od nich. 19. A czego się od niego nadziewać maią.

  1. Niech człowiek tak o nas rozumie iako o sługach Krystusowych, y szafarzoch taiemnic Bożych.
  2. A na ostatek tego potrzeba w szafarzoch, aby każdy był naleźion wiernym.
  3. * Ale ia sobie za namnieyszą rzecz mam być A rozsądzon od was, abo od sądu ludzkiego, y owszem ia sam siebie nie rozsądzam.
      A Abowiem oni chwalili fałszywe Apostoły, y omylali się w ich obłudnosci.

      * Mat.7.v.1.

  4. Abowiem nie czuię się B ni w czym winnym, a wżdy nie przez to iestem vsprawiedliwion, ale C Panci iest ktory mię rozsądza.
      B To iest, co się tycze vrzędu mego.
      C Na Boga to należy rozsądzać czyię godność.

  5. + A także nie sądźcie nic przed czasem, ażby Pan przyszedł ktory oświeci skryte ciemności, y obiawi rady serc, a tedy chwała każdemu będzie od Boga.
      + Rzym.2.v.1.

  6. A ty rzeczy bracia przez podobieństwo przystosowałem ku sobie samemu, y ku Apollosowi dla was, abyście się nauczyli z nas o sobie nie rozumieć, nad to co iest napisano, Iżbyście się ieden za drugim nie nadymali przeciwko drugiemu.
  7. Abowiem ktoż cię D rozsądza: a co też masz czegobyś nie wźiął: A iesliś wźiął, przecz się chłubisz iakobyś nie wźiął:
      D To iest, ktoż cię tak zacnym czyni że drugich za nic przed tobą niemaią.

  8. Iużescie nasyceni, iuż vbogaceni, y oprocz nas dostaliście Krolestwa, a day to Boże abyscie dostali Krolestwa, żebysmy społecznie z wami krolowali.
  9. Bo mnimam iż Bog nas ostatnie Apostoły naznaczył iakoby na smierć skazane, abowiem stalismy się na podziw światu, Aniołom, y ludziam.
  10. E My głupi dla Krystusa, a wy mądrzy w Krystusie, my mdli, a wy mocni, wy zacnymi, a my bez vćciwosci.
      E To mowi aby się czuli, a na koniec swoię prożną chwałę odrzucili gdy to sobie przyczyta w czym oni winni byli.

  11. Y aż do tey godziny łakniemy y pragniemy, y nadzy iestesmy, y policzkowani bywamy, y tułamy się.
  12. # Y pracuiemy, robiąc własnymi rękoma, o gdy o nas źle mowią, dobrorzeczemy, gdy nas przesladuią, cierpiemy.
      # Dźiey.20.v.34. 1.Tes.2.v.9. 2.Tes.3.v.1.
      o Mat.5.v.44. Luk.23.v.34. Dźiey.7.v.60.

  13. Gdy bywamy osławieni, modlimy się, staliśmy się śmieciami świata, y iako strużyny wszytkich aż dotąd.
  14. Nie piszeć wam tych rzeczy abych was zawstydził, ale napominam iako syny moie miłe.
  15. Abowiem choćbyście mieli dziesięć tysięcy mistrzow w Krystusie, wszakże nie wiele oycow macie, bomci ia was w Krystusie Iezusie przez Ewanielią vrodził.
  16. Przeto was proszę bądźcie nasladowcami moimi.
  17. Dla tegomci wam posłał Tymoteusza, ktory iest syn moy miły y wierny w Panie, ktory wam przywiedzie na pamięć drogi moie w Krystusie, iako w każdym kościele vczę.
  18. Ale iakobych ia nie miał prziydź do was nadęli się niektorzy.
  19. Lecz rychło prziydę do was, * iesli Pan będzie raczył, y poznam nie powieść tych to nadętych, ale moc (duchowną).
      * Dźiei.19.v.21. Iak.4.v.15.

  20. Abowiem nie w mowie należy krolestwo Boże, ale w mocy (ducha).
  21. Coż chcecie: z rozgąli mam prziydź do was, czyli z miłością y z duchem cichości:

    Kapituła 5.
    ¶ 1.6. Pychę ich gani y niedbałość iż cierpieli tego ktory był grzech nieczysty popełnił. 3. Potym ie napomina aby go wyrzucili z społeczności Kościoła. 7. A przytym aby zachowali szczyrość. 9. Y chronili się złości.

  1. Koniecznie słychać iż miedzy wami iest nieczystość, y taka nieczystość ktora y miedzy pogany nie bywa wspominana, * to iest, iż niektory ma żonę oyca swego.
      * 3.Mo.18.v.8.

  2. A wyście się nadęli, y owszemeście tego nie żałowali, aby był odięt z pośrzodku was ktory vczynek ten popełnił.
  3. + Iać zaiste iako nieobecny ciałem, ale obecny duchem, iużciem iako obecny osądził, aby ten ktory to tak vczynił /
      + Kol.2.v.5.

  4. (A wy będąc w imię Pana naszego Iezu Krysta zgromadzeni z duchem moim) mocą Pana naszego Iezu Krysta /
  5. # Był podan A szatanowi na B zginienie ciała, aby duch był zachowan w dzień on Pana Iezusow.
      A Szatanowi być poddanym rozumie się precz wyrzuconym być z pocztu świętych a wybranych Bożych y stać się iako poganinem y celnikiem tak iako sam Pan mowi v Mat.18.v.17.
      B To karanie nie było ku zatraceniu y owszem ku zachowaniu tego ktory był szatanowi poddan, a tak zatracenie ciała nic inszego nie iest iedno gdy się człowiek wyłączony z koscioła vpamiętaiąc serdecznie żałuie, y zawstydzon bywa dla grzechu swego, y ciało swe vmarza, y poddawa pod moc ducha, a to vmartwianie ciała Paweł święty nazywa zginieniem abo zatraceniem, bo gdy iuż ciało y z pożądliwościami iego w nas nie panuie, iest iakoby iuż zginęło, co gdy będzie tedy duch moc bierze y bywa vtwierdzon choć przed tym był mdły y iakoby od ciała zatłumion.

      # 1.Tym.1.v.20.

  6. Chłuba wasza nie iest C dobra, a zaż nie wiecie iż trocha kwasu wszytko zadziałanie zakwasza:
      C Abowiem kochali się w swoich złosciach, y byli tak pyszni, iakoby w nich nie było co ganić.

  7. Wyczyśćcież tedy stary kwas, abyście byli nowym zadziałaniem iako bez kwasu iesteście, abowiem ofiara nasza Wielkonocna iest za nas ofiarowana, to iest Krystus.
  8. A także obchodźmy święto nie starym kwasem, ani z kwasem złości y przewrotności, ale z przaśniki szczyrości y prawdy.
  9. Pisałem wam w liście abyście się o nie D mieszali z nieczystymi.
      D To iest, abyscie nie obcowali z nimi aby was toż karanie nie podkało co y ony.

      o Mat.18.v.7. 2.Tes.3.v.14.

  10. A nie iżby koniecznie z nieczystymi świata tego, abo z łakomymi, abo z drapieżnymi, abo z bałwochwalcami, bo byście zaiste musieli z tego świata wynidź.
  11. A teraz pisałem wam abyscie się nie mieszali z nimi, iesliby się kto ozywał bratem, a byłby abo nieczystym, abo łakomym, abo bałwochwalcą, abo obmowcą, abo piianicą, abo drapieżnym, żebyście z takowym ani iedli.
  12. Abowiem co mnie do tego abym ia sądzić miał y obce: a zaż domowych nie sądzicie:
  13. A Bog sądzi obce, przeto wyimicie od siebie samych tego złosciwego.

    Kapituła 6.
    ¶ 1. Gani iż się prawowali z wielkim pogorszeniem. 9. Odwodząc ie też od rozmaitych złości.

  1. Gdy ktory z was ma sprawę z drugim, iako śmie wdać się w prawo przed A niesprawiedliwym, a nie przed świętym:
      A Wszytki zowie niesprawiedliwemi ktorzy nie są w Krystusie vsprawiedliwieni.

  2. A zaż nie wiecie iż święci będą sądzić świat: a iesli świat bywa sądzon przez was, zażescie nie godni sądow mnieyszych:
  3. A zaż nie wiecie iż my Anioły sądzić będziemy: nie rzkąc abysmy rzeczy tych ktore należą k temu żywotowi sądzić nie mieli.
  4. A tak iesli macie sądy około tych rzeczy ktemu żywotowi należących, posadźcież na to ty ktorzy są podleyszy w kościele.
  5. Toć mowię wam ku zawstydzeniu, Y także nie masz miedzy wami mądrego y iednego, ktoryby mogł rozsądzić miedzy braty swemi:
  6. Y owszem brat z bratem prawo wiedzie, a to przed niewiernymi.
  7. Iuż tedy koniecznie iest w was co ganić, iż się miedzy sobą prawuiecie, * Czemuż radszey krzywdy nie cierpicie: czemu radszey szkody nie podeymuiecie:
      * Mat.5.v.39. Luk.6.v.29. Rzym.12.v.19.

  8. + Ale wy krzywdzicie, y szkodę czynicie, a ktemu braciey.
      + 1.Tes.4.v.6.

  9. Abo nie wiecie iż niesprawiedliwi nie będą dziedzicmi Krolestwa niebieskiego: Nie mylcie się, ani nieczyści, ani bałwochwalcy, ani cudzołożnicy ani roskosznicy, ani Sodomczycy.
  10. Ani złodzieie, ani łakomi, ani piianice, ani obmowce, ani drapieżce, nie będą dziedziczmi Krolestwa niebieskiego.
  11. # Y temiście byli niektorzy, ale iesteście omyci, ale iesteście poświęceni, ale iesteście vsprawiedliwieni w imię Pana Iezusowo, y przez Ducha Boga naszego.
      # Tyt.3.v.3.

  12. o Wszytko mi wolno, ale nie wszytko pożyteczno, wszytko mi wolno, B ale ia nie będę zniewolon od żadney rzeczy.
      B Dawa znać iż ten bywa im poddan ktory mniema iż przez nich być nie może.

      o Ekle.37.v.31. Niżey.v.23.

  13. C Pokarmy są dla brzucha, a brzuch dla pokarmow, a Bog y ten y ony w niwecz obroci, a ciało nie iest dla nieczystości, ale dla Pana, a Pan dla ciała.
      C Tymi słowy okazuie Apostoł prawdziwe vżywanie pokarmow, żebychmy w tym docześnym żywocie byli zachowani: Przecz że tedy tracić mamy brata dla tego aby dla owego pokarmu, abo przecz się mamy o to nie inaczey swarzyć iakoby szło o zbawienie wieczne:

  14. A Bog y Pana wzbudził, * y nas wzbudzi mocą swoią.
      * Rzym.6.v.5.

  15. Izaż nie wiecie iż ciała wasze są członkami Krystusowemi: Zali tedy wźiąwszy członki Krystusowe vczynię ie członkami wszetecznice: nie day tego Boże.
  16. A zaż nie wiecie, iż ten co się przyłącza wszetecznicy, iednym ciałem iest: Abowiem dwa (mowi) + będą iednym ciałem.
      + 1.Mo.2.v.24. Mat.19.v.5. Mar.10.v.3. Efes.5.v.31.

  17. A kto się przyłącza Panu, iednym duchem iest.
  18. Strzeżcie się nieczystości: Wszelki grzech ktoryby człowiek popełnił, nie iest w ciele, ale ten ktory się dopuszcza nieczystości, przeciwko własnemu ciału grzeszy.
  19. # A zaż nie wiecie iż ciało wasze iest przybytkiem Ducha świętego ktory w was iest: ktorego macie od Boga, a nie iesteście sami swoi.
      # 2.Kor.6.v.16. Wyższey.3.17.

  20. o Abowiem iestescie za zapłatę kupieni, Chwalcież tedy Boga w ciele waszym, y w duchu waszym, ktore są Boże.
      o 1.Piotr.1.v.19.

    Kapituła 7.
    ¶ 1. O małżeństwie, o bezżeństwie, y o panienstwie.

  1. Przytym co się tycze tych rzeczy o ktorychescie do mnie pisali, A dobra by rzecz była mężowi nie tykać się niewiasty.
      A To iest, pożlyteczna, abowiem małżeństwo przynosi z sobą wiele trudnosci y kłopotu, dla grzechu ktory gwałci tę vstawę Bożą.

  2. Ale dla vwiarowania nieczystosci, niech każdy ma swoię żonę, a każda niechay ma własnego męża.
  3. * Żenie niech oddaie mąż powinną życzliwość, także też y żona mężowi.
      * 1.Piotr.3.v.7.

  4. Żona własnego ciała nie ma w mocy, ale mąż, także też y mąż własnego ciała nie ma w mocy, ale żona.
  5. Nie vymuycie nic ieden drugiemu, chybaby ze zwolenia społecznego do czasu, abyscie wolnieyszy byli na post y modlitwy, A zasię społu się zeydźcie, aby was szatan nie kusił przez B niewierność waszę.
      B Abo przez krewkość iako niektorzy wykładaią, to iest iż takowa krewkość iest przyrodzenia waszego, że tąd snadnie czart może mieć przyczynę pobudzać was ku nieczystocie, iesli małżeństwa za lekarstwo vżywać nie będziecie.

  6. Ale ia to mowię z C dozwolenia, nie z roskazania.
      C Dawa znać iż nie wyciąga żadnego ku małżeństwu iakoby to było powinne roskazanie: ktorego iesliby kto zaniedbał żeby miał obraźić Boga, abo żeby w nim miała przez się należeć chwała Boża, ale iż Bog ty lekarstwa pozwolił tym ktorzy się niemogą z trzymać.

  7. Abowiem chciałbym aby D wszyscy ludzie byli iakom ia sam iest, ale każdy ma własny dar od Boga, ieden tak, a drugi inak.
      D Aby mieli dar powścięgliwosci, a żyli bez żon.

  8. Powiedam tedy tym ktorzy w małżeństwie nie są, y wdowam, dobrze im iest iesliby tak trwali iako ia.
  9. Ale iesli się nie wtrzymawaią, niech w małżeństwo wstąpią, bo lepiey w małżeństwo wstąpić, a niż E zapalenie cierpieć.
      E Tak być zapalonym pożądliwością aby wola nasza przyzwoliła ku pokusam, a żebyś Boga spokoynym sumnieniem wzywać nie mogł, Abowiem nie masz żadnego ktoryby nie był przenagaban od ciała.

  10. A tym ktorzy są w małżeństwie oznaymuię, nie ia, ale Pan, iżby + żona od męża swego nie odstępowała.
      + Mat.5.v.32. y 19.v.9. Mar.10.v.11. Luk.16.v.18.

  11. A iesliby F odstąpiła, niechayżeć za mąż nie chodzi, abo się niech z mężem poiedna, a mąż żony swey niech nie opuszcza.
      F To iest, dla srogosci męża swego gdzie tu Apostoł dawa znać o niesnaskach ktore się w małżeństwie przygadzaią, a nie o rozwodzie.

  12. Inym zasię G ia powiedam, nie Pan, Iesli ktory brat ma żonę niewierną, a ta z nim zezwala mieszkać, niechay iey nie opuszcza.
      G To iest, z natchnienia Ducha S. chociaż o tym Pan nic w zakonie ani w prorocech nie wyraźił.

  13. A żona ktora ma męża niewiernego, a on zezwala mieszkać z nią, niechay go ona nie opuszcza.
  14. Abowiem H poświęcon bywa mąż niewierny przez żonę, y żona niewierna bywa poświęcona przez męża, bo inaczey byłyby dzieci wasze nieczystymi, a teraz świętymi są.
      H To iest, pobożność żony ważnieysza iest ku temu aby złączenie ono było święte y czyste niźli niepobożność męża ku temu, aby małżeństwo było nie słuszne, abo iż by ona nie mogła z nim mieszkać dobrym sumnieniem, a to poświęcenie daley się nie ściąga.

  15. A iesli niewierny I odstępuie, niech odstępuie, abowiem nie iest zniewolon brat abo siostra w takowych rzeczach, ale ku pokoiowi wezwał nas Bog.
      I To iest, iesli się rozwiedzie bez winy z strony wierney.

  16. Abowiem co ty wiesz żono iesli zachowasz męża swego: abo co ty wiesz mężu zachowaszli żonę abo nie:
  17. Iako każdemu vdzielił Bog, iako każdego wezwał Pan, tak niech postępuie, K y także w każdym kościele postanawiam.
      K To iest, iż w rzeczach zwierzchnich nie mamy leda iako pobożnego powołania odstępować.

  18. Iestli kto wezwany w obrzezaniu: niechay nie przyciąga nieobrzezki, iestli kto w nieobrzezaniu wezwan: niechay się nie obrzezuie.
  19. Obrzezanie L nic nie iest, a nieobrzezanie nic nie iest, ale zachowanie przykazania Bożego.
      L To iest, wszytko za iedno tak Zyd iako y poganin.

  20. * Każdy w tym wezwaniu w ktorym iest wezwan, niechay trwa.
      * Efes.4.v.1.

  21. Iesteś wezwan sługą, nie frasuyże się o to, ale iesli też możesz być wolnym, vżyway tego radszey.
  22. Abowiem sługa ktory iest wezwany w Panie, darowan iest wolnoscią od Pana, także też ktory iest wezwan wolnym, iestci sługą Krystusowym.
  23. Iestescie M zapłatą kupieni, nie bądźcież sługami ludzkimi.
      M To iest, drogo.

  24. Każdy w czym iest wezwan bracia, w tym niechay trwa przed Bogiem.
  25. A o dziewicach nie mamci roskazania Pańskiego, ale ia o tym swe zdanie powiedam, iako ten ktoremu Pan z miłosierdzia dał być N wiernym.
      N To iest, abych wiernie szafował co mi On poruczył.

  26. Rozumiem tedy iż to iest dobra rzecz o dla nadchodzącey potrzeby, a mowię iż dobra rzecz człowiekowi P tak być.
      P To iest, być dziewicą.

      o To iest, dla kłopotu ktory święci vstawicznie cierpieć muszą.

  27. Iesteś obowiązan żoną: nie szukayże rozwiązania, Iesteś rozwiązany od żony: nie szukayże żony.
  28. A ieslibyś się też ożenił, nie zgrzeszyłeś, iesliżby też panna szła za mąż, nie zgrzeszyła, a wszakże trapienie w ciele mieć będą ktorzy takowi są, Q ale ia wam folguię.
      Q To iest radbym folgował mdłosci waszey życząc wam tego abyscie bez żony mieszkać mogli y wolnemi byli od tych frasunkow.

  29. A toć powiedam bracia, Iżeć R czas skrocił się na potym, aby y ci ktorzy żony maią byli iakoby ich nie mieli.
      R Iakoby chciał rzec iż bliski iest koniec wszytkiego, a tak o rzeczach potrzebnieyszych myslić mamy.

  30. Ktorzy zaś płaczą iakoby nie płakali, a ktorzy się raduią iakoby się nie radowali, a ktorzy kupuią iakoby nie dzierżeli.
  31. Y ktorzy vżywaią świata tego, iakoby go nie vżywali, boć przemiia kształt świata tego.
  32. A chciałbym abyście byli bez starania, ktory żony nie ma, stara się o rzeczach Pańskich, iakoby się podobał Panu.
  33. Ale ktory się ożenił, stara się o rzeczach świecskich, y iakoby się podobał żenie.
  34. Żona y panienka rożneć są, ktora nie szła za mąż, stara się o rzeczach Pańskich, aby była święta, tak ciałem iako y duchem, A ktora szła za mąż, stara się o rzeczach świecskich iakoby się podobała mężowi.
  35. A toć powiedam abym okazał co wam iest pożyteczno, nie abym na was sidło rzucił, ale abym okazał iako przystoynie y słusznie macie stać przy Panie, przez żadnego roztargnienia.
  36. Ale iesliby kto mnimał iż co nieprzystoynego czyni przeciwko panience swey, iesliżby z młodych lat wyszła, a iż tak ma być, to co chce niech czyni, nie grzeszy, niechayżeć wstąpią w małżeństwo.
  37. A ten ktory trwa mocnie w sercu swym, y nie przymusza go potrzeba, owszem ma w mocy swą własną wolą, y to postanowił w sercu swym aby zachował dziewicę swą, dobrze czyni.
  38. A tak ktory ią daie za mąż, dobrze czyni, a ktory nie daie za mąż, S lepiey czyni.
      S To się rozumie iż panną będąc nie ma tak wiele frasunkow około rzeczy świetskich.

  39. Żona iestci obowiązana zakonem poki żywie mąż iey, a iesliby zasnął mąż iey, wolna iest aby szła za kogo chce, tylko aby w Panie.
  40. Ale szczęsliwsza iest iesliby tak trwała, wedle mego zdania, a mnimam żeć y ia mam Ducha Bożego.

    Kapituła 8.
    ¶ 1. Gani ie przeto iż źle wolności krzesciańskiey vżywali, zakazuiąc im aby się nie parali ofiarami bałwochwalcow. 9. Przytym aby mdłych w wierze nie obrażali.

  1. Co się zaś tycze rzeczy bałwanom ofiarowanych, wiemy wszyscy że o tym A wiadomość mamy, a wiadomośćci B nadyma, ale miłość buduie.
      A To iest, o wolnosci ktorą Bog dawa.
      B To iest, pyszna iest y miłosci przeciwna.

  2. A iesli się kto sobie zda iakoby co C vmiał, ieszcze nic nie wie iako wiedzieć potrzeba.
      C To iest, iesliby inemi wzgardził.

  3. Ale iesli kto miłuie Boga, tenci iest nauczonym od niego.
  4. Około tedy iedzenia rzeczy bałwanom ofiarowanych, wiemy iż bałwan nic nie iest na świecie, a iż żaden inszy Bog nie iest iednoż ieden.
  5. Abowiem choć są ktore D bogi zową, tak w niebie iako y na ziemi, iakoż iest wiele bogow y wiele E panow.
      D Ci są bogowie słowem tylko ale nie skutkiem.
      E Tu się rozumie o bałwaniech ktorym ludzie iako panom swoim służą.

  6. Ale my iednegoż Boga mamy, Oyca onego od ktorego wszytki rzeczy są, a my w nim, y * iednego Pana Iezu Krysta, przez ktorego wszytki rzeczy są, a my przezeń.
      * Ian.13.v.23.

  7. Lecz ona wiadomość nie iest we wszytkich, abowiem niektorzy z F sumnieniem bałwana aż do tego czasu, iedzą iako rzec bałwanom ofiarowaną, a będąc sumnienie ich mdłe, pokalane bywa.
      F Tu się rozumie o tych ktorzy mnimali być nieczyste rzeczy ktore były bałwanom ofiarowane dla tego ich z dobrym sumnieniem vżywać nie mogli, abowiem to sprawuie sumnienie iż iesli samo iest dobre, tedy czyni y onę rzecz dobrą ktora iest średnia a iesli iest złe samo tedy y onę rzecz złą czyni.

  8. Wszakże pokarm nas nie zaleca Bogu, bo choćbysmy iedli, nic nam nie przybywa, a choćbysmy nie iedli, nic nam nie vbywa.
  9. Ale baczcie iżby iakim obyczaiem moc wasza nie była ku zgorszeniu tym ktorzy są mdłymi.
  10. Abowiem iesliby kto widział ciebie ktory masz wiadomość, a siedzisz w G kościele bałwańskim, izaż sumnienie iego ktory iest mdłym nie będzie przywiedzione ku iedzeniu rzeczy bałwanom ofiarowanych:
      G Niektorzy rozumieią stoł na ktorym biesiady ku czci Bałwanom sprawowano chociaż y to zawżdy bywało w koscielech.

  11. + Y przez też twą wiadomość zginie brat mdłym dla ktorego Krystus vmarł:
      + Rzym.14.v.15.

  12. A gdy tak grzeszycie przeciw braciey, y ranicie mdłe ich sumnienie, przeciw Krystusowi grzeszycie.
  13. A przeto iesli dla pokarmu bywa obrażon brat moy, nie będę iadł mięsa na wieki, abym brata swego nie obraźił.

    Kapituła 9.
    ¶ 1. Napomina ie przykładem swem aby wolności swey vżywali ku zbudowaniu inszych.

  1. Yzalim nie iest Apostoł: izalim nie iest wolny: izalim Iezusa Krystusa Pana naszego nie wiedział: izali sprawą moią wy nie iesteście w Panu:
  2. Iesli inym nie iestem Apostołem, ale wam iście iestem, abowiem pieczęcią vrzędu mego Apostolskiego wy iesteście w Panu.
  3. Moia odpowiedź tym ktorzy się o mnie A wywiaduią, tać iest.
      A To iest, ktorzy iako sędziowie chcą czynić rozsądek około powołania mego.

  4. Izali nie mamy mocy B ieść y pić:
      B To iest mieć wychowanie z nakładu koscielnego.

  5. Izali nie mamy mocy wodzić z sobą C siostry żony, iako y ini Apostołowie, y bracia Pańscy, y Cefas:
      C Tu siostrę żonę rozumie wierną a krzesciańską małżonkę ktoremi słowy zaleca vczciwość stanu małżeńskiego.

  6. Y zaż ia sam y Barnabasz nie mamy mocy D nie robić:
      D To iest, nie żywić się z pracey rąk swych gdyż powieda Apostoł iż sobie z tąd żywnosci nabywał. Dźie.20.v.34.

  7. Ktoż kiedy walczy swoim kosztem: ktoż sadzi winnicę a owocu nie pożywa: Abo ktoż trzodę pasie a mleka trzody nie pożywa:
  8. Izali według E człowieka ty rzeczy mowię: a zali też zakon tego nie mowi:
      E To iest, Izali tylko dowody ludzkiemi się podpieramy:

  9. Abowiem * w zakonie Moiżeszowym napisano iest, Nie zawiążesz gęby wołowi ktory zboże wymłaca, Izali się Bog o woły stara:
      * 5.Mo.25.v.4. 1.Tym.5.v.18.

  10. A zaż to iście nie dla nas mowi: gdyż dla nas iest napisano, abowiem w nadziei ma orać ten ktory orze, a ktory młoci w nadziei, ma być vczestnikiem nadzieie swoiey.
  11. + Ieślismy wam duchowne rzeczy siali, a zaż to wielka rzecz ieslibysmy żęli wasze cielesne rzeczy:
      + Rzym.15.v.27.

  12. Iesliż inszy tey mocy nad wami vżywaią, czemuż nie więcey my: a wżdysmy tey mocy nie vżywali, ale wszytki rzeczy cierpiemy, abychmy nic nie zamieszkawali Ewanieliey Krystusowey.
  13. # A zaż nie wiecie iż ci ktorzy około świętych rzeczy pracuią, pożywaią tych rzeczy ktore są z Mieysca świętego: a ktorzy przy ołtarzu zawżdy są, z ołtarza też pożywaią:
      # 5.Mo.18.v.2.

  14. Tak też Pan postanowił tym ktorzy Ewanielią opowiedaią, aby z Ewanieliey żyli.
  15. A wszakże żadneiem z tych rzeczy nie vżywał, anim tych rzeczy pisał aby się tak we mnie działo, abowiem lepiey mi vmrzeć, niżby kto przechwalanie moie miał prożnem vczynić.
  16. Bo iesli Ewanielią opowiedam, nie mam się przecz chłubić, gdyż mię potrzeba przynuca, a bieda mnie ieslibym Ewanieliey nie opowiedał.
  17. Abowiem iesli dobrowolnie czynię, mam zapłatę, iesliż nie rad, to szafowanie iestci mnie zwierzone.
  18. Ktoraż tedy iest moia zapłata: Iż gdy Ewanielią opowiedam, żeby nie czyniono żadnych nakładow na Ewanielią Krystusowę, iżbych źle nie vżywał mocy mey w Ewanieliey.
  19. Abowiem będąc wolnym od wszytkich, vczyniłem samego siebie wszytkim sługą, abym ich więcey zyskał.
  20. Y stałem się Żydom iako Żyd, abych Żydy zyskał, a tym ktorzy pod zakonem są, iakobych był pod zakonem, abym ty co pod zakonem są zyskał.
  21. Tym ktorzy są bez zakonu, iako bez zakonu, (aczkolwiek nie iestem bez zakonu Bogu, ale w zakonie w Krystusie), abym zyskał ty ktorzy są bez zakonu.
  22. Stałem się mdłym iako mdły, abych mdłe zyskał, wszytkim stałem się F wszytko, abych wżdy niektore zachował.
      F To się rozumie w rzeczach rownych y śrzednich.

  23. Y to czynię dla Ewanieliey, abym się stał vczestnikiem iey.
  24. A zaż nie wiecie iż ci ktorzy w zawod biegaią, aczci wszyscy bieżą, ale ieden zakład bierze: Także bieżcie abyście otrzymali.
  25. G Y ten ktoryć zapasy chodzi, na wszytkim się miernie chowa, Oni tedy miernemi są, aby wźięli koronę smiertelną, a my aby nie śmiertelną.
      G Niektorzy wykładaią, ktory boiuie, ale tu Apostoł bierze podobieństwo od onych krotofił boiowych ktore ku czci bogom w Grecyiey sprawowano gdzie iedni zapasy chodzili, drudzy szermowali, drudzy w zawod biegali.

  26. A przetoż ia tak bieżę nie iako na nie pewną, tak szermuię nie iako wiatr biiąc.
  27. Ale podbiiam ciało moie, y zniewalam ie, abym ia snadź przepowiedziawszy inszym, sam się nie stał H naganionym.
      H Drudzy czytaią odrzuconym, ktore mieysce tak się rozumie iżby Paweł nie był naganion od ludzi gdyby temu dosyć nie vczynił co inym roskazał.

    Kapituła 10.
    ¶ 1. Napomina ie przykładem Zydow, żeby cielesnie dobrodzieystwam Bożym nie vfali a iżby się bałwochwalstwa wystrzegali. 23. Zatym aby wolności vżywali przykładem iego bez obrażenia inszych.

  1. A nie chcę abyście nie mieli wiedzieć bracia, iż * oycowie naszy wszyscy pod onym obłokiem byli, a + wszyscy przez morze przeszli.
      * 2.Mo.13.v.21. w 4.Mo.9.v.18.
      + 2.Mo.14.v.22.

  2. Y wszyscy byli okrzczeni w A Moiżeszu, w B obłoku y w morzu.
      A To iest, pod vrzędem Moyzeszowym.
      B To się stosuie ze krztem naszym.

  3. # A wszyscy vżywali iednego C pokarmu duchownego.
      C To iest, Manny ktora znaczyła wieczerzą Pańską.

      # W 2.Mo.16.v.15.

  4. o Y wszyscy pili iedno picie duchowne, abowiem pili z skały duchowney, ktora za nimi D szła, A ta skała E była Krystus.
      D To się rozumie o strumieniu ktory wypłynął z skały, a nigdy lud nie był przez niego.
      E To iest, znaczyła Krystusa.

      o 2.Moi.17.v.6. w 4.Mo.20.v.10.

  5. Ale wiele ich nie podobało się Bogu, * abowiem porażeni są na puszczy.
      * 4.Mo.6.v.65.

  6. A ty rzeczy były wzormi naszymi, ku temu abysmy złych rzeczy nie pożądali, + iako oni żądali.
      + 4.Mo.11.v.5. y 26.v.64. Psalm.106.v.14.

  7. Nie bądźcież bałwochwalcami iako niektorzy z nich, tak iako # iest napisano, Siadł lud aby iadł y pił, y wstali ku igraniu.
      # 2.Mo.32.v.6.

  8. Ani się dopuszczaymy nieczystoty, iako niektorzy z nich nieczystymi byli, o y poległo ich dnia iednego F trzy y dwadzieścia tysięcy.
      F V Moyrzesza stoi cztery a dwadziescia tysięcy, ktora roznica niczym się inym niestała iedno niepilnoscią pisarzow.

      o 4.Mo.25.v.9.

  9. Ani kusimy Krystusa iako niektorzy z nich kusili, * y od wężow poginęli.
      * 4.Mo.21.v.6. Psalm.106.v.14.

  10. Ani szemrzycie, iako niektorzy z nich szemrali, y poginęli od tego + ktory wytracał.
      + 4.Mo.14.v.37.

  11. A ty wszytki rzeczy przydały się im ku przykładowi, a są napisane dla napominania naszego, na ktore skończenia wiekow przyszły.
  12. A tak ktory się zda sobie iże stoi, niechże patrza aby nie vpadł.
  13. Pokuszenie was nie zięło iedno ludzkie, a Bogci iest wierny ktory nie dopuści abyście byli kuszeni nad to co możecie, owszem wam da vydź z pokusy abyście znieść mogli.
  14. Dla tego bracia namilszy moi strzeżcie się bałwochwalstwa.
  15. Mowięć iako mądrym, rozsądźcież wy co powiedam.
  16. Kubek błogosławienia ktory błogosławiemy, Izali społecznością krwie Krystusowey nie iest: A chleb ktory łamiemy, izali nie iest społecznością ciała Krystusowego:
  17. Abowiemci wiele nas iest iednym chlebem, y iednym ciałem, gdyż wszyscy iednego chleba iestesmy vczestniki.
  18. Patrzcie na Izraela ktory iest wedle G ciała, izaż ci ktorzy pożywaią ofiar nie są vczestniki ołtarza:
      G To iest, ktorzy się ieszcze zwierzchownemi ofiarami bawili, iakoby tak rzekł, wamci by sumnienie niedopusciło sprawować ofiary po staremu z Zydy, abowiembyście tym sposobem ieszcze orzumieli ofiarę Krystusowę być nie pożyteczną, Przeczże tedy tegoż nie rozumiecie o sprosnych bałwochwalskich ofiarach:

  19. Coż tedy powiedam aby bałwan miał czym być: abo iżby to co iest bałwanom ofiarowano miało czym być:
  20. Y owszem to powiedam, Iż rzeczy ktore pogani ofiaruią, dyabłom ofiaruią, a nie Bogu, a nie chciałbym abyście byli vczestnicy dyabłow.
  21. Nie możecie pić kubka Pańskiego, y kubka dyabłow, nie możecie być vczestniki stołu Pańskiego y stołu dyabłow.
  22. Y mamyż wzruszyć ku gniewu Pana: Izali my iestechmy mocnieyszy niż on:
  23. * H Wszytko mi wolno, ale nie wszystko pożyteczno, wszytko mi wolno, ale nie wszystko buduie.
      H To ma być rozumiano o rzeczach średnich o ktorych przed tym powiedał to iest pokarmiech. rc. A ktemu tu nadobnie należy ono co niektory z ludzi starych powiedział: ten ktori czyni to wszytko co mu wolno, potym przychodzi ktemu iż to czyni co się nie godzi.

      * Ekle.37.v.31. Wyższey.6.v.12.

  24. Niechay nikt nie szuka co iest iego, ale każdy co iest drugiego.
  25. Cokolwiek w iatce przedawaią, iedzcie, nic się nie pytaiąc dla sumnienia.
  26. + Abowiemci ziemia iest Pańska, y wszytko co na niey iest.
      + Psalm.24.v.1.

  27. A iesli ktory z niewiernych was prosi, a chcecie idź, cokolwiek przed was położą, iedzcie, nic nie pytaiąc dla sumnienia.
  28. Ale iesliby kto wam rzekł, Toć iest bałwanom ofiarowano, nie iedzcie dla onego ktory oznaymił, y dla sumnienia, abowiemci Pańska iest ziemia, y wszytko co na niey iest.
  29. A powiedam dla sumnienia, nie twego, ale onego drugiego, abowiem przeczże wolność moia bywa osądzona od sumnienia inego:
  30. A iesli z łaski pożywam, czemuż dla tego bywam sądzon niepobożnym, za co ia dziękuię:
  31. # Choć tedy iecie, choć piiecie, choć co czynicie, wszytko ku chwale Bożey czyńcie.
      # Kol.3.v.17.

  32. Bądźcie bez pogorszenia, y Żydom y Grekom, y Kosciołowi Bożemu.
  33. Iako y ia we I wszytkich rzeczach wszytkim się podobam, nieszukaiąc pożytku mego, ale wiela ich aby byli zbawieni.
      I Iako się to słowko rozumie wszytkich, czytay Anotacią wyższey w teyże kapitule w 23.v.

    Kapituła 11.
    ¶ 1. Naprawuie błędy ktore były w ich zgromadzeniu. 4. Około sposobu modlitw y wykładania pism. 18. Y sprawowania wieczerzey świętey. 23. Okazuiąc prawdziwe vżywanie iey.

  1. Bądźcie nasladowcami moimi iako y ia Krystusow.
  2. Chwalę was bracia, iż pamiętacie wszytki moie rzeczy a iakom wam podał, trzymaycie się tego co wam podano.
  3. * A chcę abyście wiedzieli, iż każdego męża głową Krystus iest, a głowa niewiasty mąż, a głową Krystusa, Bog.
      * Efes.5.v.23.

  4. Każdy mąż modląc się abo prorokuiąc zakrywszy głowę, sromoci głowę swoię.
  5. A każda niewiasta modląc się abo prorokuiąc nie zakrywszy głowy swoiey, sromoci głowę swą, boć to wszytko iest za iedno iakoby y ogolona była.
  6. Abowiem niewiasta iesli się nie przykrywa, niech się też ostrzyże, a iesli sromota niewieście strzydz się abo golić, niech się przykrywa.
  7. Abowiem mąż nie ma zakrywać głowy swoiey, + gdyż iest wyobrażeniem y chwałą Bożą, ale niewiasta iest A chwała mężowa.
      A Nazywa niewiastę chwałą mężową iż iest na wszem ochędożoną od niego: y dla tego iest iemu poddana.

      + 1.Mo.1.v.26. Kol.3.v.10.

  8. Bo mąż nie iest z niewiasty, ale niewiasta z męża.
  9. # Zaiste nie iest stworzon mąż dla niewiasty, ale niewiasta dla męża.
      # 1.Mo.2.v.22.

  10. A przetoż niewiasta ma mieć B znak mocy na głowie dla Aniołow.
      B Iż niewiasty zakrywaią głowy, to iest znak poddaństwa, a gdyby głowy nie przykrywały, tedy wszeteczeństwo okazuią nie tylko Krystusowi ale y Aniołom.

  11. A wszakże mąż nie iest bez niewiasty, y niewiasta nie iest bez męża w Panu.
  12. Abowiem iako niewiasta z męża iest, tak też mąż przez niewiastę, a wszytki rzeczy z Boga.
  13. Sami v siebie rozsądźcie, słuszali niewiescie nie przykrywszy się modlić się Bogu:
  14. A zaż samo przyrodzenie was tego nie naucza: iż mąż gdyby włosy zapuszczał, iest iemu ku zelżywosci.
  15. Ale iesli niewiasta zapuszcza włosy, iest iey ku chwale, przeto iż włosy są iey dane za przykrycie.
  16. A iesliby się kto zdał być swarliwym, nie mamy takiego obyczaiu, ani Koscioły Boże.
  17. A ia tak wam opowiedam, nie chwaląc was, iż nie z pożytkiem, ale z szkodą schadzacie się.
  18. Abowiem naprzod gdy się schodzicie w kosciele, słyszę iż rozerwania bywaią miedzy wami, y temu po częsci wierzę.
  19. Abowiem musząć też być odszczepieństwa miedzy wami, aby ci ktorzy doświadczeni są, byli iawni miedzy wami.
  20. Gdy się tedy w iedno schodzicie, toć nie dla vżywania wieczerzey Pańskiey.
  21. Abowiem każdy C wprzod wieczerzey swoiey vżywa, y łaknie ieden, a drugi iest piianym.
      C To iest, Nieczekaiąc ieden drugiego.

  22. Zali domow nie macie ku iedzeniu y piciu: abo Kościołem Bożym gardzicie, y zawstydawacie ty ktorzy nie maią: Coż wam rzekę: Pochwalęli was w tym: nie chwalę.
  23. Abowiemciem ia wźiął od Pana com też wam podał, iż Pan Iezus tey nocy ktorey był wydan, wźiął D chleb.
      D Chelb iest znakiem iako pieczęcią ktorą Krystus świadczy iż nam daie ciało swoie, a wino iż nam daie krewi swoię aby nam były ku pokarmowi do żywota wiecznego.

  24. * Y podziękowawszy złamał, y rzekł, Bierzcie, iedzcie, toć iest ciało moie ktore za was bywa łamane, to czyńcie na pamiątkę moię.
      * Mat.26.v.26. Mar.14.v.22. Luk.22.v.19.

  25. Także y kubek po wieczerzy, mowiąc, Ten kubek iest nowy Testament przez krewi moię, To czyńcie ilekroć będziecie pić na pamiątkę moię.
  26. Abowiem ile kroć będziecie ieść ten chleb, y ten kubek będziecie pić, smierć Pańską opowiedać będziecie aż prziydzie.
  27. + A tak ktoby iadł chleb ten, abo pił ten kubek Pański E nie godnie, będzie winien iż wzgardził ciało y krewi Pańską.
      E To iest, inaczey niż się godzi w vczciwosci mieć takowe taiemnice.

      + Ian.6.v.53.

  28. # A każdy niech się doświadczy, a także niechay ie on chleb, y z kubka onego piie.
      # 2.Kor.13.v.5.

  29. Abowiem ktory ie y piie nie godnie, potępienie sobie samemu ie y piie, nie rozeznawaiąc ciała Pańskiego.
  30. Dla tego miedzy wami wieleć iest mdłych y niemocnych, a wiele ich F zasnęło.
      F To iest vmieraią, a dla tegoż potrzeba mieć na pieczy abychmy tey sprawie wieczerzey Pańskiey nic nieumnieyszali ani przydawali.

  31. Bo bysmy się sami G rozsądzali, nie bylibysmy H karani.
      G To iest, doświadczyli co być nie może, iesliż sami w sobie nie wywiemy się co w nas iest a złosci naszych nie osądziemy, a k temu wiarą y vznaniem nie wyłączemy się od ludzie niepobożnych.
      H To iest, nie karałby nas Bog biorąc z pośrodku nas niektore.

  32. Ale gdy bywamy karani, od Pana bywamy nauczani, abysmy nie byli z światem osądzeni.
  33. A tak bracia moi gdy się schodzicie ku iedzeniu, oczekawaycie ieden drugiego.
  34. A iesli kto łaknie, niechay się doma naie, abyscie się na potępienie nie schodzili. Ine rzeczy przyszedszy postanowię.

    Kapituła 12.
    ¶ 1. Okazuie vżywanie dobrodzieystw wszytkich Bożych, ktore ku budowaniu Kościoła maią być obracane.

  1. Przytym o duchownych darzech bracia nie chcę abyscie wiedzieć nie mieli.
  2. Wiecie iż będąc pogany do niemycheście bałwanow chodzili, prawie się za nimi A porywaiąc.
      A Temi słowy vkazuie iako szatan gwałtownie, iako wicher porywa bałwochwalce ku swoim wymyslonym chwałam.

  3. A przeto oznaymuię wam, iż żaden przez Ducha Bożego mowiąc, nie powieda Iezusa być B przeklęctwem, a nikt nie może powiedzieć * Iezusa + Panem, iedno przez Ducha świętego.
      B To iest, Zaden Krystusa przeklinać niemoże ani tego zaprzeć aby nie miał być Bogiem, ani się może chwycić bałwanow kogo sprawuie duch Boży.

      * Mar.9.v.39.
      + Ian.13.v.12. Filip.2.v.10.

  4. Aczci są rożnosci darow, ale Duch tenże.
  5. Y są rożnosci posług, ale Pan tenże.
  6. Także rożności spraw, ale Bog tenże, sprawuiąc ony wszytki we wszytkich.
  7. A każdemu bywa dane obiawienie Ducha ku C pożytkowi.
      C To iest, koscioła Bożego.

  8. Abowiem iednemu przez Ducha bywa dana mowa mądrosci, a drugiemu mowa D vmieiętnosci przez tegoż Ducha.
      D To iest, rozumienie rzeczy świętych.

  9. Drugiemu zaś E wiara przez tegoż Ducha, a drugiemu dary vzdrawiania przez tegoż Ducha.
      E To iest, osobna wiara ku czynieniu cudow iako na on czas bywało.

  10. Drugiemu zaś mocy czynienia F cudow, drugiemu G proroctwo, drugiemu H rozeznania duchow, drugiemu rozmaite ięzyki, a drugiemu I wykładanie ięzykow.
      F To iest, przeciw diabłom y obłudnym ludziam.
      G To słowo proroctwo na tym mieyscu y niżey znaczy osobliwy y znamienity dar wykładania taiemnic Bożych.
      H To iest, aby byli poznani prawdziwi słudzy Boży od fałszywych.
      I W starym kosciele ten był dar osobliwy.

  11. Ale ty wszytki rzeczy sprawuie ieden, y tenże Duch vdzielaiąc ich z osobna każdemu iako chce.
  12. Abowiem iako iest iedno ciało, a członkow wiele ma, a wszytki członki ciała iednego choć ich wiele iest, ale iednym ciałem są, takżeć y Krystus.
  13. Bo przez iednego Ducha my wszyscy w iedno ciało iestesmy # okrzczeni, choć Żydowie, choć Grekowie, choć niewolnicy, choć wolni, a wszyscy iestesmy K napoieni iednym napoiem w iednegoż Ducha.
      K Drudzy czytaią iestechmy iednym Duchem napoieni ktoremi tu oto słowy oznaymuie, iż iedyną ożywiaiącą krwią Krystusową stawamy się vczestnikami iednego Ducha iego, ktory napełniaiąc vwszytki członki każdy z nich ożywia czyniąc go godnym ku iego vrzędowi.

      # Rzym.12.v.8. Efes.4.v.8.

  14. Abowiem ciało nie iest iednym członkiem, ale wiele.
  15. Iesliby rzekła noga, Nie iestemci ręką, nie iestem z ciała, Izali dla tego z ciała nie iest:
  16. A iesliby rzekło vcho, Nie iestem okiem, nie iestem z ciała, Izali dla tego z ciała nie iest:
  17. Iesliż wszytko ciało okiem, gdzież słuch iest: Iesliż wszytko słuchem, gdzież wonianie:
  18. A teraz Bog położył wszytki członki z osobna w ciele iako chciał.
  19. A iesliby wszytki były iednym członkiem, gdzież ciało:
  20. Ale teraz iestci wiele członkow, a wżdy iedno ciało.
  21. Ani może rzec oko ręce, Ia ciebie nie potrzebuię, abo zasię głowa nogam, Nie potrzebuięć was.
  22. Y owszem daleko więcey członki ciała ktore się zdadzą być namdleysze, potrzebne są.
  23. A członki ciała ktore mnimamy być nasprosnieysze, tymci więcszą poczciwość przydawamy, a nie vczciwe członki nasze więcszą poczciwosć maią.
  24. Abowiem to co w nas iest ochędożnego, ochędogi nie potrzebuie, ale Bog społu vmiarkował ciało, temu członkowi ktory nie miał, więcszą cześć podawszy.
  25. Aby nie było rozerwanie w ciele, ale iżby iedny członki o drugich toż staranie miały.
  26. A przeto choć cierpi ieden członek, społu boleią wszytki członki, choć bywa vczcion ieden członek, wespoł się raduią wszytki członki.
  27. * A tak wy iesteście ciałem Krystusowym, y członkami po części.
      * Efes.4.v.11.

  28. Y postanowił Bog niektore w Kościele, naprzod Apostoły, potym Proroki, trzecie nauczyciele, potym mocy czynienia cudow, ktemu dary vzdrawiania, pomocy, rządzenia, rożność ięzykow.
  29. Izali wszyscy Apostołmi: izali wszyscy Proroki: izali wszyscy nauczycielmi: izali wszyscy cuda czynią:
  30. Izali wszyscy dary maią vzdrawiania: Izali wszyscy ięzyki mowią: izali wszyscy wykładaią:
  31. A żądacież lepszych darow: otoż ieszcze wam z wielką pilnością drogę okażę.

    Kapituła 13.
    ¶ 1. Iż miłość iest źrzodłem z ktorego się buduią wierni, tu ią chwali y zaleca.

  1. Gdybych mowił ięzyki ludzkiemi y Anielskimi, a miłości bych nie miał, stałem się miedzią brząkaiącą, abo cymbałem brzmiącym.
  2. Y gdybych miał proroctwo, y wiedział wszytki taiemnice, y wszelką naukę, a gdybych miał wszelką wiarę, żebych też * y gory przenosił, a miłościbych nie miał, nicem nie iest.
      * Mat.27.v.11.

  3. Y gdybych wszytki maiętności moie rozdał vbogim, a podałbych ciało moie abych był A spalon, a miłościbych nie miał, nic mi to nie pomaga.
      A Drudzy czytaią abych się chlubił, dawaiąc znać iż ty rzeczy nie mogą się podobać Bogu kto ie czynił dla swey chwały nie dla miłosci Bożey ani bliźniego, bo też y szatan ma swoie męczenniki.

  4. Miłośćci iest cierpliwa, dobrotliwa, miłość nie zayźrzy, miłość nie iest harda, y nie nadęta.
  5. Miłość B niczym się nie brzydzi iakoby nieprzystoynym, nie szuka co iest iey, nie bywa wzruszona ku gniewu, nie mysli złego.
      B Nie brzydzi się niczym iakoby iey nieprzystało, owszem iest skłoną ku wszytkim y napodleyszym rzeczam, a to przykładem Krystusowym ktory przyszedł aby wszytkim służył.

  6. Nie raduie się z niesprawiedliwości, ale się weseli z prawdy.
  7. Wszytko znosi, C wszytkiemu wierzy, wszytkiego się nadziewa, wszytko cierpi.
      C Nie aby się dała oszukać, ale prosto postępuie kiedy ma kogo sądzić.

  8. Miłość nigdy nie odpada, choć y proroctwa będą zgładzone, ięzyki vstaną, y D vmieiętnosć będzie zniszczona.
      D To iest, sposob nabywania vmieiętnosci z proroctwa, abo z nauki inszych.

  9. Abowiem po E części znamy, y po częsci prorokuiemy.
      E To iest, niedoskonałym się sposobem vczemy, gdyż y sami nauczycielowie nie są doskonałemi.

  10. Ale gdy prziydzie to co iest doskonałego, tedy to co iest po części zginie.
  11. Gdym był dziecięciem, mowiłem iako dziecię, mysliłem iako dziecię, rozumiałem iako dziecię, lecz gdym się stał mężem, zatarłem ty rzeczy ktore dziecinne były.
  12. Abowiemci teraz widziemy przez zwierciadło, y przez F podobieństwo, ale w on czas oblicznie vyzrymy, teraz znam po części, a w on czas poznam iako G nauczon będę.
      F Słowo Greckie znaczy rzecz zatrudioną y skrytą.
      G Abowiem iako zacnieyszy doktor nasz sam Pan Bog będzie, także też będzie y zacnieyszy sposob nauki, patrzaiąc na obliczność Bożą y gdy przyidziem ku lepszemu stanowi to iest gdy obleczemy nieśmiertelność, tedy też bedzie y doskonalsza nauka.

  13. A terazci trwa wiara, nadzieia, miłość, ty trzy rzeczy, a z nich nawięcsza iest miłość.

    Kapituła 14.
    ¶ 1. Zaleca miłość, y dar rozmaitych ięzykow, y ine dary duchowne, a nawięcey Proroctwo. 26. Dobry porządek kościelny. 34. Milczenie y vczciwość białych głow.

  1. Nasladuycie miłości, żądaycie darow duchownych, ale więcey abyście A prorokowali.
      A To iest, wykładali słowo Boże ku zbudowaniu koscioła.

  2. Abowiem ktory mowi ięzyki obcymi, nie ludziam mowi ale Bogu, bo go żaden B nie słyszy, a on duchem mowi taiemnice.
      B To iest, rozumie.

  3. A ktory prorokuie, opowieda ludziam zbudowanie, y napominanie, y pocieszenie.
  4. Ktory ięzykiem obcym mowi, samego siebie buduie, a ktory prorokuie, zbor buduie.
  5. A chciałbym abyście wszyscy mowili ięzyki, ale więcey abyście prorokowali, abowiem więcszy iest ten ktory prorokuie, a niż ten co ięzyki mowi, wyiąwszyby wykładał, aby zbor wźiął budowanie.
  6. A teraz bracia gdybych przyszedł do was ięzyki mowiąc, coż wam pomogę iesli wam nie będę mowił, abo przez obiawienie, abo przez wiadomość, abo przez proroctwo abo przez naukę:
  7. Wszak ty rzeczy ktore dusze nie maiąc głos dawaią, choć piszczałka, choć harfa, iesliby dźwiękow rozności nie dawały, iakoż będzie poznano to co na piszczałce abo na harfie graią:
  8. Abowiem iesliby nie pewny głos trąba dała, ktoż się ku woynie gotować będzie:
  9. Także y wy ięzykiem ieslibyście nie dali mowy znaczney, iakoż będzie rozumiano co się powieda: bo będziecie na wiatr mowić.
  10. Iako na przykładzie, tak wiele iest głosow na świecie, a żaden z nich C nie iest niemy.
      C To iest, nieznaczny.

  11. Ieslibych tedy nie wiedział co znaczy głos, będę obcego ięzyka człowiekiem, a ten ktory mowi, będzie też v mnie obcego ięzyka człowiekiem.
  12. Tak też y wy gdyż duchownych rzeczy żądacie, szukaycież abyście w nich przewyzszali ku zbudowaniu Kościoła.
  13. Dla tego kto mowi ięzykiem obcym, niech prosi aby mogł wykładać.
  14. Bo ieslibych się modlił ięzykiem, modlić się duch moy, ale wyrozumienie moie iest D niepożyteczne.
      D To iest, Ia drugim nic niepomagam.

  15. Coż tedy iest: będę się modlił duchem, będę się też modlił y wyrozumieniem, będę śpiewał duchem, a też będę śpiewał wyrozumieniem.
  16. Bo ieslibych E błogosławił duchem ten ktory iest z pospolstwa, iakoż rzecze Amen na twe dziękowanie, gdyż nie wie co ty mowisz:
      E To iest, ieslibym się modlił w zgromadzeniu za wszytkimi.

  17. Abowiem dobrze ty dziękuiesz, ale drugi się nie buduie.
  18. Dźiękuięć Bogu moiemu, iż więcey niż wy wszyscy mowię ięzyki.
  19. Lecz w zgromadzeniu wolę pięć słow moim wyrozumieniem powiedzieć, abych też y drugie nauczył, niżeli dziesięć tysięcy słow ięzykiem obcym.
  20. * Bracia nie bądźcie dziećmi w rozumieniu, ale bądźcie dziećmi złoscią, y rozumem doskonali.
      * Mat.18.v.3.

  21. W zakonie napisano iest, + Przeto przez ludzi obcego ięzyka y cudzemi wargami będę mowił ludowi temu, a przedsię mię y tak nie vsłuchaią, mowi Pan.
      + Eza.28.v.11.

  22. A także ięzyki są na znak nie tym ktorzy wierzą, ale tym ktorzy nie wierzą, proroctwo zasię nie tym ktorzy nie wierzą, ale tym ktorzy wierzą.
  23. Gdyby się tedy wszytko zgromadzenie wespoł zeszło, y wszyscy ięzyki mowili, a weszliby nie nauczeni abo nie wierni, izali nie rzeką że szaleiecie:
  24. A gdyby wszyscy prorokowali, a wszedł kto nie wierny abo nie nauczony, bywać od F wszytkich sztrofowan, od wszytkich bywa rozsądzon.
      F To iest, od tych co prorokuią.

  25. Y także skrytości serca iego bywaią obiawione, a tak vpadszy na oblicze da chwałę Bogu, opowiedaiąc że Bog w was iest prawdziwie.
  26. Coż tedy iest bracia: gdy się schodzicie każdy z was ma Psalm, ma naukę, ma ięzyk, ma obiawienie, ma wykładanie, wszytko tedy niech będzie ku zbudowaniu.
  27. Chociaż kto ięzykiem mowi, niech to będzie po dwu, abo nawięcey po trzech, a ktemu ieden po drugim, a ieden niechay wykłada.
  28. A iesliby wykładacza nie było, niech milczy ten w zgromadzeniu ktory obcym ięzykiem mowi, a niech mowi sobie a Bogu.
  29. Prorocy też niech mowią dwa abo trzey, a inszy niechay rozsądzaią.
  30. A iesliby inszemu ktory siedzi było obiawiono, pirwszy niechay milczy.
  31. Bo możecie wszyscy po iednemu prorokować, aby się wszyscy vczyli, y wszyscy pocieszeni byli.
  32. Y duchowieć Prorokow są G poddani Prorokom.
      G Aby inszy mogli rozsądzać to co drugi mowi, iesli wszytko z Boga iest.

  33. Abowiemci Bog nie iest Bogiem zamieszania, ale pokoiu, iako we wszytkich zborzech świętych.
  34. # Niewiasty wasze niech milczą we zborzech, abowiemci mowić im nie iest dopuszczono, ale im roskazano aby poddane były, iako o y zakon mowi.
      # 1.Tym.2.v.11.
      o 1.Mo.3.v.26.

  35. A iesli się czego nauczyć chcą, niech doma swych mężow pytaią, abowiemci nieprzystoyna rzecz iest niewiastam w zgromadzeniu mowić.
  36. Izali od was weszło słowo Boże: Izali ku wam tylko przyszło:
  37. Iesliże kto zda się być Prorokiem, abo duchownym, niech vzna ty rzeczy ktore wam piszę być Pańskim roskazaniem.
  38. A iesli kto nie wie, H niechay nie wie.
      H To iest, ten ktory miedzy wami iest vczony niech rozumie, iż to co mowię iest od Boga, a ktory nie rozumie, niech vzna swoię nieumieiętność, a niech koscioła nie trwoży, owszem niech przestanie na rozsądku vczeńszych, abowiem ni skąd inąd niesnaski pospolicie się wszczynaią iedno iż ludzie nie vmieiętni nie chcą się vznać w swoim niedostatku, y owszem mieysce vczeńszych otrzymać chcą.

  39. A także bracia żądaycie tego abyście prorokowali, a ięzyki mowić nie zabraniaycie.
  40. A wszytki rzeczy niechay będą vczciwie y porządnie sprawowane.

    Kapituła 15.
    ¶ 1. Dowodzi zmartwych wstania vmarłych. 3. A naprzod Krystusowego. 21. Potym naszego. 55. Opisuie sposob iego.

  1. A * oto bracia oznaymuię wam Ewanielią, ktorąm wam przepowiedział, ktorąście też przyięli, y w ktorey też stoicie.
      * Gal.1.v.11.

  2. Przez ktorą też zachowani iesteście, iesli pamiętacie ktorym sposobem przepowiedziałem wam, wyiąwszy byście prożno vwierzyli.
  3. Abowiem naprzod podałem wam com też sam wźiął, to iest, że Krystus vmarł za grzechy nasze, według + Pisma.
      + Eza.53.v.5.

  4. # K temu że iest pogrzebion, że też wzbudzon iest trzeciego dnia według Pisma.
      # Ion.2.v.1. 1.Piotr.2.v.24.

  5. o Y był widzian od Cefasa, potym od onych dwunaście.
      o Ian.20.v.19.

  6. Zatym widzian iest więcey niż od piąci set braciey zaraz, z ktorych wiele ich trwa aż do tego czasu, a niektorzy też zasnęli.
  7. Potym iest widzian od Iakuba, potym od wszytkich Apostołow.
  8. * Na ostatek po wszytkich, vkazał się też y mnie iakoby poronionemu płodowi.
      * Dźiei.9.v.8. Rzym.9.v.3.

  9. + Bomci ia iest namnieyszy z Apostołow, ktorym nie iest godzien abych był nazywan Apostołem, iżem przesladował kościoł Boży.
      + Efes.3.v.7.y.8.

  10. Ale z łaski Bożey iestem tym, czymem iest, a łaska iego przeciwko mnie prożna się nie stała, alem więcey pracował niż oni wszyscy, wszakże nie ia, ale łaska Boża ktora iest zemną.
  11. Y ia tedy y oni, tak przepowiedamy, y takeście vwierzyli.
  12. A iesliże Krystus przepowiedan bywa, iż z martwych wzbudzon iest, Iakoż mowią niektorzy miedzy wami, że zmartwychwstania niemasz:
  13. Abowiem iesli zmartwychwstania niemasz: tedyć ani Krystus iest wzbudzon.
  14. A ieslić Krystus nie iest wzbudzon: iścieć iest prożne nasze przepowiedanie, prożna też y wiara wasza.
  15. Y my też nayduiemy się fałszywemi świadki Bożymi, iżesmy świadczyli o Bogu że Krystusa wzbudził: ktoregoć nie wzbudził, iesliże vmarli nie bywaią wzbudzeni.
  16. Abowiem iesliżeć vmarli wzbudzeni nie bywaią: anić Krystus wzbudzon iest.
  17. A iesliż Krystus nie wzbudzon: prożnać iest wiara nasza, ieszcze iesteście w grzechach waszych.
  18. A także y ci też poginęli ktorzy zasnęli w Krystusie.
  19. Iesliż tylko w tym żywocie w Krystusie nadzieię mamy, nad wszytki ludzi iestesmy nanędznieyszy /
  20. Aleć teraz Krystus z martwych wzbudzon, y stał się # pierwszym tych ktorzy zasnęli.
      # Kol.1.v.18. Ziaw.1.v.5.

  21. Bo gdyż przez człowieka śmierć przyszła, też y przez człowieka powstanie z martwych.
  22. Abowiem iako przez Adama wszyscy vmieraią, tak y w Krystusie wszyscy ożywieni będą.
  23. o A każdy porządkiem swoim, Krystus pierwszy powstał, potym ci ktorzy są Krystusowymi, powstaną w przyście iego.
      o 2.Tes.4.v.15.

  24. Potym koniec będzie gdy poda krolestwo Bogu a Oycu, gdy zniszczy wszelkie przełożeństwo y wszelką zwierzchność y moc.
  25. * Boć on krolować musi, ażby położył wszytki nieprzyiacioły pod nogi swoie.
      * Psalm.110.v.1. Dźiei.2.v.34. Zyd.1.v.13.

  26. A ostatni nieprzyiaciel Smierć będzie zniszczona.
  27. + Boć wszytki rzeczy podał pod nogi iego, A gdy mowi, że mu wszytki rzeczy poddane są, iawna rzecz iest iż to bywa mowiono okrom tego, ktory mu poddał wszytki rzeczy.
      + Psal.8.v.7. Zyd.2.v.8.

  28. A gdy mu wszytki rzeczy poddane będą, tedyć też y sam Syn będzie poddan temu ktory mu poddał wszytko, aby Bog był wszytkim we wszytkich.
  29. Bo inaczey, coż vczynią ci ktorzy się za A vmarłe krzczą: iesliże koniecznie vmarli wzbudzeni nie bywaią, przeczże za vmarłe krzczeni bywaią:
      A Ludzie Krzesciańscy gdy bywaią krzczeni, tedy się dla tego krzczą aby z Krystusem powstali, a toć iest krzcić się za vmarłe, to iest sami za się w nadzieię zmartwychwstania, co by iście głupie czynili iesliby zmartwychwstanie być niemiało.

  30. Przecz też y my na każdy czas w niebeśpieczeństwie iestesmy:
  31. B Każdyć dzień vmieram przez chwałę waszę, ktorą mam w Iezusie Krystusie Panie naszym.
      B Ku tey rzeczy biorę sobie na świadectwo wszytki moie kłopoty z ktorych się prawdziwie chlubić mogę żem ie podeymował.

  32. C Iesliżem według człowieka w Efeźie z D źwierzęty walczył, ktoryż mam z tąd pożytek, iesli vmarli wzbudzeni nie bywaią: E Iedzmy y piymy, boć iutro pomrzemy.
      C To iest, nie z natchnienia Bożego ani się oglądaiąc na Boga, ale abo prożną chwałą, abo nie rozmyslnie będąc przywiedzion k temu.
      D To iest, z Zydmi z ktoremi wiodł burdę przez trzy miesiące y z onemi zaklinaczmi syny Scewy kapłana nawyższego, o czym masz Dźiei.19.
      E Ty są słowa Epikurow ktorzy nic inszego nie patrzą iedno roszkoszy swey.

  33. Nie błądźcież, Złeć rozmowy psuią obyczaie dobre.
  34. Ocućcież się sprawiedliwie, a nie grzeszcie: boć niektorzy nieznaią Boga, mowięć to abych was F zawstydził.
      F To iest, aby was było wstyd tych nasladować.

  35. Ale rzecze ktory, Iakoż wzbudzeni bywaią vmarli, a w iakiem ciele wychodzą:
  36. Szalony, To co ty sieiesz, nie bywać ożywiono, ażby obumarło.
  37. Y co sieiesz, nie sieiesz ciała ktore ma wynidź, ale gołe ziarno (iako na przykład) pszeniczne abo iakie insze.
  38. Ale Bog daie mu ciało iako chciał y każdemu nasieniu iego własne ciało.
  39. Nie iestci wszelkie ciało iednymże ciałem, ale insze iest ciało ludzkie, a insze ciało bydlęce, insze ryb, a insze ptakow.
  40. Są też ciała niebieskie, y ciała ziemskie, aleć insza iest chwała niebieskich, a insza ziemskich.
  41. Insza iest chwała słońca, a insza miesiąca, y insza gwiazd: abowiem gwiazda od gwiazdy iest rozna w chwale.
  42. Takci y zmartwychwstanie, Bywa wsiane ciało poddane skażeniu, a bywa wzbudzone nie skażone.
  43. Bywa wsiane G procz vczciwości, a bywa wzbudzone vwielbione: bywa wsiane mdłe, a bywa wzbudzone mocne.
      G To iest, iakoby obrzydłe, bo niemasz nic obrzydleyszego iedno widzieć trupa.

  44. Bywa wsiane ciało do czasu duszą żywiące, a bywa wzbudzone ciałem H duchownym, Iestci ciało duszą do czasu żywiące, iest też y ciało duchowne.
      H Dawa znać iż ciała wiernych Bożych po zmartwychwstaniu wieczne y vwielbione będą maiąc vcześnictwo przyrodzenia Bożego.

  45. Takci też iest napisano, o Stał się pierwszy człowiek Adam w duszę żywą, a posledni I Adam stał się duchem ożywiaiącym.
      I To iest, Krystus.

      o 1.Mo.2.v.7.

  46. Ale się nie pierwszym stało co iest duchowne, ale to ktore iest duszą do czasu żywe, potym ktore duchowne.
  47. Pierwszy człowiek z źiemie ziemski iest, wtory człowiek sam Pan z nieba iest.
  48. Iaki ziemski, tacy y ci ktorzy ziemscy są, a iaki on niebieski, tacy y ci ktorzy są niebiescy.
  49. Iakosmy nosili wyobrażenie ziemskiego, będziem też nosić wyobrażenie y niebieskiego.
  50. A toć mowię bracia, żeć K ciało y krewi krolestwa Bożego dziedzicznie otrzymać nie mogą, ani skażenie nie otrzymawa dziedzictwa nieskażonego przyrodzenia.
      K To iest, poki nie będą odnowione y ożywione przez ducha Krystusowego.

  51. Otoć wam taiemnicę powiedam, Nie wszyscyć zasniemy, ale wszyscy odmienieni będziemy.
  52. Barzo prędko y we mgnieniu oka * na głos trąby ostateczney, (abowiemci zatrąbi, a vmarli wzbudzeni będą nieskażeni, y my będziemy odmienieni).
      * Mat.24.v.31. 1.Tes.4.v.15.

  53. Boć musi to skażone przyoblec nie skażone przyrodzenie, y to śmiertelne przyoblec nie śmiertelność.
  54. A gdy to skażone + przyoblecze nie skażone przyrodzenie, y to śmiertelne przyoblecze nieśmiertelność, tedy się stanie słowo napisane, # Śmierć iest pożarta w zwycięstwo.
      + Oze.3.v.24. Zyd.2.v.14.
      # Ian.5.v.5.

  55. Gdzież iest zwycięstwo twe o śmierci: gdzież iest bodziec twoy o grobie:
  56. A bodziec śmierci iestci grzech, a moc grzechu zakon.
  57. Ale dziękuję Bogu ktory nam dał zwycięstwo przez Pana naszego Iezusa Krystusa.
  58. A tak bracia moi mili bądźcie mocni, nie poruszeni, obfituiącemi w vczynku Pańskim zawsze, wiedząc iż praca wasza nie iestci prożna w Panie.

    Kapituła 16.
    ¶ 1. Około składania iałmużny. 13. Napomina ie aby trwali w wierze y w miłości Krystusowey y bliźniego. 15. Pozdrawiania y zalecania. 23. Zyczy im wszego dobrego.

  1. Zatym około składania dla świętych, iakom postanowił w kościelech Galacyyey, tak też y wy czyńcie.
  2. Pierwszego dnia w tego dniu każdy z was niechay odłoży zbieraiąc, co z dobrotliwości Bożey będzie mogł, iżby gdy przyidę składania nie czyniono.
  3. A gdy przyidę, ktorebyście kolwiek chwalili przez listy, ty poslę aby odniesli szczodrobliwość waszę do Ieruzalem.
  4. A iesliby słuszna rzecz była, abych też y sam szedł, oni zemną poydą.
  5. Y przyidęć do was przeszedszy przez Macedonią: bo przez Macedonią poydę.
  6. A podobno pomieszkam przy was, abo y źimować będę abyście mię prowadzili kędy kolwiek poydę.
  7. Abowiem niechcę was teraz widzieć śpiesząc się w drogę, ale spodziewam się iż pomieszkam z wami do czasu, * iesli Pan dopuści.
      * Wyższey.4.v.19. Iak.4.v.15.

  8. Pomieszkam też w Efeźie aż do świątek.
  9. Abowiem drzwi mi są otworzone wielkie y skuteczne y wiele przeciwnikow.
  10. A iesliby przyszedł Tymoteusz, patrzcie aby bespiecznie mieszkał miedzy wami: bo vczynek Pański sprawuie iako y ia.
  11. Niechay go tedy nikt sobie lekce nie waży, ale odprowadźcie go spokoynie, aby do mnie przyszedł, gdyż go czekam z bracią.
  12. Przytym co się tycze Apollosa brata, barzom go prosił, aby szedł do was z bracią, ale koniecznie niemiał teraz woley idź, ale przyidzie, gdy czas po temu mieć będzie.
  13. Czuycież y stoycie w wierze, mężnie sobie poczynaycie, bądźcie stałemi.
  14. Wszytki rzeczy wasze niech będą z miłością sprawowane.
  15. A proszę was bracia, Wiecie dom Stefany być A pierwszym w Achaiiey, a iż się podał na posługowanie świętych.
      A To iest, ktorzy napierwszy przyięli Ewanielią w Achaiey.

  16. Abyście byli poddani takowym, y każdemu ktory pomaga y pracuie.
  17. Raduię się z przyścia Stefaniego y Fortunata, y Achaika, abowiem ci nagrodzili mi niebytność waszę.
  18. Bo ochłodzili ducha mego y waszego, a przetoż poznaycie takowe.
  19. Pozdrawiaią was zbory Azyiey, pozdrawiaią was barzo w Panu Akilla y Pryscylla, y z tym zborem ktory iest w domu ich.
  20. Pozdrawiaią was bracia wszyscy. * Pozdrowcie iedni drugie świętym pocałowaniem.
      * Rzym.16.v.16. 2.Kor.13.v.12. 1.Piotr.5.v.14.

  21. Pozdrowienie ręką moią Pawłową.
  22. Iesli kto nie miłuie Pana Iezusa Krystusa, niech będzie przeklętym y B Maranata.
      B To iest, zatracenie abo zabicie.

  23. Łaska Pana Iezusa Krystusa niech będzie z wami.
  24. Miłość moia iest z wami wszytkimi w Krystusie Iezusie. Amen.
Spis Kapituł, Indeks Ksiąg